Tíminn - 21.02.1925, Blaðsíða 3

TlMINN
31
T. W. Buch
(liitasmidja Buchs)
Köbenhavn B.
En þar kemur meira með.
Eftir tillögum íhaldsstjórnar-
innar eiga ráðhéi'rarnir nú að fá
dýrtíðaruppbót aí' launum sínum.
Væri þetta ákvæði í gildi í ár
væru laun eins íjgðherra nú, með
dýrtíðaruppbót kr. 17800 og alha
þriggja ráðherranna kr. 53400.
þetta eru tillögur Ihaldsstjórn-
arinnar í ár. En í fyrra þóttust
Ihaldsmenn Vilja. hafa aðeins einn
ráðherra á 10 þús. kr. launum.
Hver lifandi maður getur nú
iengur trúað því að þeim hafi ver-
ið alvara í fyrra?
Nú, þegar þeir hafa völdin, vilja
þeir fá meir en fimm sinnum
hærri upphæð til ráðherralauna.
Hversu lengi halda þeir, íhalds-
menn, að þjóðin trúi á sparnaðar-
hjal þeirra, er framkoma stjórnar
þeirrar er slík?
Á annað atriði má einnig minn-
ast í þessu sambandi.
í þessum nýju ákvæðum um
dýrtíðaruppbótina vill Ihalds-
stjórnin enn breyta öðru ákvæði.
Hefir það hingað til gilt að há-
markslaun embættismanna —
annara en ráðherra og hæstarétt-
ardómara — mættu ekki fara fram
úr 9500 kr. með dýrtíðaruppbót.
þetta ákvæði vill íhaldsstjórnin
fella úr lögum.
Eftir tillögum hennar eru engin
takmörk fyrir því hve dýrtíðar-
uppbótin getur hækkað launin.
En hitt er á allra vitorði að
ákvæðið um hámarkið 9500 kr.
hefir sparað ríkinu stórfé, sem af
er. —
-----o----
Þingmálafundur
var háldinn í Boi'garnesi 30. janúar,
að tilhlutun þingmanns kjördæmis-
ins. — Margar áskoranir og tillögur í
alvörumálum þjóðarinnar voru born-
ar fram af hálfu Framsóknarmanna.
petta var á dagskrá íundarins og náði
samþykki:
1. Áskorun um að flýta brúarlagn-
ingu á Hvitá eins og auðið er.
2. Að skora á Alþingi að gera ráð-
slafanir til að bankarnir lækkuðu
forvexti sína svo sem unt væri.
3. Skorað á Alþingi að breyta stjórn-
arskránni, og aðeins á þann hátt að
Alþingi sé háð annaðhvort ár.
4. Skorað á Alþingi að festa ekki
neitt framtíðarskipulag á launum em-
bættismanna að svo stöddu, og alvar-
lega skorað á það að færa saman og
fækka embættum eins og frekast er
unt.
5. Skorað á Alþingi og landsstjórn-
ina að láta Landsverslun með stein-
olíu og tóbak starfa áfram öhindraða.
F.nnfremur áskol'un til Alþingis um
að sameina vínverslun og Landsversl-
un. —
6. Krafist þess að 20% verðtollur sá,
er síðasta þing lögleiddi, yrði afnum-
inn í byrjun næsta þings.
7. „Fundurinn áfellir landsstjórnina
harðlega fyrir að virða að ve.ttugi
skipun Alþingis um stofnun búnaðar-
lánadeildar við Landsbankann og
skorar á Alþingi að knýja málið
fram“.
8. í bannmálinu mjög ákveðnar til- s
Jógur frá Stórstúku íslands i 4 liðtun.
9. Áskorun um að gæta landhelg-
innar sem allra best, og að Játa skip-
stjóra mæta réttindamissi fyrir ítrek-
uð brot á landhelginni.
■ 10. Um að „fundurinn lýsti megnri
óánægju ýfir allri meðferð lands-
stjórnarinnar á Krossanesmálinu og
hann vænti þess að þingið taki þar
alvarlega í taumana".
11. Skorað á Alþingi að lengja frið-
unartíma rjúpna, þannig, að ekki sé
ieyfilegt að veiða þær á haustin fyr
en 15. nóv.
