Tíminn - 01.11.1924, Blaðsíða 1

®)aíbfsrx
og, afgrei6síur»a5ur Cimans cr
Stgurgcir 5 r i & >•' i f s f o n,
Sambanös^ástuu, Heyfjauíf.
^fgreibsía
C í nt a n s er f Sambanösfjúsinu
©piti ðaalega 9—J2 f. f;
Sfmi 496.
VIII. ár.
R<‘yk]HYÍk 1. nÓYbr. I tl'H
ísleusk blaðamenska
Einar Benedikisson
Einar Benediktsson varð sextuQur í gesr.
Ættarljómi er yfir honum pví að hann er sonur eins hins
hugumstærsta, mælskasta og hugsjónaríkasta stjórnmálamanns
síðustu kynslóðar íslendinga.
Mfíntýraljómi er yfir honum því að hann er einn víðförul-
asti núlifandi Islendinga og enginn þeirra mun, sem hann,
þekkja hinn stóra heim.
Gáfnaljómi er yfir honum, og af engum eins mikill setn eg
hefi átt tal við.
En mestur er Ijóminn yftr skáldinu Einari Benediktssyni. Tví-
mælalaust er hann skáldkonungur íslands og þar kemst enginn
með tær, þangað sem hann hefir hælana.
Enginn íslendingur væri jafnsjálfsagður að bera aðalsmanns
nafn fyrir gáfna sakir, stórhuga og glæsimensku.
Fjarri er hann nú fósturlandinu — í Hamborg suður, en yfir
hafið sendir íslenska þjóðin honum kveðju sína og miklast aj
því að eiga svo glæsilegan son.
Fjarri 'hefir hann oft og tíðum verið íslandi og langdvölum.
Betur en nokkur Islendingur þekkir hann auð og yfirlæti stóru
landanna, þann er ekki þekkist á íslandi. Og þó reynist hún
honum ærið römm taugin sem dregur hann til jöðurtúna. Þó
er hann þjóðlegra skáld og ramíslenskara en nokkurt sem
nú lifir.
Heill og gæfa fylgi skáldkonungi tslands.
Nýr spámaður.
Nýr maður er tekinn við rit-
stjórn þess íhaldsmálgagnsins,
sem sérstaklega er ætlað bændum.
Fyrsta greinin hans, í fyrsta
blaðinu, er þung ádeila á núver-
andi stéttarbræður hans: íslenska
blaðamenn.
Ekki laust við yfirlæti að setj-
ast á bekkinn með þeim formáls-
orðum. En sé af heilu mælt og rétt-
látur úrskurður feldur, þá mætti
gott af leiða. því að síðastur mun
sá neita því, er þetta skrifar, að
margt sé görótt í íslenskri blaða-
mensku.
En það er hættulegt verk að
setja sjálfan sig í dómarasæti yfir
stétt sinni. því að sjálfkjörni dóm-
arinn á það víst að verða hlægileg-
ar eða aumkunarverður, sé af
óheilu mælt og hlutdrægur dómur
upp kveðinn.
Blaðamennirnir eru dæmdir
harðast fyrir: „löngunina til þess
að særa andstæðinginn persónu-
lega og niðra á allan hátt þeim
mönnum, sem þeir eiga orðastað
við“.
Hinsvegar er því lýst yfir, að
blöðin séu þó mjög ólík í þessu
efni.
Blaðið, sem Kr. A. stýrir nú
sjálfur, fær þann dóm, að það hef-
ir: „alla tíð verið svo stillilega rit-
að sem frekast er hægt að gera ráð
fyrir af blaði, sem orðastað á við
Tímann“.*)
Á hinn bóginn er ekkert blað
verra en Tíminn, að dómi Kr. A.,
og á mesta sök á því að „niðurlæg-
ing íslensks blaðaritháttar helst
við“.
Dómurinn er skýr og ákveðinn.
Blað Kr. A., „bændamálgagn“
íhaldsins, hefir verið besta ís-
lenska blaðið í þessu tilliti, Tím-
inn hefir verið verstur.
Réttlátur samanburður.
Tíminn er verstur, blaðið mitt
er best, segir Kr. A.
Eigi að prófa dóminn, er sann-
gjarnari mælikvarði ekki til en sá
að bera saman ritstjóra þessara
blaða: versta blaðsins 0g „fyrir-
myndarblaðsins".
