Tíminn - 27.06.1925, Blaðsíða 3

TÍMINN
117
Líftryggingafél. ANDVAKA h.f.
Osló — Noregi
íslaixc3.sc5-©ilc5L±xi
Allar tegundir líftrygginga. — Fljót og refja-
laus viðskifti! — Reynslan er ólýgnust:
Isafirði 28/8 '24. - Jeg kyitta með bréfi þessu fyrir greiðslu
5000, - króna liftryggingar N. N. sál. trá Isafirði. Qreiðsla
tryggingarfjársins gekk fljótt og greiðlega, og var að öllu leyti
fullnægjandi. . . . (Undirskrift. — Frumritið til sýnis).
Læknir félagsins í Reykjavík er Sœmundur próf. Bjarnhjebinsson.
Lögfræðis-ráðunautur Bjöm Þórðarson, hæstaréttarritari.
Forstjóri: Helgi Valtýsson,
Pósthólf 533 — Reykjavíh — Heima: Grundarstíg 15 — Sími 1250
A.V. Þeir sem panta tryggingar skriflega sendi forstjóra umsókn og
láti getið aldurs »in».
Kjöttunnur,
L. Jacobsen,
Köbenhavn Símn.: Cooperage. V a 1 b y
alt til beykisiðnar, smjörkvartel o. s. frv. frá stærstu beykissmiðjum
í Danmörku. Höfum í mörg ár selt tunnur til Sambandsins og margra
kaupmanna.
um stórfé að ræða, varið til vita-
bygginga þegar stjórnin skilar
jafngóðum arði og þessi árin.
Vitagjöldin eiga að skoðast sem
nokkurskonar tryggingarfé, og |
ber í rauninni að verja þeim öllum
til öryggisráðstafana fyrir sjó-
menn. Sveinbjörn Egilsson vinn-
ur gott starf með greinum sín-
um um varriir gegn sjóslysum,
og færi betur að viðvörunum hans
í þessu efni væri sint í tíma. pað
er óþarft að bíða eftir næsta slysi
áður en Stafnesvitinn verður
bygður.
----o----
Litlu iierlr Uiiir feoinn.
Mbl. var mjög áhugasamt um
það að aðalfundur S. I. S. tæki
ákvarðanir um* að hætta að
styrkja samvinnublöðin, auðvitað
af einskærum áhuga fyrir sam-
vinnunni. En sú von brást og
huggar Mbl. sig nú við að Hall-
björn Ilalldórsson hafi setið fund-
inn ásamt öðrum fulltrúum, og
þó einkum það, að það láðist að
telja hann meðal fundarmanna í
síðasta blaði Tímans. Ástæðan til
þess var sú, að þegar listinn, sem
Tíminn fór eftir, var gerður yfir
fundarmenn, var Hallbjörn ekki á
fundinum, heldur Sigurjón Ól-
afsson í hans stað, og var hann
talinn í Tímanum ásamt Haraldi
Guðmundssyni. Tvo fulltrúa átti
Kaupfél. Reykvíkinga að hafa
og voru þeir tveir taldir.
Er nú Mbl. hérmeð svift þess-
ari huggun.
„Er Tímanum veittur sá áverki,
sem seint mun læknast", segir
Mbl. um það að Hallbjörn skyldi
vera á fundinum. Og þó þykist
það altaf vera að berjast fyrir
því, að samvinnufélögin séu
ópólitisk. Ætti það. þá ekki að
gleðjast yfir því að á aðalfundi
S. í. S. sitja Hallbjörn og séra
Arnór innan um góða Framsókn-
armenn ? En svo fer þeim sem eru
óeinlægir í sinni baráttu og reyna
að höggva í hverja sprungu, sem
þeir þykjast sjá í liði samvinnu-
manna, þó ekki sé um annað að
ræða en sprungu í þeirra eigin
gleraugum. það sjá allir að ekki
eru þessi skrif runnin af góðum
hug til kaupfélagsskaparins, enda
greiddi séra Arnór, skagfirskur
íhaldsmaður, hiklaust atkvæði
sálir. 44 læsir, 88 ólæsir. Prestur
(þorvarður Guðmundsson) drykk-
feldur, vissi lítið um söfnuð sinn.
