Tíminn - 21.06.1924, Blaðsíða 1

(Sjaíbferi
09 afgretfcslur’aftur Cimatts «r
S i 9 u r 9 e t r 3 r i 6 r i f s f e n,
SombanösíjústRu, Keyfjatrif.
VIII. ár.
[Jtan úr heimi.
Bandaríkin og Japan.
pung alda er risin í Bandaríkj-
unum gegn öllum fólksinnflutningi.
Norðurálí'ubúunum eru settar
miklar skorður um að mega setj-
ast þar að. það tekur tíma fyrir
aðkomumennina að tillíkjast borg-
urunum. Eðlilegt er, að ekki sé
nema takmarkaðri tölu þeirra
manna veitt borgaraleg réttindi,
sem ekki er víst um, að beiti þeim
réttindum með hagsmuni ríkisins
fyrh' augum. En þessar innflutn-
ingshömlur á fólki koma ekki jafnt
niður. Japönum er það alveg bann-
að, nú orðið að setjast að í Banda-
ríkjunum.
Mikil gremja reis í Japan gegn
Washingtonfundinum, er ákveðið
var um takmörkun vígbúnaðar á
sjó. Sögðu Japanar að það væri
gert fyrst og fremst til þess að
tryggja Bandarikjamönnum yfir-
ráðin í Kyrrahafi. þeir neyddust
samt til að íylgjast með. En
gremjan situr í þeim enn.
Menn segja, að yfirdrotnunar-
stefna valdi vígbúnaði Japana. En
sú yfirdrotnunai'stefna á sér rót í
mjög alvarlegu ástandi heima
fyrir.
f hlutfalli við landsstærð er
Japan eitt þéttbygðasta land
heimsins — þegar tillit er tekið til
þess, að aðeins 20% af landinu er
ræktanlegt. Árið 1910 bjó þar
51 miljón manna, 1920 56 miljón-
ír og fólksfjölgunin árlega er 7—
800 þúsund.
Fólkið kemst ekki lengur fyrir
heima. Hvað á að gera við þá, sem
ekki komast þar fyrir?
Tvö ráð eru til: útflutningur,
eða mjög aukinn iðnaður heima,
sem þá kréfðist nýrrar baráttu
fyrir markaði iðnaðarvara.
Útflutningnum verður að beina
í austur. Iðnaðarvörunum til vest-
urs. Á báðum sviðum er Banda-
ríkjamönnum að mæta.
Bandaríkjamenn eiga meginið af
olíulindum og kolanámum í Kína.
Og nú banna þeir Japönum alveg
mnflutning til Bandaríkjanna.
Undan því svíður ekki einungis
vegna nauðsynjarinnar að flytja út
fólk. það er, með réttu, litið á það
sem móðgun við þjóðina. Og Jap-
anir eru stoltir og viðkvæmir.
Baráttan gegn innflutningi Jap-
ana hófst í Kaliforníu, enda flutt-
ust Japanir einkum þangað. Lofts-
lagið þar átti vel við þá. Árið 1921
var talið að þar væru á annað
hundrað þúsund Japanar. Talan
var ekki tiltakanlega há, en þeir
reyndust svo einstaklega duglegir
að skara eld að sinni köku. Sums-
staðar höfðu þeir eignast 75% af
öllum jarðeignum, þótt þeir væru
tiltölulega fáir. Hvítu mennirnir
stóðust alls ekki samkepnina við
þá. þeir unnu í 16 tíma á sólar-
hring og voru þar að auki framúr-
skarandi sparsamir.
Árið 1908 var byrjað að tak-
marka innflutninginn. En það kom
fyrir ekki. Árið 1913 var Japön-
um bannað að kaupa land. það var
farið í kringum það.
þá var loks nú bannaður allur
innflutningur Japana til Bandaríkj
anna. Talið víst að Kanada geri hið
sama von bráðar. Ástralía og
Nýja-Sjáland hafa þegar fyrir
löngu gert sama. það fer að verða
allsherjarregla að þar sem hvítir
menn búa við Kyrrahaf, þar er
Japönum bannað að koma.
íjmans er í Sambanbifyúmm.
