Tíminn - 24.11.1923, Blaðsíða 4

158
T I M I N N
iAVNEMÖLLEN
Kaupmannahðfn
m€&lir með sínu alviðurkenda rúgmjöli nveiti.
Meiri vörugæði ófáanleg.
S. I. S. slcif-tix ©ix3.g-0za.g-UL -vi<3 olk:l£:u-X.
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
Til taupfélaga!
H.f. Smjörlíkisgerðin i Reykjavík er stofnuð í
þeim tilgangi, að koma hér á smjörlíkiaframleiðslu, sem geti fyllilega
jafnast á við samskonar iðn erlendis, bæði hvað gæði og rerð snertir.
Eflið íslenskan iðnað.
Biðjið um ,Smára‘-smjörlíkið.
sem þræla 10—12 upp 1 15—18
stundir á dag fyrir örlitlu kaupi, og
sé þetta litla kaup tekið af þeim,
eða með öðrum orðum hafi þeir
ekki stöðugt þessa lélegu atvinnu,
svo er ekki um annað að gera en
sult eða skuldafenið og mun það
lítill sjálfstæðisauki að kafa það,
hvort heldur leitað er á náðir
hreppsins eða einstakra manna eða
stofnana.
En hálaunuðum stórríkum em-
bættismanni má ekki segja upp
stöðu, þótt ekkert nauðsynlegt sé
til handa honum að gera. — Hvar
er samræmið? Báðir eru þó þess-
ir menn synir sömu móður, Fjall-
konunnar okkar fögru, og báðir
kvistir á sama stofni, bó misjafn-
lega hátt séu settir. —
Hugsið ykkur aðra eins ráðstöf-
un — hún er aðeins lítið dæmi af
verkum síðustu þinga — eins og
löggildingarskrifstofu fyrir mál og
vogartæki. par er fyrirtæki á ferð-
inni, sem þjóðinni er víst til sannra
þrifa og farsældar! — því miður
hefi eg ekki nú fyrir höndum tölur
þær, er skýra frá, hve mikið sú
stofnun kostar ríkissjóðinn bein-
línis, en það eitt veit eg, að það
hlýtur að skifta þúsundum. Svo er
maður eða menn sendir út um alt
land til að snuðra í hverja holu þar
sem eitthvað er mælt eða vegið,
Dæmi:
Sá góði herra kemur inn í brauð-
búð. Vogin er ekki rétt. það munar
ca. 2 grömmum, sem hún hallar á
seljanda og sem kaupandi græðir.
— pér verðið að senda vogina á
löggildingarstofuna, þar getið þér
fengið hana góða. Konan, sem átti
brauðbúðina, kvaðst álíta, að
skekkja vogarinnar gerði eigi öðr-
um til en sér sjálfri, og vildi hún
helst vera laus við þá fyrrihöfn
fyrir svo litla skekkju. Nei, slíkt
var ekki leyfilegt, ekkert annað en
senda vogina til Reykjavíkur. Mað-
ur þessi stóð við þarna inni 5—10
mínútur, og bjóst nú konan við, að
þetta, sem komið væri, yrði ekki
mjög kostnaðarsamt. — En dreng-
ur vissi hvers virði hann var. —
„þetta kostar 8 krónur!“ Maður
þessi hefir mörg hundruð krónur
á dag, þó hann vinni ekki nema
3—5 tíma, ef vinnu skyldi kalla.
þetta er nú bara fyrir að líta á
hlutinn. Svo kemur til farmgjald
og ábyrgð til og frá Rvík og svo
löggildingin, og mun það alt kosta
sína peninga. Og þurfi einhver að
fá sér vogar- eða mælitæki, þá
verður hann að taka þau hjá lög-
gildingarstofunni í Reykjavík, þó
þau kosti þar miklu meira en að
fá þau beint frá samskonar stofn-
unum erlendis. Enda er það ekki
furða, því heyrst hefir, að lög-
gildingarstofan hafi ekki getað
sjálf haft með höndum pöntun og
sölu þessara vara, heldur sé alt
slíkt falið einstökum kaupmanni í
Rvík, sem auðvitað þarf að
„smyrja“ slíkar vörur, svo þær
ekki ryðgi.
