Tíminn - 27.03.1925, Blaðsíða 2

60
TÍMHflí
það >ó stórt og nokkuð fjölskrúðugt.
Að minsta kosti hefir hann getað
írœtt mig uin ancla og ei'ni allra bóka,
sem þar eru til og eg hefi spurt hann
eftir. Enda er það mesta nautn hans,
að afhenda bækur, og segja mönnum
um leið hvað í þeim sé og hvernig
þeir eigi að lesa þær. Hér er eigi
rúm til að segja meira frá Benidikt,
enda er hann nú þjóðkunnur maður.
En ,eg geri ráð fyrir að bókasafns-
nefndinni á Akureyri og bæjarbúum
yíirleitt, finnist að þeir þurfi að fá
mann að safninu, sem hafi góða
hæfileika í þessa átt. það er brýn
nauðsyn við svo stórt safn, að bóka-
kaupin séu i höndum þess manns,
sem getur fylgst með á erlendum
bókamarkaði sem innlendum, og hef-
ir sjálfur skýran bókmentasmekk og
dómgreind; og hitt e.r engu minni
nauðsyn, að bókavörður geti kynt
lesenduin þær bækur, sem bætast
safninu árlega, ýmist í viðtali við þá
eða fyrirlestrum. Sá maður verður
ekki fenginn fyrir þau litlu laun,
sem bóka; afnið greiðir nú fyrir starf-
ið. Bókasafnsnefndin biður því um
mikið aukinn styrk til þess að geta
ráðið Davíð Stefánsson ' að safninu;
enda séú bókavarðarlaunin að
nokkru íeyti skáldalaun til hans um
leið.
þó að Davið sé enn ungur og eigi
reyndur á þessu sviði, mun hann
eigi skorta hæfileika til starfsins.
Hann er kunnugur helstu bókment-
urn ýmsra erlendra þjóða, að minsta
kosti í fagurfræði og sagnfræði. Enda
munu Akureyrarbúar vænta þess að
gáfur h^ns geri bókasafnið lífrænt og
aðgengilegt fyrir lesendur.
þetta aðalbókasafn á Norðurlandi
virðist eiga skiiið að fá ríflegaji styrk
úr rikissjóði; það er líka bundið skil-
yrðum um að lána bækur þe.im
mönnum sem búsettir eru í Norður-
amtinu. Og eðlilegast viiðist að bæk-
ur séu lánaðar þaðan út i sveitirnar,
t d. til lestrarfélaga eða einstakra
rnanna, einn eða fleiri mánuði í senn,
eins og tíðlcast við bókasafnið á
Húsavik.
Fleiri þurfa að njóta góðs bóka-
safns en Reykvíkingar einir. Og það
er misrjetti gagnvart öðrum lands-
fjórðungum og kaupstöðum að þeir
fái eigi meira en þeim er nú miðlað
i fjárlögum til bókasafna sinna.
það er eigi ætlun mín, að fara
roörgum orðum, að sinni, um verð-
leika Daviðs Stefánssonar til skálda-
launa. Eg hygg að þeir sem þekkja
D. St. best hafi þá skoðun að hann
muni vera kominn af gelgjuskeiði
sem skáld; sú skoðun er bygð á
stefnuskiftum í mörgum yngri kvæð-
um hans. Hann hefir með köflum
haft mestar mætur á Svarta skóla iist
arinnar, en breyting i þeim efnum
skín nú orðið út úr sumum kvæðum
hans. Að vísu virðist hann vera enn
á nokkru reyki og ekki fastráðinn í
ákveðinn skóla á bókmentasviðinu.
En vera má að hin ytri kjör fái
nokkru orkað um sýnir lians í fram-
tsðinni; og ef að þjóð og þing getur
ráðið þar einhverju um, hvort held-
ur að hann sér ljósálfa eða dökkar
dísir, þá er það víst, ef aðstoð er
veitt, að hann á eftir að opna henni
miklu bjartari svið i kvæðum sínum
eftirleiðis. Og það getur enginn met-
ið hvers virði það er fyrir menning
þjóðarinnar að sýnir bestu skáldanna
verði leiddar fram úr sálarfylgsnum
þeirra.
