Tíminn - 12.04.1924, Blaðsíða 2

58
T I M I N N
Málningarvörur.
Með síðustu ferðum höfum við fengið feiknar birgðir af allskonar
málningarvörum, og eigum von á meiru með næstu skipum. Vörurnar,
sem eru keyptar beint frá verksmiðjunum, eru að mun ódýrari en
frá þeim sem kaupa frá milliliðum. Til hægðarauka fyrir þá sem panta
málningu hjá okkur teljum við hér upp nokkrar algengar tegundir:
Olíurifiun farfa: Zinkhvíta, Blýhvíta, Svart, Rautt. — t’urrir litir:
Blýmenja, Járnmenja, Krómgult, Gult okkur 3 teg., Kasselbrunt, Grræn
umbra, Últramarin blátt, Zinkgrænt, Krómgrænt, Kalkgrænt, Mahony-
lassúr, Zinnober rautt, Amarant rautt. — Bæs: Mahony, Eik, Hnotu-
tré. Straulakk: Grlært, Mahony, Hnotutré. — Gopallökk: Eikar, Báta,
Vagna, G. P., Loft, Pappírs, Matt. — Terpentiiia 2 teg. — Kvistalakk.
Fernisolia. — Kítti. — Japanlökk. — Penslar. — Tjörukústar. —
Kíttisspaðar. — Botnfarfi á tréskip. — Pægilögur. — Sápa til að þvo
með það er mála skal. — Karbolin. — Tjara. — Blackfernis, og
margt fleira. — Veggfóður. Við höfum yfir 100 tegundir af fallegu
ensku veggfóðri, og margar tegundir undir og um eina krónu rúllan.
Vörur sendum við hvert á land sem er gegn eftirkröfu.
H.f. Rafmagnsf. Hiti & Ljós
Símnefni: Iliti. Reykjavík. Sími: 830.
Tilbúinn áburður:
Ghilesaltpjetur, Superfosfat, kemur til okkar seinni hluta þessa
mánaðar; einnig
sáðhafrar.
Gjörið pantanir sem fyrst. Verðið verður hvergi lægra.
Mjólkurfjelag Reykjavíkur.
Ekki íhaldsmaður.
„Engin ritgerð hefir komið til
okkar „um framför íslands“, það
lítur svo út sem allir vilji fram-
förina, en enginn hafi ljósa hug-
mynd um, hvernig hún eigi að kom-
ast á. Við erum nú að hóa okkur
saman til að gefa út Ný Félags-
rit, sem nú hafa legið í augviti í
tvö ár. það væri gaman ef þér
væruð nú upplagður til að skrifa
mér langt og fróðlegt búnaðarbréf
frá Skotlandi, sem eg gæti fengið
prentað í ritunum. Mér þykir ekk-
ert eins vanta eins og búnaðarrit-
gjörðir, því eg er á þeirri trú að
það sem okkur ríður mest á nú er
framkvæmd og framför í allri
þekkingu á atvinnu til sjós og
lands, í landbúnaðinum kvikfjár-
rækt og jarðyrkju, í þeim einföldu
greinum, sem land vort hefir nægst
til af, grasi, rófum, jarðeplum — í
fiskiveiðum betri skip og útbúnað-
ur og duglegir kunnandi sjómenn.
Skóuarhanda bændaefnum og þeim
sem vilja iðka praktiska athöfn,
ekki eiginlegir barnaskólar, heldur
unglingaskólar frá 16—18 vetra,
væri okkar ein mesta nauðsyn“.
Bréf J. Sig. bls. 419.
þannig skrifar Jón Sigurðsson
Torfa frá Ólafsdal 18. febr. 1867.
það er ekki alveg íhalds-stimpill-
inn þar, sem nú á að vera hið eina
sáluhjálplega. —
1 annað sinn skrifar Jón Sigurðs-
son á þessa leið, 6. júlí 1874:
„Mér þykir vænt um það ef þið
getið drifið upp gufuskip, eða sam-
skot til þess, en vænna hefði mér
þótt um, ef þið hefðuð strengt þess
heit að skera fram og rækta allar
mýrar á landinu og drífa upp nóg
kjöt, smjör, osta o. s. frv. — þá
kæmi gufuskipin sjálfkrafa á eft-
ir að sækja vörumar til ykkar“.
