Tíminn - 08.12.1923, Blaðsíða 3

TIMINN
163
®E
AVHEMOLLEN
Kaupmannahðfn
mælir með sínu alviðurkenda rúgmjöli ofe nveiti.
Meíri vörugæði ófáanleg.
S. I. S. sfeiftir eixig'öxLg'UL -v±<3 olkzlsnjLr.
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
meslu lokið. Hcíir Eiriar Jónsson sagt
fyrir uin alt, er laut að verkinu, og er
írágangurinn allur hinn prýðilegasti.
Verður lands- og bæjarprýði að Ing-
ólfsmyndinni. Verður siðar sagt frá
verki þessu, þegar það er fullgert.
Yngsta samvinnufélagið.
Nemendur úr tveim skólum í Rvík,
Kennara- og Samvinnuskólanum, hafa
efnt til mötunevtis sameiginlega í húsi
U. M. F. R. Eru húsakynni og allur út-
búnaður í besta lagi. Miðstöðvarhitun,
rafmagn, smáborð um allan salinn, og
á veggjunum nokkur ágæt málverk,
sem Ásgrímur og aðrir^njallir málar-
ar hafa lánað þangað um stundarsak-
ir. Eftir fenginn reynslu virðist fæðið
liklegt til að verða betra og ódýrara
heldur en gerist i bænum.
Póstkröfur.
í fyrra samþykti þingið að innheimta
mætti póstkröfur á hverri bréfhirðing-
arstöð. petta munu blöð og tímarit
nota sér, til að gera skilvísum kaup-
endum létt fyrir að borga. Mikið af
vanskilum blaðanna er að kenna því,
að kaupendur eiga ógreitt með að
koma andvirðinu til skila. Nú þarf
ekki því um að kenna. Tíminn mun
nota póstkröfu við innheimtuna, þar
sem eklci eru sérstakir innheimtu-
menn. Iíaupendur munu viðurkenna,
að eðlilegt sé að blöðin þurfi að fá sín-
ar skuldir goldnar. Sérstaklega á
þetta við um óháð blöð, sem ekki
fóma neinum málstað fyrir auglýs-
ingar eða önnur óbein fríðindi. prosk-
aðir kaupendur munu heldur vilja
borga blöð sem segja satt, heldur en
þiggja ókeypis blöð, sem eru háð
þeim, sem auglýsa.
----o---*
Samsöngur.
Um miðja þessa viku söng
karlakór K. F. U. M. í Báruhúsinu.
Söngstjórinn er hinn sami og áður,
Jón Halldórsson ríkisféhirðir, og
söngmennirnir flestir hinir sömu,
sem áður hafa sungið undir stjórn
hans.
þetta mun vera fjórða árið sem
söngflokkur þessi syngur opinber-
lega. Hefir þess áður verið getið
hér í blaðinu að söngflokkur þessi
hefir tekið miklum framförum. En
þó bar mest af í þetta sinn.
Margoft hafa áður góð söngfé-
lög sungið hér í bænum. Og stund-
um hafa söngkraftarnir verið
meiri en í þessum hóp. En hitt
mun óhætt að fullyrða, að aldrei
hefir fyr sungið hér betur sam-
æfður flokkur en þessi, aldrei hefir
söngstjóri fyr náð jafnmiklu valdi
yfir söngmönnunum og tekist eins
vel að framsetja sinn skilning á
tónsmíðunum um barka söng-
valdhöfunum að þeir lini á þeim
lagaboðum, sem sett hafa verið til
að tryggja rétt skepnanna. Svo
hörð meðferð virðist mér þetta á
hrossunum, að ekki geti söluþörf
réttlætt þetta og það eftir að mark-
aðir voru haldnir í sumar, því altaf
hljóta að vera nokkuð glögg þau
takmörk sem heiðarlegur og göf-
ugur maður gengur ekki út fyrir,
þó peningar séu í boði — Fram-
tíðarvonin hlýtur að verða sú, ef
hægt er að halda lífinu í nokkurri,
að öll bændastéttin vaxi upp í þá
göfgi, að finna til skyldunnar sem
á henni hvílir gagnvart skepnunum
samkvæmt þeim réttindum er hún
hafi til þeirra, því réttindi og
skyldur hljóta, þar sem annar-
staðar, að eiga að haldast í jafn-
vægi.