önnur hver brauðsneið hjá al-
múgafólki fer í embættismenn,
skóla og skuldir, ásamt einhverju
framfarabramli. Mér sýndist rúm-
ar 400 kr. koma á hvern heimilis-
mann sem tekjur til lífsviður-
halds, en fari önnur hver brauð-
sneið í álögur og tolla, fer að syrta
í álinn, því á 200 kr. má lifa spart
fyrir almúgafólk, en það kann að
vera nóg fyrir embættismenn, því
þeir hafa margir lítið að gera og
stuttan vinnutíma.
Elur þá alþýðan embættismenn
á 5—10—20 sinnum hærri launum
en hún hefir sjálf. Vel er það. Eg
get nú ekki séð, að þessir menn
geti orðið langlífir ef þessu fer
fram, því þessi hálaunaöi flokkur
er æði fjölmennur.
Er svo ekki gamalla og góðra
manna siður að láta nafn sitt eða
fangamerki undir greinar þær, er
þeir skrifa? þetta vildi eg líka
gera. það er einn gangur af góð-
um hestajámum. Sett í hendinga-
mál gæti það verið þannig:
Ef fangamark mitt fýsir þig að
heyra,
hestagangur einn það er,
oft sem fæst í búðum hér.
Hestaskóna helst til vel þú þekkir,
harðir yfir líða lönd,
laxi, ekki er gátan vönd.
----o----
Framh. af 1. síöu.
hjöluðu um byltingarseggina í
samvinnuflokknum. Að vísu fer
ekki mikið fyrir gáfum, mentun
eða hugsjónum í liði M. G. Hugs-
anlegt væri, að um vísvitandi lygi
væri að ræða, og fljótt á að líta
mætti það telja sennilegast. En eg
vil í lengstu lög trúa annari mild-
ari skýringu. Sé hún ekki rétt, get-
ur það komið í ljós við andsvör frá
þeim, sem sekir eru um þessar um-
ræddu blekkingatilraunir.
Skýring mín á þessu fyrirbrigði
er ofureinföld. Mbl.flokkuriim er að
nokkru leyti tvískiftur. par eru
menn eins og B. Kr., Árni á Ilöfða-
hólum, sr. Eggert Pálsson o. fl.,
sem viðurkenna hreinlega að þeir
fylgi Mbl. og kaupmannastcfn-
unni. Ennfremur játa þeir oftast
að þeir séu fjandmenn samvinnu-
stefnunnar. Aftur eru aðrir, sem í
raun og veru eru sammáia hinum
fyrnefndu, en þora ekki að j.áta
það. M. G. er framarlega í þeim
hóp. Hann og skoðanabræður hans,
t. d. Jón Kjartansson, Jón á Reyri-
stað, Sigurður ráðunautur o. fl., af-
neituðu Mbl. og kaupmönnum út
um sveitir. þessir menn hafa jafn-
vel gengið svo langt í tvöfeldni og
sviksamlegri skoðanaprettvísi
gagnvart þjóðinni, að prenta tvö
upplög af sama blaðinu, annað fyr-
ir kaupmenn, þar sem játað er
fylgi við kaupmannamálstaðinn,
meira að segja sagt, að Magnús og
Jón Sigurðsson séu „í Morgunblað-
inu“, þ. e. alveg innlimaðir þar. En
í sveitaútgáfunni, sem bændum er
send, er Mbl. afneitað með þögn-
inni.
Á þinginu undanfarin ár hefir
M. G. verið í flokki Mbl. og kaup-
manna, alveg hlið við hlið við Jón
þorláksson, Einar þorgilsson,
Proppé og B. Kr. Og þegar reynt
hefir á í baráttu milli sveita og
bæja, eins og í sveitfestismálinu í
vetur, hefir M. G. brugðist bænd-
unum og fylgt fram hagsmunum
fisk- og síldarspekúlanta. Sá af
Framsóknarmönnum, sem „dót-
inu“ verður tíðræddast um að fylgi
linlega málefnum bænda, vildi í
vetur færa sveitfestistímann niður
í tvö ár — til varnar sveitinni. M.
