Tíminn - 08.11.1924, Blaðsíða 3

T I M I N N
177
Hefir jafnan verið þar í borginni
allfjölmennur hópur rússneskra
manna, sem hefir notað kirkjuna,
og eftir byltinguna bættust enn
fleiri í hópinn, einkum andstæð-
ingar núverandi Rússastjórnar,
sem þá flýðu land. þessir menn
hafa notað kirkjuna undanfarið,
en upphaflega var kirkjan reist af
keisarastjórninni rússnesku til af-
nota fyrir söfnuðinn í Kaupmanna-
höfn. því var það að ráðstjórnin
rússneska fór í mál og krafðist
þess að henni væri afhent kirkjan,
því að söfnuðurinn vildi ekki af-
henda hana góðfúslega. Féll dóm-
ur í undirrétti nýlega á þá leið, að
þar sem danska ríkið hefði viður-
kent ráðstjórn Rússlands löglega
stjórn, eftir að keisarastjómin
væri hætt að vera til, bæri henni
eignarréttur kirkjunnar.
— Uppreistarflokkur Wahabit-
anna í Arabíu hefir nú lagt undir
sig Mekka, hina helgu borg Mú-
hameðstrúarmanna. Arabakonung-
urinn, sem þar var, og studdist
við Englendinga, komst undan á
flótta með fylgd sinni.
— Flugmaðurinn Martens flaug
nýlega 28 kílómetra á 18 mínútum
í vélarlausri flugvél.
— Pólverjar tala mjög um að
Rússar séu að vígbúast í landa-
mærahéröðunum.
— Um miðjan síðastliðinn mán-
uð lagði fram álit sitt nefnd sú á
Frakklandi, er átti að rannsaka af-
stöðuna til Rússlands. Nefndin
lagði til, að Frakkland viðurkendi
ráðstjómina rússnesku að lögum,
og væri það undirstaða undir
samningum milli landanna, og
yrðu þeir samningar gerðir á þeim
grundvelli, að Rússar viðurkendu
skuldir sínar við Frakka. þegar
stríðið hófst, var skuld Rússa við
F'rakka um 15 miljarðar gull-
franka. Fjárkröfur þessar voru
ekki eign franska ríkisins, en um
alt Frakkland hafði almenningur
keypt skuldabréfin, enda ábyrgð-
ist franska ríkið greiðsluna.
— Allir kannast við I. P. Muller,
höfund bókarinnar: Mín 'aðferð,
sem mikilli útbreiðslu hefir náð
hér á landi. Ilefir hann dvalist í
Englandi undanfarin mörg ár, en
kom heim til Danmerkur nýlega og
var ágætlega tekið. Talið er að
Mín aðferð hafi komið út í 2 miljón
um eintaka og hefir verið þýdd á
24 tungumál.
— Peningamenn í Englandi og
Bandaríkjunum hafa við orð að
leggja enn fram fé til heimskauts-
fiugs Roalds Amundsens.
— Uppreisnarmennimir kín-
versku gerðu árás á Kanton ný-
lega, eina helstu verslunarborgina
í Kína, og em þar fjölmargir
Norðurálfumenn. Margir féllu og
særðust, bæði af borgarbúum og
uppreistarmönnum og áður en upp-
reistarmennirnir flýðu höfðu þeir
kveikt í borginni. Magnaðist eldur-
inn skjótt, en var slöktur áður en
kæmi að hverfi Norðurálfubúa.
Brunatjónið er metið á tíu miljón-
ir dollara.
— Hinn 27. sept. síðastliðinn
kom heim aftur til Englands hin
mikla flotadeild, sem siglt hefir
kringum hnöttinn og heimsótt all-
ar helstu nýlendur Englendinga.
Ferðin hafði tekið 8 mánuði, leið-
in sem farin var, var 42 þús. sjó-
mílur og ekkert óhapp hafði kom-
ið fyrir allan tímann. Mörg stærstu
og bestu skip enska flotans tóku
þátt í förinni. Fyrst var farið frá
Englandi suður fyrir Góðrarvonar-
höfða, þaðan til Zansibar, Vestur-
og Austur-Indlands og staðið við
í Singapore, þar sem nú verður
vafalaust reist hin mikla enska
flotastöð, er afturhaldsflokkurinn
tekur aftur við stjómartaumum á
Englandi. þvínæst var haldið til
Ástralíu og suður fyrir hana, til
Nýja-Sjálands og þaðan yfir
Kyrrahaf til vesturstrandar Kana-
da og voru þá komin með í förina
nýtísku herskip frá Ástralíu. Frá
Kanada fór helmingur flotans
suður fyrir Suður-Ameríku, en
hinn gegnum Panamaskurð, hitt-
ust aftur í Atlantshafi og sigldu
samflota til Plymouth, aðalflota-
hafnarinnar á Englandi. Tilgang-
ur fararinnar var fyrst og fremst
sá, að sýna nýlendunum mátt
enska heimsveldisins og að stuðla
að samheldni. En eins og kunnugt
er hefir ótti nokkur ríkt í ensku
löndunum við Kyrrahaf við hinn
sívaxandi herbúnað Japana. Telja
ensku blöðin engan vafa á að heim-
sóknin hafi róað menn austur þar,
enda hafi Ástralía svarað með því
að slást í förina, og fé verði enn
veitt þar til aukins vígbúnaðar á
sjó. Aftur á móti eru Kanadabúar
alt tregari til fjárfi’amlaga til
flotaaukningar í Kyrrahafi. þeir
þykjast sitja í góðu skjóli af
Bandaríkjunum.
