Tíminn - 06.06.1925, Blaðsíða 3

TÍMINN
105
kirkjuprestur og síra Sigfús Jóns-
son kaupfélagsstjóri fluttu ræður
og- er ræða hins síðarnefnda þirt
hér í blaðinu. Báru framkvæmda-
stjórar og stjó'rn S. I. S. líkið í
kirkju, en alþingismenn út. Silfur-
skjöld sendi stjórn S. I. S. á kist-
una og kostaði útför síns ágæta
og mikilhæfa formanns.
---o----
Traustsyfirlýsing.
Á aðalfundi Kaupfélags Austur-
Skaftfellinga í Höfn hinn 25. maí
1925, þar sem samankomnir voru
allir 5 stjórnamefndarmenn fé-
lagsins, allir fulltrúar , allir deild-
arstjórar og endurskoðendur fé-
lagsins, var borin upp svofeld
Traustsyfirlýsing.
Fundurinn þakkar herra Jóni
ívarssyni framkvæmdarstjóra fé-
'agsins fyrir ágæta forstöðu, og
alt hans starf á liðnum árum og
vottar honum fylsta traust.
Samþykt í einu hljóði og jafn-
framt ákveðið að ályktun þessi
verði birt í opinberu blaði.
JJorleifur Jónsson,
(fundarstjóri).
Gunnar Jónsson,
(skrifari).
----©----
SntjðriððsMnii 1524.
Fyrir rúmu ári reit eg grein í
„Tímann“ (18. tbl.) um smjör-
búafélagsskapinn, og gerði þar
stutta grein íyrir starfsemi bú-
anna á liðnum árum og störfum
þeirra 1923.
í sumar eru liðin 25 ár frá því
fyrsta smjörbúið var stofnað. það
var búið á Seli í Iirunamanna-
hreppi. það bú var síðan flutt
1902 að Áslæk í sömu sveit og
starfar þar enn. Kálfárbúið og
Rauðalækj arbúið voru stofnuð
1902 og eru því í sumar 23 ár
síðan. Rauðalækj arbúið hefir ein-
lægt starfað. Síðan Deildar- og
Torfastaðabúin voru stofnuð eru
22 ár, en það hafa fallið úr nokk-
ur ár hjá þeim, sem þau ekki
störfuðu. — Fljótshlíðarbúið og
Hróaislækjarbúið voru stofnuð
1904. Hið síðartalda hefir starfað
á hverju ári frá því það var stofn-
að. Baugsstaðabúið var stofnað
1905 og er því 20 ára, og Hofsár-
búið undir Eyjafjöllum eru stofn-
uð sama ár.
Árið 1923 störfuðu 9 smjörbú,
Eins og nú standa sakir, verða
hinar smærri og lakari hafnir
mjög útundan, þó að Hornafjörð-
ur verði þar einna verst úti. Að
Hornafirði liggja stór og allmann-
mörg héröð, með mikla fram-
faramöguleika, bæði á landi og
sjó, og er því alveg lífsnauðsyn
að fá hentugt skip sem kemur
inn á fjörðinn, sem allra oftast.
Nielsen bjóst við að svona skip
myndi hafa nóg að gjöra. það
gæti meðal annars tekið vörur úr
milliferðaskipunum og flutt þær
á hinar minni og lakari hafnir,
því í raun og veru er skip eins
og Goðafoss alt of dýrt til að fara
inn á hvern vog og vík, með fá-
einar smálestir af vörum. Hr.
Nielsen gat þess til dæmis um
hvaða kröfur væri gjörðar til
Goðafoss viðkomu, að núna, ein-
mitt núna í þessari ferð, þar sem
Goðafoss hefði áætlun á 16 hafnir
á austur- og norðurlandi, þá væri
símað um að fá hann ennfremur
á Breiðdalsvík, Stöðvarfjörð,
Bakkafjörð, Raufarhöfn og víðar.
Og þetta er vonlegt. þessar hafn-
ir fá vörur frá útlöndum með
Goðafoss, og svo er ekkert ann-
að skip til að koma þeim á þess-
ar smáhafnir. Esja hefir alt af
nægan flutning, og má ekki vera
að því, vegna þess að hún er alt
þessu eina
innlenda félagi
þegar þér sjóvátryggið.
Sími 542.
PósthóK 417 og 574.
Símnefní: Insurance.
Alfa-
Laval
skilvindur
reynast best.
