Tíminn - 22.12.1923, Blaðsíða 2

170
T ! M I N N
lnÉign rikiis.
Eftir Guðmund Davíðsson
umsjónarmann á J>ingvöllum.
------ Niðurl.
J>að hefir komið til orða að
stofna lýðháskóla á pingvöllum.
En af því að þetta mál snertir að
ýmsu leyti hina fyrirhuguðu frið-
un staðarins, verður að fara um
það nokkrum orðum. Heyskapar-
skorturinn í þingvallasveit, og þar
af leiðandi rýr búskapur, er út af
fyrir sig næg ástæða fyrir því, að
þingvellir eru óheppilega valinn
staður fyrir skólasetur. En það er
einnig margt annað, sem mælir á
móti slíkum skóla þar. Staðurinn
liggur á útkjálka Árnessýslu, og
inniluktur frá öðrum héruðum að
heita má allan veturinn. Sveitin er
fámenn og fátæk. Bændur hafa
ekkert aflögu af búsafurðum handa
stórum skóla. öll matvæli og elds-
neyti yrði að sækja til Reykjavík-
ur, því að ólíklegt er, að nokkrum
hafi dottið í hug að höggva skóg-
inn til eldsneytis handa skólanum,
en hafi menn ætlast til þess, þá er
óhætt að slá striki yfir friðunina.
Prestssetrið, þar sem skólanum er
ætlaður staður, er lítið kot, með
tæplega tveggja kúa túni, sem
ómögulegt er að græða út vegna
hraungrýtis. Rafmagn til ljósa eða
upphitunar er ómögulegt að fá úr
öxará. Áin hverfur alveg í vetrar-
frostum, og þó að ekki væri sá
agnúi, yrði í lengstu lög reynt að
koma í veg fyrir, að ánni yrði spilt
með rafmagnsstöð. Nóg er umturn-
að á pingvöllum, þó að öxará, sem
prýðir staðinn, sé látin í friði.
Skóli á pingvöllum gerir staðinn
ekki frægari en hann er og staður-
inn gerir heldur ekki skólann fræg-
an. það eitt, sem gæti hlotist af
skólahaldi á þingvöllum, er að frið-
unin yrði einskisvirði, eða aðeins
nafnið tómt. það virðist engin
ástæða að sameina skólahús og
gistihús á þingvöllum frekar en
annarsstaðar á landinu. Hvers
vegna eru ekki skólahús í Reykja-
vík, eða öðrum kauptúnum, höfð
fyrir veitingastofur að sumrinu,
heldur en að láta þau standa auð?
Friðhelgi þingvalla og forn sögu-
frægð misti að nokkru leyti gildi
sitt við það, að gera staðinn að
skólasetri. Vetrardvöl á þingvöll-
um hlýtur að vera mjög einmana-
leg og eyðileg. I grend við staðinn
er bæði fáment og strjálbygt. Enga
ánægju er hægt að hafa þar af
náttúrunni, sem annars brosir við
mönnum að sumrinu. þingvellir
geta því aldrei orðið annað en
Fæðing og uppeldi
Jesú Krists.
eftir
Lyman Abbott.
„Eins og hann er, eins er-
um vér einnig í heimi
þessum". I. Jóh. 4, 17.
(Lyman Abbott var einn mesti og
besti rithöfundur og lcristindómsvinur
i Bandaríkjunum, og stórmikils met-
inn; hann var t. d. einn besti vinur
Roosevelts Bandarílcjaforseta. Margar
greinar eftir hann birtust í Nýju
Kirkjublaði á sinni tíð. Greinin, sem
hér fer á eftir, er fyrsta greinin í löng-
um greinaflokki um Krist, sem hann
nefndi „The Master Builder". Ritstj.).
Tvær eru til í guðspjöllunum ætt-
artölur Jesú frá Nazaret. þær eru
ósamhljóða. Enginn veit, hvor er
rétt, eða hvort báðar eru rangar.
En í hvorugri er getið eins einasta
hinnu miklu spámanna. Hvorki
ættin, né foreldramir, gefa skýr-
ingu á mikilleik hans. Faðir hans
var guðhræddur bóndi og smiður.
