Tíminn - 08.11.1924, Blaðsíða 2

176
T í M I N N
Annað bréf til Kr. A.
Mikið myndi leikritaskáld fagna
óvæntum, ófyrirséðum atburði, þar
sem glampaði á efni í nýjan sjónleik.
pú munt þá skilja þakklátssemi mína
við þig, sem hefir gefið mér tilefni að
rita nýja bók um íslensk stjórnmál,
einskonar áframhald af „Komandi ár-
um“. Og þó hefir þú fremur áorkað
þessu með göllum þínum en kostum.
þín eina fyrsta, litla grein sem rit-
stjóra, bar öll einkenni þess hugsun-
arháttar, sem einkennir hversdags-
broddborgarann hér á landi. pú byrj-
aðir með mikilli drýldni að tala um
mál, sem þú vissir hér um bil ekkert
um. pú settir þig i dómarasæti yfir
öðrum, og braust svo meira af þér í
tveimur smádálkum, á því sviði, þar
sem þú vildir vanda um, heldur en
dæmi eru til um þá, er þú vildir helst
áfella, Timamennina. Sjálfur hélstu,
að þú stæðir öruggum fótum meðan
þú ranst með flughraða niður hála
brekkuna. Og meðferð þín á þessu
máli, sem þú tókst fyrir, var þannig,
að þú náðir ekki nema yfir útskækl-
ana, eins og jafnan verður hjá viðvan-
ingi. pvi þó að þú kunnir siðar að
verða skáld, þá ertu enn að fást við
fyrstu stafina í byrjendalesbók þjóð-
málanna.
pú byrjar að dæma um baráttuað-
ferð samkepnismanna og samvinnu-
manna hér á landi í fyrstu grein
þinni. pú velur aðeins formið, en ekki
efnið til meðferðar. Eg vil taka hvort-
tveggja i öllum þess myndum. Hvað
hefir Framsóknarflokkurinn reynt að
gera og framkvæmt? Hvað hefir
kaupmanna- eða afturhaldsflokkurinn
reynt að gera og framkvæmt? Hvern-
ig vopn og vopnaburð hafa báðir að-
iljar notað í baráttunni? petta er alt
málið, og það er þess vert, að það sé
rannsakað ítarlega. Og þegar talað er
um bardagaaðferð, þá koma ekki ein-
göngu til greina blöðin, heldur líka
opinberir fundir og frammistaða máls-
aðilja þar. Ennfremur framkoma borg-
aranna i báðum flokkum, eins og
þeirra gætir í opinberu lífi. Manstu
ekki enn lygasögurnar, sem hin svo-
kallaða „yfirstétt" Reykjavíkur bjó til
í pólitisku skyni um hinn fyrsta
bónda, sem var ráðherra hér á landi?
En vopnaburður verður líka talinn
með og fleira af því tægi.
pú og margir sem standa á svipuðu
stigi, halda eða látast halda, að Tím-
inn hafi i deilum beitt meiri stóryrð-
um heldur en títt hafi verið um blöð
hér á landi áður, eða gert sé i kaup-
mannablöðunum nú. Til að rannsaka
þetta, þarf að gera útdrátt úr orð-
bragði hinna helstu blaðstjóra síðan
um 1890, og úr samtíðarblöðum Tím-
ans. petta hefi eg lengi ætlað mér að
gera og læt nú verða af því. Auðvitað
ekki vegna þín, heldur vegna þeirra,
sem hafa enn meiri þörf þvílíks yfir-
lits.
Miklu skiftir samt meira um áhuga-
mál flokkanna. pú munt sjá við þessa
rannsókn, að flokkur þinn og blöð
þins flokks hafa ekki nú í nokkur ár
haft nokkurt áhugamái, nema ef telja
skyldi að koma á opinberri sölu
sterkra drykkja. Aðalmálið hefir ver-
ið að hindra Framsóknarflokkinn frá
að bæta kjör þjóðarinnar líkamlega og
andlega. par sem þú að vonum hefir
litla þekkingu, og ef til vill lítinn
áhuga fyrir efnalegri tramför almenn-
mgs, en hefir efalaust ekki lítinn
áhuga fyrir, og töluverða samúð með
því, sem kalla mætti andlega starf-
semi, þá ætla eg í næstu köflum að
minnast á nokkur átök flokkanna á
því sviði. Hitt kemur síðar og kemur
samt.