Bréf J. Sig. bls. 599.
Enn er lítill íhaldsstimpillinn og
glögt er það af þessum orðum,
hversu vel Jón Sigurðsson skildi
þýðingu landbúnaðarins íslenska.
Gengismálíð.
---- Niðurl.
3. Innköllun seðla úr umferð.
þessi tillaga stefnir að vísvitandi
gengishækkun. Er það auðskilið
mál, að þar eð gengisfallið stafaði
af of mikilli seðlamergð í umferð,
þá er ráðið — og eina ráðið — til
gengishækkunar, að takmarka aft-
ur seðlamagnið, sem í umferð er.
Að líkindum hefir þetta vakað
fyrir Alþingi með þeim skildaga,
sem það setti Islandsbanka um inn
drátt „aukaseðlanna“, með 1 milj.
kr. árlega; í fyrsta sinni haustið
1923. þó er það á valdi ríkisstjórn-
arinnar að láta Landsbankann
setja seðlana í umferð á ný, ef svo
þykir þurfa, og verður því ekkert
fullyrt um stefnumið þings og
stjómar með seðlainnkölluninni,
né hvernig þeirri ráðstöfun verður
beitt í reyndinni.
það getur ekki deilum valdið, að
nógu harðvítug seðlainnköllun
leiðir til gengishækkunar, er frá
líður. Leiðin er því bein, ef öllu
skal fórna fyrir það takmark, að
koma krónunni í ákvæðisverð aft-
ur. Er hætt við, að þeir, sem
ákveðnast tala um það takmark,
geri sér þess ekki fulla grein, hvað
í sölur þarf að leggja fyrir það.
Skiftir því mest máli um þetta,
hvaða skilyrði þurfa að vera fyrir
hendi, og hvaða aðferðum þarf að
beita, til þess að seðlainnköllunin
sé framkvæmanleg, og svo í ann-
an stað, hver áhrif seðlainnköllun-
in og væntanleg gengishækkun
hefir á atvinnulíf og eignaskift-
ingu þjóðarinnar.
Mér er ókunnugt um, hvemig
Aðalfundur
Búnaðarfélags íslands var haldinn
að Svignaskarði 4. apríl 1924, og
hófst kl. 2 e. h.
Formaður stjómarnefndar Bún-
aðarfélags íslands, Guðjón Guð-
laugsson, setti fundinn og skýrði
tildrög þess, að hann væri haldinn
hér. Kvaddi hann síðan til fundar-
stjóra Jón Hannesson í Deildar-
tungu, er tók síðan við stjórn og
kvaddi til skrifara Andrés Eyjólfs-
son í Síðumúla.
Á fundinum voru mættir 60
menn.
Tekið var fyrir:
1. Formaður og gjaldkeri Bún-
aðarfélags íslands Guðjón Guð-
laugsson las upp reikninga félags-
ins fyrir árið 1923 og skýrði síðan
hina einstöku liði þeirra.
2. Búnaðarmálastjóri Sigurður
Sigurðsson hélt fyrirlestur: „Störf
og verkefni Búnaðarfélags Is-
lands“. Dvaldi hann einkum við
sögu og starfsemi félagsins hér á
landi og um verkefni þess í fram-
tíðinni.
3. Skólastjóri Halldór Vilhjálms-
son á Hvanneyri hélt fyrirlestur
„Um búnað í Borgarfjarðar- og
Mýrasýslu“. Gaf ræðumaður yfirlit
yfir búnað héraðsins um 30 ára bil,
eða frá 1890—1920. Skýrði hann
yfirlit þetta og dró af því ályktan-
ir. Talaði síðan um framtíðarbú-
skap héraðsins, og gaf ýmsar gagn
legar bendingar í því efni.
