Tíminn - 22.11.1924, Blaðsíða 1

og afgreiðslur’aöur Cimans er
Siijur'geir ^riörifsfon,
Scrmbanösíjúsinu, Heyfjauif.
VIII. ár.
Keykjavík 22. nóvbr. 1924
Hrammur íhaldsins.
Nú er að muna kinnhestinn!
Búnaðarlánadeiidin á Alþingi.
það mun ekki ofsagt, að fáum
málum muni bændur landsins
hafa fylgt með meiri athygli, sem
fram komu á síðasta Alþingi, en
frumvarpinu um stofnun Búnaðar-
iánadeildar við Landsbankann.
Með því frumvarpi átti þó að
hefjast sú öld hér á landi, sem
fyrir löngu er hafin í öllum öðr-
um siðuðum löndum, þar sem land-
búnaður er stundaður, að bændur
eigi aðgang að lánum til landbún-
aðarframkvæmda, sem eru við
hæfi þess atvinnuvegar.
Undirtektirnar af 'hálfu Alþing-
is voru og yfirleitt góðar. Jón
þorláksson lagðist að vísu mjög
fast gegn frumvarpinu, Jón Kjart-
ansson sömuleiðis, en greiddi þó
atkvæði með af hræðslu við bænd-
ur í kjördæmi sínu, og einstaka
rödd önnur heyrðist gegn frum-
varpinu. En allur þorri þing-
manna greiddi atkvæði með.
En af hálfu Landsbankans
komu mótmæli fram, enda átti
hann mjög hlut að máli, þar sem
honum var ætlað að leggja fram
féð. Tímarnir voru örðugir og að
sjálfsögðu eigi síður fyrir Lands-
bankann en aðrar stofnanir, en
Búnaðarlánadeildinni var ætlað að
binda dálítið af reksturfé bank-
ans með lægri vöxtum og til langs
tíma. Bankastjórar Landsbankans
litu að sjálfsögðu fyrst og fremst
á hag stofnunar þeirrar, sem þeim
er falið að stýra. þessvegna var
það ekki af neinni óvild sprottið,
að þeir lögðust á móti, heldur af
sjálfsagðri umhyggju fyrir hag
Landsbankans.
Mótmæli Landsbankans lágu
fyrir þinginu. Vitanlega var á þau
litið af skilningi og samúð. En í
þessu tilfelli mat þingið meir þörf
landbúnaðai’ins að fá sæmileg
lánskjör en þörf Landsbankans að
fá háa vexti. þrátt fyrir mótmæli
Landsbanltans var stofnun Bún-
aðarlánadeildarinnar samþykt með
yfirgnæfandi meirihluta atkvæða í
báðum þingdeildum.
Undirtektir bænda.
Tómlátur er Mörlandinn var
einhverntíma sagt, en það reynd-
ist svo, að íslenskir bændur ætluðu
ekki að vera tómlátir um að nota
hin nýju kjör, sem Alþingi bauð
þeim um lán til hverskonar land-
búnaðarframkvæmda.
Fáa mun hafa dreymt um það,
að þegar á fyrsta missiri kæmi
þörfin fyrir stofnun Búnaðarlána-
deildarinnar svo greinilega í ljós,
sem raun er á orðin.
Mér er ekki kunnugt, hve marg-
ar lánsbeiðnir hafa komið til
Landsbankans sjálfs. En til Bún-
aðarfélags íslands komu fjöl-
margar. Og jafnvel til mín komu
milli 10 og 20 lánsbeiðnir, sem eg
var beðinn að koma á framfæri.
Nálega undantekningarlaust voru
lánsbeiðnir þessar prýðilega úr
garði gerðar að öllu leyti.
Svo viðbragðafljótir voru bænd-
ur um að vilja nota þessa nýju
réttarbót. það var deginum ljós-
ara hve þörfin hafði verið mikil,
og að hér var fundið rétt skipu-
lag.