Vill líka svo vel til, að allan tím-
ann sem „fyrirmyndarblaðið“ hef-
ir komið út, þangað til dómur
þessi var upp kveðinn, var einn og
sami maður ritstjóri þess. Og eg
hefi verið ritstjóri Tímans allan
þann tíma.
Réttlátari mælikvarða er því
ekki hægt að finna en þennan:
Hvernig hafa þeir búið hver að öðr
um í þessu tilliti, Tryggvi þórhalls-
son og Magnús Magnússon?
Hvernig höfum við „sært hvor
annan persónulega, til þess að
niðra hvor öðrum á allar lundir“,
eins og dómsorðin falla úr penna
Kr. A.?
Eg ætla að leggja á borðið nokk-
ur gögn um það. Vitanlega vitna
eg þá ekki í aðsendar greinar í
blöðunum, heldur einungis í nafn-
lausar. þá er ekki um að villast,
að ritstjórinn hefir gert ummælin
að sínum eigin orðum.
Magnús Magnússon gegn Tryggva
þórhallssyni.
Eg vissi það fyrir, að eg þurfti
ekki lengi að blaða í eintökum rit-
’) Leturbreyting hér.
háttarprúðasta blaðsins — að
dómi Kr. A.
Eg skal játa, að eg fletti aðeins
fáum blöðum. Sýnishomin eru
tekin eingöngu úr þeim. Eg ætla
ekki að misbjóða þolinmæði les-
enda minna. Hefði eg átt að tilfæra
alt slíkt úr „fyrirmyndarblaðinu“,
hefði sá lestur enst í marga mán-
uði.
Ritstj óri „fyrirmyndarblaðsins"
lýsir ferð minni á Strandir meðal
annars þannig:
„Um leitirnar í haust kemur hann
(Tr. þ.) til þín (Strandasýsla) — --
stór og feitur og mörmikill, meÖ litla
Bolsivíkalögg aftan hœgra-------— á
grárri folaldsmeri------og af hon-
um angar töðuilmur og kúalykt-------
— hann kveður og riður burt á gráu
folaldsmerinni. Merin er farin að letj-
ast,-------hann baðar út skinnsokk-
uðum fótunum og slær í merina með
svörtum barðastóra hattinum og mer-
in og hann renna saman í eina óað-
skiljanlega heild". (I. árg. 6. blað).
Annað sýnishorn er þetta:
„Tryppahópur---------á uppfylling-
unni fældist og braut girðinguna sem
hann var í. Ruddust tryppin öll út —
-----varð maður á vegi þeirra. Fauk
maðurinn um koll og tryppin þutu yf-
ir hann---------fjögur sáust hófaför-
in á andlitinu. Sagði maður---------
sem sjónarvottur var að þessu — —
— og fullyrti að maðurinn sem varð
fyrir þessari hrottalegu meðferð, hafi
verið Tryggvi þórhallsson ritstjóri
Timans----------leiðinlegt að ritstjór-
inn skyldi verða til þess að þurka upp
forina á haínarbakkanum".
(I. árg. 10. blað).
Til þess að gera sögu þessa trú-
lega vitnar blaðið í ummæli sjón-
arvotts, sem fullyrðir að hún sé
sönn og vitanlega er þó ekki eitt
einasta orð satt. Er hægt að hugsa
sér öllu svívirðilegri blaðamensku
en þetta: að skrökva algerlega frá
rótum um andstæðing, að hann t.
d. „þurki upp forina“ 0. s. frv. og
bera fyrir sig fullyrðing sjónar-
votts ?
það er svo alkunnugt, að engra
tilvitnana þarf, að í fjöldamörgum
af eintökum blaðs þessa hefir ver-
ið talað niðrandi um búskap minn
i Laufási. Laufáskýrnar og kálf-
arnir eru frægar orðnar um alt
land af umtali blaðs þessa. Ýmist
er lagt út af því, að eg hafi gott
vit á kúm og kúalyktin angi af
mér, eða eg er skammaður fyrir
að vera mesti búskussi, sem alt
láti fara í órækt. Hvað eftir ann-
að (mjög greinilega í I. árg. 20.
blaði) er lagt út af að eg selji lóð-
?r og verði ríkur.
Kona mín og börn hafa að vísu
enn ekki lent milli tanna þessa
„fyrirmyndarblaðs", að dómi Kr.