Hann var maður sem dró sig í hlé
og lét ekkert að sér kveða. Síðar
meir hæddust menn að því, að Jes-
ús gæti verið mikill lærimeistari,
þar eð hann væri sonur óbreytts
smiðs. En móðir hans var frábær
Samband ísl.
Alfa^
Laval
skilirind'a.r
reynast best.
Pantanir annast kaupfé-
lög út um land, og*
samv.íélaga.
sumardvalastaður. Með þjóðgarðs-
stofnun á þingvöllum og friðhelgi
náttúrunnar, gæti staðurinn orðið
nokkurskonar sumarskóli fyrir
alla, sem þangað kæmu og dveldu
lengri eða skemmri tíma. þar ættu
menn að geta lært að umgangast
náttúruna, án þess að spilla henni.
þar ættu menn að læra að ganga
þrifalega um, en ata ekki staðinn
út í óþrifnaði, gera hann ekki að
sorpíláti eða griðastað fyrir ölóða
menn og óreglu. Yfir höfuð gæti
fólk lært að haga sér þar í hví-
vetna eins og siðuðum mönnum
sæmir. Fyrst um sinn yrði þetta
nægilegur skóli á þingvöllum. Hann
yrði til þess, að almenningur færi
að virða betur náttúru landsins, og
víðar, en gert er, og læra að um-
gangast fleiri staði á landinu en
þingvelli.
Menn skyldu ekki villast á því,
þegar talað er um friðun þingvalla,
að þar er ekki átt við venjulega
skógarfriðun (eins og t. d. á Hall-
ormsstað), þar sem skógar eru
friðaðir og ræktaðir eftir vissum
reglum, til að hafa þeiri’a sem
mestar nytjar, til eldsneytis eða
efniviðar. Með þingvallafriðuninni
er átt við algerða náttúrufriðun
eða friðhelgi, eins og hún getur
frekast orðið. Náttúran á að hafa
fult frelsi; hún á að eiga sig sjálf
og rækta sig sjálfa, án þess að
mannshöndin komi þar nærri,
nema til að vernda hana. Alt sem
hún framleiðir af sjálfsdáðum,
hvort heldur er dautt eða lifandi, á
að láta ósnert, og við engu að
hrófla. þá fyrst ættu menn að geta
notið náttúrufegurðarinnar, bæði í
smáu sem stóru, og lært að meta
hana að verðleikum.
þá skal drepa örlítið á tillögu
Bjöms þórðarsonar hæstaréttar-
ritara, um að stofna til þjóðhátíða
á pingvöllum. Hún er nær sanni
en lýðháskólatillagan. Ýmsir ann-
markar eru á henni samt, og skal
eg drepa á þá helstu, sem að ein-
hverju leyti koma í bága við frið-
unina eða söguhelgi staðarins. Ætl-
ast er til, að þjóðhátíðir verði
haldnar árlega á þingvöllum, og í
sambandi við þær verði reistar
„búðir“ (gistiskálar), sem í raun
og veru eru grímuklæddir sumar-
bústaðir handa Reykvíkingum.
það er óviðfeldið og óviðeigandi að
reisa sumarbústaði á pingvöllum,
þótt kallaðir yrðu „búðir“. Staðn-
um á að loka fyrir öllum nýmóðins
byggingum og tildri, að öðru leyti
en vönduðu gistihúsi. því það er
óhjákvæmilegt. Hyggilegast væri
þó, að reisa það fyrir utan frið-
lýsta svæðið. Hinsvegar væri vel til
fallið að reisa eina eða tvær „búð-
kona að hugprýði og óvenjulega
mentuð á bók, af konu í hennar
stöðu. Við vitum um ferð, sem hún
fór fylgdarlaus frá Galíleu til
Júdeu. það var hættuleg ferð fyr-
ir konu á þeim tímum. Við eigum
einn sálm, sem henni er eignaður.