Enn mun það hafa gert bændur
öruggari um að sækja um lán úr
deildinni, að sú éin breyting hefir
orðið síðan Alþingi ákvað að
stofna deildina, að yfir landið hef-
ir komið hið langmesta góðæri
sem nokkurntíma hefir komið yf-
ir þetta land. Góðærið hefir að
sjálfsögðu bætt hag og aðstöðu
bankanna stórkostlega. því sjálf-
sagðara er það að Búnaðarlána-
deildin verður stofnuð, hugsuðu
bændur, og þeir hugsuðu rétt.
íhaldsstjórnin neitar um stofnun
deildarinnar.
En sú breyting var á orðin líka,
frá því að frumvarpið um stofnun
Búnaðarlánadeildar var flutt á
Alþingi, að ný stjórn var komin
yfir landið, íhaldsstjórn, studd til
valdanna fyrst og fremst af kaup-
mannastéttinni og stóreigna-
mönnum í bæjunum.
Stofnun Búnaðarlánadeildar-
innar drógst mánuð eftir mánuð.
Búnaðarfélag Islands samdi að
sinni hálfu uppkast að reglugerð
fyrir deildina 0g sendi til Lands-
bankans. En deildin var ekki
stofnuð að heldur. Búnaðarfélag
íslands spurðist þá fyrir hjá
HÍsstj órninni hvað ylli, og hvort
deildin færi ekki að taka til starfa.
Enn varð að bíða lengi, og þeg-
ar svarið loks kom, þá kom það
frá Jóni þorlákssyni af stjórnar-
innar hálfu og var á þá leið, að
Búnaðarlánadeildin yrði ekki
stofnuð.
Landsbankinn hafði borið fram
sömu ástæður og fyrir þingið.
Vitanlega leit bankastjórnin enn
fyrst og fremst á hag bankans.
En þingið ákvað samt _°A stofna
deildina.
Nú tekur landsstjórnin skarið
af og úrskurðar þvert á móti yfir-
lýstum vilja þingsins, og hefir það
að engu, að þingið hefir gefið
bændastéttinni loforð um sjálf-
sagða réttarbót.
Allii’ þeir bændur, sem hafist
hafa handa um framkvæmdir, í
von um lán úr Búnaðarlánadeild-
inni, í vissu um að ákveðinn vilji
og skipun Alþingis yrði fram-
kvæmd, þeir standa nú uppi von-
sviknir.
Bændur hafa veríð sviknir fyr.
íhaldsstjórnina vantar ekki
koddann, sem hún getur hallað
sér á er hún nú bregst svo við
réttlætiskröfum íslenskra bænda.
Bændurnir íslensku hafa fyr
verið sviknir um að fá úrlausn
þessa þýðingarmikla máls.
pegar Veðdeild Landsbankans
var stofnuð, var það tilætlunin að
hún veitti fyrst og fremst land-
búnaðarlán.
En reynslan er sú, að margfald-
ur meirihluti af fé Veðdeildarinn-
ar hefir verið lánaður til húsa-
bygginga í Reykjavík og kauptún-
unum, enda eru veðdeildarbréfin
fallin svo mjög í verði, að láns-
kjörin eru óhæfileg orðin fyrir
landbúnaðinn.
Fasteignabankann átti að stofna
fyrst og fremst til þess að veita
landbúnaðinum hagkvæm lán. Jón
þorláksson barðist líka gegn
stofnun hans, eins og Búnaðar-
lánadeildarinnar, en Alþingi sam-
Biðjið um
Capsían,
Navy Cuí
Medium
Verð kr. 4,60 dósin, l!i pund ^
&
ISimaöa.i^rltlö
er ódýrasta bók, sem út kemur hér á landi. Félagar Búnaðarfélags
íslands fá ritið sent alla æfi, gegn 10 kr. gjaldi, í eitt skifti fyrir öll.
Búnaðarritið er 3—400 bls. árlega. Það iiytur fræðandi greinir um
alt sem að búnaði lýtur.
Sendið 10 kr. og gerist félagar^Búnaðarfélagsins.
þykti lögin engu að síður. En
Fasteignabankinn er óstofnaður
enn þann dag í dag og Búnaðar-
lánadeildin átti að vera bráða
birgðafyrirkomulag uns hann yrði
stofnaður.