Tillögur þessar og áskoranir, sem
hór er fært efnið úr, yoru allar sam-
þyktar og fiestar þeirra með yfirgnæf-
andi meirihluta atkvæða.
pess skal getið, sem gerst er, gð sið-
asta tillagan kom ekki frá Framsókn-
arfl.manni, en liana studdu allir.
Fleiri mál en þetta voru ekki tekin
fyrir, nema áskorun um að leggja
mætti útsvar á sparisjóði og arðber-
andi stofnanir.
Sú áskorun kom frá íhaldinu og
feld.
Fyrir fundinn liafði borið á undir-
búningi iijá Ihaldsliðinu, er saman-
stendur af embættismönnum í Nesinu,
„verslunarstjórum" þar, talsvert þekt-
um „lögmanni" og nokkrum dyggum
fylgisönnum þeirra.
í fyrra á þingmálafundi höfðu þeir
farið sneypuför mikla, er þeir gerðu
tilraun til að koma fram vantrausti
á þingmanninn fyrir að hann væri þá
að ganga í Framsóknarflokkinn, og
lnigðu þeir nú að fá uppreisn aftur
eftir það ferðalag.
Nálægt 100 atkvæðisbærir xnenn
rnættu á fundinunx. — — í fundar-
byrjun geystist íhaldið fram, en sókn
þcss snerist brátt upp í vörn og algert
undanhald að lokum. Umrðurnai', er
stóðu rúmt dægui', urðu allheitar öðru
hvoru. Lítið urðu rnenn varir við að
íhaldsmenn ættuáhugamál, önnur en
að reyna a8 drepa flest, er Framsókn-
armenn komu með, þótt þeim tækist
það ekki.------Aðeins eitt dæmi upp
á bai'dagaaðferð þeirra skal hér til-
fæi’t. pegar ályktunin i Krossanesmál-
inu kom frarn til umræðu, kom svo-
feld „rökstudd dagskrá" fram fra
Ihaldinu:
„Með því að við teljurn að mál þetta
eigi ekki að ræðast á þingmálafund-
um, þá ki'efjumst vér að það verði nú
þegar tekið út af dagskx'á, og næsta
mál tekið fyrir. Stefán Björnsson, Ing.
Gíslason, Ásm. Jónsson, G. Björnsson,
porkell Teitsson, Jón Helgason, Guðm.
Andrésson, Guðj. J. Backmann".
Ein aðalstoð íhaldsins hér í Borg-
arfirði, lagði þessa dagskrá fyrir fund-
inn og las máli sinu til sönnunar 108.
grein almennra liegningarlaga frá
1869, en hún hijóðar þannig: „Hver
sem tekur sér eitthvei’t opinbert vald,
sem liann ekki hefir, og sem þeir ein-
Tietgensgade 64.
Litir til heimalitunar
Demantssorti, hrafnssvart,
litir, fallegir og sterkir.
Til heimanotkunar:
u' geta beitt, sem hafa eitthvert opin-
bert embætti, sýslun eða umlxoð á
liendi, skal sæta sekturn eða einföldu
fangelsi alt að einu ái’i, ef að vei'k
lians ekki er svo vaxið, að til þyngi-i
hegningar sé unnið". — Var þetta svo
rætt um stund og stdeindi'ápu fund-
ai'menn siðan þessa „í'ökstuddu dag-
skrá" íhaldsins.
Hvoi't ílialdið liefir verið svona
hrætt við rökræður eða ætælað að
hræða fundarmenn með framkomu,
sem ber vott um dæmafáa fáfræði, en
óskammfeilni um leið, skal látið
ósagt.
Sérstaklega ánægjulegt þótti mörg-
um bindindismönnum, hve tillögur
Stórstúkunnai' fengu góðar undirtekt-
ii, voru þær samþ. þvi nær í einu
hljóði, en því lxefði tæpl. verið spáð
um Borgarnes fyrir nokkuru siðan,
að þar væru alt orðnir bannvinlr árið
1925.
Aðalstöðvar íhaldsins hér í héi’að-
inu hafa hingað til vei-ið i Borgarnesi.
En annars virðist Framsóknarflokk-
urinn vera hér i hi’öðum vexti.
Og okkur Borgfirðingum finst nú
— ekki sist eítir þenna fund — bjai'ma
af þeiri’i tíð, að áhrifa íhaldsins gæti
ekki til rnuna í héi’aðinu í félagsleg-
um efnum, og að máttur afturhalds-
ins muni íara þverrandi móti við-
reisnai-viðieitni Fi-amsóknarmanna í
andlegum og verklegum málunx.