Eg hefi aldrei dáðst mest að þeim
kvæðum Davíðs, sem sýna dans hins
vilta lífs og nautnaþorstann, þó að
sumir ritdóm. (sbr. Vörð) hafi frek-
ast bent á þau, t. d. í síðustu bók
hans. En Davíð á líka svo marga
aðra mjúka strengi og ramþjóðlega
— strengi, sem ýmist titra af fjöri
eða trega. Myndir, líkingar og orða-
val, eru samhljóma í sumum kvæð-
um hans eins og tónar i lagi. Hann
er fjölhæfastur hinna yngri skálda;
og það er trú min að þróttkvæðin
láti honum betur en v.erið hefir, þeg-
ai honum finst hann vera sestur að
heima í íslensku ríki. — Skáldalaun
álít eg heppilegast að veita rithöf-
undum á þeim aldri, þegar þeir eru
búnir að reyna sig nokkuð af sjálfs-
dáðum, eru um það bil fullþroska og
Alþýðuskóli Þingeyinga
á Laugum starfar nk. vetur frá veturnóttum til sumarmála í tveimur
deildum. Skólinn verður settur með hátíðalialdi 24. október. Skilyrði
fyrir skólavist eru:
1. Læknisvottorð um að umsækjandi sé ekki haldinn neinum
næmum sjúkdómi.
2. 17 ára aldur við lok skólaársins (22. apríl).
3. Ábyrgð fjárhaldsmanns, er skólinn tekur gildan, fyrir skil-
vísi á greiðslum til skólans.
Og fyrir eldri deild sérstaklega:
4. 18 ára aldur við byrjun skólans.
5. Eins vetrar (5—6 mánaða) nám í alþýðuskóla og vitnisburð-
ur kennarans um góðan árangur námsins, eða að öðrum
kosti próf er sýni nægilegan þroska.
Kenslugjald nemenda verður 75 kr. yfir veturinn og greiðist helm-
ingur þess fyrirfram en helmingur fyrir 15. jan. Auk þess áskilur skól-
inn sér rétt til að leggja á nemendur lágt húsaleigugjald í stáð þess
að hann veitir þeim ókeypis hita. Sængurfatnað verða nemendur að
leggja sér til. Nemendur hafa sameiginlegt mötuneyti og skal hver
piltur leggja fram til þess við byrjun skólans 300 kr. en hver stúlka
250 kr., sem verður endurgreitt að nokkru ef fæðiskostnaður verður
minni. Kendar verða í yngri deild sömu nárnsgreinar og tíðkast við
alþýðuskóla, en í eldri deild verður kent í fyrirlestrum og nemendurn
þar kend tök á sjálfnámi með bókasafnsstarfsemi. Þar verður og nem-
endum lreimilt að velja sér sérnám í samráði við kennarana.
Umsóknir þurfa að vera komnar til undirritaðs fyrir 1. ág. nk.
Arnór Sigurjónsson
Laugum pr. Einarsstaðir.
HAVNEMÖLLEN
KAUPMANNAH0FN
mælir með sínu alviðurkenda rúgmj öli og hveiti.
Meiri vörugæði ófáanleé.
é
S.X.S. slsziftir eiixg-ön.g'LA atíö o~kr!k:~u.r.
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
T. W. Bnch
(Iiitasmiðja Buchs)
Köbenhavn B.
vilja festa sig við ákveðið starf. pá
er líklegt að tvent vinnist, í fyrsta
lagi að launiri verði manninum að
Leinum notum, og í öðru lagi varna
þau því að oí mikil störf (þrælkun)
drepi sái skáldsins. Ákveðið starf og
verkefni er þó hverjum manni holi-
ara en stefnulaust frelsi.
Eg liygg að hér gefist gott tækifæri
til þess að vinna tvent, að launa góðu
skáldi, og njóta jafnframt krafta hans
við bókfræðastarfsemi á bókasafni
cg lestrarsal þar sem næmur smekk-
inaður á bókmentir, hefir gott færi á
að laða þangað lesendur og fræða þá
með bendingum og áhrifum. — það
er ekki rétt að telja verðug skálda-
laun, styrk eða bitling, lieldur viður-
kenning; og í því sambandi vil eg
segja þetta: það þing sem ákveður
sérstök skáldalaun handa Guðm.
