Tíminn - 22.08.1925, Blaðsíða 2

148
TIMINN
Smásöluverd
má ekki vera hærra á eftirtöldum tóbakstegundum, en hér segir:
ZE^eylbztótDSLlk;:
Saylor Boy (i V4 og V8) frá Gr. Philips
Pinnace x/8 — sama
Marigold Plake x/16 — sama
Abdulla Mixture (í x/4 og x/8) frá Abdulla & Co.
Capstan Mixture med. x/4 frá Br. American .
do. do. — */8 — sama
Capstan N/C. — J/4 — sama
Old English Curve Cut '/4 — sama
Utan Reykjavíkur má verðið vera því hærra, sem nemur flutn-
ingskostnaði frá Reykjavík til sölustaðar, en þó ekki yfir 2%.
Ijandsverslim íslands.
Kr. 12.65 pr. 1 lbs.
13.25
13.25
23.00
16.10
16.70
17.85
18.40
Craddavirinn
„Samband“
er sterkur og tiltölulega langódýrastur.
Kaupfélögín annast um pantanir.
Sig. Rrisídíerjélurssoíi.
Sendur var úr sólarlöndum
sólarroð um óttu að boða,
sólargeisla sannleiksmála,
svarta nótt að reka á flótta,
kveðju bera köldum lýði
Kristófer, í eyjar skerið.
Kennimaður, kennimanna
kristindóms í myrkurtómi.
Kyndilberi kennivandur
kristindóms í nýjum Ijóma
lýsti oss með logablysi,
lýsti oss að Jesú krossi,
lýsti svo að leiftur gnustu,
lýsti best að himinfesting,
lýsti hann á landi frosta
lifandi máli hverri sálu.
Lauk upp bók-, sem rauk úr
rykið
í'uslaskrínu máðra lína,
strauk svo létt um stafi bókar,
strauk og blés og tók að lesa.
Kirkjumanna að kenningunni
kyndil bar og tók af skarið.
Hvílík bók! Og hvílík speki!
Hjartað fagnar, efinn þagnar.
Allir stafir urðu gulli
öllu skýrri í ritning dýrri
speki, ást og alkærleikur
alt þar var í málsins fari.
Alt var gott með eðli réttu.
Allra þjóða faðir góður,
alvís, réttvís ástar sólin
elsku bjartur veiku hjarta.
(Alt varð skýrt í andans birtu.)
Engin sál í heljar báli!
heldur þroskast allar aldir
eilífir menn í lífsins sennu!
Guð um aldir aldrei reiður,
aldrei grimmur, hefndar
dimmur.
Guð er öllum góður faðir.
Guð hinn sami, Krists og
Brahma.
Kyndilberi, kristni sendur
Kristófer þér ætíð veri
ástar þökk fyr yndislestur,
ástar þökk af huga klökkum.
Orðstýr þinn mun ætíð verða
alinn þar er saman fara
mesta vit og trúar traustið,
táp og festa og réttur lestur.
þuldi í myrkvið þrauta kilja,
þungan blés að Laugamesi,
hæfði mark. En ljósið lifði,
loga bjart á svelli skartar.
þrífið kyndil hátt og hefjið
heiðurs merkið andans sterka,
berið ljósið hærra, hærra,
hærra taki. „Drottinn vakir“.
Sigurjón Jónsson.
----0---
Frá útlöndum.
Enn harðnar tollstríðið milli
þjóðverja og Pólverja. Hinn 1.
þ. m. vísuðu þjóðverjar 10 þús.
Pólverjum úr landi og fluttu þá
með jámbrautum yfir landamær-
in, og Pólverjar gjalda í sömu
mynt.