þannig hefir það gengið undan- j
farið. Allir kannast við að einhver j
mesta þörf landbúnaðarins sé !
lánsstofnun við hæfi hans. En
þegar komið er fram með ákveðn- j
ar tiilögur og jafnvel eftir að Al-
þingi hefir samþykt þær tillögur
með yfirgnæfandi meirihluta at-
kvæða, þá dirfist íhaldsstjórnin
að stöðva framkvæmdina.
Stéttaiígui’.
Eitthvert kærasta og tíðasta
umtalsefni íhaldsblaðanna ís-
lensku er stéttarígurinn. Og í því
sambandi er aðaláherslan lögð á
það, að bændur landsins megi ekki
skipa sér í sérstakan stjórnmála-
flokk til þess að gæta hagsmuna
sinna. þá væri hinn hættulegasti
stéttarígur kominn upp á landi
voru, segja íhaldsmálgögnin.
þau tala minna um hitt, íhalds-
blöðin, að mikill hluti íslenskra
verkamanna hefir skipað sér í
ákveðinn stjórnmálaflokk, til þess
að gæta hagsmuna sinna. þau
vita, að það þýðir ekki að fást um
það, því að það er á allra vitorði,
að í öllum siðuðum löndum mynda
verkamann sérstaka stjórnmála-
flokka til þess að gæta hagsmuna
sinna.
þau mega ekki heyra það nefnt,
Ihaldsblöðin, sem þó er alþjóð ís-
lands kunnugt, að kaupmenn, inn-
lendir og útlendir, sem hér reka
verslun, eru aðalstofninn í þeim
stjórnmálaflokki, sem nú fer með
hin æðstu völd á íslandi. Vitan-
lega gera þeir það til þess að gæta
hagsmuna sinna.
Ekki vilja þau heldur um það
tala, íhaldsblöðin, að nálega allar
stéttir á íslandi, aðrar en bænda-
stéttin, hafa gengið í harðsnúin
J félög, til þess að gæta hagsmuna
' sinna og þau eru öll meira og
minna pólitisk. þetta gildir um:
embættismenn, sem hafa mörg
slík félög, útgerðarmenn, sjó-
menn, vélstjóra, prentara, prent-
j smiðjueigendur og yfirleitt und-
antekningarlítið alla iðnrekendur
| og iðnaðarmenn.
En bændurnir mega ekki stofna
sérstakan stjórnmálaflokk, segja
íhaldsblöðin. Framsóknarflokk-
urinn er óalandi og óferjandi, af
því að hann vill gera bændur
pólitiska og stofna til stéttarígs í
landinu.
þeir skáka í því hróksvaldinu,
þeir vesölu „ritstjórar“, sem í
þetta eða hitt skiítið, eftir því
sem Ihaldshjúahaldið gengur,
hafa það starf á hendi að blekkja
íslenska bændur, að bændur fylg-
ist svo illa með um það, hvað
stéttarbræður þeirra gera í út-
löndum, að telja megi þeim trú um
að það sé goðgá, eða svívirðilegur
stéttarígur, að bændur gangi sem
einn maður í pólitiskan flokk til
þess að gæta hagsmuna sinna.
En sannleikui'inn er sá, að í öll-
um nágrannalöndum okkar, þar
sem landbúnaður er verulega
stundaður, þar eru bændur búmr
að mynda sína eigin stjórnmála-
flokka.
þeir eru að vísu ungir, bænda-
flokkarnir í Noregi og Svíþjóð. En
við nýafstaðnar kosningar unnu
stjórnmálaflokkar bænda mikinn
sigur í báðum þeim löndum. Og
nú er meir að segja helst við því
búist í Noregi, að Bændaflokkur-
mn taki við stjóminni.
Hitt er alkunna, að í raun og
veru er Vinstrimannaflokkurinn
danski einhliða bændaflokkur,
enda er því eins varið um hann
þar, sem um Framsóknarflokkinn
sér, að hvorugur á þingfulltrúa í
höfuðstað lands síns.
Svo gersamlega ósatt er hjal
íhaldsblaðanna, að íslenskir
bændur stofni sérstaklega til
stéttarígs, gangi þeir samhuga í
stjórnmálaflokk sinn: Framsókn-
arflokkinn.