í þetta skifti vil eg minnast á tvö
atriði viðvíkjandi meðferð mála í
blöðum. Fyrst það, að þú telur Tim-
ann hafa notað mikið af grófyrðum og
stóryrðum í deilu við eitt af fylgiblöð-
um Mbi., er þú nefnir. petta er hjá
þér aðalröksemd. En sannleikurinn er
sá, að þetta fylgiblað Mbl. hefir frá
upphafi ekki haft annan tilgang en að
sverta mig og ritstjóra Tímans. Einn
nákominn venslamaður þinn, sem eg
hefi aldrei haft nein kynni af, hefir
eytt í þetta blað stórfé. pað hefir ver-
ið sent gefins út um allar sveitir til
að reyna að dreifa rógnum sem mest.
pað hefir verið endursent meira en
nokkurt annað blað á íslandi, með
háðulegum áritunum um útgefend-
uma og ritstjórann. Á pósthúsinu hér
liafa safnast saman feiknahaugar af
þessari vöru. Afgreiðslumaður blaðs-
ins hefir að sögn ekki viljað fá ómetið
aftur heim í hús sitt, en beðið að
brenna hinar endursendu birgðir í
miðstöð pósthússins. Að lokum var
ritstjóri þessa „ágæta" blaðs þíns orð-
inn svo viltur og fruntalegur, að þeir,
sem lögðu fram féð, vildu ekki hafa
hann nærri sér. peir þorðu ekki að
hafa lengur undir höndum þann
draug, sem þeir höfðu vakið upp og
heimtað af þá saurugu þjónustu, er
þeir áfella hann nú fyrir. Hann var
rekinn af skrifstofu Jóh. Jóh. þar sem
hann hafði verið einskonar „dómari“,
ef til vill samið dóminn i máli Sam-
bandsins gegn B. Kr. Hann var rekinn
frá blaðgarminum, og um leið byrjaði
hann sér til fjár að bera margskonar
mannlýti á fyrri húsbændur sína,
segja það á prenti um þá og störf
þeirra, sem telja inátti að þeim kæmi
verst. Eymd hans er mikil, en ábyrgð-
in fyrir auðnuleysi hans hvílir að
miklu leyti á þeim, sem notuðu sér
fátækt hans og leiddu hann stig af
stigi, þangað sem hann nú er. petta
Kaupið
íslenskar vörur!
Hrein» Blautsápa
Hreini Stangasápa
Hrein® Handsápur
Hreins. K e rt i
Hreini Skósverta
HreinS. Gólfáburður
Styðjið íslenskan
iðnað!
T. W.
ix c li
(liitasmidja Bnclis)
Tietgensgade 64.
Köbenhavn B.
Litir til heimalitunar:
Demantssorti, lmifnssvart, kastorssorti, Parísarsorti og allir
litir, fallegir og sterkir.
Til heímanotkunar:
Gferduft, „fermenta“, eggjaduft, ávaxtadropar, soya, matar-
litir, „Sun“-skósvertan, „ökonomu-skósvertan, sjálfvinnandi
þvottaefnið „Persil“, „Henkou-bIæsódinn, „Dixin“-sápuduftið,
„Ata“-skúriduftið, kryddvörur, Blaanelse, Separatorolie o. fl.
Brúnspónn.
Litarvörur:
Anilinlitir, Catechu, blásteinn, brúnspónslitir.
jljaiakk;
„Unicum“ á gólf og húsgögn. Þornar fijótt. Ágæt tegund.
„fyrirmyndar" blað þitt, sem nær ein-
göngu hefir verið notað til að ófrægja
Tímann og þó, sem í það blað rita,
hefir af okkur Tr. p. ekki einu sinni
verið nefnt ó nafn í Tímanum.