— Rúmlega 40 konur voru í
kjöri við ensku kosningarnar ný-
afstöðnu, flestar frá jafnaðar-
mönnum.
— 36 holdsveikir sjúklingar eru
í Svíþjóð. Hafa 2 nýir bæst við í
ár.
— Gríðarmikil skriða féll nýlega
í Noregi, í 6 mílna fjarlægð frá
Osló. þrjú bændabýli, rafmagns-
stöð og ein 10 hús urðu undir
skriðunni. Tíu menn biðu bana.
— Nýjar kosningar eiga að
fara fram á þýskalandi 7. des.
næstkomandi.
— Finskur læknir, með aðstoð
hjúkrunarkonu, ætlaði að fara að
taka röntgen-mynd af sjúklingi.
Bæði urðu fyrir svo miklum raf-
magnsstraumi, að þau dóu þegar
og sjúklingurinn kastaðist í næsta
herbergi.
— Tyrkir hafa nýlega gert 3500
Grikki útlæga úr Miklagarði.
----o---
Bækur.
Eimreiðin 30. árg. 4.—5. hefti.
Einn árgangur Eimreiðarinnar
er nú út kominn undir ritstjórn
Sveins Sigurðssonar cand. theol.,
um 450 bls. í stóru broti. Ljósast
verður þegar litið er á heilan ár-
gang, hversu mikið lesmál og
margvíslegt efni slíkt tímarit flyt-
ur. Miðað við lesmál er Eimreiðin
ódýrasta bókin, sem út kemur. I
þessum árgangi, sem kominn er
undir stjóm hins nýja ritstjóra,
eru greinar, kvæði og sögur eftir
þessa höfunda, auk ritstjórans:
Matthías Jochumsson, Harald
Níelsson, Tagore, V. þ. G., Smára,
Hallgr. Hallgrímsson, Joh. Bojer,
Einar Ben., Sig. Nordal, ólínu,
Guðm. Fr., Trausta ól., Huldu,
Freyst. Gunnarsson, E. H. Kvar-
an, S. Blöndal, Wells, þorkel Jóh.,
Stefán frá Hvítadal, Guðm. Finn-
bogason, Davíð Stef., Guðm. Haga-
lín, Jak. Kristinsson, S. Kr. P. o.
fl. Og viðfangsefnin eru: guðfræði,
dulfræði, bókfræði, um Kína,
blaðamensku, Garð, loftskeyti,
Nonni, Courmont, þingvellir,
frumeindir, Grænland, Færeyjar,
María guðsmóðir, vinnan o. fl. það
er víða komið við og rætt af góðu
viti um viðfangsefni nútímans, en
nöfn höfundanna eru trygging
fyrir gæðunum.
I júlí—október heftinu er kvæði
eftir Davíð frá Fagraskógi, um
Messalínu:
það er hún hin vilta vofa,
er vakir meðan aðrir sofa.
það er hún, sem sveina seiðir
og senatora gamla veiðir.
Vað er hún, sem þrælnum hótar.
það er hún, sem mönnum blótar,
hún — sem engum lögum lýtur,
kyssir, bítur,
kvelst og nýtur . ..
djöfull vafinn dökkum feldi,
drotningin í Rómaveldi.
Kvæðið er leikandi lipurt, lifandi
og vekur hinar glæsilegustu von-
ir um næstu kvæðabók Davíðs, sem
út mun koma fyrir jólin.
þá er „þáttur af Agli á Bergi“
j eftir Guðm. Hagalín. þáttur þessi
er með því besta sem Hagalín hef-
ir ritað. Egill er hæglátur, hálsdig-
ur og luralegur, vöðlar kverkaflan-
um, sem verst gengur að læra, ut-
Alfa-
Laval
skí lvindur
reynast best.
Pantanir annast kaupfé-
lög út um land, og
Samband ísL samviélaga.
iHii.lf,jiijj! ‘i ■1 |„i ■
wHi m “i
. ■. ..sjiiííwk ■
■ l.'i.'.Jjí.,sL: ,
Notað
um allan
heim.