— Látinn er lílega einn af fræg-
ustu stjórnmálamönnum Banda-
ríkjanna William Jennings Bryan,
einhver mesti mælksumaður nú á
tímum. þrisvar var hann forseta-
efni demókrataflokksins, en náði
aldrei kosningu. því næst dró
hann sig í hlje, en barðist fyrir
kosningu Wilsons. Bryan varð svo
utanríkisráðherra hjá Wilson. Var
hann jafnan hinn mesti friðar-
vinur og var því algjörlega mót-
fallinn að Bandaríkin tækju þátt
í stríðinu. En þegar Wilson hnje
að því ráði að taka þátt í stríð-
inu sagði Bryan af sjer ráðherra-
embættinu, og mat meira sann-
færing sína. Rjett áður en Bryan
dó vakti hann enn á sér mikla
athygli er hann tók að sjer að
flytja hið svonefnda apamál, sem
afarmikið umtal hefir orðið um í
Bandaríkjunum og reyndar um
heim allan.. Bamakennari nokkur
í einu fylki Bandaríkjanna hafði
sagt bömunum frá breytiþróun-
ar kenningu Darwins og þeirri
skoðun, að mennimir væm komn-
ir af öpum. Var höfðað mál gegn
honum fyrir að kenna þá lærdóma
sem koma í bága við sköpunar-
sögu ritningarinnar og sem væm
líklegir til að grafa undan krist-
indóminum. Tók Bryan að sjer að
sækja mál þetta á hendur kenn-
aranum, enda hefir hann jafnan
verið hinn strangasti bókstafs-
trúarmaður. Málið var sótt og
varið af afarmiklu kappi. Fjöldi
blaðamanna og annara gesta
þyrptist til bæjarins, þar sem
málið var sótt. Sóknar- og vam-
arræðurnar voru símaðar um allan
heim. Varð Bryan að svara, og
svaraði játandi spurningum um
hvort hann tryði því að Jónas
hefði verið í hvalnum, Jósúa hefði
getað látið sólina nema staðar
0. s. frv. Lauk málinu svo í und-
irrjetti að kennarinn var dæmd-
ur í sektir, en svo verður málinu
haldið áfram og er jafnvel búist
við að úr verði pólitiskt mál. En
Bryan mun hafa ofreynt sig, því
að hann varð bráðkvaddur stuttu
eftir að dómurinn fjell.
— Endanleg úrslit sveita- og
bæjarstjómarkosninganna frönsku
urðu stórkostlegur sigur fyrir
frjálslyndu flokkana, sem standa
að stjórninni. íhaldsmennimir
töpuðu mesta fjölda af sætum,
en allra verst urðu Kommúnistar
úti. Er flokkur þeirra nálega úr
sögunni.
— Spánverjar eru að hefja
nýja sókn í Marokkó í samvinnu
við Frakka. Er talið að nú fyrst
muni Abd-el-Krim fáanlegur til
að ræða um frið.
— Látinn er í Kaupmannahöfn
einn af frægustu vísindamönnum
Dana, Kristian Kroman, prófessor
í sálarfræði. Margir Íslendingar
hafa verið lærisveinar hans. Mik-
ið og merkilegt verk vann hann
að því að bæta mentamálaskipu-
lag Dana.
— í ársbyrjun 1923 sendu
Frakkar og Belgir stórar her-
sveitir yfir Rínarfljót og tóku í
pant mikil hjeröð, til tryggingar
skaðabótagreiðslum þjóðverja.
Hefir mjög verið um það deilt
hversu hyggilega þetta hafi verið
ráðið. þjóðverjar segja að sam-
komulagið sém síðar náðist um
greiðslurnar. hefði náðst hvort
sem er, og bæði fyr og betur-
Frakkar fullyrtu hitt. að án þeirr-
ar hótunar, sem í þessu lá, hefðu
þjóðverjar aldrei fengist til að
standa við skuldbindingar sínar.
En samkomulagið náðist og um
síðustu mánaðamót hurfu herir
Frakka og Belga aftur úr Rínar-
löndunum. Frakkar sigruðu, en
hitt er óvíst nema þeir hafi engu
að síður skaðast stórkostlega við
þessa framkvæmd.
— Mikill glundroði og ólæti
hafa orðið dögum saman í þýska
þinginu undanfarið. Hefir oft
orðið að slíta fundi vegnaólátanna
og tefst þingið stórkostlega við
þetta. Ganga kommúnistamir
best fram í ólátunum, en hinir
æstustu íhaldsmenn taka undir.
Er fullyrt í þýskalandi að um
margt sje náin samvinna milli
Kommúnista og svæsnustu
Íhaldsmannanna.
— Ritskoðunin á Italíu er orðin
svo ströng að frjálslyndu blöðin
eru að flýja úr landi. Verða sum
gefin út í Sviss, önnur í Frakk-
landi. Ýmsir af merkustu stjórn-
málamönnum Ítalíu, fyrverandi
ráðherrar o. fl. eru sömuleiðis að
flýja landið.
— Sögur hafa gengið um það
að stjórnin í Eistlandi hafi leigt
eða selt Englendingum Eysýslu og
aðra eyju í Eystrasalti. Ætli
Englendingar að reisa þar mikla
flotastöð, til þess að geta látið
til sín taka í Eystrasalti og eink-
um er sagt að þessu sje stefnt
gegn Rússum. Stjórn Eistlands
ber þessar sögur til baka og segir
engan fót fyrir. En því er samt
alment trúað að þetta hafi a. m.
k. komið til tals.
— Einn helsti herforingi Frakka
kom heim frá Marokkó fyrst í
þessum mánuði. Telur hann sig-
urhorfur Frakka að vísu góðar,
en nauðsyn muni að senda a. m.
k. 50 þús. hermanna til viðbótar
og fjarstæða sje að hugsa um að
semja frið fyr en gengið sé milli
bols og höfuðs á Abd-el-Krim.