Á Seyðisfirði hafa flokksbræður þín-
ir gefið út þrjú blöð hvert eftir ann-
að. Mánuðum og missirum saman
hefir alt meginefni í þessum „fræði-
fyrirtækjum" ykkar verið dónalegustu
fúkyrði um mig. Eg hefi leitt þennan
austur félagsbræðra þinna gersamlega
hjá méi'. Svona eru nú vísindi þín í
blaðamálunum. Mér er sagt, að þú haf-
ir nú játað, að þú hafir ekki lesið
nema 2—3 eintök af málgagni því, er
þú gafst „siðferðisvottorðið". Sjálfsagt
finnur þú, hvaða afleiðingar trúgimi
þín við samherja þína og flaumósa
frumhlaup þitt er líklegt til að hafa ó
tiltrú þá, er borin verður til þín sem
fræðandi manns um almenn mól.
Annað dæmi. pú hælir einum af fyr-
verandi ritstjórum Mbl. fyrir prúðan
rithátt. Rétt er það, að sá maður var
best ritfær í þeim hóp, enda er við lít-
ið að jafnast. Fyrir nokkrum árum rit-
aði hann í Mbl. þjösnalega illyrðagrein
um mig, grein i líkum tón og þín
fyrsta nú. Sakaði hann mig um klúr-
an rithátt. Grein hans var full af fúk-
yrðum. Eg bauð honum þá, að við
skyldum gera samanburð á blaðagrein
um og birta samhliða í Tímanum og
Mbl. Hann skyldi tína saman mín
ljótu orð úr gömlum blaðagreinum og
eg úr hans ritsmíðum. Hann treystist
ekki til þess, af ástæðum, sem ekki
urðu misskildar. Hann fór að hugsa
um málið, og hefir áreiðanlega komist
að þeirri niðurstöðu, sem allir kunn-
ugir byggja á: Að aldrei, fyr eða síð-
ar, hefir í nokkru íslensku blaði,
jafngömlu Timanum, sem átt hefir í
Safnaðarsðngur.
Fyrir rúmum 23 árum komu 4
ungir guðfræðingar úr utanför,
höfðu verið að kynna sér ýms
kristindómsmál og gengu auðvit-
að til kirkju, er skipið, sem flutti
þá heimleiðis, dvaldi sunnudag í
höfn á Austfjörðum. 17 árum síð-
ar var einn þessara manna, þá orð-
inn fyrir löngu þjóðkunnur bind-
indisfrömuður, samferða 1 lang-
ferð fésýslumanni, er alist hafði
upp í kaupstað þessum á Aust-
fjörðum. Einhverju sinni barst
þá talið að þessari kirkjuför; fé-
sýslumaðurinn hafði verið þar
drengur og mundi eftir komu þess
ara fjögurra ókunnugu guðfræð-
inga.
„Segið mér nú alveg eins og var,
voruð þið ekki kendir, er þið kom-
uð í kirkjuna?“ sagði hann. Bind-
indisfrömuðurinn brosti; honum
var vel kunnugt um að enginn fé-
laga hans hafði bragðað vín í för-
inni heimleiðis, og spurði: „pví
haldið þér það?“
„Eg held allir, sem í kirkju voru,
hafi haldið það, af því að þið sung-
uð alla sálmana, þótt þið sætuð
ekki hjá hljóðfærinu í kirkjunni“.
Eg hefi aldrei heyrt eins spaugi-
lega og um leið raunalega sönnun
um „þögn safnaðarins“. Menn eru
því svo vanir — í fjölmennu kaup-
túni — að enginn syngi í kirkju,
nema þeir, sem eru í söngflokkn-
um, að áfengi er um kent, ef
ókunnugir kirkjugestir bregða
þeim vana!
