Tíminn - 18.07.1925, Side 1

(Öfaíbferi
oq afgreiÖsluma&uE STimans er
Sigurgeir ^ri^rtfsfon,
Sambanösbásinu, Keyfiauff
^fjgteifcsía
<E f m a n s er í Sambanbsljúsinu
©pin öaglega 9—f2 f. fj.
Simi $96.
JX. ár.
Reykjavík 18. júlí Ií>25
35 blað
Blimxing-arsjédur.
Oss undirrituðum er kunnugt
um, að Skag-firðingar hafa heima
í héraði byrjað á samskotum til
minningarsjóðs, er beri nafn Ól-
afs sál. Briems frá Álfgeirsvöll-
um, og varið verði, á sínum tíma,
til almenns gagms fyrir Skaga-
fjarðarssýslu, eftir því, . sem
ákveðið verður í væntanlegri
skipulagsskrá fyrir sjóðinn, er
sýslunefnd semur.
þar eð vér teljum líklegt, að
Skagfirðingar, sem búsettir eru
nu utan héraðsins, og ef til vill
minningu hins látna sæmdar-
manns með því, að leggja ein-
hvern skerf í þennan sjóð, leyf-
vér oss að láta þess getið, að herra
bankastjóri Eggert Claessen í
Reykjavík, hefir góðfúslega tekið
að sér að veita móttöku væntan-
legu samskotafé, hér syðra, til
sjóðsins.
Vér búumst við að sjóðurinn
verði stofnaður á 75 ára afmæli
Ólafs sál. "Briems, 28. janúai’
næstkomandi, og verði ávaxtaður
í Söfnunarsjóði íslands. ^
fleiri, muni einnig vilja heiðra
p.t. Reykjavík 12. júní 1925.
Sigfús .Tónsson, Jón Konráðsson, Arnór Ámason, A. Kristjánsson,
Herm. Jónsson.
Önnur blöð eru góðfúslega beðin að birta þetta.

Borgar
Um alt land sendir heildsala-
og stóreignamannaliðið reykvíska
og erlenda blöð sín ókeypis, inn
á fjölmörg heímili. Vafalaust nem-
ur það, þá er alt kemur til alls,
mörgum hundruðum króna, burð-
argjaldið, sem bændur hafa lagt
fram undir bréf, sem afbáðu og
neituðu viðtöku þessara sendinga.
En alt kemur fyrir ekki. Hinir
óboðnu gestir koma samt. 1 sex
sýslum margheyrði sá er þetta
skrifar þessa sögu. Engin leið að
losna við blaðið sem nafnið eitt
á sameiginlegt ísafold gömlu, eða
hitt, sem með. fylsta rétti ber
nafnið: „aðalmálgagn íhaldsins
reykvíska". —
Ýmsir voru farnir að draga dár
að þessu. Mjög væru þeir heimsk-
ir stórlaxarnir syðra að vera að
kosta upp á þessa prentun og
sendingar. það sýndi ekki að þeir
hefðu mikið fjármálavit, að kosta
tugum þúsunda króna í rándýrt
mannahald við þessa framleiðslu
(J. Kjart., Kr. A., J. Bj., Valtýr
m. m.) og fá ekkert í aðra hönd
annað en skapraun og hlátur, því
að vitanlega ber engum skylda
til að borga blað sem hann marg-
neitar að taka á móti, endursend-
ir *og ritar á móti. Og svo bætist
hitt enn við að í sumum kjördæm
um fylgja bréf íhaldsþingmanna
með þessum blaðasendingum, er
biðja viðtakendur að þyggja og
ekki þurfi að borga a. m. k. ekki
fyrst í stað.