A. En að ýmsu á heimili mínu er
vikið. 1 einu nafngreindu herbergi
í húsi mínu á eg t. d. að hafa
líkneski af Lenin og eg fell fram
og tilbið það (I. árg. 6. blað). I
öðru blaði er lýst hátíðahaldi á
heimili mínu, þar sem viðstaddir
ei-u nánustu venslamenn mínir:
„Lifir fjölskyldan — ----í dýrðleg-
um fagnaði. Er alikálfum slátrað nær
daglega og blátær skilvindumjólkin
freyðir i glasi Tryggva".
(I. árg. 27. blað.).
Mágsemdir mínar til beggja
handa hafa verið nálega daglegt
umtalsefni blaðs þessa, prests-
skaparstörf mín fyrverandi sömu-
!
leiðis, ætterni mitt hefir það hvað ;
eftir annað dregið inn í umræðum-
ar um opinber mál, eg tala nú ekki
um tún mitt og gripi. það er yfir-
leitt nálega ekkert í mínu einkalífi
sem ekki hefir verið farið um niðr-
andi og særandi orðum í blaði
þessu.
Rúmið leyfir ekki meira. En
þannig hefir M. M. búið að mér.
Og dómur Kr. A. er þessi: það
blað „hefir alla tíð verið svo stilli-
lega ritað sem frekast er hægt að
gera ráð fyrir1'.
Tiyggvi þórhallsson gegn Magn-
úsi Magnússyni.
Hvernig hefi eg þá sem ritstjóri
Tímans, versta blaðinu í þessu efni
að dómi Kr. A., búið að fyrirrenn-
ara hans, M. M. ritstjóra „fyrir-
myndarblaðsins“ ?
því er fljótsvarað. Ekki í eitt ein
asta skifti, ekki í einu einasta at-
riði hefi eg vikið að einkalífi
Magnúsar Magnússonar ritstjóra.
Eg skora á Kr. A. að koma heim til
mín og fara með mér yfir Tím-
ann alla þá tíð, sem M. M. var rit-
stjóri þessa umgetna blaðs. Hann
skal ekki geta bent á að nokkru
sinni sé vikið að honum persónu-
lega. Einkalíf hans hefir verið al-
friðað í dálkum Tímans í jafnrík-
um mæli og einkalíf mitt hefir ver
ið ófriðað í dálkum „fyrirmyndar-
blaðsins“. það er meir að segja svo
að af Tímanum verður hvorki séð
hvað sá ritstjóri heiti né yfirleitt
hið allra minsta um einkalíf hans,
störf eða fortíð. Svo gersamlega
hefi eg haldið persónu þessa and-
stæðings míns utan við þær pólit-
isku deilur.
þó að hann hafi látlaust, blað
eftir blað látið dynja á mér niðr-
andi ummæli um einkalif mitt, og
reynt að særa mig persónulega
eftir bestu getu, hefi eg aldrei
goldið honum í sömu mynt. —
Ranglátur dómur.
þannig höfum við búið hvor að
( öðrum, eg og M. M., og alþjóð ís-
Tr. Þ.
iands veit það og- enginn getur
hrakið þetta.
Kr. A. veit líka, að Ihaldsflokk-
urinn hefir gefið út blöð bæði á
Seyðisfirði og Isafirði. þau hafa
látlaust látið á mér dynja sömu
persónulegu svívirðingarnar og nú
hafa verið nefndar úr „fyrirmynd-
srblaðinu“, og síst betri. Nálega
alveg undantekningarlaust hefi eg
látið þær eins og vind um eyrun
þjóta. Eg er viss um að Tíminn
hefir ekki sagt eitt orð á móti þús-
und gegn þeim. Eg minnist þess
ekki að hafa nokkru sinni vikið að
ritstjórum þessara blaða persónu-
lega og einkalífi þeirra.
Vafalaust minnist Kr. A. þess
iíka, hvernig þeir Sigurður frá
Vigur og Páll frá þverá heltu sér
yfir einkalíf mitt. Eg svaraði báð-
um og mintist ekki einu orði á
einkalíf þeirra. En á prenti hafa
vart sést á Islandi svívirðilegri
persónulegar skammir en þeir
skrifuðu um mig.
„111 var þín fyrsta ganga“.
Dómur Kr. A. um íslenska
blaðamensku er þannig sundur
rakinn og léttvægur fundinn. Hann
er sleggjudómur. Hann er ekkert
annað en pólitískt „innlegg“, ný-
asta tegund árásar af Ihaldsins
hálfu á Framsóknarflokkinn og
Tímann. En hún er það ógeðs-
legri en aðrar árásir að hún er
gerð undir því heilagleikans yfir-
skyni, að tilgangurinn sé sá, að
hafa siðbætandi áhrif.