Hann sýnir, að hún hefir margles-
ið spámannaritin uns andi þeirra
hafði sett mark sitt á hana. Senni-
legt er, að hún hafi orðið ekkja
áður en Jesús hóf starf sitt. En af
engu verður séð, að sorgin hafi
beygt hana eða lamað. Áhrifameiri
mynd af hugprýði konunnar er
ekki til, en myndin af Maríu undir
krossinum. Með brostnu hjarta
horfir hún á, og fer ekki burt fyr
en sonur hennar hefir dregið hið
hinsta andartak. þegar menn leit-
uðu hins göfgasta kveneðlis, til
þess að veita því lotning og til-
beiðslu, völdu menn hana með
réttu. — Og samt sem áður finn-
um vér hvorki hjá foreldrum
sveinsins né forfeðrum neina skýr-
ing mikilleika hans.
Umhverfið í æsku virtist ekki
vita á mikið, og uppeldið var ein-
falt og óbrotið. Húsið hans hefir
sennilega verið reist úr sólþurkuð-
um tígulsteinum og stráþak yfir.
Eitt einasta herbergi í húsinu og
alt í senn; eldhús, setustof a, svefn-
stofa og vinnustofa. þar vann fað-
ir“ úr rústum, sern sýnishorn fornu
búðanna, torfbæ með nútíma sniði
og skála og hof með fornu lagi, láta
svo þar við sitja, hvað húsagerð
snertir. þetta mundi auka aðsókn
að miklum mun til þingvalla, og
menn halda áfram að skoða þá sem
fornhelgan sögustað, óspjallaðan
af nýtísku tildri. það ætti að var-
ast að stofna til nokkurs á þing-
völlum, með húsagerð eða öðrum
nývirkjum, sem á einhvern hátt
særa tilfinningar manna fyrir
sögufrægð staðarins. Ef sumarbú-
staðir risu upp á þingvöllum, væri
lítið gefandi fyrir friðhelgina. þá
væri miklu betra að sæti við það,
sem er.
„Hér er Lögberg. Hér er helgur
staður. Hér komu saman vorir
frægu forfeður“, sagði roskinn
rnáður, með grátklökkum rómi, er
hann kom nýlega, í fyrsta skifti, á
þingvöll og stóð á Lögbergi. Slíkum
tilfinningum fyrir sögu og fornri
frægð þingvalla hafa menn ekki
leyfi til að misbjóða, með því að
breyta staðnum og hreykja upp á
nonum eða í grend við hann nýmóð-
ins sumarbústaða hverfi. Yel gæti
svo farið, að eftir einn eða tvo
mannsaldra kostaði það eins mikla
eða meiri fyrirhöfn að sópa í burtu
sumarbústöðunum, og það kostar
nú að fá þingvelli friðaða.
Sumarbústaðaskorturinn þyrfti
alls ekki að standa þjóðhátíðum
eða öðrum samkomum á þingvöll-
um fyrir þrifum. það eru engin
neyðarúrræði fyrir menn, sem
standa við 2—3 daga á þingvöllum,
og þó að það væri nokkrar vikur,
að hafast við í tjöldum. Dæmi eru
irinn við hefilbekkinn og sonurinn
með honum, er hann óx upp.
Hvorki reykháfur né glergluggi
var á stofunni. Birtan kom um
dyrnar eða vindauga á veggnum.
þröngt og lítið, til þess að ekki
rigndi eða gustaði of mikið inn. I
góðu veðri var maturinn soðinn úti
í hlóðum, annars inni, og varð þá
hver að þola reykinn sem hann var
maður til. En það var hlýtt í
Palestínu og hjá fátæka fólkinu
var hvorki miltil eldamenska né
upphitun. — Listir og vísindi vora
óþektir hlutir á heimilinu. Gyð-
ingarnir lifðu bókstaflega eftir lög-
málsgreininni — eins og Arabar
gera enn í dag: „pú skalt engar
líkneskjur gera þér, né nokkrar
myndir eftir því, sem er á himnum
uppi, eður því sem er á jörðu niðri,
eður því sem er í vötnunum undir
jörðunni“. Og þótt annar hefði
verið landssiður, hefði þetta fá-
tæka bóndaheimili ekki haft ráð á
að eignast neitt af því tæi. — Bók-
mentir Grikkja og Rómverja hafa
bóndinn og kona hans litið líku
auga og Í’úrítanarnir litu vantrú-
arbókmentirnar frönsku á 18. öld.