Einhverjar breytingar til bóta
munu vera orðnar í því efni. Hljóð-
færum hefir fjölgað stórum og
söngur vaxið síðan um aldamót. —
En samt kemur kunnugum saman
um, að „þáttakan í sálmasöngnum
við guðsþjónustur sé víða nauða-
lítil“. Síra Halldór Jónsson á
Reynivöllum hefir manna mest,
svo kunnugt sé, reynt að kippa því
í lag. Á tveim síðustu prestastefn-
um hefir hann flutt erindi um
safnaðarsönginn, og blöðin Bjarmi
og Lögrétta hafa flutt þau almenn-
ingi. Sagði hann í fyrra erindinu
rækilega frá starfi sínu í þessu
efni í prestakalli sínu, og átti það
að vera bæði til hvatningar og eft-
irbreytni. Vel tók prestastefnan í
málið, — en ókunnugt er mér um,
hvað aðrir prestar hafa gert heima
fyrir. Enginn þeirra hefir, svo eg
minnist, skýrt opinberlega frá
reynslu sinni í því efni, og margir
ætla, að flestir þeirra séu hvergi
nærri eins ötulir í þessum efnum
og síra Halldór, og að þeim finn-
ist þögnin svo gömul og rógróin,
að sér sé um megn að rjúfa hana.
Söngmálablaðið Heimir tekur al-
veg undir með síra Halldóri; er
þar nýbyrjuð löng grein, er heitir
„Söngur í kirkjum“; væri vel, að
organleikarar kirknanna yrðu
prestum samhentir í að glæða
safnaðarsönginn, því engum bland-
ast hugur um, að hann hafi mikil
og góð áhrif.
William Booth hershöfðingi á að
hafa sagt einhverju sinni, að hver
sem frelsaðist og gengi í Hjálp-
ræðis'herinn, gæti ekki annað en
tekið undir lofsöngva Hersins,
enda þótt hann hefði aldrei raulað
lag á æfi sinni fyrri. — Hvort sem
það er bókstaflega satt eða ekki,
þá er alkunnugt í öðrum löndum,
að vaknað fólk syngur miklu meira
og almennar við guðsþjónustur en
flest annað fólk, — eins og eðlilegt
er. „paðan hljómar þakkargerð og
gleðihljóð“, og þar hugsa menn:
„Um náðarverk Drottins vil eg
syngja að eilífu“, og „eg mun
syngja þér lof mitt í söfnuðin-
um“.*)
Erfiðara er viðfangs þar sem
vakningin er ókomin og deyfð og
þögn rótgróin — en mikið má ef
*) Sbr. Jer. 30. 19, Sálm. 89. 2., Hebr.
2. 12.
vel vill. — Allir bestu æskulýðs-
skólar fjær og nær leggja mikla
rækt við söng, telja hann fagurt
og öflugt uppeldismeðal — og
mörgurn verður þar mikið ágengt.
„Annaðhvort eru þetta trúaðir
piltar eða nýkomnir úr lýðhá-
skóla“, heyrði útlendingur sagt í
Danmörku. „Af hverju haldið þér
það ?“ spurði hann. „Af því að þeir |
syngja svo mikið“, var svarið.
punglyndi og ljótar hugsanir
flýja söng, og innilegur og öflug- .
ur safnaðarsöngur lyftir sál til
hæða. — Enginn andmælir því, en ;
þó er þagað víða — þegar vel færi
á að allir „tækju undir“.
Hægast ætti að vera að byrja á
börnunum. Nær því undantekning-
arlaust er þeim ánægja að söng,
og að syngja með — ef ekki er
gert gys að þeim, sem eru ólag-
viss og litla söngrödd hafa, en sú
óaðgætni fullorðinna hefir gert
meira tjón og valdið lengri „þögn“
en margan grunar.
Við fermingarundirbúning geta
prestar vanið börnin við að syngja
sálma, og sé verulegum tíma varið
til þess undirbúnings, mætti þar
leggja grundvöll að safnaðarsöng
framtíðarinnar. Komið gæti til
álita, hvort ekki væri vel ráðið að
söfnuðurinn gæfi hverju ferming-
arbarni sálmabók með hlýlegri
höggi við jafnmarga dónalega and-
stæðinga, um stór mál, verið jafnlítið
af ljótum og grófum orðum eins og í
Tímanum. Enda hefir ritstjórinn
aldrei síðan áréttað ásökun sína.