Slíkur dómari dæmir sjálfan
sig. 111 var þín fyrsta ganga var
sagt um annan mann einu sinni.
111 er fyrsta ganga þessa nýja
íhaldsritstjóra.
En það er enn meira um þennan
dóm að segja.
Aðalmálgagni íhaldsflokksins,
Morgunblaðinu, hafa nú í nokkra
mánuði stýrt menn, sem alls ekki
eru ritfærir á íslenskt mál. Dag-
lega misþyrma þeir móðurmáli Is-
lendinga. það er hlegið að málvill-
unum, vitleysunum og hugsana-
44. blað
villunum um land alt. En þetta mál
hefir sannarlega sína mjög svo al-
varlegu hlið. það er enginn vafi á
því, að slík ritmenska spillir ís-
lensku máli stórkostlega. það er
enginn vafi, að af þessu stafar
mikil smitunarhætta. Nálega allir
höfuðstaðarbúar lesa þessa bjög-
uðu íslensku á hverjum degi,
hugsanavillurnar og vitleysurnar
og vikuútgáfunni, ísafold, er út-
býtt ókeypis um land alt. —
Annað atriði er enn ótalið, hið
allra háskalegasta um íslenska
blaðamensku nú. það er orðið op-
inbert leyndarmál, að útlendir
menn eru eigendur íslenskra blaða
og hafa mikil áhrif á rekstur
þeirra. Kr. A. veit þetta líka. Hann
þegir um þetta, þegar hann tekur
sér fyrir hendur að rita um ís-
lenska blaðamensku. Hann er þó
vitanlega svo skynsamur að hann
veit hve þetta er hættulegt: Að
þetta er hættulegt öllum þjóðum,
enda fordæmt af öllum þjóðum, en
að þetta er hættulegast smáþjóð,
sem nýlega hefir fengið sjálfstæði
sitt viðurkent. Og í hóp þessara
útlendinga er a. m. k. einn maður,
sem síst hefir verið tillögugóður í
íslands garð í sjálfstæðisbaráttu
þess.
Kr. A. þegir um þetta. Af hverju
þegir hann um þetta? Af hverju
kveður hann upp svo óskaplega
hlutdrægan dóm um blaðamensk-
una? Svarið getur ekki verið
nema eitt: Kr. A. er að rita pólit-
iskt „innlegg“ fyrir Ihaldsflokk-
inn. Undir heilagleikans og vand-
lætingaseminnar skikkju er hann
að þjóna flokki sínum og svívirðir
andstæðingana.
„111 var þín fyrsta ganga“.
Sögulok.
Blaðamenskan íslenska er gör-
ótt. Blaðamenskan er görótt í öll-
um löndum eins og lífið yfirleitt er
görótt á öllum sviðum.
I litlu þjóðfélagi, þar sem hver
þekkir annan, þar er miklu meiri
hætta á því að stjórnmálabaráttan
verði persónuleg. Sú barátta er
síst meir særandi persónulega nú
en hún hefir verið oft áður. Sá er
blindur. á sögu landsins sem held-
ur öðru fram.
Engum einum stjórnmálaflokki
eða blaði verður kent um ástandið
eins og það er nú. Sjaldan veldur
einn er tveir deila. Og síst verður
þyngstri sök varpað á blöð bænda
og samvinnumannanna. Aðstaða
Tímans öll þau ár, sem hann hefir
komið út, hefir fyrst og fremst
verið sú að verjast.
Aldrei í sögu Islands hafa þjóð-
nýtar stofnanir verið lagðar svo í
einelti, sem Ihaldsblöðin hafa veist
að bændafélögunum. Eg skora á
Kr. A. að sýna að nokkurntíma
hafi nokkur stofnun á Islandi ver-
ið rægð og svívirt eins og Sam-
band íslenskra samvinnufélaga. Og
hvenær hefir nokkur skóli á íslandi
verið ofsóttur eins og Samvinnu-
skólinn?
Mér dettur ekki í hug að segja
að við séum flekklausir í þessari
baráttu, Framsóknarmenn. En af-
staða okkar hefir fyrst og fremst
verið sú að verja fyrir árásum
það, sem við álítum heilladrýgst
föðurlandinu. Á bændasamtökin
og landbúnaðinn hefir verið ráð-
ist látlaust. Má vel vera að við
höfum á stundum verið helst til
tannhvassir á móti. En í þjónustu
áhugamálanna hafa orðin fallið.
Tryggvi þórhallsson.