Ef til vill hefir heimilið átt eina
eða tvær af bókum gamla testa-
mentisins. Víst er það ekki. Óvíst
er, hvort þau hefðu getað lesið,
þótt þau hefðu átt bókina. Og óvíst
til þess, að menn hafa dvalið í
tjöldum alt sumarið í pingvalla-
hrauni og liðið vel.
pað er óskiljanlegt, að nokkur
„prívat“ maður vildi reisa sumar-
bústaði eða önnur skýli á þing-
völlum, þótt hann ætti kost á því.
það sýndi að minsta kosti ekki
mikla rækt við staðinn og umhverfi
hans. Fyrir tilstilli allrar þjóðar-
innar er staður þessur merkari en
allir aðrir hér á landi, og hann hef-
ir ætíð verið almennings eign, á
því best við að mannvirkin séu það
líka. Enda gæti það orðið dýrt
spaug fyrir ríkið að flýja á náðir
einstakra manna á þingvöllum, ef
til kæmi, að það þyrfti að vera upp
á eignir þeirra komið.
þó að æskilegast væri, að þjóð-
hátíðir yrðu haldnar árlega á
þingvöllum, er hætt við, að menn
trénuðust upp á að sækja þær
þangað, er frá liði, einkum kostn-
aðarins vegna. Gæti þá farið svo,
að þær yrðu að lokum aðeins fyrir
Reykjavík og nærsveitirnar.
Væri líklega hyggilegra að halda
þær aðeins þriðja eða fjórða hvert
ár, ef þær ættu að vera fyrir alt
landið, eða aðeins þau árin, sem
kosningar eiga að fara fram til Al-
þingis. Gætu þær þá orðið nokkurs-
konar þjóðfundir í líkingu við þá,
sem stundum voru áður haldnir á
þingvöllum.
En hvað sem öllum tillögum og
bollaleggingum líður, um hvað gera
skuli á þingvöllum í nánustu fram-
tíð, þá liggur fyrst fyrir, að Al-
þingi heimti taíarlaust í sínar
hendur umráðarétt yfir þingvalla-
landi, með öllum þess gögnum og
hvort lesbjart var í stofunni þótt
þau hefðu getað lesið. — pegar
Jesús sagði síðar: „Ekki kveikja
menn heldur ljós og setja það und-
ir mæliker, heldur á ljósastikuna“,
þá lýsir hann æsku sinni, því að
hann hafði oft séð föður sinn
hvolfa mælikerinu, nota það í borðs
stað og setja á það hinn rjúkandi
lampa. þegar hann talar um konu,
sem kveikir á lampa og sópar gólf-
ið til þess að leita að týndum pen-
ing, minnist hann rökkursins sem
ríkti dag og nótt á æskuheimilinu.
Sennilega hefir móðirin kent hon
um heima. Einn kaflann af öðrum
hefir hún kent honum úr hinni
heilögu ritningu. Hann hefir lært
að lesa á einhvern kafla lögmáls-
ins. Víða voru skólar við sam-
kunduhúsin. Samkundustjórinn
var kennarinn í minni bæjunum, en
sérstakur kennari í hinum stærri.
Líklegt er, að Jesús hafi sótt þann
skóla. Ilafi svo verið, hefir sagan
sem hann lærði verið saga Gyðinga,
landafræðin verið landafræði ætt-
landsins, náttúrufræðin ekki önn-
ur en sú, sem nema má af Sálm-
unum og Orðskviðunum og gamla-
testamentið öll bókmentaþekking-
in; lögmálið var vitanlega þunga-
miðja fræðslunnar, ásamt útskýr-
ingum fræðimannanna. það er
óvíst að hann hafi lært að skrifa.