Friðjónssyni og Jak. Thorarensen,
eins og fjárv.n. Nd. leggur nú til að
gert verði — það þing getur ekki
sóma síns vegna gengið fram hjá
Davíð Stefánssyni. Ekki af því að
hann sé búinn að afreka svo mikið i
bókmentum — þó það sé að vísu
meira en Jak. Th. hefir gert —- held-
ur af því að hann virðist eiga þá
gáfu í ríkari mæli en samtíðarmenn
hans, að kveða inn i liuga þjóðar-
innar, það sem andinn býður honum.
það er iöngu úrelt regla, sem o/
mikið hefir ráðið á Alþingi, að veita
skáldi loks laun fyrir unnin störí
þegar það er komið á hrörnunarald-
ur; það er aðeins ellistyrkur. Hitt
er lika varhugavert að láta peninga
í hendur óreyndum unglingi, sem á
eftir að kynnast kaststraumum lífs-
ins og hreinsast i eldinum.
— — þessi fáu orð eru skrifuð til
þess að vekja athygii Alþingis yfir-
leitt á erindi bókasafnsnefndarinnar
á Akureyri. Vonandi er að þingmenn
iáti það ekki falla niður orðalaust,
en athugi málið vel áður en þeir
greiða atkvæði um það.
það er ekki ætíð sparnaður og síst
góður sparnaður, að bíða með skálda-
launin þangað til hægt er að binda
með þeim lárviðarsveig að höfði grá-
hærðu gamaimenni. Og hitt er líka
víst að bestu skáldin yerða ekki öll
gráhærð. p. S.
-----o-----
þingeyingamót fór fram hér í bæn-
um 13. þ. m. i Nýja Bíó (neðri sal).
Var þar saman komið margt manna
nokkuð á annað liundrað. — þetta
fólk var úc. báðum þingeyjarsýslum,
sumt af þvi er búsett í bænum, en
flest dveliir það hér aðeins um stund-
arsakir. Einnig voru þar nokkrir
þingeyingar búsettir í grend við Rvik
og í Hafnarfirði. — Samkoman hófst
kl. 9 s. d. með ræðu er alþm. Sig-
urður Jónsson frá Ystafelli flutti.
Bauð iianri fólkið velkomið og bað
það að skemta sér sem frjálslegast,
án þess að minnast á dægurþras eða
pólitík. Fór hann síðan nokkrum orð-
um um útþrá og átthagafgstu, er tog-
ast á i hugum unga íólksins, sér-
slaklega, og sýndi fram ú hversu jafn
vægi' er holiast í þeim efnum. þannig
að útþránni sé fullnægt eftir eðlis
fari og getu einstaklingsins, en þó
ætíð með fullu tilliti tii þess að hann
geti unnið átthögunum sem mest
gagn og vottað þeim fulla trygð í
orði og verki. því næst flutti alþm.
Jónas Jónsson frá Hriflu fagra ræðu
og alvöruþrungna fyrir minni íslands
Rakti hann hvernig ættjarðarástin
liefði birst í orðum og athöfnum Is-
lendinga frá fornöld til vorra daga
og vitnaði einkuni til skáldanna;
einnig benti liann á atvik úr lífi
þjóðskörunga og alþýðumanna er
sönnuðu hversu átthagaþráin væri
þeim öllum ómetanleg brjóstvörn.
Oftast væri hún innibyrgð eins og
falinn eldur, sem brytist út við ein-
stök tækifæri og einkum þegar íslend-
ingurinn dveldi fjarri ættjörðinni.
Sum skáldin hefðu orkt fegurstu ætt-
jarðarljóðin í öðru iandi. Sá þrótt-
mesti íslendingur, St. G. Stephansson,
sem nú þyldi útlegðina best, á sinn
iiátt eins og Grettir í fornöld, gæti
ekki dulið söknuðinn: „Eg á orðið
einhvernveginn ekkert föðurland'1.
sggir hann. Ræðumaður gat þess að
Tietgensgade 64.
Litir til heimalitunar
Demantssórti, hrafnssvart,
litir, fallegir pg sterkir.