4. Ráðunautur Theodór Arn-
bjarnarson hélt fyrirlestúr „Um
búpeningsrækt". Hvatti hann
bændur til þess, að bæta búfjárkyn
sín, og skýrði með dæmum frá
þeim hagnaði, er slíkt mætti veita,
bæði í efnalegu og menningarlegu
tilliti. — Var öllum fyrirlestrunum
gefinn hinn besti rómur.
5. Kosning fór fram á fulltrúa
og varafulltrúa til 4 ára á Búnað-
arþing fyrir Vestfirðingafjórðung
hinn foma. Kosningu hlaut Ilalldór
Vilhjálmsson skólastjóri á Hvann-
eyri, og til vara Jón Hannesson
bóndi í Deildartungu.
íslandsbanka hefir gengið að full-
nægja því skilyrði, sem honum var
sett um innköllun seðla á síðastl.
hausti, eða hvort hún hefir verið
framkvæmd. Ef til vill hefir hin
tiltekna upphæð (1. milj. kr.) safn-
ast fyrir hjá bankanum án sér-
stakra ráðstafana eða viðbúnaðar.
En þó svo kynni að hafa orðið að
þessu sinni, sem óvíst er, þá þarf
engum getum um það að leiða, að
þegar seðlunum fækkar meir, þá
safnast þeir ekki sjálfkraía fyrir
til útdráttar úr umferð, því eins og
áður er sagt, þá hefir lággengið
skapað falska og óeðlilega gjald-
miðilsþörf. þessvegna getur við-
skiftalífið ekki mist seðla úr um-
ferð, nema þá annaðhvort sé, að
vöruverð fari lækkandi, eða at-
vinnuvegirnir færi saman kvíarnar
á alla vegu. Kemur skilningur á
þessu Ijóslega fram í umræðum
Dana um seðlainnköllún til gengis-
hækkunar. Er þar bent á ýmsar
leiðir til að takmarka seðlaþörf-
ina, og greiða fyrir innköllun
þeirra, svo sem hækkun forvaxta
■og aðrar lánatakmarkanir, al-
menna sparsemi og innfltunings-
höft. Er nú vert að athuga, hvort
þessi meðul til gengishækkunar
svara tilganginum.
það þarf eigi sérstakrar útskýr-
ingar við, að til þess, t. d. hér, að
geta árlega haldið eftir 1 milj. kr.
af seðlaforðanum, til útdráttar úr
umferð, þarf annaðhvort að neita
mörgum um lán, eða þá að gera
lántökur svo torveldar og óað-
gengilegar, að menn skirrist sem
mest við þeim. Hvorttveggja þetta
leiðir til þess, að allur atvinnu-
rekstur, sem á lánsfé er reistur,
eða þarf þess nokkuð með, hlýtur
6. Bornar fram tillögur til bend-
ingar fyrir Búnaðarþing:
a) Guðmundur Jónsson bóndi á
Skeljabrekku hóf máls á nauðsyn
þess, að Búnaðarfélag Islands
beitti sér fyrir hagnýtum jarð-
ræktartilraunum í stærri stíl um
land alt eftir föstu kerfi, með full-
komna vélyrkju fyrir augum. —
Umræður urðu talsverðar og tóku
þessir til máls auk frummælanda:
Sigurður Sigurðsson búnaðarmála-
stjóri, Jón Hannesson og Andrés
Eyjólfsson. Tillaga kom fram frá
frummælanda:
„Fundurinn beinir þeim áskor-
un til stjórnar Búnaðarfélags ís-
lands, að það hlutist til um, að
framkvæmdar verði samstæðar
að drága saman seglin, eða jafnvel
hætta. Afleiðing þess fyrir at-
vinnulíf þjóðarinnar er auðsæ, og
má vera, að á þessu gæti sannast,
að „meðalið hreif, en sjúklingur-
inn sálaðist“. En þó öllum öfgum
sé slept, má fullyrða, að enda þótt
þessi aðíerð greiði öðru betur veg-
inn fyrir seðlainnköllun og gengis-
hækkun, þá leiðir hún til svo mik-
illar kyrstöðu í atvinnulífinu, að
meta þarf vandlega, hvort mark-
miðið er svo mikillar fórnar vert.