(Dpin öaglega 9—f. Ij.
Simt 496.
Reykjavík 21. júuí 1924
25. blað

föearí
ELEPHANT
CFARETTES
Mest reyktar. Fást allsstaðar.
Smásoluverð 55 aura pakkinn.
1
♦
♦
♦
♦
♦
♦
THOMAS BEAR & SONS, LTD., 4
LONDON. ' T
-<í!5p- ^
Auglýsíng.
Sýning á smjöri, ostum og skyri verður haldin
í Beykjavík 15. sept. næstkomandi. ¥erdlaun veröa
veitt. Öllum er heimilt aö senda nefndar vörur til
sýningarinnar. Búnadarfélagið annast um sölu á þess-
um vörum, ef óskað er.
Nánari upplýslng’ar g-efur
Búnaðarfélag íslands.
^ •
Biðjið um:
„dolusii'bms Brand“.
Besta niðursoðna mjólkin danska. —
S. í. S. annast pantanir.
Bráðapestarhóluefni 1924.
Næsta haust verður á boðstólum tvennskonar bóluefni; annað
sterkára, hitt veikara. Aulc þess liefi eg til enn nokkuð af bóluefni frá
1916 og 1917. Aðra árganga ekki.
Þetta vil eg biðja menn að athuga, er þeir senda pantanir sinar
til inín.
Magnús Einarson.
Ný
Enginn gerir ráð fyrir að
styrjöld hefjist þegar í stað af
þessum ástæðum. En hverjar eru
orsakir styrjaldanna? Eittlivert
deilumál hefst, sem svo smátt og
smátt hitnar í. Sannarlega á það
sér stað hér. Meir að segja er um
sérstaklega hættulegt mál að
ræða.
---0--
Straumhvörf.
Upp úr styrjöldinni hófst íhalds-
alda á stjórnmálasviðinu nálega
um öll lönd Norðurálfunnar. Sag-
an endurtekur sig. Nákvæmlega
hið sama átti sér stað hér í álfu
upp úr Napóleonsstyrjöldunum í
byrjun síðastliðinnar aldar, er
stoínað var hið nafnfræga og ill-
ræmda „helga samband“. Á öllum
sviðum er slóð styrjaldanna ill og
ófarsæl og ekki síst sú alda aftur-
halds í stjórnmálum, sem jafnan
hefir þeim fylgt.
Kosningar fóru fram í mörgum
Norðurálfulöndum árin 1918—20.
Langvíðast gáfu þær Ihaldsmönn-
unum sigurinn. Svo var það á Eng-
landi, Frakklandi, Norðurlöndum
og víðar.
Langan tíma tók það þjóðirnar
að brjóta á bak aftur íhaldshelsið
sem hófst fyrir 100 árum upp úr
N apóleonsstyr j öldunum.
En nú er bert orðið að skemmri
verður dásshali íhaldsins í þetta
sinn. pau tíðindi hafa gerst und-
anfarið sem sýna svart á hvítu, að
Norðúrálfuþjóðimar hafa nú þeg-
ar, hver af annari, borið gæfu til
að hrista af sér íhaldsokið. Full-
komin straumhvörf hafa orðið ná-
lega um alla Norðurálfu I þessum
efnum.
Við ensku kosningarnar í vetur
biðu Ihaldsmennirnir hinn ógur-
legasta ósigur. Voru áður í miklum
meirihluta, en urðu nú í jafnmikl-
um minnihluta. Stjórn þeirra velt-
ist úr völdum. Fer þar nú með völd
hægfara verkamannastjórn studd
af frjálslynda flokknum.
I Danmörku fór á sömu leið.
Bændaflokkurinn danski, vinstri-
menn, fór þar með stjóm, en hafði
hnigið að því óheillaráði, þvert of-
an í fortíð sína, að gera bandalag
við íhaldsmennina. Afleiðingin
varð sú, að við kosningarnar í vet-
ur biðu þeir fullan ósigur. þjóðin
dæmdi þá svo hart fyrir mökin við
íhaldið. Situr nú við völd í Dan-
mörku hægfara verkamannastjórn
studd af , hinum frjálslyndari
vinstrimönnum. En fróðir menn
segja, að bændurnir dönsku muni
vissulega af þessu taka þann lær-
dóm að slíta öllu sambandi við
íhaldsmennina.