-En þegar betur er að gáð er
það harla vafasamt, beint frá
f járhagslegu sjónarmiði, hvort
þetta er svo heimskulega ráðið af
Ihaldsmönnunum að troða blöð-
unum þannig upp á menn. Að vísu
eru þau átakanlega illa skrifuð
og að því leyti í hinu æskileg-
asta ásigkomulagi frá sjónarmiði
l'rjálslyndra manna. En þau eru
full af blekkingum og ósönnum
sögum um andstæðingana, þau
ala jafnt og þétt á tortrygninni
með öllum meðölum, en þó lang-
helst illum, við Framsóknarflokk-
inn og samvinnufélögin, og löng-
um verður hægara að kveikja
toi’trjgnina en slökkva, þá er
nógu látlaust er eldur að borinn.
Og löngum verður einhver fáfróð-
ur til að festa trú jafnvel á hinar
fáránlegustu blekkingatilraunir.
Nú fór svo, t. d. við síðustu
kosningar, að sumstaðar sigruðu
íhaldsmenn frambjóðendur Fram-
sóknarflokksins með örfárra at-
kvæða meirihluta. Mætti t. d.
minna á Seyðisfjörð og Vestur-
Húnavatnssýslu. Er ekkert senni-
legra en að blekkingatilraunir
gjafablaðanna reykvísku hafi
valdið þeim úrslitum.
Ilvað verður þá ofaná um fjár-
málahlið þessarar blaðaútgáfu
íhaldsmanna.
Afleiðingin af því að þessir
tveir áðurnefndu þingmenn náðu
kosningu er t. d. sú að tóbaks-
einkasala ríkisins var lögð niður.
Meir en 250 þús. kr. vissum tekj-
um ríkissjóðs árlegum er þaðan
varpað og þær tekjur eru afhent-
ar reykvískum tog erlendum heild-
sölum.
Jlað borgar sig ágætlega vel fyr-
ir heildsalana að styrkja Mogga
og ísafold með nokkrum tugum
þúsunda króna og fá þetta í stað-
inn.
Almenningui' á íslandi borgai'
sig' vel.
þann gróða vel með því að senda
fleiri íhaldsmenn á þing.
Afleiðingin af úrslitum kosn-
inganna í þessum tveim kjördæin-
um varð ennfremur sú, að stein-
olíueinkasalan var lögð niður.
Skyldi það ekki hafa borgað
sig vel fyrir hluthafa ameríska
steinolíuhringsins gamalkunna og
ahæmda að sletta nokkrum þús-
undum í íhaldsmörðinn og fá
þetta í staðinn: óbundnar hendur
að taka aftur til óspiltra málanna
að láta smáútgerðarmennina ís-
lénsku borga sér okurverð fyrir
steinolíuna.
Enn meiri og glæsilegri útsýn
blasti við stórútgerðarfélögunum
um fjárhagsgróða af blaðagjöfun-
um.
Allir íhaldsmennirnir í neðri
deild í vetur og tveii- Sjálfstæðis-
menn (B. J. og B. Sv.) samþyktu
að gefa stórútgerðarfélögunum í
Reyltjavík eftir í ár 613 — sex-
hundruð og þrettán — þúsund
krónur af tekjuskatti.
Skyldi hafa komið vatn í munn-
inn .á þeim!
þetta samþykti „bændafulltrú-
inn‘J í Vestur-Húnavatnssýslu og
„bændafulltrúarnir“ .í .Borgar-
f jarðar, . Dala, . Barðastrandar,
N orður-ísaf jarðar, Skagaf jarðar,
Norður-þingeyjar,. Norður-Múla
að hálfu, og Vestur-Skaftafells-
sýslurn.
Og enn samþyktu þeir að gefa
íhaldsstjórninni . heimild . til að
gefa einstökum mönnum alveg
eftir tekjuskatt. Hún var svo sem
ekki líkleg til að misnota það fyr-
ir stórlaxana í flokknum íhalds-
st jórnin!
Ætli þeir hafi ekki ekið sér af
ánægju hluthafar trollarafélag-
anna að hafa fóðrað vel „aðal-
málgagn íhaldsins“, sem komið
hafði þeim að þessum „bændafull-
trúum, þegar önnur eins fríðindi
voru framundan!