Ariö 1904 var
i fyrsta sinn
þaklag't i Dan-
mörku úr
— lcopal. —
5
Besta og ódýrasta efni í þök. Tíu ára ábyrgð á þökunum.
Þurfa ekkert viðhald þann tima.
Lótt -------- Þétt --------- Hlýtt
Betra en bárujárn og málmar. Endist eins vel og skífuþölt.
Fæst alstaðar á Islandi.
Jens Vílladsens Fabriker,
Köbenhavn K.
Biðjið um verðskrá vora og sýnishorn.
an um tólg og etur hann. það skal
í hann! En hann kann þó ekki að
heldur þegar til prestsins kemur.
Árin líða og Egill fær sér konu.
Hann spyr þóru, hvort hún vilji
fara til sín. „Hvað viltu að eg verði
lengi?“ „Altaf“, segir Egill og svo
er bónorðið búið. þeim semur
ágætlega. En Egill verður afbrýð-
issamur að ástæðulausu, rekur
mannfjandann í burtu og úthýsir
öllum þaðan í frá. Hann verður fá-
skiftnari en áður og mátti þó ekki
á bæta. þóra veit ekki hverju
gegnir, les Englabrynju og Karla-
magnúsarbækur, en ekkert dugir,
þar til Egill legst banaleguna, þá
minnist hún þess, að hún hafði í
óleyfi tekið stundum tuggu handa
Skrautu. þama var orsökin, því
Egill var á ekkert eins sár og hey.
Hún játar glæpinn. En Egill hafði ;
alla tíð haldið, að hún hefði farið
út i hlöðu til funda við karlmann- !
inn, sem hann rak, og nú koma
kippir í andlitið. „Guð hjálpi mér, j
eg sem hélt ...“, lengra komst '
hann ekki og hneig örendur á kodd- :
ann. Vinstra munnvik líksins j
hneig niður og vottaði fyrir köldu
og nöpru brosi. þóra sat ein eftir
með hið óttalega afbrot á samvisk-
unni og fékk aldrei að vita hið
sanna. Sagan er sérstaklega vel
sögð, á góðu alþýðlegu máli og af
nákvæmum smekk. Hagalín er að
komast í tölu hinna betri sagna-
skálda okkar.
þá skrifar Héðinn Valdimarsson
um Wembleysýninguna, Smári um
Grótta og nútímamenning, Keith
um greining mannkyns í kynkvísl-
ir, síra Jakob Kr. um guðspeki,
ritstjórinn um huglækningar
Coues og hinar nýrri bækur. Heft-
ið er því hið eigulegasta, og nauð-
syn hverju heimili að fá til lestr-
ar a. m. k. eitt tímarit auk blað-
anna.
Skímir 47. ár.
í Ritstjórinn, Árni Pálsson, hefir
hér skilað góðum árgangi. Er þó
undantekning um eina grein, sem |
hvorki er Skírni samboðin að efni :
né formi. En það er grein síra ;
Ófeigs um fræðslumálin. Skýtur 1
þar skökku við ummæli sjálfs rit- :
stjórans síðar í heftinu, er hann
segir, að ekkert annað ráð sé til að
flosna ekki upp af andlegri föður-
leifð vorri, „en að menta þessa
þjóð betur, en nokkur þjóð er
mentuð“. Ritdómar eru sumir
ágætir, t. d. eftir síra Magnús
Helgason um 3. bindi „Manna og
menta“ Páls Eggerts prófessors.
Sama má segja um dóm ritstjór-
ans um vísnakver Fornólfs. Sá rit-
dómur og æfiágrip Hannesar þor-
steinssonar lýsa ágætlega hinum
látna forseta Bókmentafélagsins,
dr. Jóni þorkelssyni. En hér skal
þó einkum vikið að tveim grein-
um.
Próf. Ágúst Bjarnason skrifar
ágæta grein um Magnús Eiríksson.
Islendingar hafa hingað til svift
M. E. maklegu lofi. En hann var
hinn merkilegasti maður og vafa-
laust frumlegastur íslenskra guð-
fræðinga. Á. B. segir allítarlega
sögu Magnúsar og metur hann al-
staðar að verðleikum. Kemst hann
að þeirri niðurstöðu, að Magnús
hafi borið höfuð og herðar yfir ís-
lenska guðfræðinga og danska á
sinni tíð. Er þá mikið sagt, því í
Danmörku voru uppi um þessar
mundir Grundvig, Martensén,
Mynster og S. Kierkegaard. En
rétt mun þetta þó hermt, að í guð-
fræðilegum vísindum sé Magnús
fremstur, því Grundtvig var ágæt-
astur af þeirri þjóðarvakning, sem
hann kom af stað, Martensen
hegelskur heimspekingur, en
stefna Hegels sprakk fljótt sem
bóla og Kierkegaard má fremur
spámaður heita en guðfræðingur.