Fyr verði veldi Frakka í Marokkó
ekki trygt.
— 12412 skip hafa strandað
við strendur Svíþjóðar síðastliðin
60 ár.
— Lloyd George gat þess ný-
lega í ræðu í enska þinginu að
árið sem leið hefði England flutt
inn matvörur fyrir 380 miljönir
sterlingpunda. Væri þessi iim-
flutningur altaf að aukast. Síðan
árið 1914 hefði árlegur innflutn-
ingur aukist um 57 milj. sterling-
punda. Væri þetta búskaparlag,
sem ekki mætti halda áfram.
Landrými væri á Englandi til að’
auka landbúnað til stórra muna,
og þó að ekki væri hægt að stunda
hveitirækt mætti auka kvikfjár-
ræktina til stórra muna.
----o----
Morgunblaðið og gengismálið. í
Morgunblaðinu á föstudaginn var
segir blaðið frá hug manna
í Danmörku í gengismálinu. —
Segir blaðið: „þar eru menn
Bóndi er bústólpi,
bú er landstúlpi.
Fyrirlestur er Páll Zóphóníasson
skólastjóri flutti 1. mars 1925 á
bændanámskeiðinu á Hólum.
------ Niðurl.
Á þá hlið stólpans, sem er gagn-
stætt þessari, vil jeg skrifa yfir-
skiiftina: hagkvæm verslun.
Við gátum ekki, og getum lík-
lega aldrei hér á landi, framleitt
þær vörur, sem fullnægja öllum
þörfum okkar. Við höfum ofmik-
ið af sumum vörum, en oflítið af
öðrum. þessvegna þurfum við
bæði að kaupa og selja vörur. Og
þá getur verið að verðið, sem við
þurfum að gefa fyrir vöruna sem
okkur vanhagar um sé svo hátt,
og sá er selur hana taki allan
hagnaðinn, sem við höfðum á
ódýru framleiðslunni, og góðu
skepnunum, 0g þá verða það aðr-
ir, sem hafa haginn af sveita okk-
ar og erfiði. Hitt getur líka komið
fyrir, að verðið sem við fáum
fyrir það sem við höfum að selja,
sé svo lágt, að munur þess og
framleiðsluverðs, verði nær eng-
inn eða hreint enginn, og fram-
leiðslan því beri sig ekki, hve
ódýr sem hún hefir verið gerð.
Að þetta hvorutveggja geti átt
sér stað, og það af ýmsum ástæð-
um, þekkja allir af ótal dæmum.
Tíðast eru það hinar mörgu milli-
hendur, sem lifa á arðinum, sem
orsaka þetta, og til að tryggja
sig hér, er það, að bændur mynda
sínar eigin verslanir, sín eigin
kaupfélög, og sín sölufélög. Og
eg verð að láta mér nægja hér,
að fullyrða að það sé sú eina
rétta leið í þessu máli. það má
deila um smá fyrirkomulagsat-
riði, en aldrei um höfuðatriðið
það, að með kaupfélögum og sölu-
félögum fæst varan, sem kaupa
þarf, með sannvirði, og fyrir seldu
vöruna fær seljandi eins og hún
seldist, og hvorki meira né minna.
Starfsfyrirkomulag félaganna get-
ur svo gert það að verkum að
þetta höfuðatriði náist misvel, en
líklega þó altaf betur, en með
öðru fyrirkomulagi. En þessa stað
hæfingu verð eg að láta vera
ósannaða hér, það gerir tíminn,
en annað í þessu sambandi má
eg til að minnast á. Og það er
það, að maður má aldrei í verslun,
frekar en í framleiðslu, afla sér
tekna á kostnað komandi ára.
En þetta hefir oft viljað brenna
við. En þetta má ekki henda þá
sem fást við verslun, og ekki
henda okkur bændur. það getur
verið freisting að gera þetta. Ef
t. d. ær — kvíaær — er orðin
nógu þung til að geta gengið sem
geld til útflutnings á fæti, er
freisting að láta hana fjúka, og
það gera sumir. En verslunararð-
urinn sem næst með því, er tek-
inn á kostnað komandi ára, og
það má aldrei. Og það gæti verið
freisting, að láta laungraða fol-
ann fara sem geltan og gróinn, en
það er að taka verslunararð á
kostnað komandi ára, að gera
slíkt, og það má aldrei henda okk-
ur. Og sömu kröfu og við hér
gerum til okkar sjálfra, eigum
við að gera til verslunarmann-
anna, bæði þeirra, er við okkar
verslanir starfa, og hinna er
starfa að verslun fyrir sjálfa sig.
Og við eigum heimting á að þeirri
kröfu sé hlýtt.