Loks eru nýafstaðnar kosningar
á Frakklandi. Allra greinilegastur
er ósigur Ihaldsins þar. Ekki nóg
með að forsætisráðherra íhaldsins
er steypt af stóli. Frjálslyndu
mennirnir þola ekki einu sinni for-
setann yfir sér úr íhaldsflokki.
Og enn mætti fleiri dæmi nefna
um hin stórfeldu straumhvörf í
heiminum í áttina til meira víð-
sýnis og- frjálslyndis. Gleðilegri
fregnir er ekki hægt að fá. Við þær
er bundin vonin um að eitthvað
minki hatursöldurnar frá stríðs-
tímanum. Vegna úrslita þessara
kosninga er heimurinn því miklu
nær en áður að geta jafnað sig eft
ir styrjöldina miklu. Vonin um
friðsamleg viðskifti þjóða í milli er
miklu sterkari en áður. —
þannig liggja straumarnir í
löndum úti — nágrannalöndum
okkar. Framsókn og frjálslyndi
fær þar byr undir báða vængi. Ev.
af annari steypast þær af stóli
íhaldsst j órnirnar.
Sömu öflin berjast um völdin
hér, eins og þar. En þetta erum viö
á eftir tímanum.
Hér sest á laggirnar í vetur hin
fyrsta opinbera viðurkenda íhalds-
stjórn.
Hér þykir það enn góð latína að
þeir menn fari með stjórn lands-
ins, íhaldsmenn, sem að dómi
þeirra eigin foringja einblína á eig-
in haf, á sína eigin pyngju, hafa
hag alþjóðar ekki fyrir augum.
Hversu lengi verður það að ís-
lenska þjóðin unir því að búa und-
ir oki íhalds og afturhalds?
Á 17. og 18. öld fékk sú stjórn-
málastefna að reyna sig á íslandi.
Hversu langt verður þangað til
íslenska þjóðin fer að dæmi ná-
grannaþjóðanna, hristir af sér
íhaldið og sækir fram örugg, í
trausti á land sitt og sjálfa sig?
—,—o----
lÉiprðfn H. H.
Sem vita mátti hefir guðfræði-
prófessorinn engu atriði getað
hnekt í greinum mínum, þrátt fyr-
iv góðan vilja og mikla viðleitni.
Ósannindum hans, dylgjum og
lastmælum í minn garð, vísa eg
beina boðleið heim til „hins guð-
hrædda fyrrum“ þjónandi prests.
Reykjavík 18. júní 1924
Ámi Jóhannsson.
... O
Hulda: Myndir. Akureyri 1924.
Verð 5 kr.
Hulda hefir gefið út fallega bók
með prýðilegum frágangi, og ódýra
eftir stærð. Hún er prýdd allmörg-
um myndum, sem tveir enskir mál-
arar, er dvöldu norðanlands í fyrra,
hafa gert fyrir höf. í samræmi við
efni bókarinnar.
Myndir Iluldu eru ljóð í óbundnu
máli. það er tiltölulega ný list á Is-
landi, og á líklega nokkuð langt í
land að vera hér skilin og viður-
kend. þótt undarlegt sé, mun þekk-
ing íslendinga á ljóðum í óbundnu
máli stafa frá þýðingum rita eftir
austurlenska spekinga. Tveir eða
þrír af meiriháttar nútíðarrithöf-
undum íslendinga hafa auðgað
bókmentii' okkar með slíkum kvæð-
um. Lesendunum finst það snjalt,
djúpviturt, gáfulegt 0. s. frv. En
ljóðin eru orðin samgróin eðli
þjóðarinnar, að þessi nýi keppi-
nautur hefir átt erfitt, og mun
eiga erfitt um langt skeið, að
njóta sín fyllilega í íslenskum bók-
mentum.