það mega þeir eiga að þeir
borga vel stuðninginn, „bænda-
fullti-úarnir“ íhaldsins!
Ekkert .annað .en .hræðslan
hindraði framgang þessa ógurlega
máls.
Eins og í Babýlón suður forð-
um „sýndust bleikir fingur Iíða“
um sal efri deildar og rituðu
„huldar ,rúnir“ .á . salarveggi.
Stóra . talan, . sex . hundruð . og
þrettán þúsund króna eftirgjöfin
til hinna tekjuhæstu, lang tekju-
hæstu, hún skaut þeim skelk í
bringu íaldsmönnum, svo að þeir
þorðu ekki af hræðslu við áfellis-
dóm alþjóðar að samþykkja end-
anlega hina óheyrilegu eftii gjöf.
„Brúnir sukku“ og meginflótti
brast í liðið.
En svo skýrlega höfðu þeir
sýnt, svo að ekki varð um vilst
með neinum móti, hvað þeir helst
vildu.
Og ekkert er sennilegra en að
eftirgjöfinni . skjóti . upp í ein-
hverri nýrri mynd á næsta þingi,
í hækkuðum tekjuskatti á háitekj-
urn t. d., eða í einhverri annari
mynd.
Ótal dæmi önnur mætti nefna.
þó að nú verði látið staðar nunjíð.
En þetta er athugunarvert fyr-
ir bændur og búalið um land alt.
það liggur Ijóst fyrir hvers-
vegna gjafablöðunum er troðið
upp á menn. Og hvað sem öðru
líðður þá er það ekki vafasamt
að beint frá fjárhagslegu sjónar-
miði eru gjafirnar mjög hyggi-
legar.
Hitt er vafasamara vitanlega
hvern heiður af hljóta þeir kjós-
endur, sem láta blaðagjafirnar
hafa hin tilætluðu áhrif.
Og enn vafasamari er heiðurinn
fyrir Ihaldsþingmennina, sem
telja sér skylt að greiða atkvæði
með hliðsjón af kröfum eigenda
þessara blaða.
----o----
Merklles ritgerð.
Ólafur Lárusson próf. ritar
mjög merkilega grein um kirkna-
tal Páls biskups Jónssonar í
Skírni, og' er komin út sérprentuð.
„I síðasta heftinu af íslensku
fornbréfasafni, -sem Jón þjóð-
skj alavöi'ður þorkelsson gaf út,
1. hefti 12. bindis, birti hann
gamalt kirna- og fjarðatal í Skál-
holtsbiskupsdæmi, og- taldi hann
það vera, að stofni til, frá dögum
Páls biskups Jónssonar, eða frá
því um 1200. Áður hafði kirknatal
þetta verið gefið einu sinni út.
Kaalund tók það upp í íslands-
lýsingu sína. En hann taldi kirkna
talið vera samið á síðasta fjórð-
ungi 16. aldar. þeim dómi hafa
menn hlítt hingað til og því talið
skrá þessa marklitla. Væri skoðun
Jóns þorkelssonar, um aldur
kii’knatalsins, rétt, þá væri það
ein af eistu, rituðu söguheimild-
unum, sem við eigum til. Vegna
þess, og' af því að margt er
merkilegt við skjal þetta, er það
að sjálfsögðu ómaksins vert, að
athuga nokkru nánar, hvor skoð-
unin um aldur þess sé réttari,
enda gafst hvorugum útgefand-
anna tækifæri til að færa rök fyr-
ir skoðunum sínum, nema í stutt-
um formálsorðum fyrir útgáfun-
um“.