Enda svo þessar línur með
þeirri áskorun til háttvirtra þing-
manna, að þeir bæti þessa gloppu
á útflutningslögunum, svo vel, að
ekki verði rekin hundruð af hross-
um í gegn um hana.
Rvík 5. des. 1923.
Theódór Arnbjörnsson.
frá ósi.
----o-----
inannanna og í þetta sinn. Iilýtur
að liggja sérstaklega mikil vinna
og alúð að baki og er það mikið
hrósuharefni bæði fyrir söngstjóra
og söngmenn.
Að þessu leyti er þessi samsöng-
ur mjög merkur viðburður í söng-
mentalífi Reykjavíkur. Hann ber
vott um að hér er til mikil söng-
ment og er gaman að minnast þess
í því sambandi að söngstjórinn er
dóttursonur Péturs Guðjónssens,
sem nefndur hefir verið faðir ís-
lenskrar sönglistar.
Með fjögra ára vinnu hefir þessi
söngflokkur náð þessari fullkomn-
un. Má það vera tilhlökkunarefni
allra söngvina að fylgjast með hon-
um framvegis. því að vitanlega á
það ekki síst við um söngmentina
að hvorki með áhlaupum né í hend-
ingskasti verður náð miklu tak-
marki, heldur fyrst og fremst með
langri vinnu og vitsmunum.
-----o----
— Dæmi um peningaverðfallið
þýska er það, að 21. október kost-
aði eitt brauð 2500 miljónir marka,
en tveim dögum síðar kostaði það
5500 miljónir marka. Fyxúr sti’íðið
jafngilti eitt mark 90 aurum.
— Tveim dögum eftir að Srnuts
forsætisráðherra Suður-Afríku
flutti ræðu þá, sem getið hefir ver-
ið fyr, flutti Baldwin, foi’sætis-
ráðherra Englands, aðra ræðu, sem
og hefir vakið eftirtekt. í nafni
alls heimsins og frönsku og ensku
þjóðarinnar skoraði hann á Poin-
caré, forsætisráðherra Frakka, að
spyi’na ekki á móti allherjai’fundi
um skaðabótamálið, enda myndu
Bandai’íkin og taka þátt í honum.
— Washingtonfundurinn marg-
umtalaði ákvað um fjölda hinna
stóru herskipa sem stórveldin
mættu eiga og við sig bæta, en
samkomulag fékst ekki um fjölda
hinna minni beitiskipa. Reynslan
hefir þai’afleiðandi orðið sú að nú
er háð hin harðasta samkepni milli
stórþjóðanna um þessi skip, eink-
um um það að gera þau sem allra
hi’aðskreiðust. Reynslan á stríðsár-
unum vai’ð og sú, að litlu beitiskip-
in gátu unnið afarmikið vei’k um
að gera siglingaleiðirnar ótryggar
og t. d. þýska beitiskipið Emden
gerði Bandamönnum gríðarlegt
tjón og til þess að ná því þui’ftu
Bandamenn að stefna gegn því
heilum flota. Síðustu árin hafa
Japanar einkum lagt hina mestu
áherslu á að eignast hraðski’eið
beitiskip. Eiga þeir nokkur sem
fara 34 sjómílur á vöku. En flest
ensku beitiskipin fara ekki nema
30 sjómílur á vöku. Frakkar hafa
mörg slík skip í smíðum. En þetta
eru dýr skip. þegar einhver ný upp-
götvun hefir valdið því, að hraði
nýju skipanna verður dálítið meiri
verða gömlu skipin fljótt lítils
virði. Yfirburðir hraðskreiðara
skipsins eru svo afarmiklir.
— Sum helstu blöðin í Bandaríkj
unum ákæra Frakka harðlega fyr-
ir það, að þeir séu að ganga milli
bols og höfuðs á pýskalandi. Segja
að enginn friður geti nokkni sinni
orðið í Norðurálfunni eins og nú
stefni.
— Samvinnufélögin í Lithauga-
landi hafa nýlega keypt landbún-
aðarvélar og smjörbúaáhöld í Sví-
þjóð fyrir um eina miljón króna.
25% af upphæðinni á að greiða
strax, en stjóm Lithaugalands
ábyrgist greiðslu á hinu, sem á að
greiðast á sex árum.