Pantanir annast kaupfé-
lög út um land, og
Samband ísl. samv.félaga.
og smjörið frá þeim nam um 35
þús. kg. þar af voru flutt út ná-
lægt 20 þús. kg.
Árið sem leið voru búin 11 sem
störfuðu. það voru þau 9 sem að
ofan er nefnd og auk þess Sand-
víkurbúið í Flóa, stofnað 1911 og
þykkvabæjarbúið í Rangárvalla-
sýslu, stofnað 1907. Búin tvö, sem
bættust við voru Deildarbúið í
Mýrdal og Kálfárbúið í Gnúp-
verjahreppi. Höfðu þau legið niðri
um skeið en voru endurreist þá
um vorið, 1924.
Á búunum voru búin til og
verkuð um 36500 kg. af smjöri
og af osti voru gerð rúm 4000 kg.
Eftir lauslegum upplýsingum mun
láta nærri, að smjörið á hinum
einstöku búum hafi numið ná-
lægt því, er hér segir:
1. Deildarbúið,..... 2765 kg.
2. Hofsár.............. 4325 ___
3. Fljótshlíðar..... 2250 —
4. Rauðalækjar...... 5000 —
5. þykkvabæjar .. . . 3400 —
6. Áslækjar......... 3700 —
7. Baugstaða........ 3000 —
8. Ilróarslækjar . . . . 5350 —
9. Kálfsár.............2150 ____
10. Sandvíkur....... 2430 —
11. Torfastaða......2130 —
Búin eru: eitt í V.-Skaftafells-
sýslu, fjögur í Rangárvallasýslu
og sex í Ámessýslu.
Mestur ostur var búinn til á
Hofsár- og Rauðalækjarbúunum,
8—900 kg. á hverju biii. þar næst
er Deildarbúið með yfir 600 kg.,
Hróarslækjar með 500 kg., Kálfár
og Sandvíkur um 300 kg. hvort o.
s. frv. Osturinn var aðallega bú-
inn til úr áfunum og seldur inn-
anlands fyrir kr. 1,50—1,60 kg.
til jafnaðar.
Samkvæmt skýrslu gengisnefnd
arinnar voru send út og seld
21085 kg. af smjöri fyrir 101156
krónur.
Um einstök bú skal þetta tekið
fram:
Kostnaðurinn við að endurreisa
Deildarbúið í Mýrdal nam um
2000 kr. Eftir upplýsingum frá
Magnúsi Finnbogasyni í Reynis-
dal, sem er einn í stjórnarnefnd
búsins, seldi það smjör fyrir
15700 kr. og ost fyrir 1280 kr. —
Félagsmenn fengu útborgað kr.
4,86 fyrir kg. í smjörinu.
Félagar Hofsárbúsins undir
Eyjafjöllum voru 1923, 34 alls, en
í fyrra voru þeir 69, þar af 23 úr
Landeyjum og af þeim voru 4 úr
Út-Landeyjum. Var það vel gert
að flytja rjómann svo langa leið,
og eiga að sækja yfir Affallið og
Markarfljót. — þessir Landeying-
ar allir fengu, að því er mér var
sagt, um 6000 kr. fyrir sitt smjör.
af yfirfull af fólki, að tefja á
hinum smærri og verri höfnum.
það sem ynnist við að fá lítið
flutningaskip í viðbót við Esju til
strandferðanna er því:
1. Hin afskektari héröð myndu
geta fengið álíka samgöngur, eins
og hin önnur héröð hafa nú, og
yrði það þeim til mjög mikilla
hagsbóta.
2. Esja myndi geta losast við
verstu hafnirnar og farið hrað-
ferðir eftir því sem þurfa þætti
vegna fólksflutninga, og er senni-
legt að hún bæri sig betur með
því móti.
3. Goðafoss gæti fremur fríast
við hinar smærri hafnir, og gæti
farið fleiri ferðir milli landa,
farmgjöldum væri samt þannig
hagað, að ekki þyrfti að greiða
aukafarmgjald fyrir vörur er um-
skipaðar væru úr millilandaskip-
unum.
Eg býst helst við að landið yrði
að kaupa skip til þessara ferða.
Ætti það ekki að vera yfir 300
smálestir að stærð. Eg spurði
Nielsen hvað hann héldi að slíkt
skip myndi kosta. Hann kvaðst
auðvitað ekki geta staðhæft neitt
um það, en bjóst við að það
myndi fást hentugt skip fyrir ca.
200 þús. krónur.
