Tíminn - 08.12.1923, Síða 1

(ðjctíbferi
og afgreií)slur,aí>ur ©imans er
Sigurgeir ^ri&rifsfon,
SarTtbanösþúsinu, Reyfjauif.
^.fgtexbsía
Címans er f Sambanösfjúsinu,
©pin öaglega 9—\2 f. b-
Sfmi 496-
VIL ár.
Reykjavílí 8. des. 1923
44. blaö
/
lýjusfu íslensku bækurnar —
Alexander Jóhannesá:^ fslensk tunga í fornöld, fyrra hefti 8,00. Síð-
ara hefti kemur u: næsta ár.
Andrés G. pormar: Dómar, sorgarleikur 5,00.
Axel Thorsteinsson: Æfintýri íslendings 2,00.
Benedikt Gröndal: Dægradvöl (æfisaga mín). Hin lengi þráða merkis-
bók! ib. 15,00, skinnb. 17,00.
Einar H. Kvaran: Sveitasögur 10,00, ib. 13,00.
Freymóður Jóhannsson: Smaladrengurinn, leikrit 8,50.
Guðjón Benediktsson: Frostrósir, kvæði 5,00.
Guðmundur G. Bárðarson: Fomar sjávarminjar við Borgarfjörð 02
Hvalf jörð 7,00.
GuðmundUr Friðjónsson: Kveldglæður, sex sögur 5,00.
Guðm. G. Hagalín: Strandbúar, sögur 6,00.
Hafræna, sjávarljóð og siglinga, safnað hefir Guðm. Finnbogason,
ib. 10,00, skinnb. 14,00.
Halldór frá Laxnesi: Nokkrar sögur 3,00.
Jakob Jóh. Smári: íslensk málfræði 5,00.
Jón Sveinsson: Borgin við sundið (framhald af Nonna) með 12 mynd-
um, ib. 10,00.
Jón Thóroddsen: Maður og kona, 3. prentun 9,00, ib. 12,00.
Jónas Jónsson: Dýrafræði handa bömum, fyrsta hefti ib. 8,50.
Knut Hamsun: Pan 12,00.
Kristín Sigfúsdóttir: Tengdamamma, sjónleikur 4,00.
Kristján Albertsson: Hilmar Foss, sjónleikur 5,00.
Páll J. Árdal: Happið, gamanleikur í einum þætti 2,00.
Skjerve: Heilsufræði ungra kvenna 4,75, ib. 6,50.
Steinn Sigurðsson: Stormar, leikrit 4,00.
Sveinbjöm Egilsson: Ferðaminningar, I.—III. hefti, hvert 4,00.
Vilhjálmur p. Gíslason: Islensk endurreisn 12,00, ib. 15,00, skinnb. 18,00.
þorvaldur Thóroddsen: Minningabók II. 7,00.
Vísnabók Fornólfs ib. 7,50. Bók þessi mun vekja alveg sérstaka eftir-
tekt meðal allra bókhneigðra manna. Af henni eru 20 eintök
prentuð á teiknipappír með handlituðum teikningum, einkenni-
legasta og vandaðasta útgáfa á bók, sem enn hefir komið út
á íslandi.
— Icaupa allir í
Bókaverslun Ársæls Árnasonar, Reykjavík.
Sendi bækur með póstkröfu hvert á land sem er.
Utan úr heimi.
Tolldeiian í Bretlandi.
1 fyrradag fóru fram kosn-
ingar í Englandi, sem eru þess eðl-
is að aálega hver þjóð 1 heimi læt-
ur sig miklu skifta úrslitin. Og fyr-
ir suma af nábúum Englendinga, t.
d. íslendinga og Dani, eru úrslitin
þýðingarmeiri, heldur en menn al-
ment gera sér grein fyrir í fljótu
bragði.
England hefir um langa stund
verið höfuðvígi þeirrar stefnu, sem
ekki hefir hallast að verndartoll-
um. Bretar hafa flutt inn hvers-
konar óunnar vörur og matvæli,
sumpart alveg tollfrjálst, eða með
mjög lágum tollum. England lifir
af stóriðnaði sínum og heimsversl-
un. því ódýrari sem vörur til lands-
ins voru í iimkaupi, því ódýrara
varð hús, föt og fæði allra sem
unnu að framleiðslunni. Verka-
kaupið gat þá haldist lægra. Og um
leið var hægt að halda tiltölulega
lágu verði á framleiðsluvörunum,
sem seldar voru til útlanda. Bretar
hafa þannig álitið að tollfrelsið
væri undirstöðuatriði fyrir þjóðina
í samkepninni um heimsverslunina.
