Tíminn - 26.09.1925, Síða 4

170
TlMINN
Hnefahögg
fjármálaiáðherrans í bænd-
anna garð.
Sjaldan bregður mær vana sin-
um og enn vegur fjármálaráð-
herrann í þann knérrinn að sýna
bændastétt íslands svívirðingu.
í fyrra, rétt um þetta leyti,
neitaði hann að stofna Búnaðar-
lánadeild Landsbankans og hafði
það til varaar að ekki væri hægt
að lána bændum 250 þús. kr.
á sama tíma sem keyptir voru
nýir togarar til landsins fyrir
margar miljónir króna.
Síðan ætlaði hann að bjóða
bændum nýja veðdeild í staðinn
gjörsamlega óaðgengilega. Nefnd-
in sem Búnaðarfélagið skipaði í
málið hafnaði því uppkasti alveg
og kom með nýjar og merkar
tlilögur.
Enn sýndi fjármálaráðherra
stefnu sína er hann tók út úr
frumvarpi Búnaðarfélagsnefndar-
innar langmerkustu atriðin, en þá
kom Alþingi og setti þau inn
aftur.
Eitt af atriðum þeim sem Bún-
aðarfélagsnefndin bar fram var
það er stjóra Ræktunarsjóðsins
yrði skipuð samkvæmt tillögum
Búnaðarþings.
Búnaðarfélagið hélt fast á þess-
ari tillögu. Komu tveir ráðherrar
á Búnaðarþingið og varð þar sam-
komulag um að forstjórann skyldi
landsstjórnin skipa, en gæslustjór-
ana samkvæmt tillögum Búnaðar-
þings. Gerði' Búnaðarþing ráðstöf-
un um skipun þeirra af sinni
hálfu.
En þegar til Alþingis kom börð-
ust ráðherrarnir, einkanlega fjár-
máláráðherra, fastlega á móti því
að í lögunum stæði, að gæslu-
stjórarnir yrðu skipaðir sam-
kvæmt tillögum Búnaðarþings.
Fengu þeir því ráðið með tilstyrk
alls Ihaldsflokksins, að þetta vald
væri ekki fengið í hendur sam-
kundu bænda, Búnaðarþinginu.
þetta heitir að rjúfa grið —
og pótti Sneglu-Halla ljótt að bera
nafn það sem þaðan stafar. —
Er nú loks ósagður síðasti þátt-
ur þessa máls.
Til málamynda snýr fjármála-
ráðherra sér til stjómar Búnað-
arfélags Islands um að fá þaðan
tillögur um skipun gæslustjór-
anna.
öll stjórn B. I. var sammála
um tillöguna um annað gæslu-
stjórann: þórð lækni Sveinsson á
Kleppi.
þeir halda við hinni hverfulu
síbreytilegu mynt í von um end-
anlegan persónugróða, sem að
því er flesta snertir er þó rang-
fenginn. Yfir þessa hagsmuna-
kröfu breiða svo kröfueigendur
slitur af lélegri hagfræði, eða
tætlur af lánaðri föðurlandsást,
svo sem um þjóðarheiður, eða
helgi okurskulda.
Óneitanlega verður maður að
játa að gamlar skuldir, frá því
fyrir stríð, hafa á sér meiri rétt
en nýjar hálfkrónuskuldir. Eitt
af hinum gömlu, tiltölulega ríku
löndum er Svíþjóð. Samt telur
Cassel að yfirgnæfandi hluti allra
núverandi skuldbindinga þar í
landi sé frá stríðsárunum. I árs-
lok 1913 var ríkisskuld Svía 623
milj. Tíu árum seinna var hún
orðin 1643 milj. Cassel segir að
meginhluti þessa miljarðar sé
goldinn ríkinu í föllnum peningum.
Og ef svo erum hið græna tréð,
Svíþjóð, hvað mundi þá mega
6egja um hið visna, lággengis-
landið Island?