gæðum, og lýsi það friðheilagt.Hitt
kemur af sjálfu sér, hverjar fram-
kvæmdir skulu þar gerðar á eftir,
svo að friðhelgin nái tilgangi sín-
um. En þær einar framkvæmdir
ætti að gera þar, sem staðnum
yrðu til vegsauka,þjóðinni til sóma,
og ekki þyrnir í augum erlendra
gesta, sem kynnu að heimsækja
þingvöll. Óhætt er að taka fult til-
lit til útlendinga hvað þetta snert-
ir. Sumir þeirra, sem koma á þing-
velli, bera fult eins mikið skyn á
sögu staðarins og náttúrufegurð-
ina umhverfis hann, og margir
innlendir menn. Og við því má bú-
ast, að útlendingar meti þjóðina
eftir því, hvort henni teltst að
varðveita merkasta sögustaðinn á
landinu eins vel og hún hefir varð-
veitt bæði sína eigin sögu og að
nokkru leyti sögu frændþjóðanna.
---o---
Hrossaverslun.
Grein með þessari yfirskrift,
eftir hr. Ólaf Blöndal, birtist í
Morgunblaðinu 14. des. síðastl. og
var svar við samnefndri grein
minni, er birtist í Tímanum 8. s. m.
Ilr. Ó. B. byrjar þar röksemdir
sínar með því að segja, að eg hafi
verið hér í Rvík allan þann tíma,
er hann var fyrir norðan, og því
geti eg' ekki dæmt um, hvernig hafi
verið að ferðast um Norðurland þá.
þarna gleymist honum, að auk
samgangna milli Suður- og Norð-
urlands, er símasamband milli
landsfjórðunganna, sem allir geta
fengið að nota. pess vegna gátu
borist greinilegar fréttir um veðr-
áttuna og snjóalög þar nyrðra.
þá tekur hann kafla upp úr grein
minni, þar sem eg segi, að á þess-
um tíma árs þurfi hrossin lítið til
að svitna og þreytast, sé því hætt
við að „setji að þeim“, er þau setj-
ast að úti. Einnig tilfærir hann eft-
ir mér, að erfitt sé að ferðast um
þetta land í nóvember- og desem-
ber mánuðum, vegna vega og
vatnsfalla, og svo eðlilegar afleið-
ingar af þessu. Niðurstaðan hjá hr.
Ó. B. verður loks sú, að þessi lýsing
eigi ekki skylt við sína góðu ferð,
heldur muni eg rifja þarna upp
gamlar endurminningar mínar. Að-
dróttunina tek eg mér ekki nærri,
af því að hún er með öllu ósönn, en
eg hefi séð fleira en það, sem eg
hefi gert, og veit, að það sem af-
laga hefir farið og fer, er viðvör-
un fyrir alla sæmilega menn og
þaðan af betri.
þá lýsir hr. Ó. B. meðferðinni á
hrossunum hjá sér, og segir, að
Á einum stað er talað um að hann
hafi „skrifað“ (Jóh. 8, 6, 8), en
það er óvíst, hvað átt er við með
því. Fáir lærðu að skrifa í þá daga,
aðrir en þeir, sem ráku skriftir sem
atvinnu. þeir skrifuðu bréf fyrir
hvern sem bað, fyrir mjög lága
þóknun. Reikningur hefir verið
honum ókunnur, nema hinn ein-
faldasti.
Eitt einasta atvik er kunnugt úr
æsku hans. það sýnir okkur, hve
hann hefir verið þyrstur í fræðslu.
Hann fór með foreldrum sínum til
Jerúsalem. Stór háskóli var við
musterið. Tólf ára sveininn skund-
aði til háskólans, burt frá foreldr-
um sínum, ekki til þess að kenna
prófessorunum, eins og stundum
hefir verið haldið, heldur til þess
að leggja fyrir þá spurningar,
sem samkunduhúskennarinn hans
heima hafði ekki getað svarað. Ef
við berum saman kenning hans,
eins og hún varð, og kenning fræði-
mannanna, getum við farið nærri
um spurningarnar. þá er og ekki
erfitt að skilja barnslega undrun
hans, er móðir hans ávítaði hann:
„Sjá faðir þinn og eg höfum leitað
þín harmþrungin“. — Ilann gat
ekki skilið, að þau áttuðu sig ekki
á því undir eins, að hann myndi
vera í háskóla hinnar helgu borg-
ar, til þess að læra það um starf