það er óefað rétt, að sparnaður
getur stuðlað töluvert að því að
minka seðlaþörfina, sem í umferð
er. Af þeirri viðlei.tni er þó meira
vænst til þess, að bæta verslunar-
jafnvægið, og laga þá hlið gengis-
málsins. En sú sparnaðaralda, sem
vakin hefir verið hér á landi, hefir
sveigst inn á þá varhugaverðu
braut, að nú er mest sparað að
framleiða, með öðrum orðum,
sneitt hjá öllum kostnaði til um-
bóta og eflingar framleiðslutækj-
unum, enda er öll slík viðleitni lögð
í einelti með sköttum og kvöðum,
eins og ódáðaverk væri. þessi at-
hugaverða sparsemi kemur t. d.
þannig fram, að útgerðarmenn
hafa vertíðirnar sem stystar, —
rétt um þann tímann, sem aflinn
álíst öruggastur —; að bændur
spara fólkshald svo sem mest má
verða; að enginn stofnar til iðnað-
ar eða annarar ígripavinnú, fyrir
þá, sem af öllum þessum ástæðum
safnast fyrir í kauptúnum lands-
ins á vetrum. Alt stefnir þetta til
svo mikillar framleiðslurýrnunar í
landinu, að sparnaður á aðkeypt-
um vörum þarf að verða mjög nær-
göngull, til þess að vega svo á móti,
að viðskiftajafnvægið batni að
jarðræktartilraunir um land alt,
sem leyst geti þær spurningar,
hvernig best sé og ódýrast að búa
til tún og halda því vélfæru". Til-
lagan samþykt með samhljóða at-
kvæðum.
b) Jón Hannesson bóndi í Deild-
artungu hóf máls á nauðsyn útgáfu
alþýðlegra búnaðarfræðibóka. Kom
hann með tillögu:
„Fundurinn skorar á Búnaðar-
þingið, að það hlutist til um, að
gefnar séu út ódýrar almennar
fræðibækur um hinar einstöku
greinar búfræðinnar, og skal hér
einkum bent á, að tilfinnanlegur
skortur er á almennri búfjár- og
fóðurfræði". Til máls tóku: Sig-
urður Sigurðsson, Guðmundur
samtöldu við alla spamaðarvið-
leitnina.
Innflutningshöft mega í raun
réttri teljast lögboðinn sparnað-
ur, og verkar því á sama hátt til
þess, að minka vöruforðann í
landinu og með því seðlaþörfina.
Til þeirra getur orðið að grípa til
umbóta á viðskiftaj afnvæginu, ef
svo langt er komið, að taka þarf
fjárráð og forsjá af einstaklingun-
um. En heillavænlegast myndi þá
að taka svo af skarið, að setja á
innflutningsbann á vissar vöruteg-
undir, því annars má búast við, að
allir hagsmunirnir hverfi í úr-
skurðarnefndir og eftirlitsmenn
með innflutningnum, — að ótöldu
umstangi þeirra, sem eftir inn-
flutningsleyfum myndi þurfa að
leita.
þessar athuganir leiða í ljós, að
það er að vísu hægt að greiða fyr-
ir innköllun seðlanná (og með því
gengishækkun) með lagaboðum og
almennum ráðstöfunum, en að
framkvæmd þeirra dregur þá dilka
eftir sér, að framleiðslu landsins
og atvinnulífi er hætta búin. Er þó
enn eftir að meta þau áhrif, sem
gengishækkunin sjálf hefir á fjár-
hags- og framkvæmdalífið, með
þeim verðgildisbreytingum, er hún
veldur, alveg án tillits til af hvaða
orsökum hún er fram komin. Er
rétt að fara um það nokkrum orð-
um.
Mönnum má vera í fersku minni
sú fjárhagslega bylting, sem hið
almenna verðfall peninga og geng-
ishrunið í sameiningu komu á stað.
Skuldir, sem til voru áður en .pen-
ingaverðfallið hófst, gátu eftir það
greiðst með miklu minna verðgildi
en til þeirra var stofnað með, þó
Jónsson. — Tillagan samþykt með
samhljóða atkvæðum.