það getur líka komið fyrir,
bæði af eðlilegum ástæðum og
óeðlilegum, að t. d. einhver kaup-
maður bjóði bónda vörur ódýrari
en þær eru þá í hans eigin félagi.
þá getur verið mikil freisting að
versla við hann en ekki félag sitt.
En geri hann það, sækir hann sér
verslunararð á kostnað .komandi
ára. Og hann gerir það, bæði af
því, að versli hann við sitt félag,
þá myndar hann um leið sjóði,
sem tryggja verslun komandi ára,
og það er höfuðkostur kaupfélag-
anna gagnvart þjóðarheildiimi, og
kostur, sem frá þjóðfélagslegu
sjónarmiði, er svo mikilsverður,
að þó kaupfélögin hefðu einhver
sérréttindi í verslun frá heild-
inni, þá væri það réttmætt vegna
þessa; og því, að með því að
versla við sinn eigin keppinaut,
styrkir hann hann, en veikir sitt
eigið félag. því skildi enginn
hlaupa eftir tylliboðum af hvaða
rótum sem þau eru runnin. Við
verðum altaf, og ætíð, að muna
það, að við erum aðeins einn
hlekkur úr þjóðarheildinni, hlekk
ur sem smáslitnar og eyðist, og
þá taka nýir við, og að við eigum
að vinna að því jöfnum höndum,
að treysta hlekkina sem nú eru,
og þá sem síðar koma. Ef við
viljum gera það, þá verslum við
aldrei á kostnað komandi ára, þá
erum við trúir kaupfélagi okkar.
þær tvær hliðar landstólpans,
sem nú er eftir að minnast á, eru
annars eðlis. þessar hnigu báðar
að því að bæta fjárhag búsins, en
þó það sé mikilsvert, þá má þó
ekki gleyma því, sem heldur stólp
unum uppi, en það er maðurinn
sem reisir búið. Á hinu andlega
atgerfi hans er mikið bygt, og
þegar öllu er á botninn hvolft, er
efamál hvort það ríður ekki eins
mikið á því eins og fjármununum.
Að minsta kosti er best að það
fari saman.
Á aðra þessa hlið vil eg skrifa
bændamehning.
Landið okkar er bændaland, og
hefir til síðustu ára haft sér-
kennilega bændamenningu. Og um
helmingur þjóðarinnar hefir hana
enn. Og það sem séreinkennir
hana gagnvart kaupstaðarmenn-
ingunni, er það að hún hefir til
þessa bygt á heimafræðslunni,
meira en á fræðslu í skólum. Af
þessu hefir það leitt, að hún hef-
ir náð betur inn í afkima sálar-
innar, betur inn að manninum
sjálfum, og getað dregið fram það
besta sem í honum býr. Eg vil á
engan hátt ríra skólana, en eg
fullyrði að enginn þekkir eins vel
alla þá krókavegi, sem liggja að
því besta inni í djúpi sálarinnar
eins og móðirin, eða sá sem geng-
ur í hennar stað, og einmitt af
því er það, að með bændamenn-
ingunni fást fram öfl og kraftar
í bamssálinni, sem kennarinn gat
ekki komist að og knúð fram til
starfa. þetta megum við ekki
missa. Við megum ekki sleppa
tökunum á hinum þroskandi áhrif-
um heimilanna á bömin. Fræðslan
er góð, og geti heimilin ekki veitt
hana er sjálfsagt að taka skólana
til hjálpar, en gleymum því aldrei
að bæði veit hún manna best,
Kvar best er að sá, svo sæðið
grói, og svo veit hún líka best,
hvernig að því verður best hlúð,
svo það beri ávöxt. Sleppum því
ekki heimafræðslunni. Hlúum að
henni. Hún setur sinn svip á
sveitamanninn, saman með starf-
inu, sem altaf verður annars eðl-
is ef rjett er á haldið en starf
kaupstaðarbúans eins og áður er
vikið að. Bændamentaði maður-
inn hefir náð í það besta í sjálf-
um sér. Móðirin og heimilið hefir
fengið það fram, og hlúð að því.
Hann er því það sem hann sýnist.
Öll tilgerð og hræsni er honum
fjarlæg. Honum dettur ekki í
hug að dylja nekt sína undir
silkislæðu. Honum kæmi aldrei í
hug að vera með bera fætur í
stígvélunum, en hafa silkiboli um
leggina. Aldrei í hug að vera í
silkitreyju, en götóttri skítugri
skyrtu innan undir. Hann vill
ekki sýnast annað en hann er,
hann kemur til dyranna eins og
hann er klæddur.
Bændamenningin hefir oft ver-
ið vörn okkar og hlíf á liðnum
öldum, og svo á hún líka að
verða í framtíðinni. Og hraust-
leiki landsstólpans er mikið kom-
inn undir því að hún eflist. Höld-