Vigfús Guðmundsson.
-----O----
Gðgnin á borðinu.
íhaldsblöðin fundu upp á því í
haust að ásaka póstafgreiðslu-
menn úr hópi Framsóknarmanna
um það, að þeir misbeittu aðstöðu
sinni og endursendu Ihaldsblöðin
án vitundar móttakenda, og því
aukið við til áherslu, að athæfi
kastorsorti, Parísarsorti og allir
þetta væri undir lögreglurann-
sókn. Út af dylgjum þessum hefir
tvívegis verið beint fyrirspurnum
til aðalpóstmeistara, en árangurs-
laust. Er nú komið upp úr um
þetta tiltæki og sést þá að hér er
um smásmuglega en harðvítuga
ofsókn að ræða af hendi aðaland
stæðinga Lárusar Helgasonai' á
Kirkjubæjarklaustri, þeirra Gísla
sýslumanns og Halldórs Jónssonar
kaupmanns í Vík.
Tilefnið er það að fyrir tilvilj-
un flækjast sárfáir strönglar af
gjafablöðum Ihaldsins heim á leið
til föðurhúsanna, ætlaðir mönnum
sem Víkur-Íhaldinu þótti ótrúlegt
að ekki mundu vilja veita sending-
unum viðtöku. Eru þessir menn
síðar flekaðir með blekkingum til
þess að undirrita vottorð sem eiga
að sanna saknæmi Lárusar um
endursendinguna. Að vottorðun-
um fengnum gengur ofsóknar-
mönnunum eins og í sögu lengi
vel. Sonur Halldórs kærir athæfið
með orðalagi sem eigi ber mjög af
rithætti Morgunblaðsritstjór-
anna, sendir kæruna Jóni Kjartans
syni ritstjóra, og Jón kemur henni
í hendur tengdaföður sínum, aðal-
póstmeistaranum á íslandi, herra
Sigurði Briem, sem von bráðar
fellir úrskurð í málinu, flytur auka
pósta tvo frá Kirkjubæjarklaustri
og bréfhirðinguna að einhverju
leyti. En úr því hér er komið fer
málið að standa öllu lakar fyrir
aðfararmönnunum og liggja fyrir
vottorð er slá öll vopn úr höndum
þeirra.
Saga þessa máls, eins og hún
birtist í skýrslu Lárusar og með-
fylgjandi vottorðum, bera það ótví
rætt með sér, að hér hefir aðeins
verið um frumhlaup að ræða,
sprottið af löngun til þess að vinna
Lárusi álitshnekki og fjárhags-
Gerduft „fermenta“, eggjaduft, ávaxtadropar, soya, matar-
litir, „Sunu-s'kósvertan, „ökonom“-skósvertan, sjálfvinnandi
þvottaefnið „Persilu, „Henko“-blæsódinn, „Dixin“-sápuduftið,
„Ata“-skúriduftið, kryddvörur, Blámi, Skilvinduolía "o. fl.
Brúnspónn.
Litarvörur:
Anilinlitir, Cátechu, blásteinn, brúnspónslitir.
Gljálakk;
„Unicuin11 á gólf og liúsgögn. Þornar fljótt. Ágæt tegund.
Fæst alstaðar á íslandi.
og sínum, á jörðinni eða sveita-
búskap eingöngu. þannig má í
stuttu máli nefna: Borgarfj arðar-
hérað, vestan og ofan Skarðsheið-
ar, Hnappadalssýslu, Dalasýslu,
Geiradal, Húnavatnssýslur ofan-
verðar eða dalasveitirnar fornu,
Skagafjörðinn, Fram-Eyjafjörð-
inn og dalina, uppsveitir Suður-
þingeyjarsýslu, Kelduhverfi, Ax-
arfjörð og Hólsfjöll í Norður-
þingeyjarsýslu, Fljótsdalshérað
og Jökuldal, Vestur-Skaftafells-
sýslu að mestu leyti, nokkrar
sveitir í Rangárvallasýslu og upp-
sveitirnar í Árnessýslu.