7. Koefoed Hansen skógræktar-
stjóri talaði um notkun skóga í
sambandi við grisjun, og kom með
þá hugmynd, að þar væru stofnuð
kúabú, til að nýta hið góða gras-
lendi, er nothæft yrði við grysjun
skóganna. Halldór Vilhjálmsson
tók til máls og taldi hugmynd þá
góða og vert að athuga hana nánar.
Fundargerðin lesin og samþykt.
Fundi slitið kl. 10 eftir hádegi.
Formaður stjórnarnefndar B. I.
Guðjón Guðlaugsson þakkaði
mönnum fyrir fundarsókn og góða
framkomu á fundinum.
Jón Hannesson.
Andrés Eyjólfsson.
-----o----
Ihaldið klofið. „íslendingur“ blað
Ihaldsflokksins, Morgunblaðsút-
gáfan á Akureyri, fárast yfir því
að Magnús Guðmundsson skuli
hafa verið tekinn í nýju stjórnina.
þannig er nú samkomulagið innan
íhaldsins. Og hvers er að vænta
um framtíðina, þegar heilindin eru
slík þegar farið er af stað?
Margir gerast nú Bolchewikkar!
Á ferðum í sumar átti ritstjóri
þessa blaðs meðal annars tal við
marga af helstu bændum í Borgar-
firði. Létu sumir þeirra orð falla í
þá átt að rétt væri að borga ríkis-
skuldirnar með þeim hætti að
jafna þeim niður á einstaklinga
ríkisins. Á dögunum þegar verð-
tollsfrumvarpið var á ferðinni í Ed.
lét Jónas Jónsson orð falla í líka
átt. Morgunblaðið henti þau á lofti
og setti Jónas óðara á bekk með
Bolchewickum fyrir þau orð. Fara
þá flestir að teljast Bolchewickar
ef það á að vera helsta merkið að
fara velvildarorðum um tillögur
frá Sigurði bónda Fjeldsteð í
Ferjukoti og öðrum merkisbænd-
um í Borgarfirði.
Danski Moggi. Annar Morgun-
blaðsritstjórinn skorar á ritstjói'a
greidd væri sama kl'ónutala. Aftur
mistu allar vaxtaberandi eignir
(þar á meðal skuldabréf, hlutabréf
og jafnfiv fasteignir með leigu-
mála ákveðnum í peningum) mik-
inn hluta af x'aunverulegu kaup-
rnagni sínu eða verðgildi. Auðvitað
höfðu hvorugir þessara aðila vei'ð-
skuldað sérstaklega þá verðgildis-
breytingu, sem hér var skýrt frá,
og var hún því óréttmæt í þeirra
garð.
Nú stara margir á það eitt, að
bæta úr þessu óréttlæti með því, að
kippa gengi og verðgildi peninga í
einum rykk eða smámsaman í
sama horf og áður var, jafnvel
hvað sem það kostar. Að vísu er
óþarft að eyða orðum að þvílíkri
verðgildisbreytingu í einu átaki,
því hún er óframkvæmanleg nema
í orði. En standi endurreisn pen-
ingagildisins yfir í möi’g ár, er það
algerlega vonlaust mál, að leiðrétt-
ingin á misrétti því, er fyrri verð-
gildisbreytingin (fall peninganna)
orsakaði, komi fram á réttum stað,
því eignir og skuldir eru þá í svo
miklum mæli komnar á annara
manna hendur, en var fyrir stríð-
ið. Á 10—20 árum fara fram ótrú-
lega margvísleg eignaskifti, bæði
við kaup og erfðir, svo jafnvel nú
væri ómögulegt að koma réttmætri
leiðréttingu að í þessu efni — hvað
þá síðar. — Endurreisn krónu-
verðsins yrði því gjöf til nýrra
verðbréfa- eða innstæðu-eigenda,
að sínu leyti eins og verðiýrnun
krónunnar var rán frá þeim
gömlu. það væri að hafa býtti á
bakara og smið.
þetta er önnur hlið málsins. Hin
veit að skuldunautunum, sem fram
hafa komið síðan peningaverðfall-