Vandræðum þeirra, sem vilja
gera peninganna eins og þeir voru
1914, er ekki lokið með þeim mót-
bárum, sem nú hafa verið til-
gredndar. þeir tala um að komast
upp í „gullgildi". En sjálft gull-
ið þannig fallið um þriðjung. 1
Bandaríkjunum kostar það gull-
En um hinn varð stjórnin ósam-
mála.
Stendur svo í lögunum, að a.
m. k. annar gæslustjórinn skuli
hafa sérþekkingu á landbúnaði og
tveir úr stjórninni báru fram til-
lögu sína um hinn gæslustjórann
í samræmi við lögin. Formaður
benti á Sigurð Sigurðsson bún-
aðarmálastjóra, þann mann, sem
mest verkið vann að undirbún-
ingi Ræktunarsjóðslaganna, enda
hafði öll Búnaðarfélagsstjórnin
farið þess á leit við hinn nefndar-
manninn, sem hér er í bænum,
Thor Jensen, að hún mætti stinga
upp á honum í hitt sætið, en hann
hafði ekki treyst sér til að verða
við óskinni vegna anna. — Vigfús
Einarsson st j órnarnef ndarmaður.
stakk upp Einari Helgasyni garð-
yrkjustjóra, elsta starfsmanni
ríkisins í opinberri þjónustu land-
búnaðarins vegna, þaulreyndum
ágætismanni, og einnig hinir
stjórnaraefndarmennirnir aðhylt-
ust tillöguna um Einar Helgason,
næði aðaltillagan ekKi fram að
ganga.
Báðum þessum mönnum hafnar
Jón þorláksson.
Valtýr Stefánsson, sem kosinn
er í stjórn Búnaðarfélagsins af
íhaldsflokknum á Alþingi, til-
nefndi sem hinn gæslustjórann
ungan pilt hér í Reykjavík, sem
ekki hefir meiri þekkingu á land-
búnaði en Kristján Albertsson, þó
að hann hafi próf í hagfræði.
þennan pilt tekur f jármálaiáð-
herrann fram yfir þá Sigurð Sig-
urðsson búnaðannálast jóra og
Einar .Helgason .garðyrkjustjóra
og skipar hann gæslustjóia Rækt-
unarsjóðs tslands.
öllu meiri lítilsvirðingu er ekki
hægt að sýna bændastétt landsins.
þvert ofan í lögin, sem leggja
svo fyrir a. m. k. annár gæslu-
stjórinn skuli hafa sérþekkingu á
landbúnaði, er skipaður í sætið
óreyndur unglingur, sem ekki hef-
ir hið allra minsta vit á landbún-
aði, en tveim mönnum, í allra
fremstu röð þeirra sem unnið
hafa fyrir landbúnaðinn hafnað.
Vita kunnugir hvað veldur.
Verður þá næsta Búnaðarþing
eitthvað öðru vísi skipað en nú ef
það tekur því með þögninni að
bestu starfsmönnum bændastétt-
arinnar, og þar með bændastétt-
inni í heild sinni, er slík svívirð-
ing sýnd af fjármálaráðherr-
anum.
-----o ...
Ritstjórí Tímans brá sér austur
að Eyrarbakka í morgun.
magn sem fekst fyrír eina krónu
1914 nú sem stendur hálfa aðra
krónu. Gullverðið miðast nú við
dollarinn og vöruverð Bandaríkj-
anna. Ef lággengisþjóðirnar í
Evrópu ætla að skapa aftur þá
mynt sem þær höfðu 1914, þurfa
þær fyrst að hefja mynt sína upp
í núverandi gullgengi, og þar ao
auki stækka peningana, sem svar-
•ar verðfalli gullsins sjálfs síðan
1914.