Stundar ekki barnaspurningar; al-
varlega ámintur.
Desjaimýri og Njarðvík: 166
sálir. 61 læsir, 105 ólæsir. Prestur
byrjaður að spyrja fyrir tveimur
árum. Húsvitjar einu sinni á ái'i.
Iljaltastaðir: 209 sálir. 90 læsir,
119 ólæsix-.
Dvergasteinn: 128 sálir. 43 læs-
ir, 85 álæsir. Pi'estur (Vigfús Sig-
fússon) garnall maður, kvai'tar
yfir fáfræði og veraldarhyggju
fólksins, en óskar þó þess eins að
fá tekjur sínar auknar.
Skeggj astaðir: 79 sálir. 31 læsir,
48 ólæsir. Engar fræðaskýringar
til í söfnuðinum, nema fáeinar
spurningar prentaðar fyrir 200
árum. Biskup aldrei vísitei'að. Foi'-
eldrar byrjaðir að leggja meiri
rækt við kenslu barna upp á síð-
kastið. Prestur varækt spurningar,
þó yfirheyrt böi'n einu sinni á ári
á heimilum.
Ilólmar: 308 sálir. 128 læsir,
180 ólæsir. Pi’esturinn (Jón þor-
láksson, prófastur) óskar eftir
aðstoðarmanni til þess að varna
fólki útgöngu úr kirkjunni, með-
an á spui'ningum stenduroghindra
það frá að rápa út um messu.
Vill að fólki sé bannað að giftast,
nema það sé yfii'heyrt, og athug-
að hvoxd það mundi geta séð fyr-
ir sér. Vildi fá „Politiforordning“.
Byrjaður að spyrja fyrir tveim
árum. Söfnuðui'inn vaknað við það
til íhugunar og námfýsi.
með því að styrkja þau blöð, Dag
og Tímann, sem fylgja málstað
samvinnumanna af einlægni með
festu.
íkaldsmenn
afla landinu tekna.
Eg hefi jafnan heyi't mikið
státað af árvekni íhaldsmanna
um að afla landinu tekna. Eg hefi
jafnvel trúað því, að sumum
þeii'ra væri alvara í þessu efni.
Eg fór því að hlusta á umi'æð-
Urnar um afnárn tóbakseinkasöl-
unnar í neðri deild í gæi'dag, því
séð hafði eg skýrslu um ágóða
einkasölunnar, en þau gögn voi’u
óhrakin eftir því sem eg vissi.
Nú taldi eg víst að skýi’sla þessi
yrði i’ifin til grunna.
Fyrstur tók til máls Jakob
Möller frsm. meirihl. fjái'hags-
nefndar. Ræðumaður var daufur.
Var auðheyrt að hann gerði þetta
til málamynda. Fyi’st gat hann
þess að jafnaðannenn einir vildu
einkasölu á víninu. Mun honum
hafa flogið í hug einkasala Svía
og Frakka á þessari vöruteg,, og
hliðstæðar ráðstafanir frjáls-
lyndra stjórnmálamanna um víða
vei'öld ríkinu til hagsbóta, svo
hann slepti þessai'i fjai’stæðu. Um
skýi'slur Landsverslunar' sagði
hann það eitt, að „það væi’i auð-
velt að setja upp tölur út í blá-
inn“. En honum láðist að geta
þess, að ennþá auðveldara er, að
hrekja tölur, sem settai' ei'U upp
út í bláinn. Og hann bar ekki
við að lxrekja tölurnar í skýrsl-
unni. Framsöguræðan tók rúmar
20 mínútur, svo og athugasemdir
um málið á víð og dreif.
Fx'amsögumaðui' minni hl. Kl.
Jónsson rakti í ágætlega glöggri
ræðu ástæður minni hlutans fyrir
að vera á rnóti afnámi einkasöl-
unnar, bar saman tekjur ríkis-
ins af einkasölu og tollhækkun,
gat um tóbaksverð í nágranna-
löndunum og bar saman við vei'ð-
ið hér.
Að síðustu beindi hann orðum
sínum til íhaldsmanna, og spui'ði
þá hvort þeir • gætu samvisku
sinnar vegna forsvai’að að fleygja
frá ríkissjóði :l/4 miljón króna
tekjustofni.