Fyrir suma af nábúum Breta,
sem framleiða góð matvæli, hefir
þessi óbeit á verndartollum verið
hin mesta lífsbjörg. Danir hafa um
myndað sinn landbúnað gersam-
lega með tilliti til matvælasölu til
Endlands. J>ar selja þeir sínar
ágætu vörur sem samvinnufélögin
dönsku hafa gert heimsfrægar:
smjör, egg og svínakjöt. Ef þessi
markaður lokast fyrir Dönum leið-
ir af því hallæri í landinu. Og mik-
ið af þeim vonum sem skynsamir
bændur á Islandi gera sér um
framtíð landbúnaðarins hér á landi
eru tengdar við það, að við getum
haft markað í hinum miklu iðnaðar
borgum Englands fyrir nýtt kjöt,
smjör o. fl. Togaramir ís'.ensku
hafa frá byrjun selt nýjan fisk til
Endlands, og hefir það verið einn
drýgsti þátturinn í tekjum út-
gerðarinnar.
Ef Bretar leggja vemdartoll á
matvæli 0g óunnar vömr má búast
við að hann stæði mörg ár. Og fyr-
ir verslun og framleiðslu Islend-
inga væri það erfiðasta og hættu-
legasta hindrunin, sem hugsast
gæti. pá væri að miklu eða öllu
leyti lokuð sii leið, að geta mynd-
breytt íslenskri verslun og fram-
leiðslu með því að flytja auðseldar
vörur á útlendan markað á öllum
tímum árs, og minka með því veltu-
fjár- og skuldaþörf landsmanna.
Fyrir rúmlega 20 árum kom einn
af foringjum afturhaldsmanna í
Englandi fram með þá hugmynd
að girða breska ríkið með tollmúr-
um. pá var bent á, sem satt er, að
ekkert ríki í heiminum getur verið
jafnsjálfstætt og óháð í verslunar-
efnum eins og Bretaveldi. England
framleiðir allskonar iðnaðarvarn-
ing. I nýlendunum er gnægð mat-
væla og óunninna efna. Innan toll-
múra var talið að enskir iðjuhöldar
hefðu víðan og varanlegan markað
fyrir enska framleiðslu í hinum
mörgu og fjölmennu nýlendum.
Aftur á móti væri með tollmúrun-
um trygður markaður í Englandi
fyrir framleiðslu nýlendanna.
En alt fram að þessu hefir óbeit
ensku þjóðarinnar á vemdartoll-
um verið ósigrandi. En í fyrra
unnu afturhaldsmenn mikinn
kosningasigur. Við það óx flokki
þein-a kjarkur. Baldwin, forkólf-
ur íhaldsflokksins, rauf þingið
fyrir. þrem vikum, og kosningar
fóru fram 6. þ. m. til að skera úr,
hvort Bretar eiga að geiTeyta um
stefnu í verslunarmálunum. Ihalds-
flokkurinn er einn um verndar-
tollastefnuna. En á móti eru þrír
flokkar, sem annars koma sér ekki
saman um önnur mál: Frjálslyndi
flokkurinn (Asquith og Lloyd Ge-
orge), verkamannaflokkurinn og
samvinnuflokkurinn. Síðastnefndi
flokkurinn er þeirra minstur. Hafði
fjóra þingmenn á síðasta þingi, en
býður nú fram menn í tíu kjör-
dæmum.
Eins og málið liggur nú fyrir, er
ekki af hálfu íhaldsflokksins gert
ráð fyrir að tolla matvæli til veru-
legra muna, heldur iðnaðarvörur.
En ef íhaldsmenn yrðu sterkir eft-
ir kosningar þessar, myndu þeir
væntanlega færa sig upp á skaftið,
og tolla innflutt matvæli, án þess
að spyrja kjósendur.
Fram að þessu hafa hinir tveir
nafnkunnu leiðtogar frjálslynda
flokksins, Asquith og Lloyd Ge-
orge, ekki átt samleið, síðan þeir
voru ráðherrar saman. Nú hefir
mótstaðan gegn verndartollastefn-
unni sameinað þá. Blöð samvinnu-
manna í Englandi taka eindregið í
sama strenginn. Samvinnumennim
ir ensku vita, að vemdartollar á
Iífsnauðsynjar auka dýrtíðina og
fétæktina í landinu. Tollapólitík
afturhaldsmanna á ekki harðari
andstæðinga en þá. **
----0----
t
Hermann Jónasson
frá JJingeyrum.
Hermann Jónasson andaðist hér
í bænum í fyrradag; farinn að
heilsu og kröftum hafði hann verið
hin síðustu ár. Lungnabólga og
brjósthimnubólga henni samfara,
varð honum að bana. Er með hon-
um til moldar hniginn einn hinn
merkasti maður hinnar eldri kyn-
slóðar, sem nú lifir.