Eg skal ekki draga neina dul á
Sagði mér svo Ágúst Eina.rsson
bóndi í Miðey, að lijá nokkrum
þeirra hefði smjörverðið verið
„fundnir peningar“ því þeir hefðu
lítið eða ekkert selt af smjöri að
undanförnu. Hjá einum þeirra —
efnalitlum manni — námu smjör-
peningarnir 300 kr. — Smjörbúin
eru jafnt fyrir fátæka sem efnaða,
og eru jafnvel þeim fátæku nauð-
synlegri en hinum.
Um Hróarslækjarbúið er þess
að geta, að það starfaði aðeins í
í 11 vikur, og hætti 20. sept. Eftir
það seldu margir félagar búsins
mjólk til Reykjavíkur fram eftir
haustinu.
Til Torfastaðarjómabúsins
sendu sendu rjóma allan starfs-
tíma búsins, 12 bændur eða fleiri
úr Búrfells og Hólasóknum í
Grímsnesi, og nemur sú vegalengd
það, að eg býst ekki við að þetta
skip geti borið sig. Og þó sumum
þyki máske ægilegt að bæta enn
við styrk úr ríkissjóði til sam-
gangna, þá er þó hitt miklu ófor-
svaranlegra, að láta þetta sleif-
arlag halda áfram sem nú er. Af-
skektari héröðin og lakari hafn-
irnar eiga heimtingu á að bætt
verði úr samgönguleysinu sem
allra fyrst. það má ekki horfa svo
mjög í þau útgjöld úr ríkissjóði,
sem eru öllum landsmönnum til
hagsbóta.
Eg heyri að vísu að sumum
vaxa allmjög í augum þær upp-
hæðir er við leggjum nú fram í
fjárlögum, til samgangna á sjó.
En þegar þess er gætt hvað land-
ið lagði fram til slíkra hluta fyrir
10—15 árum, þá þarf manni ekki
svo mjög að ögra þessar upphæð-
ir nú.
Eg hefi athugað þetta dálítið,
og skal taka árin 1910—1914 til
samanburðar.
Árið 1910 og 1911 var veitt til
samgangna á sjó tæp 100 þús, kr.
hvort árið. það er ca. Vis- af
tekjum þeim er landssjóður hafði
þá yfir að ráða. 1912 og 1913 eru
veittar 106 þús. kr. hvort árið.
það er hér um bil V13. af lands-
tekjunum. 1914 er veitt til sam-
gangna á sjó 113.900 kr. það er
hjá þeim er lengst áttu, 25—30
km., og er það langur rjómabús-
flutningur. — Annars er Torfa-
staðabúið illa sett með tilliti til
Grímsnesinga og Laugdæla, ef
þeir vildu sameina sig því, og
flytja sinn rjóma þangað. Fyrir
því hefir komið til orða að breyta
um stað, ef til þess kæmi, að
þessir 3 hreppar, Biskupstungna,
Grímsness og Langadalshreppar
sameinuðu sig um eitt smjörbú,
og flytja þá skálann eða reysa
uýjan við Mosfellsgil, Færi ein-
mitt vel á því, að nefndir hrepp-
ar stofnuðu sameiginlegt bú til
smjör og ostagerðar, og þá er
þessi staður — við Mosfellsgil ná-
lægt Grímsnesbrautinni — að
mörgu leyti vel valinn sem mið-
stöð.
Ráðgert er, að flest þessi
tæpl. L/ie- partur af landstekj-
unum það árið. Ef við athugum
fjárlögin sem nú eru í smíðum
fyrir 1926, eins og þau koma úr
Ed., þá er veitt þar til samgangna
á sjó 282 þús. kr. það er hér um
bil V35. af öllum ríkistekjunum.
það er með öðrum orðum vel
helmingi minni upphæð en 5 ár-
in næstu fyrir ófriðinn, miðað við
tekjurnar þá og nú. Enda er það
sannast sagt að strandferðirnar
voru að sumu leyti betri meðan
2 skip voru í förum, a. m. k. fóru
hin afskekktari héröð ekki eins
herfilega á mis við samgöngur
eins og nú. Eg held að við meg-
um því ekki horfa svo mjög í
það, þótt við verðum að leggja
eitthvað meira fram en nú til að
koma samgöngunum í betra lag.