Til heimanotkunar:
viðhorf Isiands gagnvart stóru lönd-
unum (umheiminum) mundi gera
það börnum landsins enn hugstæð-
ara, það viðhorí sem birtist í þessum
orðuin Matth. Jochumssonar, um
landið okkar:
„Sykki það í myrkan mar
inundu fáir gráta“,
Sennilega væri þetta rétt, heimur-
inn mundi ekki syrgja lengi þó að
land og þjóð sykki í sjó. Við ættum
erfitt með að skilja þetta, en fynd-
um þá að það ætti ekki aðra að en
okkur, og það gæfi okkur líka hvöt
til að vinna mikið; svo mikið að
heimurinn hefði þó nokkurs að sakna
þegar að sögulokum landsins kæmi.
-• þá benti hann á nokkur sérkenni
íslenskrar náttúru fram yfir náttúru-
fegurð annara landa, sem gerði hana
ógleymanlega öllurn uppöldum ís-
lendingurii: t. d. fjölbreytni í formi
ymsra héraða, og nefndi hann þá
nokkrar syeitir, þar sem niætast feg-
urstu andstæður í ýmiskonar blæ-
biigðum. Á sléttum Englands og
Danmerkur væri öll fegurðin eins,
ein sveitin annari lík. Jafnvel í Nor-
egi væru íjallshlíðarnar hver annari
iíkar, skógurinn svifti þær um of
skýrustu línunum, sem aftur á móti
gerðu Esjuna svo hreinskorna og tign
kastorsorti, Parísarsorti og allir
arlega. I öðru lagi gat liann um hinn
heiðskýra, viðfeðma sjóndeildarhring
og íslenskar hyllingar, sem liin
heimsfræga Ítalíufegurð þyidi ekki
samjöfnuð við. Hitamóöan í loftinu
hyrgði þar alla fjarsýn. I-Ireint og
tært loft væru yfirburða einkenni ís
lands.
Ræðumaður endaði mál sitt með
þeirri innilegu ósk, að allir íslend-
ingar, sérstaklega þó læskulýðurinn,
gæti tileinkað sér fegurð landsins og
átthagaþrána, áður en það væri um
seinan, áður en þeir væru komnir út
úr iandinu og áður en æskan hefði
siitið rætúr sinar úr jarðvegi sveit-
anna.
Árni Jónsson alþm. frá Múla mælti
fyrir minni þingeyjarsýslu. Kvaðst að
\ísu liafa flust þaðan á unglingsaldri
en minningar æskuáranna væru sér
ógleymanlegar. Síðan hefði Iiann
kornið þar einstöku sinnum og mynd-
ina af héraðinu hefði hann jafn-
an i endurminningunni í sólskins-
skrúða sumarsins — Mintist hann
sérstaklega útsýnis frá Námaskarði
yfir Mývatnssveit og frá Múla yfir
Aðaldalinn. — þá gat hann þess að
merkilegar hreyfingar og félagsmála-
stefnur hefðu breiðst út um land úr
þingeyjarsýslu, enda hefði hún átt
mörgum góðum mönnum úr að velja
til þjóðnytjastarfa; og gat hann eink-
um samvinnustefnunnar. Voru hon-
um minnisstæðii- kaupfélags- og hér-
aösmálafundir sem haldnir voru á
æskuheimili hans, Múla. — þá nefndi
iiann sérstaklega tvo menn i sam-
bandi við alþýðumenning þinge.y-
mga, sem jafnan yrðu taldir ein-
kennilegir merkisberar í andlegu lífi
þjóðarinnar: þeir þorgils gjallandi
(Jón Stefánsson) og Guðmundur Frið
jónsson. Sá fyrri liefði að likindum
verið gæddur mestum ritliöfundar-
iiæfileikum á sinni tið liér á landi;
og sögur G. Fr. mundu ætið verða
taldar merkileg heimiidarrit íslenskr-
ar sveitainenningar.
þeir Gunnar Árnason frá Skútu-
stöðum og þorkell Jóliannesson frá
Fjalli höfðu yíir skáldskap. Las
Gunnar skáidsögu eftir sig en þor-
keli tvö kvæði frumsamin og önnur
tvö, er Iiann liafði snúið á íslensku
eftir Oskar VVilde. Var að öllu þessu
gerður hinn besti rómur. Siðast en
eigi sist skai getið um söng þeirra
Árna frá Múla og Símonar frá Hól,
er alt samkomufólkið vottar þeim
sínar innilegustu þakkir fyrir.