Ólafur pi'ófessor kannar þetta
efni til þrautar í greininni og
færir fyrir því, að því er virðist,
svo þungvæg' rök, að ekki verður
á rnóti mælt, að skoðun dr. Jóns
sje hin rjetta. Farast Ólafi svo
orð í niðurlagi greinarinnar:
„Af því, sem nú hefir verið tal-
ið, virðast mér full rök vera til
þess, að skrá þessi sé rituð ekki
seinna en snemma á 13. öld, og
að hún sé annaðhvort kirknatal
Páls biskups, eða samin eftir
því, mjög- skömmu eftir að það
var gjört. Að vísu hefir henni
verið raskað síðan. Nokkrum
kirkjum hefir verið skotið inn,
og má benda á sumar þeirra, en
fáar eða engar munu hafa verið
feldar niður. Af þessum sökum
er skráin merkileg heimild. Hún
segir okkur, hvar fjórðungsþings-
in hafi verið háð. Hún lætur okk-
ur skygnast inn í trúarlíf forfeðra
vorra í heiðni, er þeir helguðu
fjórðungamótin hamri þórs. En
e inkum fræðir hún okkur um
trúarlíf forfeðra vorra í hinni
fyrstu kristni. Plún sýnir það ber-
lega, hversu ótrúlega miklum
þroska kirkjan hafði náð á tveim
fyrstu öldunum eftir að kristni
var lögtekin. Reyndar benda ýms
önnur gögn til hins sama. þessi
mikli vöxtur kirkjunnar, það að
menn lögðu svo mikið fram fyrir
trú sína, að í Skálholtsbiskups-
dæmi voru prestsskyldar kirkj-
urnar oi’ðnar 220 um 1200 og'
prestarnir 290, vei’ður ekki skýrt
nema með einum hætti, með því
að kristinndómurinn hafi fljótt
náð stei’kum tökum á miklum
hluta landslýðsins, að hér hafi
verið mjög sterkt trúarlíf á 12.
öldinni, einlægai'a og sterkai’a en
það líklega nokkui’ntíma hefir
verið fyr eða síðar. Ýmislegt ann-
að í sögu þessara tíma, hygg eg
að verði ekki heldur skýrt með
öði'um hætti. Guðmundur biskup
Arason og andlegur kveðskapur
þessa tíma, kvæði eins og Sólar-
ljóð, vei'ður ekki skilið nema þessa
sé gætt. En hingað til hefir þessa
ekki verið gætt sem skyldi. —
•Jón þorkelsson varð fyi’stur til
að benda á hinn rétta aldur þess-
arar heimildai’, og er það eitt af
mörgu, sem íslensk fræði eiga
honum að þakka“.
— Stórmerkur viðbui’ður má
þetta teljast í íslenski’i sagnai’itun
að gefið er út svo fonit og merkt
heimildai’rit að sögu landsins.
Ályktanir Ólafs pi'ófessoi’s um
hinn mikla viðgang katólsku
kirkjunnar hér á landi, þegar
svo snemma, ei’U vafalaust rétt-
ar. Hitt mun eigi síður sannast,
er unnið er úr hinum yngri heim-
ildum sem Fornbi’éfasafnið geym-
ir, í svo ríkum mæli, að sá vegur
katólsku kirkjunnar íslensku hélst
óslitið alla tíð, svo að sá þáttur
íslenskrar menningar og kristni-
sögu verður ef til vill öllum öði’-
um glæsilegi’i er sagður verður
með fullum rökrn.
—_o-------
Látinn er á þvei’hamri í Breið-
dal mei’kisbóndinn Ari Brynjólfs-
son f. 1849. Ilann var um skeið
þingmaður Sunn-Mýlinga.
íhaldsbolsarnir á Hvammstanga.