Aðalverkefni nefndarinnar er
að finna upp og gjöra tillögur
um bætt skipulag strandferðanna,
þannig að allar hafnir geti fengið
strandferðaskip með tiltölulega
stuttu millibili og reglulegu. Eg
hefi stungið upp á því, að fá eitt
skip með Esju, er ætti að ganga
frá Reykjavík sitt á hvorn bóg-
inn í kringum landið, þannig að
þegar Esja færi austan um, þá
færi hitt skipið vestan um, o. s.
frv. og gæti það hlaupið fram hjá
sumum þeim stærri höfnum sem
smjörbú starfi í sumar. Heyrst
hefir, að Baugstaðabúið muni ekki
starfa þetta ár. Félagar þess
margir ætla sér að selja mjólk og
rjóma til Reykjavíkur. Væntan-
lega eru þetta bráðabirgðaráðstaf-
anir, en þýði ekki það, að búið
sé lagt alfarið niður. Enda teldi
eg það, ef svo væri, mjög mis-
ráðið.
Smjörbúin á Suðurlandsundir-
lendinu eiga óefað eftir að eflast
og vaxa á einn og annan hátt.
Búskapurinn í þessum sveitum,
þrif hans og þroski, er einnig
undir því kominn, að búin haldi
áfram að starfa og að starfræksla
þeirra verði bætt og fullkomnuð,
svo sem best má verða.
Ritað 1. júní 1925.
Sigurður Sigurðsson
ráðunautur.
-----o----
Björo Líndal talar sannleikann.
Á fundi é. Akureyri í vetur
dylgjaði Björn Líndal um það, að
eg hefði á þingi 1924 greitt at-
kvæði um kjöttollsmálið móti
hagsmunum bænda. Tilefni þess-
ara ósanninda mun vera það, að
Björn hefir verið sárreiður yfir
því að eg hafði skýrt almenningi
frá rekstri kjöttollsmálsins, og
meðal annars frá atkv.gr. frægu
þar sem allir nema einn Mbl.-
menn á þingi og flestir sjálfstæð-
ismenn greiddu atkvæði móti
Framsókn, sem ekki vildi láta
slíta samningunum fyr en í fulla
hnefana.
Fimm Framsóknarmenn, sem
þá voru staddir á Akureyri lýstu
yfir í Degi að frásögn Lindals
um mig væri tilhæfulaus ósann-
indi.
Blað Berlemes á Akureyri Is-
lendingur, sem styður Lindal þar
til kosninga segir eftir Birni að
orð hans hafi verið á þá Ieið„að
Jónas frá Hriflu hefði verið móti
kjöttollssamningnum eins og þing-
ið samþykti hann“. í sama tbl.
íslendings áréttar Líndal þessa
staðhæfingu sína á þessa leið:
„Jónas Jónsson og tveir aðrir
af þingmönnum Framsóknar-
flokksins greiddu atkvæði móti
kjöttollssamningnum eins og hann
lá fyrir þinginu. Að sú framkoma
hafi „stefnt til hagsmuna fyrir
íslenska kjötframleiðendur, læt
eg dómgreind manna um“.
Jafnhliða þessum yfirlýsingum
lét Lindal mikið yfir að hann gæti
fært sönnur á sitt mál er suður
kæmi. Bjuggust fylgismenn hans
Esja kemur á. En komist nefndin
að þeirri niðurstöðu að hagkvæm-
ara sé að auka við flóabátum, þá
er það alls ekki útilokað. Aðalat-
riðið er að landsbúar geti fengið
góðar samgöngur og að skipin
séu svo góð og vel útbúin að ekki
sé mikil hætta að ferðast með
þeim, þó eitthvað bjáti á.
Eg vil aðeins vænta þess að
nefndin verði heppin í tillögum
sínum, og hún beri fram einhverj-
ar verulegar bætur á því ástandi
sem nú er.
Að endingu vil eg víkja máli
mínu til hæstv. stjórnar. Eg vil
vona, að hún taki þessari tillögu
vel. Hún skilur það ekki síður
en aðrir, að eitt mikilsvert skil-
yrði fyrir því að atvinnuvegirn-
ir geti blómgast, er að samgöng-
urnar séu góðar, og eg efast ekki
um að hún er mér samdóma um,
að það þarf að bæta og fullkomna
strandferðirnar. Eg vil aðeins
óska þess að hæstv. stjórn skipi
nefndina svo tímanlega, að hún
geti lokið störfum sínum, áður
þing kemur saman næst, og leggi
stjórnin þá tillögur hennar fyrir
þingið. Málið er svo mikilsvert að
það þolir ekki lengri bið.
-----o----