Hið mikla böl Evrópuþj óðanna
er óvissan um myntina, hið svikna
alinmál fjármálanna, sem nú verð-
ur að bjargast við. Meðan svo
gengur er öll verslun og fram-
leiðsla fjárhættuspil, en ekki at-
vinnurekstur í venjulegum skiln-
ingi. Og læknar viðskiftamálanna,
þeir sem mesta hafa þekkinguna
draga engar dulur á það, hver
sé lækningin. það er að festa
gengið, þar sem hver er komin.
I næsta blaði verður sagt nánar
frá þeirri Evrópuþjóð, sem gengið
hefir á undan öðrum með að lækna
fjármál sín, en það eru Finn-
lendingar. J. J.
-----o----
Slys. 27. f. m. féll Hallgrímur
Guðjónsson formaður útbyrðis af
bát sínum og druknaði. Hann var
á leið frá Reykjavík til Vest-
mannaeyja.
Hafnlausa ströndin. Fólkið við
sandana í Rangárvalla- og Vestur-
Skaftafellssýslum hefir . fengið
hafskip með vörur beint frá út-
löndum nú í þrjú ár, sem skipað
hefir verið upp á Skaftárós, Vík,
Holtsós, Hallgeirsey og í þykkva-
bæ. Var það Ásgeir Jónasson skip-
stjóri frá Hrauntúni sem fyrstur
sigldi skipinu Borg á þessa staði,
og í sumar, eftir að Eimskipafé-
lag Islands tók að sér þessar ár-
legu ferðir, var hann leiðsögu-
maður á leiguskipi því sem fengið
hafði verið til ferðarinnar. Er
vandsiglt á slíka staði sem þessa,
og þarf þolinmæði og góðan skiln-
ing á staðháttum öllum þegar ver-
ið er að koma ársnauðsynjum upp
á þessa vanköntuðu strönd. Enda
hefir Ásgeir leyst það verk vel af
hendi, sem marka má meðal ann-
ars af því, að allar verslanirnar
sem vörur fengu með skipinu í
sumar, hafa sent honum einkar
“fallegt málverk frá þingvöllum,
fæðingarsveitinni hans, eftir Jó-
hannes Kjarval, með áletruðu
þakklæti frá „fólkinu á hafnlausu
ströndinni“. — En skiljanleg er
gleði þessara héraða yfir sam-
göngubótinni, þar eð umskipun og
aukafarmgjöld hafa mjög hækkað
vöru í verði fyrir þeim undanfar-
ið, en afarmikil áhætta því sam-
fara fyrir einstakar verslanir að
eiga undir briminu um það hvort
næðist upp úr leiguskipum, þótt
fáanleg kynnu að vera.
„Stýfing skynseminnar“. Morg-
unblaðið lætur í ljós ósk um það,
að skynsemi andstæðinganna verði
stýfð. Ekki er sú ósk borin fram
vonum fyr, og verður ekki lögð
hlutaðeigendum til lasts. Hefir
heyrst að þeir Morgunblaðsmenn
hefðu von um jafngengi skynsem-
innar, væri skynsemi andstæðing-
anna stýfð, þannig að eftir væru
10%.
Frækileg björgun. Fyrif nokkr-
um dögum lágu bæði Lagarfoss
og Goðafoss í höfninni í Leith.
Bar þá svo við að einn skipverj-
anna á Goðafossi féll af þilfarinu
og út í höfnina. Var hann lítt
syndui', en gat í bili haldið sér
á floti, en barst með straumi
burt frá skipinu. Var kastað til
hans björgunhring, en það kom
fyrir ekki, því að hann náði ekki
hringnum. Var hann nú kominn
að því að drukna og þeim er á
þilfari voru féllust alveg hendur.
Bar þá að Ágúst Jóhannesson bak-
ara, héðan úr bænum, en hann
var farþegi á Lagarfossi. Kastaði
hann sér þegar í höfnina, synti
til hins druknandi manns, kom
honum í björgunarhringinn og
heilum á land.