Nú vai’ð steinhljóð um stund.
Jakob Möller gei’ði nokkrar at-
Skorrastaðir: 260 sálir. 83 læs-
ir, 177 ólæsir. Prestur spyr kost-
gæfilega, húsvitjar hvei’t heimili
einu sinni á ári. Telur skoi’t á
húsaga. Börn sjá vont eftirdæmi.
Mjóifjörður: 121 sál. 31 læs, 90
ólæsir. Prestur spyr annan eða
þi’iðja hvern sunnudag. Húsvitjar
oft-.
Kolfi’eyjustaður: 239 sálir. 120
læsir, 119 ólæsii’. Prestur lætur vel
yfir þekkingu safnaðar síns, en
hann er talinn hafa hug á verald-
legum efnum og vani'ækja spum-
ingar og húsvitjanir.
Refstaðir: 129 sálir. 57 læsir,
72 ólæsir. Prestui’inn (Jón Ólafs-
son) byi'jaður að spyrja fyrir
tveimur árum, en fulloi’ðna fólk-
inu fanst það óþai’fi og í’eis upp
gegn því. Pi’estur bláfátækui’,
kvai’tar yfir því að hann geti ekki
gefið sig við embætti sínu eins og
skyldi, því hann þui’fi að vinna
fyrir sér. Talinn di’ykkfeldur.
Óskar eftir barnaskóla, einkum
handa fátækum. Marg'ir fáfróðir
í söfnuðinum.
Hof í Vopnafirði: 290 sálir .121
læs, 169 ólæsir. Prestur vanrækii’
spurningar og húsvitjanir (þó
margir fáfróðir) af því hann tel-
ur sig hafa fullnægt skyldu sinni
með því að prédika. Hann hvorki
gáfaður né lærðui'.
Bi’eiðdalsþing: 265 sálir. 96
læsir, 169 ólæsir. Prestur talinn
drykkfeldur, en lætur sér þó
mörgum fremur ant um spurn-
ingar. Kvartar yfir því að margir
hugasemdii' við ræðu Kl. J. og
Björn Líndal talaði eitthvað um
að Landsverslunin hefði hagnast
á genginu. Rétt eins og landið
mætti ekki græða á gengissveifl-
um eins og einstaklingar þess.
Magnús Guðmundsson atvinnu-
málai’áðh, kvaddi sér nú hljóðs.
Hann talaði aðallega um ágæti
tóbakseinkasölunnar; kvaðst hann
hafa átt frumkvæðið að þessu,
þetta væri fjái’hagsmál og ekki
brot á frjálsi’i vei’slun (sem mér
skildist að hann aðhyltist ekki
út í æar) fi-emur en víneinka-
salan. Kvað hann fyrii’tækið hafa
gengið mjög vel og betur en mátt
hefði gera sér vonir um.
„þarna bætist þá tekjustofni
ríkissjóðs liðsmaður“, sagði mað-
ur við hliðina á mér, meðan
Magnús di’eypti á vatnsglasinu.
„En“, bætti Magnús við, „eg er
ekki fjármálai’áðherra og’ fjár-
málai’áðhei’i’ann vill hafa það
svona, og gx-eiði eg ekki atkvæði
— — —“. Rödd að baki mér:
„Næsta dag segir hann eg er ekki
atvinnumálaráðheri’a“. Önnur
rödd: „Hver vei-ðui' þá atvinnu-
séu fáfróðir og sæki illa kix-kju,
eða fari á sjó eftir messu.
Stöð: 118 sálir. 43 læsir, 75
ólæsir. Pi'estur talinn drykkfeld-
ur. Ilefir ei lagt stund á fræðslu
safnaðarins, þó fáfi’óður væri.
Háls í Bei’ufirði, Berunes og
Papey: 253 sálir. 140 læsir, 1.13
ólæsir. Prestur hefir sjaldan yflr-
heyrt unglinga opinberlega, en
spurt þá einu sinni á ári í heeima-
húsum.
Hof í Álftafirði: 107 sálir.
Pi’estur vissi ekkert um kunnáttu
safnaðarins. Kvaðst spyi’ja á
föstunni og' húsvitja einu inni
eða tvisvar á ári. Fólk sækir illa
kirkju, húsægi linur. Kapellán
lýsir ástandinu nokki’u betur.