Einnig er og þess að geta að
flestir bændur í sjávarsveitunum
stunda nú sveitabúskap meira
en áður. það hefir alveg snúist við
síðustu 20 árin. Áður var sjávar-
útvegurinn með opin skip aðalat-
vmnuvegurinn, en landbúskapur-
inn aukageta og til ígripa. Nú er
sjávargagnið orðið hjáverk móts
við það er áður var, en lifað mest
á því, er landið gefur af sér. þann-
ig er þessu varið um flestar sjáv-
arsveitirnar við Faxaflóa, þar með
talin Inn-nesin, og svipað er að
segja um Vestfirði, Strandasýslu,
og yfirleitt þær sveitir Norðan-
lands er að sjó liggja. Og í sjávar-
sveitunum á Austfjörðum, hefir
búskapurinn einnig færst í þetta
horf seinni árin. — Breytingin á
sjávarútveginum, samfara afla-
leysi á opna báta, hefir meðal ann-
ars hrundið þessari breytingu á
stað.
Auk þessa mætti nefna marga
einstaka bændur í þessum sveit-
um, sem taldar eru að vera bæði
til „sjós og sveita“, er lifa ein-
göngu á búum sínum. þessir góðu
menn fyrirfinnast í öllum sveit-
um við sjávarsíðuna, og sumir
þeirra hafa gert miklar jarðabæt-
ur og búa ágætlega.
Hinsvegar á það sér stað, eins
og áður er nefnt, að bændur sendi
menn sína til sjávar um vertíðina.
þá eru það og íáeinir sveitabænd-
ur er eiga hlut í togurum, en fæst-
um þeirra hefir það fært gull eða
gróða fram að þessu. Hitt er
kunnugt, að surnir þeirra hafa orð-
ið hálfilla úti í þeim viðskiftum.
Annars er það í sjálfu sér óvið-
feldið, þegar bændur eru að leggja
fé sitt í vafasamar „spekulation-
ir“ eða fyrirtæki, sem þeir þekkja
lítið til um, og er varnað þess að
geta haft nokkurt eftirlit með.
það er að fleygja peningum í sjó-
inn. því væri betur varið, með þvi
að leggja það í jörðina og gera
jarðabætur. Gróðinn af þeim um-
bótum er að vísu seintekinn, en
áhættan er heldur engin. Hyggi-
lega gerðar jarðabætur eru áhættu
lausar og svara tryggum og góð-
um vöxtum.
En hvað er nú það, sem hefir
orsakað þessa breytingu á sveita-
búskapnum? — því er í rauninni
fljótsvarað. — Jarðirnar hafa ver-
ið bættar, vinnutækin eru miklu
skárri en áður gerðist, samgöngur
betri og greiðari, og öll meðferð á
skepnum betri en áður var og
gagnsemin af búpeningnum því
miklu meiri.
Nefna má nokkrar tölur er bera
þessu vitni.
Stærð túnanna, eftir því sem
skýrslur greina, var:
Arið 1885 ............ 1Í400 ha.
— 1895 ....... ... 14814 —
— 1900 ........... 19650 —
— 1922 ........... 22750 —
Eru þá túnin nú um það helm-
ingi stærri en þau voru fyrir 40
árum.
Árið 1896 var töðuaílinn urn
500 þús. hestar, en allur heyskap-
ur þá um 1600 þús. hestar. En
árið 1922 var taðan 684 þús. hest-
ar, hey af áveitu- og flæðiengjum
225 þús. hestar, en allur heyfeng-
ur 1836 þús. hestar. Heyaflinn er
þá 1922 rúm 200 þús. hestum
meiri en fyrir tæpum 30 árum.
Munar hér líklega mestu um heyið
af áveituengjunum.
Töðuaflinn hefir ekki aukist að
sama skapi og túnin hafa stækkað.
Og þótt gera megi ráð fyrir, að
túnin fyrir 30—40 árum hafi ver-
ið eitthvað stærri en skýrslur
herma, þá munar það aldrei miklu.
tjón, en Framsóknarflokknum í
heild sinni vansæmd.
En gögn þau er hér fara á eft-
ir leiða það ótvírætt í ljós að það
er ekki póstafgreiðslumenn úr
hópi samvinnumanna heldur
sjálfur aðalpóstmeistarinn sem
hefir látið hafa sig til þess að mis-
beita aðstöðu sinni með því að
fella dóm og hegna saklausum
manni að málavöxtum lítt- eða
órannsökuðum.
Eftirrit.
Vik 6. október 1924
Iiei'ra alþnx. og ritstj.