Tvenn dæmi af handa hófi tekin
gefa hugmynd um hina nýju list:
„Arineldurinn blossar upp og
brennur. Glóðin skín og hnígur
saman, dökknar meir og meir;
eins og rústir af brunninni borg
liggur hún á arninum. Gleðin sem
hvítir fætur þínir báru inn fyrir
hallardyr mínar, liggur í rústum
yfir hjarta mínu. Mér er erfitt um
orð og tár“.
I vel ortu kvæði hefði þetta efni
og myndir getað verið minnisstæð
vísa. Hér kemur annað dæmi:
„Múrinn hrörnar.
Ennþá stendur hann út með
ströndinni og varðturninn horfir
yfir haf og sund, þótt hann sé lot-
inn og grár af elli. En eitt sinn
mun tíminn jafna þá við jörðu,
eins og allar minjar okkar, sem
höfum gengið eftir hafströndinni,
lifað og dreymt í skjóli þessa foma
mannvirkis. Eitt sinn tvístrast og
týnast steinarnir. Framtíðin reisir
musteri sín á rústum múra og
varðturnar fortíðarinnar.-------
Eitt sinn deyr múrinn.
þá verðum við, þessi mannanna
börn, löngu farin héðan — flogin
út á eilífðarhaf, eins og fuglarnir,
sem eru að hverfa þama fyrir
skógarnesið".
þannig er Hulda, er hún yrkir
ljóð í óbundnu máli. þannig var
hún líka, er hún sem komung
stúlka vakti á sér eftirtekt með
ljóðum sínum. Hún orti um hið
fagra og þýða í íslenskri náttúru
og mannshjörtum. Ilún klæddi þess
ar mildu hugsanir í mál, sem minti
Matthías Jochumsson á sjálfan
Jónas Hallgrímsson. 1 „Myndum“
hefir Hulda aukið við hliðstæðum
lýsingum frá öðmm löndum, end-
urminningum frá utanferðum;
slváldlegum lýsingum og líkingum
um fegurð staða og hugsana, sem
fyrir hana hafa borið.
I ljóðum og skáldverkum Huldu
er aldrei hörð barátta, oddaat og
eggjagnat. Hún er ef til vill mesta
andstæðan sem til er í íslenskum
bókmentum við höfuðskáld bar-
áttunnar, Egil Skallagrímsson.
Varanlegt gildi Huldu liggur í
hinu fullkomna samræmi, sem er
milli efnis og forms. Hinar mild-
ustu hugsanir og „stemningar" eru
klæddar í hinn mildasta og létb-
asta búning. þeir sem unna hinu
hrikalega og stórfengilega í skáld-
skap fá aldrei kröfum sínum full-
nægt við að lesa verk Huldu. En
þeir sem kunna að meta fegurð
akursins liljugrasa, jafnvel þeirra,
sem ekki fylla kornhlöðurnar, þeir
munu líka vera þakklátir fyrir þá
tegund af fegurð, sem Hulda hefir
bætt við í íslenskar bókmentir.
jafnvel þá fegurð, sem er í óstuðl-
uðum Ijóðum. p.
Norsku gestirnir komu með
Merkúi' á þriðjudagsmorgun. Með
þeim var í för einn af ötulustu
bindindisfrömuðum Norðmanna að
nafni Peter L. Sörá. Hefir ferðast
um víða og ætlar að gera hér.
Lögjafnaðarnefndin heldur ekki
fund sinn fyr en í ágústmánuði
vegna veikinda eins nefndarmanns
ins danska. Fundurinn verður
haldinn hér.
Hugin fiskflutningaskip Kveld-
úlfsfélagsins sleit upp á höfninni í
norðanrokinu um síðustu helgi,
rak á land og skemdist mikið.
Slökkvilið Reykjavíkur sýndi um
daginn nýjustu tæki sín. Verður
ekki annað séð en að nú sé komið
ágætt lag á það og bænum til
fylsta sóma.
Esja fór í strandferð vestur og
norður um land á mánudagskvöld.
Fjöldi Sambandsfundarmanna tók
sér far með henni.
\
Ásmundur P. Jóhannsson frá
Winnipeg kom með Gullfossi um
síðustu helgi. Verður, eins og oft
áður, fulltrúi Vestur-íslendinga á
aðalfundi Eimskipafélagsins.