íhaldið vann kosninguna í Vestui’-
Ilúnavatnsssýslu síðast með ör-
fárra atkvæða meii’ihluta. Úrslit-
um réðu verkamenn á Hvamms-
tanga. Gamall uppgjafafaktor
þar á staðnum mun einkum hafa
valdið að þeir þeir kusu íhalds-
manninn einhuga. En aðalvopn
þingmannsins í kosningabarátt-
unni var það að Fi’amsóknai’-
flokksmenn væru nxeii’i og minni
Bolsar allir .saman. — En rétt
fyrir Sveinsstaðafundinn gex-ðust
mei’kileg fyrirbrigði á Hvamms-
tanga. Ihaldsverkamennirnir á
Hvammstanga gerðu verkfall og
beindu því fyrst og fremst gegn
kaupfélagi bænda. þeir fram-
kvæma það á þann hátt, sem
rússneskum Bolsum er mjög sam-
boðið. þeir lögðu niður vinnu al-
veg fyrirvaralaust og heimtuðu
mikla kauphækkun þeir notuðu
tækifærið . .rneðan . .kaupfélags-
stjóinin var fjai’verandi og þegar
skip var að korna til félagsins, til
þess að hafa sem besta aðstöðu
til að fá kröfunum framgengt. —
þeir fengu kröfunum að vísu ekki
framgengt. Bókhaldari félagsins
gat feng’ið sjálfboðaliða úr hér-
aðinu til að rjúfa vei’kfall íhalds-
bolsanna og síðan sitja þeir eftir
með sárt ennið. En hitt er svo
skýrt sem verða má, hveraig þeir
eru innanbrjósts þessir kjósendur,
sem réðu kosningu íhaldsmanns-
ins í Vestur-Húnavatnssýslu. —
Mei’kileg’t fyrirbrigði er þetta.
Íhaldsframbjóðandinn hefir Bolsa-
grýluna efst á baugi. er hann
býður sig fram. En öruggir fylg-
ismenn lians eru menn, sem fram-
kvæma vérkfall eftir fullkomn-
ustu Bolsafyrinnyndum. — Hvað
segir „aðalmálgagn íhaldsins“ um
þessa sambúð ? Tólf álna langar og
tíræðar gTeinar hefði það i'itað
ef eitthvað slíkt hefði komið fyrir
kj ósendur Fi’amsóknai’mannanna.
Á aðalfundi Búnaðax-félags ís-
lands á Blönduósi, 23. f. m. var
mai’gt rnanna saman komið. Sig-
urður búnaðai'málastjói’i flutti
skörulegt erindi um stai’fsemi fé-
lagsins. Theódór Arnbjamarson
ráðunautur flutti mjög lærdóms-
i’íkt og fi'óðlegt erindi um búnað
Húnvetninga síðustu mannsaldi'-
ana tvo. Var á hi’ossasýningai’-
fei’ðalagi um Noi’ðui’land og er ný-
kominn aftur heim. — Enn
flutti Árni G. Eylands ráðunaut-
ur erindi um vegalagning milli
noi’ðurlands og suðui’lands. —
Jakob Líndal bóndi á Lækjamóti
var endi’kosinn fulltrúi Norðlend-
ingafjói’ðungs á Búnaðai’þing til
fjögra ái’a.
Ungur bóndi á Noi’ðurlandi,
gamalkunnugur Kxistjáni Al-
bertssyni x’itstjói’a, lét um mælt
sem hér segir: Eg tel víst að Kr.
A. þekki tagl frá rófu. Eg geri
ráð fyrir að hann þekki tarf frá
kú. En eg er viss um að hann
þekkir ekki sauð frá á eða töðu
frá útheyi í stáli. þekking hans
og áhuga á landbúnaðai’málum
má af því mai’ka. Slíkur maður er
gel’ður að ritstjóra fyrir bænda-
málgagni sem út gefa kaupmenn
og útgei’ðarmenn í Reykjavík.
Sannast hið fornkveðna að fé er
fóstra líkt. — Fer vel á hinu að
hann leiðbeini leikui'um og leik-
konum í Iðnaðai’mannahúsinu,
standi íyi’ir ,,samúðai’samáti“ m.
m. í Stúdentafélaginu, því að
þangað er hneigðin. En út fyrir
kaupstaði íslenskt í veður o.s.frv.