Vegna gengishækkunarinnar hef
ir orðið að leggja upp milli 20 og
30 skipum í höfninni í Kaup-
mannahöfn. Reksturinn getur ekki
borið sig eftir að krónan steig.
Fyrstu vikuna í þ. m. bættust
við sex skip sem lagt var upp af
þessari ástæðu. Búist er við að
miklu fleiri fari á eftir. .
Kjötverð, útsöluverð í Reykja-
vík á nýju kjöti, auglýsir Slátur-
félag Suðurlands: kr. 1,90. kg. á
besta kjöti. Var í fyrra á sömu
tegund kr. 1,60.
þar sem bændur alment hafa
orðið að greiða a. m. k. 20%
hærri vinnulaun en í fyrra, og fá
hins vegar miklu lægra verð fyrir
ullina en í fyrra, er auðsætt að
útkoma ársins verður mun lak-
ari en í fyrra fyrir bændur.
Ástæðan er vitanlega hin gríðar-
mikla hækkun krónunnar, á allra
versta tíma, rétt um það leyti
sem kjötsalan er að byrja. Ef
verðgildi krónunnar hefði verið
hið sama og í vor, eins og bændui'
áttu kröfu til, hefði verð nú orð-
ið c. kr. 2,20 kg. hjá Sláturfélagi
Suðurlands af þeirri tegund kjöts
sem að framan er nefnd. þakkirn-
ar fyrír þetta ber bændum ís-
lands að tjá landsstjórninni og
íhaldsflokknum við næstu kosn-
ingai'.
Enn hefir íslenska krónan
Sjó- og bruna-
vátryggíngar.
H.f. Jón Sigmundsson & Co.
og alt til upphluts sér-
lega ódýrt. Skúfhólkar
úr gulli og silfri. Sent
með póstkröfu út um
land, ef óskað er.
Jón Sigmundsson gullsmiður.
Sími 383. — Laugaveg 8.
Símar:
Sjótrygging- .... 542
Brunatryg’ging' . . 254
Framkvæmdarstjóri . 309
Vátryggið
hjá
íslensku
félagi.
HELOTTE
Aðalumboðsmenn:
Á. ÓLAFSSON & SCHRAM
Simn.: Avo. Simi: 1493
Frá Bókafélaginu.
Islandssaga eftir Jónas Jónsson,
I. hefti, 3. útgáfa kostar héreftir
kr. 2,50.
Nýju skólaljóðin, fyrra hefti
koma bráðum á markaðinn. Búið
hafa undir prentun Benedikt
Bjarnason og Egill þorláksson
kennai'ar á Húsavík.
Rithönd Benedikts Jónssonar á
Auðnum. Nokkrir vinir B. J. gefa
út sýnishorn af rithönd hans sem
forskrift. Benedikt hefir ritað
glegsta og fegursta hönd allra
hérlendra samtíðarmanna.
FJÁRBYSSUR, langhleyptar,
ágætis tegund. Fjárskot, tvær
stærðir. Leirvörur eldhúsáhöld og
verkfæri allsk. Kornvörur, sykur
og kaffi stórlækkað.
Hannes Jónsson,
Laugaveg 28, Rvík.
Tilkyimiiig'.
Utanskólapiltur, sem ætlar að
lesa undir burtfararpi'óf gagn-
fræðadeildar Mentaskólans í vet-
ur, óskast til þess að lesa sam-
eiginlega með pilti undii' þetta*
próf. Frítt húsnæði getur komið
til greina. A. v. á.
hækkað og sterlingspundið fallið
úr kr. 22,75 í kr. 22,60.
Jónas Jónsson alþm. frá Hriflu,
kom úr utanför um síðustu helgi.