G. og hans lið var ánægt með há-
markið, sem um var talað í vetur,
5 ár, af því eigendur Mbl. vildu
það. það var að þakka eindregnum
aðgerðum Framsóknar, að niður-
staðan varð á endanum 4 ár.
M. G. hefir þannig búið í tvö-
faldri spilaborg. Honum er áreið-
anlega ljós „óeinlægni" sín, eins og
B. Kr. kemst að orði. Hann er eins
og rófulausi refurinn. Af því að M.
G., Jón Kjartansson, þórarinn og
Jón á Reynistað sigla undir fölsku
flaggi og hafa gert um nokkur ár,
verður þeim það ósjálfrátt, í ein-
hverjum ofboðslegum taugatitr-
ingi, að yfirfæra ávirðingar sínar
á andstæðingana. Og í þessum
ósköpum er ekki spurt um hvað sé
satt. Óróleg vitund þeirra leggur
skáldskapinn á varir þeirra.
Laumuspil M. G. og kumpána
hans er sannað og á alþjóðar vit-
und, engu síður en hitt, að hann
hefir sett tolltekjurnar að trygg-
ingu hjá erlendri þjóð, en jafn-
framt borið á móti að svo væri,
eins og óprúttinn sökudólgur fyrir
rétti. Sannleiksást M. G. varð
skjallega kunn í sambandi við toll-
tekjumar. Hún er það hér eftir
engu síður, sökum þess, að hann
afneitar kaupmönnunum í sveit-
inni, en er þó einn af þeirra dygg-
ustu þjónum í þingflokki þeim, er
hann vinnur í. Og í þriðja og sein-
asta lagi er sannleiksást hans þekt
í sambandi við endurteknar sögu-
sagnir um, að friðsamasti en átaka-
fastasti framfaraflokkur landsins
stefni eða hafi stefnt að bylting-
um.
Hér hefir verið færð fram mild-
asta skýringin á ósannindarugli M.
G. Að það sé honum ósjálfrátt, en
einskonar andlegt endurskin (ef
um anda væri að tala) af sektar-
meðvitund hans sjálfs, og nánustu
fylgifiska hans. J. J.
---c---
Tengdamamma.
þess hefir verið getið áður hér
í blaðinu, að út kom nýlega á
bókamarkaðinn leikrit með þessu
nafni. Höfundurinn er Kristín Sig-
fúsdóttir húsfreyja í Kálfagerði í
Eyjafirði, rúmlega hálffimtug að
aldi’i. Hafa áður orðið kunn eftir
hana bæði leikrit, ljóð og sögur.
Leikfélag Reykjavíkur hóf í gær-
kvöldi að leika leikritið „Tengda-
mamma“. Er það í fyrsta sinni hér
í Reykjavík, sem leikið er leikrit
eftir íslenska skáldkonu.
Leikrit njóta sín ekki við lestur.
Við lestur finst það vart að
„Tengdamamma" sé sérlega gott
leikrit, þótt ekki geti dulist, að
margt er þar ágætlega sagt. En
þeir sem horfðu og heyrðu á leik-
sýninguna í gær, munu allir ljúka
upp einum munni um það, að höf-
undurinn og Leikfélagið hafi bæði
unnið ágætan sigur. 1 gærkvöldi
varð Kristín Sigfúsdóttir hiklaust
sett á bekk með góðskáldunum
okkar af öllum sem staddir voru í
leikhúsinu.
„Tengdamamma“ gerist á vorum
dögum, á sveitaheimili á Norður-
landi. Efnið fjallar um baráttu
milli gamla og nýja tímans og um
ástir. Persónumar eru ekki marg-
ar, en þær verða skýrar og bráð-
lifandi í höndum höfundar, einkum
aðalpersónumar. Og alt er svo
raunverulegt. það leynir sér ekki
að höfundur skilur efnið og fólkið
út í ystu æsar. Sveitalífslýsingin er
ágæt. það er stígandi og mikill
þróttur í leikritinu, en umfram alt
er það satt, sönn, eðlileg og elsku-
leg lýsing á baráttunni milli ungu
og eldri kynslóðarinnar. þó að mest
beri á alvörunni í leikritinu, þá
tekst höfundi, alveg á eðlilegan
hátt að flétta inn í létt gaman, og
svo er það svo fjöldamargt, aem
áheyrendum þykir svo gaman að
heyra, af því það lýsir svo ram-
íslenskum hugsunarhættL
þetta, hve leikritið fer vel á
leiksviði, er því merkilegra, er
þess er gætt, að höfundur er bónda-
kona, sem lítið tækifæri hefir haft
til að kynnast meðferð leikrita. —
Sigurinn, sem Kristín Sigfús-
dóttir vann í gærkvöldi, má hún
mikið þakka Leikfélaginu. Með-
ferð þess á leikritinu var yfirleitt
ágæt. Leiktjöld, búningar og ann-
að var gott og leikurinn ágætur.