þvottá: 44 sálir. 25 læsir, 19
ólæsir. Pi’estui’inn (þórarinn
Jónsson) er talinn einn hinn
ólæi’ðasti og lélegasti á Austui’-
landi. Hirðir lítið urn söfnuð sinn.
Spyr hvorki né húsvitjar.
Eyðar: þar pi’estslaust. Pró-
fastur telur æskulýðinn mjög fá-
fróðan. 155 sálir. 60 læsii’, 95
ólæsir.
Vallanes: Pi’estur spyr ekki,
en yfirheyrir þá er til ski’ifta
ganga, mikil fáfræði, einkurn
ólæsi’a.
Eftir þessari skýrslu voru 24
prestaköll í Múlasýslu og sex
annexíur. 4193 sálir. Talið er að
1754 séu læsii’, en hinir ólæsir.
þetta er þó ekki nákvæmt af því
skýrslu um lesti’arkunnáttu vant-
ar úi’ tveimur prestaköllum.
Um sambúð presta og safnaða '
málaráðhei’ra“. þriðja rödd: „Pét-
ur Gunnarsson’*. Ráðhei’i’ann sett-
ist og leit ekki upp úr því, mann-
tetrið. Jón Baldvinsson di’ap á
nokkur atriði í skýi’slu einkasöl-
unnai’,og rekstri þessa fyrirtækis,
sem hann mæltist til að afnáms-
menn svöruðu.
Sigurjón (með frjálst fengnu
atkvæðin) ætlaði að kveðja sér
hljóðs, en blýanturinn riðaði í
hendi hans, svo að hann hætti
við það. Mun honurn hafa skilist
það, að ekki færi vel á því að
hann reyndi að ráða úrslitum
málsins í orði, þegar það valt á
hans atkvæði. Áhættuminna var
að halda að sér höndum. Nú varð
Bjarna frá Vogi mál. Ræða hans
var það, sem á Biblíumáli er nefnt
„ófagrar orðræður og gárunga-
hjal“. Eins og oft fyr, hélt ræðu-
maður sig vera bíóstjóra, og hugð-
ist því að skemta áheyrendum
með skopmyndum úr skrælnuðu
höfuðórabúi sínu. Flaug hann víða
svo áheyrendur vissu ekki hvar
hann mundi lenda. Talaði hann
um tafir Landsverslunarskipanna
árin 1917—18 o. fl. málinu álíka
er líkt að segja og í Hólastipti.
þó eru einstaka prestar ánægðir
með sóknarböm sín, eins sýnt
hefii' vei'ið. Fátækt er oft talin
orsö’k þess að foreldrar láta ekki
kenna börnum sínum. Einn prest-
ur getur þess, að síðan fréttist
um að ætti að lögbjóða fermingu,
liafi áhugi fólks á barnafræðslu
vaknað.
þegar þess er gætt að í fólks-
talinu eru börn talin með, og að
þau byrjuðu sjaldan að lesa fyr
en þau voru orðin nokkuð stálpuð.
Sennilega 12—14 vetra, þá virðist
mega telja ekki fjarri sanni að
helmingur Múlsýslinga hafi kunn-
að að lesa 1744. Hafa þeir því
staðið miklu framar en Sunnlend-
ingar í lestrarkunnáttu, eins og
síðar verður sýnt, og sennilega
verið besti hlutinn af Skólholts-
biskupsdæmi. Ekki er hægt að
sjá orsakir til þess, nema ef vera
kynni, hve margir prestar voru á
Austurlandi og fáar annexíur.
þeir hafa haft betra tóm, til þess
að gefa sig við barnafræðslunni.
þetta er þó aðeins ágiskun.
Skaf'tafellsssýslur.