— Fáum dögum eftir að þeir
fluttu ræður þær, er að framan
getur, forsætisráðherrarnir Smuts
og Baldwin, svaraði Poincaré for-
sætisráðherra Frakka meðal ann-
ars á þessa leið: Við væntum þess
að Bandamenn haldi fullkomlega
samninga þá, sem þeir hafa undir-
ritað. Eftir ítarlega rannsókn
ákvað skaðabótanefndin upphæð
skaðabótakröfunnar. Ákvörðunin
sem um það var tekin 5. maí 1921
var tekin af Bandamönnum öllum,
samkvæmt tillögu sem kom frá
ensku stjórninni. Hún er endanleg
og henni verður ekki breytt nema
með samþykki okkar. Héðan af
verður þjóðverjum engin ívilnun
gefin nema með einróma sam-
þykki Bandamanna og Frakkland
hefir beðiö svo mikið tjón að það
getur enga ívilnun veitt. það er alt-
af verið að biðja okkur um rann-
sókn á því, hvað þýskaland geti
borgað. Eigi sú rannsókn að leiða
í ljós niðurfærslu, getum við ekki
samþykt hana. Stanley Baldwin
hefir mjög alvarlega skorað á mig
að samþykkja nýtt fundarhald og
nýja rannsókn. En hvað ætti slíkur
fundur að ræða? Hvaða samband
ætti aö vera milli hans og skaða-
bótanefndarinnar ? — Atburðirnir
hafa sýnt að við fórum hyggilega
að er við hernámum hluta þýska-
lands. Heíðum við gefið greiðslu-
frest, hefði þýskaland fyrst og
fremst ekkert borgað okkur og
sömuleiðis notað frestinn til að
auðga sig- á okkar kostnað. Nú
verður þýskaland aftur á móti að
leggja alt kapp á að stanaa í skil-
um. — Frönsku blöðin hafa mjög
eindregið tekið í sama strenginn og
Poincaré.
— Foringjar vinstrimanna,
jafnaðarmanna og kommúnista í
norska þinginu hafa sameiginlega
borið fram tillögu um það í norska
þinginu að frá 1. janúar 1925 skuli
Kristjanía heita Osló. Flokkar
þesir hafa meiri hluta í þinginu og
er því líklegt að tillagan nái fram
að ganga.
— þjóðfundurinn tyrkneski í
Angora lýsti því yfir í lok október-
mánaðar að Tyrkland væri lýðveldi
og Mustafa Kemal forseti þess.
— Bolchewickarnir rússnesku
hafa lagt mikið kapp á að vinna
fylgi Múhameðstrúarmanna. Eiga
þeir og mikil lönd í Asíu, sem Mú-
hameðstrúarmenn byggja, t. d. í
Turkestan, Norður-Persíu, Kákas-
us og víðar. Framtíðarhugsjónin
mun hafa verið sú, að vinna fylgi
þjóðflokka þessara til áframhald-
andi sigra fyrir Bolchewickastefn-
una austur og suður eftir álfunni,
í Afganistan, Indlandi, Mongóla-
landi og víðar. Tyrkir tóku vel vin-
áttuhótum Rússa og þágu banda-
lag þeirra meðan þeir voru að
hrinda Grikkjum af höndum sér.
En meiri samleið vildu þeir ekki
eiga við Rússa. I sínum eigin Asíu-
löndum breyttu Rússar alveg um
aðbúðina við Múhameðstrúarmenn
ina. Stofnuð voru lýðveldi sem
hétu að vera sjálfstæð, undir yfir-
stjórn Rússa. Réttarfarsreglur Mú-
hameðstrúarmanna urðu viður-
kendar. Föstudagurinn var löggilt-
ur helgidagur í stað sunnudagsins.
Tunga íbúanna var löggilt í öllum
skólum. Sumsstaðar voru rúss-
nesku innflytjendurnir fluttir burt
úr þorpum og þau fengin í hendur
Múhameðstrúarmönnum. þannig
átti að vinna vináttu íbúanna og
tryggja þá ráðstjórnarhugsjónun-
um. En það fór á annan veg. Alt
gekk vel í fyrstu að vísu. Lands-
menn voru himinlifandi glaðir.