Ungfrú Emilía Indriðadóttir
leikur gömlu húsfreyjuna, Björg á
Heiði, tengdamömmu, fulltrúa
gamla tímans. Er ánægjulegt að fá
aftur að sjá hana leika. Hlutverk
hennar er mest og erfiðast og hún
leikur það því betur sem lengra
líður á leikritið, og best í síðasta
þætti, er mest á liggur. — Frú
Soffía Kvaran leikur tengdadóttur-
ina, ungu konuna á Heiði, eðlilega
og vel. — óskar Borg leikur unga
bóndann á Heiði, sem staddur er
milli eldanna frá móður og konu.
Hann gerir það líka vel. — Frú
Guðrún Indriðadóttir og Friðfinn-
ur Guðjónsson leika gömlu vinnu-
hjúin á Heiði. þau leysa þau hlut-
verk með afbrigðum vel og eðli-
lega af hendi. — Ágúst Kvaran
leikur Svein vinnumann ágætlega.
Og mætti enn fleira telja, þótt nú
verði staðar numið.
Leikfélagið á eftir að leika
Tengdamömmu oft og mörgum
sinnum enn. þótt sýningarnar
verði ef til vill ekki ýkjamargar í
þetta sinn, vegna peningaleysis al-
mennings, þá er það víst, að oft
verður aftur gripið til þess að leika
Tengdamömmu.
Og nú bíða menn þess með
eftirvæntingu að fá að sjá og heyra
eitthvað fleira frá skáldkonunni í
Kálfagerði.
-----o----
Kosningarnar. SíSasta kosniriga-
fi’egnin varð sú, að í Barðastrand-
arsýslu er endurkosinn Hákon
Ki’istófersson með 331 atkv. And-
rés Jóhannsson frá Skáleyjum
fékk 148 atkvæði.
Iðunn. Fyrsta heftið er nýkom-
ið út undir ritstjórn Magnúsar
Jónssonar dósents. Ritið er sér-
staklega fjölbreytt að efni, enda
rita þar margir ágætir rithöfund-
ar. Er sjötugsafmælis Stephans
G. Stephanssonar rækilega minst,
fyrst með því að birta kvæði eftir
hann áður óprentað; þá ritar Bald-
ur Sveinsson blaðamaður æfiferil
Stephans, af mikilli samúð og
kunnugleik, enda mun enginn mað-
ur hérlendur kunnugri Stepháni en
Baldur; loks segir Ágúst H. Bjarna
son prófessor frá heimsókn sinni
til skáldsins í sumar sem leið. Sig-
urður Nordal prófessor, ungfrú
Thora Friðriksson, Pétur Sigurðs-
son magister, Guðmundur Hann-
esson prófessor o. fl., auk ritstjór-
ans, rita og í Iðunni, og mun marga
fýsa að kynnast þessu nánar, en
engan iðra sem gerir það.
Siys. Tveir menn druknuöu ný-
lega á Borgarfirði eystra, feðgar:
Sigurður þorkelsson og Björn Sig-
urðsson. Voru að bjarga bát und-
an brimi.
Ný blöö. þrjú ný blöð eru farin
að koma út í bænum. Eitt heitir
Kvöldblaðið, gefið út af hlutafé-
lagi, ritstjóri Steindór Sigurðsson
prentari, og er fréttablað. Annað
heitir Rúsínur, ritstjóri Haukur
Björnsson, og er gamanblað.