Hann var fæddur á Víðikeri í
Bárðardal 22. okt. 1858 og var því
hálfsjötugur er hann andaðist.
Faðir hans, Jónas bóndi Hallgríms-
son var einn Brasilíufaranna þing-
eysku, en móðir hans var Sigríður,
dóttir Jóns bónda Sigurðssonar á
Lundarbrekku.
Hermann var einn hinna fyrstu
ungu manna sem sóttu búnaðar-
skólann á Hólum 0g útskrifaðist
þaðan 1884. þvínæst fór hann til
Danmerkur og nam búfræði. peg-
ar heim kom gerðist hann skóla-
stjóri alþýðuskólans í Hléskógum.
veturinn 1887—88 og á næsta
hausti tók hann við skólastjóm
búnaðarskólans á Hólum og bjó
þar jafnframt frá 1888—1896.
pá flutti hann að þingeyrum,
keypti þá jörð og bjó þar stóru búi
til 1905. Fluttist þá suður, seldi
jörðina og gerðist nokkur ár ráðs-
maður Holdsveikraspítalans. Síðan
dvaldist hann nokkur ár vestur við
Kyrrahaf, en hvarf heim aftur í
fyrra, og átti þá fátt eftir annað,
en að fá að bera beinin á ættland-
inu.
Árin 1901—1907 var Hermann
fyrri þingmaður Húnvetninga og
var í Heimastjómarflokknum. Á
þingi bar hann fram meðal ann-
ars þegnskylduvinnuhugmyndína,
sem mjög hefir verið rædd síðan,
þótt ekki hafi náð framkvæmd.
Annars voru það landbúnaðarmál-
in sem vom áhugamál hans, sem
hann mest vann að á þingi og ut-
an, meðan hann var á léttasta
skeiði. Hann hóf útgáfu Búnaðar-
ritsins, gaf það út í mörg ár og
var merkilegt rit undir stjórn
hans, en Búnaðarfélag íslands tók
við síðar og gefur enn út. För
hans til Danmerkur til að greiða
fyrir saltkjötssölunni og bæta salt-
kjötsverkunina, var merkileg á
sinni tíð. pá átti hann og sæti í
milliþinganefndinni í landbúnaðar-
málum, sem skipuð var 1904,
ásamt þórhalli Bjarnarsyni 0 g
Pétri Jónssyni frá Gautlöndum, og
var það mjög merkileg löggjöf sem
komst í framkvæmd vegna starfs
þeirrar nefndar. Yfirleitt verður
Hermann Jónasson jafnan talinn í
fremstu röð þeirra manna, sem
forystumenn voru um framfara-
mál bænda á hans tíð.
Á unga aldri var Hermann hinn
mesti hreystimaður, glímumaður
ágætur og aðsúgsmikill. Minnist eg
þess, að eg kom að þingeyrum með
föður mínum 1904, seint um
kvöld, og Hermann kom heim rétt
á eftir úr selveiðiför, rennvotur og
með eitthvað í kollinum. Hefi eg
ekki séð annan mann, sem fremur
minti á fomkappana. Gáfumaður
var Hermann og ágætur rithöf-
undur. Mesta athygli af því tæi
hafa vakið bækur hans um drauma
hans. Voru þær prýðilega skrifað-
ar og merkilegar.
Hermann var kvæntur Guðrúnu
Jónsdóttur bónda á Hrafnkels-
stöðum Sigurðssonar. Hún er enn
á lífi vestan hafs. Eignuðust þau
tvö börn: Sigríði sem giftist
vestra en er nú dáin, og Hallgrím,
sem nú er bóndi í Kanada.
----0-----
Isfisksala togaranna hefir geng-
ið heldur lakar upp á síðkastið.
Nýjar fregnir
um kjöttolliim.
1.
Snemma í þessari viku barst at-
vinnumálaráðherra símskeyti frá
Sveini Bjömssyni sendiherra svo-
hljóðandi:
„Norska stjómin leggur fyrir, að
fengnu konungssamþykki, Stór-
þingið á föstudag tillögu um að
stjórninni verði heimilað að taka
ákvarðanir um toll á íslensku salt-
kjöti sérstaklega, án tiUits til með-
ferðar tolllaganna að öðru leyti.
Viðbúið að tillagan verði mjög
bráðlega rædd og afgreidd, á
hvem hátt óvíst“.