Stafafell: 192 sálir. 55 læsir,
137 ólæsir. Presturinn (Högni
Sigurðsson prófastur)kvaðst hafa
ámint foreldra um að láta börn
sín lesa á kvöldin, nokkuð í fræð-
unum og hafa upp fyrir þeim
skýringar yfir þau. Segist hafa
ferðast um til þess að sjá hvem-
ig þessu væri framfylgt. Hefir
viðkomandi. Síðan mintist hann á
vínin, er hann sagði bragðvond,
en mér skildist helst á tilætlun
hans með Spánar-undanþágunni
hefði verið sá einn að koma
spönskum vínum inn á hvert heim
ili í landinu. Að síðustu fyltist
ræðumaður mikilli bræði út laf
vindlunum, er hann sagði hafa
verið óreykjandi fyrst lengi vel,
en síðan hefðu farið batnandi, og
stafaði þetta af því að Landsv.
hefði fengið úrkast af reyktóbaki
hjá kaupmönnunum þegar einka-
salan byrjaði!
þá fykk bíóstjórinn loks fyr-
irhöfn sína launaða með almenn-
um hlátri, en um leið skildist hon-
um að hláturinn var á hans
kostnað, þar sem hann áfeldist
svona harðlega tóbakssala „hinn-
ar frjálsu samkepni“. Sleit hann
þá sýningunni, og hoppaði yfir í
efri deild, líkast því, er nýgeltu
vorlambi er slept frá stekkjar-
vegg.
Veslings karlinn.
Forseti neðri deildar hristi höf-
uðið, að umræðunum loknum, og
greiddi atkv. á móti afnáminu,
eins og hver réttsýnn, óháður
maðui' mundi gert hafa. Síðan
marðist það til 13. umræðu með
eins atkvæðis mun.
Á leiðinni niður stigann var eg
að spjalla við sessunaut minn,
um hvað gera mætti fyrir þessar
200—250 þús. krónur á ári, sem
einkasalan gæfi ríkissjóði. Okkur
kom saman um að mörgu mætti
hrinda til framkvæmda fyrir
þessa fúlgu. Byggja brýr, leggja
vegi, gera hafnabætur, áveitur
o. fl. o. fl.
Og allur Alþingiskostnaðurinn
nemur eigi hærri upphæð; þetta
nægir til að bera uppi sjálfa lög-
gjafarstofnunina, þegar skapleg
stjórn með sæmilega undirbúin
mál situr að völdum.
Og það veltur á einu atkvæði í
neðri deild ef til kemur, að þetta
fjárafla-fyi'irtæki ríkissjóðs er
afnumið. Og þetta á að gerast á
miðju kjörtímabili, þvert ofan í
samþyktir nær allra þingmála-
funda landsins.
Mér flaug í hug hvernig mundi
farið hafa, ef seðlar þeirra Jóns
Pálma og Gunnars á Króknum
— þeir voru líka Skagfirðingar
— hefðu fengið að fljóta óáreitt-
ir manna á meðal hér um árið.
Ef yfirvöld og almenningur hefði
annars ekki spurt opinberlega
nema fermingarbörn.
Kálfafell: 193 sálir. 84 læsir,
109 ólæsii'. Prestur er fyrir
nokkru byrjaður að spyrja, þegar
því verður við komið. Kvartar
yfii' vanrækslu barna að koma, er
farinn að húsvitja einu sinni á
ári.
Bjarnanes og Hoffell: 237 sál-
ir. 109 læsir, 128 ólæsir. Prestur
og kapelán deilugjarnir, segja
söfnuðinn vel að sér, en stunda
hvorki húsvitjanir né barnaspurn-
ingar.
Einholt: 174 sálir. 54 læsir, 120
ólæsir. Prestur (Jón þórðarson)
ólærðui' og ófróður um embættis-
skyldur. Taldi nóg að prédika, ei
dirfst að spyrja hvern sunnudag.
það mundi talin nýjungagirni.
Sumir í söfnuðinum mjög fá-
fróðir.
Ilof í öræfum og Sandfell: 132
sálir. 56 læsir, 76 ólæsir. Prestur
ólærður og uppburðalítill. Söfnuð-
urinn fáfróður á guðsorð. Spurt
er færi gefst. Æskulýðurinn yfir-
heyrður einu sinni á ári í heima-
húsum.
í Austur-Skaftafellssýslu. alls
938 sálir. 358 læsir, en 580 ólæsir.
Framh.
-----o----
Ræktunarbankinn. — Fram-
kvæmdastjórastaðan við ræktun-
arsjóðinn hefir verið auglýst til
umsóknar. Umsóknarfrestur er
til 1. júli
-----o----