þriðja heitir Gandreiðin og er líka
gamanblað.Ritstjóri Stígandi Loft-
dal. öll eru blöðin lítil. — 1 Hafn-
Jörð til sölu.
Góð og hæg jörð í Grímsnesi til
kaups og ábúðar frá næstu far-
dögum. Upplýsingar gefa hrepp-
stjóri Gunnlaugur þorsteinsson á
Kiðjabergi og cand. jur. Steindór
Gunnlaugsson, Bergstaðastr. 10 B.
(sími 859) Reykjavík.
arfirði kemur út lítið blað, sem
heitir „Borgarinn“. Ritstjóri þess
er Óskar Sæmundsson frá Garðs-
auka í Rangárvallasýslu. — 1
Vestmannaeyjum kemur enn út
blað, sem hóf göngu sína rétt fyr-
ir kosningarnar og heitir Skjöld-
ur. Ritstjóri þess er Páll Kolka
læknir. Skjöldur fylgir Morgun-
blaðinu að málum.
Rafmagnið hér í bænum hefir
verið harla bágborið upp á síð-
kastið. Ástæðan sú að haustið hef-
ir verið svo þurkasamt að vatns-
magnið í ánum er afarlítið.
Bæjarstjómarkosningar eiga að
fara fram hér í bænum í janúar
næstkomandi. Fimm bæjarfulltrú-
ar ganga úr bæjarstjóminni:
þórður Sveinsson læknir, Guð-
mundur Ásbjarnarson kaupmaður,
Jón Ólafsson útgerðarmaður, .Jón
Baldvinsson forstjóri og þorvarð-
ur þorvarðarson prentsmiðjustjóri.
Óvíst er hverjir verða í kjöri í
staðinn, en kosningaundirbúning-
urinn er þegar byrjaður.
Greinin „Nokkur íslensk dæmi“
hefir orðið að bíða alllengi vegna
þrengsla.
Forsætisráðherra er í utanför,
á konungsfund. Er sá siður orðinn
algengur að forsætisráðherra fer
ferð þessa löngu áður en þörf er á,
því að fæst stjórnarfrumvörpin eru
til svona snemma. Og vitanlega
mætti spara mikið af utanförum
ráðherranna.
Mikill f jöldi gesta, hvaðanæfa að
af landinu, er nú staddur í bænum.
Með síðustu ferð Esju hingað voru
farþegar hátt á fjórða hundrað.
Atvinnuleysi hér í bænum hefir
aldrei fyr verið svipað því eins
mikið og nú. Hefir bæjarstjóm í
hyggju að stofna til atvinnubóta og
jafnvel gert ráð fyrir að taka 300
þús. kr. lán í því skyni. Hetst er
talað um að búa til nýja fiskreiti,
en aðrir telja, að ekki sé þörf fyrir
meiri fiskreiti en eru.
„Morgunn“. Nýtt hefti af
„Morgni" er nýkomið á markað-
inn, fjölbreytt að efni eins og
jafnan áður. Einkum em þar
margar sagnir frá innlendum
mönnum og konum, sem hafa clul-
ræna hæfileika.
Sigurður Sigurðsson búnaðar-
málastjóri mun vera væntanlegur
heim úr Grænlandsför siuni
snemma í næsta mánuði.
Borgin við Sundið. Á bókamark-
aðinn kemur snemma í næsta
mánuði Borgin við Sundið, sem er
framhald af bókinni „Nonni“ eftir
Jón Sveinsson. Er hún í tveim köfi-
um og heitir fyrri kaflinn: „Um
Kaupmannahöfn þvera og endi-
langa“, en hinn síðari: „Á opnum
báti yfir Eyrarsund til Svíþjóð-
ar“. Má gera ráð fyrir að bókin
verði mörgum kærkominn gestur
til lesturs um jólin.
Rannsókn er enn ekki lokið út
af hvarfi Guðjóns Guðmundssonar.
Maður sá, er grunaður er, er enn í
gæsluvarðhaldi.
Kaupið þér Iðunni?
Hún kostar aðeins 7 kr.
Afgreiðsla Bergstaðastræti 9,
Reykjavík.
Ritstjóri: Tryggvi þórhallsson.
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta h/f.