Fleiri skemtanir voru um hönd
hafðar; og stóð dansinn til kl. 3 um
nóttina. Samkoman fór hið besta
fram, tyidurslaust og hóíiega. Lik-
lega hefir aldrei verið fleira saman
komið i Rvík af dvalarfólki úr þing-
eyjarsýslu en nú. Eg hefi nokkuð
veitt þvi eftirtekt undanfarin ár; og
þcssi fjölgun er alls ekki neitt fagn-
aöarefni. Kvenfólkið virðist vera i
ylirgnæfandi meirililuta; og nálega
tveir þriðju þeirra, sem þarna voru
samankomnir, voru stúlkur. — það
vakti einkum eftirtekt hve margt var
þar saman komið af hávöxnu fólki;
þegar það raðaði sér í dansinum
rnátti sjá að piltarnir voru undan-
tekningalitið með hæstu mönnum, og
til voru stúlkur þeim jaffnháar. Væri
það athyglisvert fyrir prófessor Guðm.
Hannesson að mæla vöxt fólksins úr
einstökum héruðum. í þessu sam-
ba’ndi reis sú spurning: á þetta fólk
eftir að lækka á kaupstaðarmölinni?
Verður það malað mjölinu smærra i
þeirri gullkvörn Fróða, sem glys-
menning borganna snýr öflugar og
liraðar með hverju ári sem líður?
Sá snúningshraði er sist minni i
Reykjavík en í eriendum borgum, i
hiutfalli við fólksfjöldann í landinu.
Eigum við eftir að fá hér svipuð
vaxtarhlutföil eins og nú eru á milli
dvergalýðsins í verksmiðjuborgum
Englands annars vegar, en Skoska
bændafólksins og ensku aðalsmann-
anna hinsvegar? Unga fólkið sem nú
ei á krossgötum æfi sinnar svarar
þe.irri spurningu í framkvæmdinni,
cg iöggjafarvaldið, sem á að gæta
hæfilegs hlutfalls á milli aðalat-
vinnuvega þjóðarinnar.
þessari spurningu verður því beint
til þeirra ungu þingeyinga sem þarna
vqru; ætlið þið að græða heimilis-
reit sveitanna ykkar og viðhalda
sterkum og liáum stofnum eða horfa
á snúning gullkvarnarinnar, í kvik-
myndahúsunum, sölubúðunum og á
bafnarbakkanum, þangað til ykkur
annaðhvort dagar uppi eða að þið
iendið á milli kvarnarsteinanna? '
Að miklu leyti mátti lesa svarið
út úr svip flestra.
þið eruð að fullnægja útþránni,
ætlið að auka kraftana og stækka
sjóndeildarhringinn, þurfið að velja
og hafna, en viljið helst að því loknu
hverfa aftur til fyrri starfa. Til þess
þarf að vísu nokkra sjálfsafneitun
— meiri lífsalvöru, minni skemtana-
fýsn. En alt veltur á því hversu vilj-
inn er sterkur. U.
----O-----
Togarar teknir. Nýlega hafa
varðskipin, pór og Fylla, tekið 7
þýska togara við veiðar í land-
helgi. Einn þeirra hefir fengið 10
þús. kr. sekt en annar 15 þús., og
skipstj. auk þess 2 mánaða fang-
elsi. ófrétt um sektir hinna.
Ritstjóri: Tryggvi þórhallsson.
Prentsmiðjan Acta.
G-erduft „fermenta“, eggjaduft, ávaxtadropar, soya, matar-
litir, „Sunu-skósvertan, „ökonom“-skósvertan, sjálfvinnandi
þvottaefnið „Persil“, „Henkou-blæsódinn, „Dixinu-sápuduftið,
„Atau-skúriduftið, kryddvörur, Blámi, Skilvinduolía o. íi.
Brúnspónn.
Litarvörur:
Anilinlitir, Catechu, blásteinn, brúnspónslitir.
Gljálakk:
„Unieumu á gólf og húsgögn. Þornar fljótt. Ágæt tegund.
Fæst alstaðar á íslandi.