Fiskur undii’ steini.
En það er vitanlega ekki út í
loftið sagt hjá Ihaldinu, þetta, að
bændur megi ekki ganga í sér-
stakan stjórnmálaflokk.
það liggur fiskur undir steini.
Ihaldið vill hafa bændur tvístr-
aða, til þess að það geti haldið
áfram í næði að traðka á rétti
bændanna.
Af því að bændur hafa verið al-
veg tvístraðir og eru enn nokkuð
tvístraðir, höfum við getið setið
límans er í Santbanbsþúsirm
©pin öaglega 9—(2 f. þ.
Stmi 496.
47. blað
að öllu veltufé bankanna, segja
íhaldsforkólfarnir: kaupmenn,
stórútgerðarmenn og þeir, sem
dým húsin reisa í kaupstöðunum.
Veltuféð er takmarkað. Eigi
nokkur hluti þess að ganga til
bænda, þá er það tekið frá okkur.
Bændur verða því að vera
tvístraðir áfram, til þess að við
getum setið að þessum peningum!
Og skipunin er gefin til Ihalds-
málgagnanna: Teljið bændum trú
um, að það sé svívirðilegur
stéttarígur, gangi þeir samhuga í
Framsóknarflokkinn!
Og skipunin hefir verið fram-
kvæmd. Ávextirnir komu í ljós
við síðustu kosningar. Nokkur
bændakjördæmi kusu íhaldsmenn
á þing. Bændur eru tvístraðir. I
því traustinu gerir íhaldsstjórnin
það nú að stöðva stofnun Búnaðar-
lánadeildarinnar.
Víti til vamaðar.
Neitun Ihaldsstjórnarinnar að
stofna Búnaðarlánadeildina er
hnefahögg framan í íslenska
bændur.
En bændur mega sjálfum sér
um kenna. þeir hafa sjálfir graf-
ið sér þessa gröf, með því að
hlýða á lygafortölur íhaldsblað-
anna, með því að standa tvístrað-
ir við kosningarnar, með því að
gera íhaldsmenn að þingmönnum
sínum.
Og á ótal sviðum öðrum eru
hagsmunir bænda fyrir borð
bornir af Ihaldsmönnum, þó að í
þetta sinn verði sú saga ekki rak-
in á öllum sviðum.
það sem gerst er, verður ekki
ógert látið.
En slíkir árekstrar sem þessi
ættu að vera til þess fallnir að
sameina bændastéttina undir
merki þess stjórnmálaflokks, sem
einn berst af alhug fyrir hags-
munum bændastéttarinnar, sem
hefir það á sinni stefnuskrá að
gæta fyrst og fremst hagsmuna
bændastéttarinnar.
Fyrir næsta þing verður Bún-
aðarlánadeildin ekki stofnuð héð-
an af.
En það veit enginn hvað þá tek-
ur við.
það veit enginn nema Ihalds-
stjórnin steypist þá af stóli, enda
hefir engin íslensk landsstjórn,
innlend, safnað svo heitum glóð-
um að höfði sér á svo stuttum
tíma, með dáðleysi og ónytju-
skap.
það veit enginn nema þá verði
hægt að þvinga fram þingslit og’
nýjar kosningar, og þá er að vita
hvort bændur landsins muna
hnefahögg Ihaldsins, er stjórn
þeirra neitaði þeim um hinn sjálf-
sagðasta rétt.
þá er að vita 'hvort bændur lands
ins láta enn glepjast til að trúa
því að þeim sé það óheimilt sem
stéttarbræður þeirra ytra telja
sér sjálfsagt, sem allar aðrar ís-
lenskar stéttir telja sér sjálfsagt,
að standa einhuga saman í þeim
stjórnmálaflokki, Framsóknar-
flokknum, sem einn berst fyrir
hagsmunum þeirra.
----0-----
Eldgos. Fregnum af Langanesi
og Vopnafirði ber saman um að
eldur muni vera uppi einhvers-
staðar í suðvestri þaðan. Gos-
bjarminn hefir sést á báðum stöð-
um og öskufalls hefir líka orðið
vart.