Hóf Magnús baráttu sína er hann
tók upp málstað Baptista gagnvart
kirkjuvaldinu og léði þeim, sem
voru minni máttar, lærdóm sinn
allan. Hélt hann svo áfram barátt-
unni gegn Martensen og fleirum
fulltrúum kii’kjuvaldsins. Síðan
reit hann merkileg rit um Jóhann-
esarguðspjall og guðfræði Páls
postula og önnur fleiri höfuðvið-.
fangsefni guðfræðinnar. Hann
fékk daufar undirtektir og píndu
andstæðingar hans hann með
þrotlausri þögn. Með hákirkjuleg-
um hofmóð var honum svarað, en
engum rökum. Vanst Magnúsi lít-
ið á annað en það, að hann hlaut
virðing ahra þeirra, sem unna
drengskap og bersögli. Tekjur sín-
ar misti hann og launuð embætti
hlaut hann aldrei. En á slík gæði
hafði hann aldrei sett vonir sínar.
Próf. Á. B. hefir með grein sinni
unnið hið þarfasta verk og leyst
það prýðilega af hendi.
þá skal getið greinar eftir próf.
Sig. Nordal um átrúnað Egils
Skallagrímssonar, sem í ýmsu til-
liti er einstök í sinni röð. Margt
hefir verið ritað um norræna
heiðni, en flest af lærdómi og fátt
af skilningi. En ritgerð þessi
sameinar báða þá eiginleika. þar
er gerð tilraun til að lýsa trúar-
lífi heiðins manns. Egill mun hafa
alist upp við ríka þórsdýrkun. En
honum þykir þór, bændaguðinn,
bregðast sér og snýst til trúar á
óðinn, sem er „mjöðvaldur og óð-
valdur“. Egill er víkingur og bóndi,
en í trúarlífi hans gengur guð
skáldskapar og víkingslundar af
hólmi með sigurinn. Sundurlaus
fræðimenskan kann nöfn á öllum
goðum og jötnum, en henni kemur
sjaldnast til hugar að nöfnin og
sagnirnar búa yfir trúarlífi lifandi
manna. Heiðnin er aldauða,en heit-
trúaðir voru þar fyrir margir
heiðingjar meðan hún var í blóma.
Til fulls skilnings á foramönnum
þarf augað að vera opið fyrir því.
Og er sá ekki minni vísindamaður,
sem við fróðleikinn leggur skáld-
legan skilning og vill þó skilnings-
leysið oft skipa þeim á óæðra bekk
alþýðufræðslunnar. þegar vísind-
unum tekst að vekja til lífsins
menning fortíðarinnar, era þau
um leið alþýðufræðsla. Hærra
verður ekki komist. það er fleira
vísindi en ómeltur fróðleikur, sem
enginn vill lesa, stinnstagl og ann-
að, sem greinir alþýðu frá prófuð-
um ísnum. Ef við slíkt skyldi
miða vísindi, væri langt um ein-
faldara og kostnaðarminna þjóðfé-
laginu að taka heldur upp langar
neglur göfugra Kínverja, sem
órækan vott hins æðsta þroska.
Z.
Þórður Kristleifsson.
þessi ungi og efnilegi söngvari
er nú á förum með næstu skipum,
til þess að fullkomnast í list sinni.
— I sumar dvaldi hann á Stóra-
Kroppi, hjá föður sínum. þórður
hélt nokkrar söngskemtanir hér í
Borgarfirði og vora þær vel sótt-
ar. Alstaðar þótt mönnum honum
takast vel. — Eg, sem þetta rita,
heyrði nokkrum sinnum til þórð-
ar í sumar og hafði sanna ánægju
af að heyra til hans. Eiga þessar
línur að vera þakklæti fyrir þær
ánægjustundir, sem hann veitti
mér og mörgum öðram, sem söng
sínum. Og það er trú mín, að end-
ist þórði líf og heilsa, til þess að
halda áfram námi sínu, eignumst
við þar listamann, sem okkur verð-
ur sómi að. — Góða ferð, þórður,
þökk fyrir komuna í sumar.
P. Bl.
Ungur mentamaður kom að máli
við ritstjóra Tímans. „Eg hefi nú
í marga mánuði leitað að þeim
manni hér í bænum, sem væri
ánægður með Morgunblaðið. Eg
hefi ekki fundið hann enn“, sagði
sá ungi mentamaður.
„þá hefir þú fundið hann nú,
því að eg er ánægður með Morgun-
blaðið“, svaraði ritstj. Tímans.
----------------o-----