þjóðernistilfinningin vaknaði og
hún varð sterkari með degi hverj-
um. Mikið vill meira. Fullkomið
sjálfstæði vildu þeir fá. Og svo
bættust fjárhagsörðugleikar ofan
á. I löndum þessum hafði verið
mikil baðmullarrækt og iðnaður
fyrir stríðið. En á stríðsárunum
varð að breyta baðmullarökrunum
í kornakra, því að korn fékst ekki
utanlands frá. Nú var það nauð-
syn að breyta aftur til. En þá
þurfti að fá fé til að greiða fyrir
kornið meðan verið væri að koma
fótum undir baðmullariðnaðinn
aftur. Fé hafði ráðstjórnin rúss-
neska ekki aflögum. Hún átti nóg
meo sig. þessi vandræði, sem náðu
nálega til hvers heimilis, og
hin vaknandi þjóðernistilfinning
kveiktu uppreistarbál um alt land-
ið. Nú urðu Rússar að snúa við
blaðinu. Herlið var sent frá Rúss-
landi og uppreistin var bæld niður
á stuttum tíma með harðri hendi.
Og nú er úti um pappírssj álfstæðið
Múhameðstrúarmannanna austur
þar. Rússar stjórna þar óskorað og
nú gera þeir það með sverðinu. 1
stað þess sem áður átti að vinna
hjörtun með hugsjónum ráðstjórn-
arríkisins, er það nú sverðið sem
stjórnar — alveg eins og meðan
keisarastjórnin gamla fór með
Rússavald.
— Fyrir rúmum mánuði síðan
hélt IJedenstjerna, utanríkisráð-
herra Svía, ræðu í Stokkhólmi sem
vakið hefir mikla eftirtekt. Hann
tók það fram að Svíar hlytu að
telja sér það mjög mikils varðandi
að Finnland fengi að halda sjálf-
stæði sínu óskorað. því ætti það að
vera stefna Svíþjóðar, stæði Finn-
um hætta af Rússum, að veita Finn
um öflugan stuðning. Vildi beinlín-
is hugsa sér þann möguleika, að
Svíþjóð og Finnland gerðu banda-
lag um það, að réðust Rússar að
ósekju á Finna, þá skyldu Svíar
berjast með þeim. Vitanlega yrði
slíkur samningur ekki gerður án
óskoraðs fylgis sænsku þjóðar-
innar, en þess hefði ekki verið leit-
að enn. par sem ræðumaður er ut-
anríkisráðherra Svía, ræður að lík-
indum að þetta hefir valtið athygli.
— þjóðverjar leggja afarmikið
kapp á að auka aftur verslunar-
flota sinn. Hafa bæði smíðað mik-
ið af nýjum skipum og keypt geysi
mörg frá útlöndum. Ber ekki á fjár
skorti hjá þjóðverjum um þetta.
Skýrslur um umferðina um Súes-
skurðinn sýna ljóslega hinn geysi-
mikla vöxt sjóverslunar þjóðverja.
Árið 1920 fóru aðeins 3 þýsk skip
um Súesskurðinn og báru samtals
15 þús. smálestir. Árið 1921 voru
þau 35 og báru 171 þús. smálestir
og árið 1922 voru þau 149 og báru
735 þús. smálestir. Loks hefir sigl-
ing þýsku skipanna um skurðinn á
þessu ári vaxið svo, að fyrstu 8
mánuðina fóni fleiri og stærri skip
um hann en alt árið 1922. Lang-
samlega flest og stærst ensk skip
fara um Súesskurðinn. Árið 1921
voru hollensku skipin næst, þá
japönsk, þá ítölsk, þá frönsk og
þýsku skipin voru tíu sinnum
minni að smálestatali er; þau
frönsku og ítölsku. það sem af er í
ár eru pjóðverjar orðnir þriðju í
röðinni.
— Mikill stormur hefir orðið í
sænsku blöðunum út af ummælum
utanríkisráðherrans um vamar-
samband milli Svíþjóðar og Finn-
lands. Forsætisráðherrann hefir
lýst því yfir, að þessi ummæli séu
aðeins persónuleg skoðun utanrík-
isráðherrans. En sum sænsku blöð-
in halda því fram, að utanríkisráð-
herrann megi ekki í slíkum málum
tala opinberlega á þessa leið,
nema hann sé í samræmi við stjórn
ina. Liggur við borð, að ráðherr-
ann verði að fara frá fyrir þessa
sök.