Undralækningar eiga sér stað
þessar vikurnar innan vébanda
sjálfrar biskupakirkjunnar ensku.
Einn af biskupunum skýrir frá
tíðindunum. Tugir manna hafa
læknast á dásamlegan hátt í mess-
unni.
— Enn hefir einn af helstu
norsku bönkunum orðið að hætta
útborgunum og loka. Von er þó
talin um að sparifjáreigendur fái
inneignir sínar.
— Um miðjan síðastliðinn mán-
uð flaug hið mikla þýska loftfar
yfir Atlantshafið, frá pýskalandi
til Bandaríkjanna. Ógurleg fagn-
aðarlæti urðu, bæði á pýskalandi
og í Bandaríkjunum, er ferðin
tókst svo ágætlega. Veður var
samt vont töluverðan hluta af leið-
inni, svo loftfarið varð að breyta
um stefnu og hægja á ferðinni, en
alt kom fyrir ekki, og þegar loft-
farið lenti í Bandaríkjunum, var
enn nógur eldsneytisforði til að
fljúga 2—3000 kílómetra í viðbót.
Vegalengdin, sem flogin var, frá
Boden-vatni til lendingarstaðar í
Bandaríkjunum, er 9000 kílómetr-
ar og loftfarið flaug hana á rúm-
um 80 klukkutímum. Áður en lent
var flaug loftfarið yfir New York
og ætlaði fagnaðarlátunum aldrei
að linna. Heima á pýskalandi er
gleðin beiskjublandin, því að sam-
kvæmt Versalafriðnum eiga flug-
vélasmiðjur þær, er smíðuðu loft-
far þetta, að leggjast niður. pó
vona pjóðverjar, að að unnu svo
miklu afreksverki verði það ekki
gert, og nálega einum rómi mót-
mæla blöð Bandaríkjamanna því
nú. Coolidge Bandaríkjaforseti
var hinn fyrsti maður, sem tók í
hönd stýrimanni loftfarsins og
bauð hann velkominn. pvínæst
fór sú athöfn fram, að dreginn
var niður fáni pýskalands af loft-
farinu, en fáni Bandaríkjanna
dreginn við hún í staðinn. Hafa
pjóðverjar með smíði loftsfarsins
og fluginu enn á ný sett heimsmet
í snilli og verður ekki um það deilt
að þeir standa öllum þjóðum fram-
ar að verksviti og vélasmíði.
— Við Breiðugötu, í miðri Kaup-
mannahöfn, stendur hin fagra
rússneska grísk-katólska kirkja.
áritun. Er ótrúlegt annað en það
hefði oft góð áhrif, — og þá þyrftu
ekki fátæk böm að vera sálma-
bókarlaus, af því að foreldrar
þeirra gætu ekki keypt þeim hana.
Landar vorir vestan hafs hafa
tekið þann sið upp eftir þarlend-
um söfnuðum, að söfnuðurinn
stendur meðan sálmar eru sungn-
ir við guðsþjónustur. Sagði mér
einhver, að sá siður styddi mjög
almennan safnaðarsöng. Fólk vildi
miklu síður „vera iðjulaust“ ef
það stæði, en er það sæti.
En eðlilegt er, að áhugamönnum
íeiðist að bíða eftir „komandi kyn-
sY,ð“ í þessu efni. Aðal gleðihátíð
kristinna manna fer í hönd, þá eru
kirkjur vel sóttar, ef stórhríðar
hindra ekki ferðalög, og þá ætti að
vera auðveldara en ella að fá söfn-
uði til að syngja lofsöngva. Er
vonandi að prestarnir noti það
tækifæri.
Velkomið er að útvega þeim er-
indi síra Halldórs á Reynivöllum,
sem ekki hafa þegar lesið þau í
blöðunum; þau eru mjök íhugun-
arverð, og hann á lof skilið fyrir
framkvæmdarsaman áhuga sinn í
þessum efnum.
S. Á. Gíslason.
----o----