þessi tillaga stjórnarinnar hefir
með öðrum orðum verið lögð fyrir
Stórþingið í gær. Samkvæmt nið-
urlagsorðum skeytisins mun mega
vænta þess mjög bráðlega að nán-
ari fregnir berist af málinu.
Munu þetta þykja mikil og góð
tíðindi um alt land. Er þess og að
vænta, að landsstjómin íslenska
vindi bráðan bug að samningunum,
undir eins og norska stjórnin hefir
fengið málið í sínar hendur, verði
sú afgreiðsla Stórþingsins, sem
vonandi verður.
IL
I þessu sambandi má geta þess,
að enn hefir Morgunblaðið orðið
sér til minkunar í máli þessu.
Á miðvikudaginn var heyrist aft
ur hljóð úr horni frá dulnefningi
þeim „Agr.“, sem fyr hafði ritað
um málið í Morgunblaðið. Er hann
að vísu miklu spakari nú en áður,
eftir hirtingu þá er hann fékk í síð-
asta blaði Tímans. Undanhaldið er
orðið það mikið hjá honum nú, að
hann telur sig ekki hafa viljað ann-
að gera, en að veita upplýsingar
um málið frá sjónarmiði norskra
bænda.
pað er gott að hann vill nú
breiða yfir það, að hann gerði
miklu meira. Af „upplýsingum"
sínum dró hann alrangar ályktan-
ir, sem að því stefna að telja ís-
lenskum bændum trú um, að kjöt-
markaðurinn væri að verða þeim
einkisvirði í Noregi. þetta átti að
draga úr sókn íslenskra bænda í
málinu. — Hann gerði meira, dul-
nefningur þessi. Hann vildi telja
íslenskum bændum trú um, að mál-
ið væri óvinnandi og fá þá til að
hætta við það.
þetta er eitthvað meira en að
gefa upplýsingar um málið frá
sjónanniði norskra bænda. þetta
er það að berjast með norskum
bændum móti hagsmunum ís-
lenskra bænda, og reyna að villa
íslenskum bændum sýn í mesta
hagsmunamáli þeirra.
Skeytið sem að framan er birt
gengur endanlega frá „Agr.“ þess-
um. Hann mun aldrei að eilífu
stinga höfði upp framar. Alt það
sem hann hefir haldið fram um
málið er gjörhrunið. Jafnvel sjálf
norska stjómin hefir talið það
skyldu sína að snúast þannig við
málinu sem raun er á orðin.
o
Hljótt hefir um hríð verið um
Islandsbankamálið, eftir kosning-
arnar. það er ekkert undarlegt.
Milli bardaganna er venjulega alt
hægara.
En þetta hlé á umræðunum um
málið er ekki annað en bráða-
birgðahlé. Framsóknarflokkurinn
mun vafalaust enn sækja málið
fast á næsta þingi. það má þó ekki
minna vera, en að þær fái að rétta
upp hendumar á móti þessu mikla
fjárhagslega sjálfstæðismáli, hinar
nýkosnu og gamalkunnu þing-
hetjur.
Einungis eitt atriði þessa mikla
máls skal athugað í þetta sinn,
enda stingur það mjög í augu.
Hlutafé Islandsbanka er 4^4
milj. kr. og nálega eingöngu á út-
lendum höndum.
Eitt árið undanfarið græddi
bankinn hátt á annað hundrað þús-
und krónur, þ. e. um 40% af hluta-
fénu.
Næsta ár græddi bankinn um 2
milj. og 200 þús. kr. eða nálega
50% af hlutafénu.
Hvemig hefir bankinn getað
grætt svo óheyrilega á einhverjum
mestu kreppuárum sem komið hafa
yfir þetta land?
Bankinn hefir grætt þetta á
landsmönnum, á framleiðendunum,
með háum vöxtum, með háum
gjöldum af viðskiftunum. Vegna
kreppunnar gátu viðskiftamenn
bankans ekki flúið þessi viðskifti.
Hversvegna leyfir bankinn sér
að græða svo mikið?
Hann gerir það til þess að vinna
upp hið mikla tap sem hann hefir
beðið og sem játað er opinberlega
að nemur miljónum króna.
Hefir enginn farið harðari orð-
um um það, hvernig tap íslands-
banka er til orðið en einn af þing-
mönnum Morgunblaðsflokksins,
þórarinn Jónsson á Hjaltabakka.
Farast þórami svo orð:
„Af hverju er hagur Islands-
banka sá, sem raun ber vitni um?
Af þvi að hann hefir lánað til
óvissra fyrirtækja, í hreinni og
beinni vitleysu. Hann hefir lánað
mönnum fé til þess að tapa og bætt
svo við, til þess að þeir hinir sömu
Frh. á 4. síöu.