— Haldinn var nýlega i Ameríku
alþjóðafundur mjólkurframleið-
enda. Sóttu fundinn fulltrúar frá
40 löndum. Var rætt meðal annars
um alþjóðalöggjöf um mjólkur-
framleiðslu, t. d. ákvæði um vatns-
magn í mjólk, fitu-„procent“ í
osti, ákveðin nöfn á ostategundum
o. s. frv. Fulltrúarnir frá Norður-
löndum láta mikið af því, hve
amerísku bændumir hafi náð mik-
illi fullkomnun á þessu sviði.
— 1 Danmörku og Svíþjóð hafa
jafnaðarmannaflokkamir alger-
lega afneitað stefnu Bolchewick-
anna rússnesku og verið fjand-
samlegir í þeirra garð. öðru
máli hefir verið að gegna um
norsku jafnaðarmennina. Megin-
hluti þeirra hefir til skamms tíma
verið mjög nákominn Bolche-
wickum, en á því er nú orðin
breyting. Gerðu Bolchewickar
harða kröfu um takmarkalausa
hlýðni norska flokksins við stjórn-
ina í Moskva og á því brast. Hefir
meirihluti norska flokksins nú sagt
sig úr lögum við Bolehewicka. Yf-
irleitt er það svo orðið um öll lönd
að Bolchewickastefnan er „altaf að
tapa“.
— Stórflóð hefir valdið miklu
tjóni á Norður-Italíu. Gleno-vatn-
ið hefir brotið flóðgarðana og Tætt
yfii þorpin í kring. Um sex hundr-
uð manns er saknað.
— Bandaríkin ætla að veita
pýskalandi stórt dollaralán.
— Fjölmennir fundir á Grikk-
landi skora á Venizelos, hinr. forna
le'ðtoga, að hverfa aftur heim til
Grikklands. Hefir hann dvalisr í
útlegð síðan Konstantín konungur
braust aftur til valda.
— Myrtur var nýlega á Fvalck-
landi, með skammbyssuskoti,
ungur sveinn, 15 ára gamall, son-
ur eins af helstu þingmönnum
konungssinnanna frönsku. Er búist
við að úr máli þessu geti orðið
stórpólitískt æsingamál.
— Mussolini forsætisráðheri'a
ítala, og Primo de Rivera, forsætis-
ráðherra Spánverja, hafa ákveðið
að stofna „latneskt bandalag“
milli Ítalíu og Spánar. Ráðgert er
að hafa ríkin í Suður-Ameríku
með í bandalaginu. Bandalagið æt1-
ar að ganga úr alþjóðabandalag-
inu.
----o-----
Ljósmyndasýning. Blaðamanna-
félagið hélt aftur nú í vikunni
samskonar ljósmyndasýningu og í
fyrra. Sýningin var ágæt. Fjölda
margar myndir voru verulega
skemtilegar.
Vísnakver Fomólfs heitir ný
kvæðabók, sem Ársæll Árnason
sendir á markaðinn, alveg sérstak-
lega smekklega og vandaða að öll-
um frágangi. Höfund kvæðanna
munu allir kannast við, þótt nefn-
ist þessu nafni. Verður þessarar
merku bókar nánar getið síðar.
Harðindi mikil eru nú sögð um
alt Norðurland.
Prófessorar Háskólans, Sigurður
Nordal og Guðmundur Finnboga-
son, héldu ræður á hátíð stúdenta
1. des. og notuðu báðir tækifærið
til að hnýta í þá menn, sem vilja
stofna til spamaðar á embættis-
mönnum, meðal annars við Há-
skólann. — þykir nú mikils við
þurfa er slík tækifæri era notuð
sem þetta.
K. F. U. M. hefir nýlega keypt
húseignir Daníels Bernhöfts bak-
ara, við Bankastræti, með mikilli
lóð. Mun félagið ætla sér að reisa
þar fundahús. Er staðurinn ein-
hver hinn besti í bænum sem til
þess gat fengist, og væri ánægju-
legt að hugsa til þess að þar risi
bráðlega myndarlegt hús.
Ingólfslíkneskið er nú komið
heim. Er búið að flytja það á stað-
inn, þar sem það á að standa, en
ógengið frá enn til fullnustu.
Skuggasveinn. íþróttamenn eru
aftur famir að leika Skuggasvein
og verður jafnan vinsælt.
Nýtt blað er farið að koma út á
Seyðisfirði og heitir „Hænir“. Rit-
stjóri er Sigurður Árngrímsson.