Eftir á keniur ósvinnum rað í
hug, má segja um vesalings Morg-
unblaðið. Mánuðum saman hefir
allur landslýðui' hlegið að Valtýs-
fjólunum: hugsanavillunum, am-
böguorðunum, málvillunum og
hrærigrautnum í hugsun, sem
birst hafa ríkulega í hverri ein-
ustu grein sem frá ritstjóranefn-
unum hefir komið. Og nú loks
hafa þeir fengið meðritstjóra
„Vísis“ lánaðan til að lesa yfir
greinarnar áður en þær eru endur-
prentaðar í ísafold og sendar út
um landið. Er sagt að ljótar séu
prófarkirnar þær. Aldrei fyr á ís-
landi hafa blaðamenn orðið sér svo
opinberlega til skammar, að þurfa
að fá hjálp frá öðru blaði til að
líta eftir að hugsun og málfæri
sé ekki til stórlýta.
Leiðréttingar. I greininni: Sýn-
ingar á nautgripum 1925, sem
birtist í Tímanum, óskast leið-
rjett:: 1. I þriðja kafla nefndrar
greinar, fjórða dálki, stendur:
„Á nokkuð mörgum bæjum fyrir-
finnast mæður otg systur“, en á
að vera: mæðgur og systur. 2. I
sama kafla og sama tölubl. fimta
dálki, talið frá vinstri, ofan til
Bókamenn
Og
bókasöfn
celtu eklci að draga lengi úr þessu a'ð
kaupa „Hundrað beztu Ijóð á íslenzka
tungu“ því að bólcin er bráðum uppseld.
petta er einliver allra vinsœlasta bólc-
in, sem komiff liefir út á síffari árum og
cctti aff vera til á hverju einasta heimili.
Fcest hjá bóksölum. 'Einnig send um alt
land gegn póstlcr. eða fyrirfram borgun.
1 'erð: ib. kr. 6,50 og 10,00 (í alskinni).
Ölafur Bergmann Erlingsson,
Sölvhólsgötu — Beykjavík.
Baldvin Einarsson aktýgja-
smiður, Hverfisgötu 56 a.
Hinn 22. ágúst tapaðist í
Reykjavík grár hestur 9 vetra,
dökkur í fax að tagl, vakur, vel
viljugur, nýjárnaður og ómarkað-
ur. Óli Ásmundsson, múrari
Nönnugötu 16, Reykjavík. Sími
1121,
Kennarastaðan
við farskólann í Austur-Landeyja-
fræðsluhéraði er laus. Umsóknir
sendist skólanefndinni í Hall-
geirsey.
við neðstu greinaskil, stendur:
Hofstaðarauður var kolóttur, en
á að vera: Hofstaðarauður var
kollóttur. 3. Pétur frá Stóru-Borg
var Krstófersson, en ekki Kríst-
jánsson. S. S.
Sýning Jóns porleifssonar.
Jón porleifsson málari er djarfur
og stórhuga maður. Hann dvelur
hér lieima á sumrum og málar feg-
urstu sýnir í fegurstu héruðum
landsins, en er annars búsettur er-
lendis. Enginn vafi er á, að slík ráða-
breytni er rétt. það er erfitt fyrir
ungan listamann að vaxa, eins og
hæfileikar leyfa, ef hann er inni-
l)yrgður í fáhreýttu umhverfi. Ekki
myndi Tliorvaldsen hafa orðið slíkur
maður sem hann varð, ef liann hefði
setið öll sín ungdómsár lieima í átt-
högunum.
Siðustu myndir Jóns éru aðallega
frá þingýöiium og Vestmannaeyjum*
þær I)era vott um að lislamaðurinn
er í stöðugri framför. Iiann heldui
enn enn hinum ánægjulega draum-
lyndiseinkennum, sem vöktu eftir-
tekt á æskumyndum hans, samfara
því að þróttur lians vex í allri með-
ferð litanna. Sýning Jóns í Listvina-
félagsliúsinu er enn opin nokkra daga.
Allii' sem til ná og unna í einu fögr-
um myndum og fögru landslagi ættu
að líta þar inn meðan tími er til.
K.
Ritstjóri: Tryggvi þórhallsson.
Prentsmiðjan Acta.