Jóix Kjartansson, Reykjavík.
AÖ gefnn tilefni skal það tekið franx
liér, að niegn vanskil hafa átt sér stað
a blaðasendinguni, er gengið hafa um
biéflxirðinguna á Kii-kjubæjarklausti'i.
Er vitanlegt, að borist liafa þaðan
„endursend" blöð án vitundar og vilja
réttra nxóttakenda. þessi vanskil lxafa
átt sér stað uxxi blöðin „ísafold" og
„Vörður". — Ilafa þegar borist kvart-
anir unx vanskil þessi, frá þeiixx er ætl-
uðu sér að kaupa þessi blöð. — Vottorð
liafa og borist unx þetta og munt þú
hafa eitt slíkt i höndunx. — það er þvi
þegar ujiplýst orðið, að blaðið „ísa-
fold“ hefir verið „endursent” án vit-
undar og vilja þessai’a viðtakenda:
Stefán Jxorláksson, Ai’ixadrangi, Bjarni
Ásgr. Eyjólfsson Steinsnxýri, Páll Jóns-
son Dalbæ.
Enþá er þó ekki fullvíst hvort unx
fleiri geti verið að ræða, en síðar niá
fá vissu uni þaö. Ennfrenxur nxá geta
þess, að klámyrði haía verið skrifuð á
blaðaböggla er borist liafa enxlursendlr
frá þessaiú bréfhii’ðingu, og heldur
slíku enn áfram, — t. d. eru í póstin-
unx núna að austan (frá Kb.kl) tveir
blaðaböglar af ísafold „endursent” —
tneð viðliættu klánxi, — er slikt við
bjóðslegt og alveg óviðunandi. En al-
veg má telja fullvist, áð sunxir við-
konxaixdi menn (móttak.) liafi ekki
skrifað eða látið skrifa slíkt.
Blaðið „Vörður” hefir þó verið í enn
meiri vanskilum og með livex'jum
posti berast endursend blöð til fjöl-
nxargra í Kiikjubæjarhreppi. — Er þeg
ar upplýst um það einnig, að það blað
lxefir vei'ið „endursent" án vitundar og
vxlja allmargra þar. Liggja þegar fyr-
ir vottoi'ð unx þetta, eix er þó ekki enn
þá fyllilega upplýst hve víðtækt, og
kemui' betur i ljós síðai'.
Að þessu athuguðu vii'ðist slíkt ekki
geta gengið lengur áfi'am, að hafa bréf
hirðingu á þessunx stað, og þar sem
aukapóstar ganga nú ekki lengur það-
an á n. k. ári vii’ðist öllu heppilegra
að ieggja bréfhirðingu þessa niðui', —
\ egna vanskilamxa — og hafa við-
konxustöð póstsins í Hólmi, enda betur
sett á leið póstsins og alveg fullnægj-
andi.
Með vinsemd
Ó. J. Halldói'sson.
Eftirrit.
Hér íxieð leyfi eg mér að senda hinni
háttvirtu póststjórn lxréf frá Ólafi Hall
dórssyni vei’slunarmanni i Vík, dags.
6. þ. nx., þar sem skýrt er íi'á því, að
En ástæðan til þess, að töðufeng-
urinn hefir ekki vaxið að sama
skapi og túnin hafa stækkað, er
að kenna áburðarskorti, eða öllu
heldur skorti á góðri hirðu og
meðferð áburðarins. Túnin svelta
af áburðarleysi eða því, hvað þessi
áburður, sem borinn er á, er léttur
og lélegur. það er meinið.
Skepnufjöldinn er svipaður og
var fyrir 25—30 árum. En verð-
mæti búskaparins er miklu meira
nú en þá var, sem liggur í því, að
skepnur yfirleitt eru miklu vænni
og gera alment meira gagn.
Árið 1892 er öll búfjáreign lands
manna talin að vera nálægt 16
miljón króna virði. Árið 1922 eða
80 árum seinna, mun láta nærri,
að hún sé, lágt metin, 30 miljón
króna virði. Og ársarðurinn af bú-
peningi vorum hefir verið áætlað-
ur 18 miljón krónur.
Ef að þessar tölur eru sann-
gjarnlega áætlaðar, þá lítur svo
út, sem búskapurin borgi sig ágæt-
lega og óvíða betur. Frh.
S. S.