Tíminn - 09.01.1926, Side 1

®)aíbírti
af^ret&slur"aÖur Citnans n
5 i (j u r j í i t ^ r i 6 r t f s f c n,
Santban&síjústnu, Keyfianií.
S^fcpretbsía
%
t i m a b s er t 5amban6sf?íisi»ui
&pin öagleaa 9 —12 f. f)
5imt í96.
X. ér.
KeykjaTÍk 9. janúar 192(>
2 íiIh.1
Öllum þeim mörgu sem sýndu samúð og hluttekningu við
fráfall og jarðarför Páls Jónssonar frá Einarsnesi, vottum við
okkar innilegasta þakklæti.
Aðstandendur.
Framsóknarftuidur
verður haldinn í Sanrvinnuskólanum kl. 8V2 fimtudaginn 15. janúar.
Málshefjandi Jónas Jónsson frá Hriflu. Umræðueftii: Nauðsynlegar
breytingar á fyrirkomulagi barnaskólanna. Allir kennarar í bænura
og nágrenni eru velkomnir. Sömuleiðis fræðslumálaráðherra Jón
Magnússon.
Stiórnm.
I.
Sigurðar pórðarson fyrverandi
sýslumaður í Mýra- og Borgar-
fjarðarsýslu hefir gefið út ádeilu-
rit mikið sem hann nefnir: Nýi
sáttmáli. Hefir það vakið geysi-
mikla athygli og umtal hér í bæn-
um og verða kaflar úr „því birt-
ir hér í blaðinu.
Tíðkaðist sá siður mjög fyrr-
um, að skáldin ortu ádeilukvæði
á samtíð sína og’ er Aldarháttur
Hallgiáms Péturssonar einna
frægastur. Er Nýi sáttmáli sams-
konar ádeila á samtíðina.
Höf. er einn af elstu og merk-
ustu lögfræðingum landsins, mað-
ur sem ávalt hefir notið mikils
trausts og virðingar. pessvegna
mun mikið tillit verða tekið til
þessarar ádeilu hans. Hefir rit
hans og marga og merka kosti,
en um leið nokkra galla, og eink-
um ávantanir, sem skiljanlegt er
að málavöxtum athuguðum. En
þakklæti alþjóðar á Sigurður
þórðarson skilið fyrir að hafa
gjörst rödd hrópandans á gamals-
aldri, því að vitanlega hefði hon-
um verið um alt þægilegra að
„þegja þunnu hljóði“.
Mun enginn efa, að heilög vand-
læting og réttlætistilfinning valda
því fyrst og fremst að ritið er
samið.
II.
Höf. segir það hiklaust að hann
er íhaldsmaður. En hann er of
heiðarlegur til að geta þagað yfir
hinum mörgu og alvarlegu ávirð-
ingum flokksbræðra sinna. Hann
ræðst á suma áhrifamestu for-
ingja íhaldsflokksins með heift
og vægðarlausri hörku og sömu
meðferð, engu vægari, fá sumir
helstu menn Sjálfstæðisflokksins.
Er það eftirtektarvert að þyngst-
ar ákúrur fá einmitt þeir for-
ingjar þessara flokka, sem á sín-
um tíma stóðu fastast í gegn
þeirri kröfu Framsóknarflokksins
að fá hreint borð í íslandsbanka-
málinu.
Iíreinskilni höf. gagnvart þess-
um flokksbræðrum sínum er
fylstu viðurkenningar verð. En
hins vegar hlífist hann mjög við
að deila á tvo hina syndugustu í
hópnum: Magnús Guðmundsson
og Jón þorláksson. Eins og síðar
verður að vikið lágu þó fáir betur
við höggi, einmitt í nánu sam-
bandi við margt sem gert er að
umtalsefni í ritinu.
I fáum smáatriðum hallar hann
máli á Framsóknarflokkinn, mið-
ur réttilega. En í raun og veru
er það ekki undarlegt. Höf. er að
eðli til og af innileg-ri sannfær-
ingu íhalds- og kyrstöðumaður.
Með engum rétti verður þess
krafist, að hann skilji athafnir og
áhugamál framsækins umbóta-
flokks, sem á mörgum sviðum vill
brjóta nýjar leiðir.
IJitt er miklu eftirtektarverð-
ara, að þá er svo eindreginn og
orðhvass íhaldsmaður tekur sér
penna í hönd til að deila á sam-
tíðina, og helstu menn úr sínum
eigin flokki sérstaklega, að þá
skuli hann ekki deila harðara á
hina framsæknu menn, sem eru
honum óskyldastir í stjórnmála-
skoðunum. það ber þess vottinn
að réttlætistilfinning hans er á
háu stigi.
III.
þar sem höf. er einn af elstu
og reyndustu lögreglustjórum og
dómurum landsins, verður tekið
hvað mest tillit til ádeilu hans
um meðferð þeirra mála. Er -það
og svo að hlutfallslega mestur
hluti ritsins fjallar um þessi efni.
Mun allur þorri lesenda hans fall-
ast á, að þar hafi hann komið
að máli sem er eitt hið alvar-
legasta í íslensku þjóðlífi nú. Eru
það flokksbræður höf., Jón Magn-
ússon sem lengst hefir verið
dómsmálaráðherra undanfarið, og
Jóhannes Jóhannesson bæjarfó-
geti, sem fá þar mjög þungan og
ítarlega rökstuddan dóm.
Höf. rekur sérstaklega ítarlega
meðferð málsins út af hvarfi
Guðjóns bónda Finnssonar frá
Gufunesi. Mun það vera svo
um rnarga fleiri en þann, sem
þetta skrifar, að þeir hafa ekki
haft fulla hugmynd um rekstur
þess máls fyr. En höf. hefir haft
öll skjöl málsins í höndum og
vitnar allajafna í þau. Hann
telur meðferð málsins með öllu
óverjandi og hver einasti leik-
maður sem les frásögnina, mun
taka undir þau ummæli hans.
Hefir Tíminn oftsinnis áfelt
þann slappleika og lognmollu sem
ríkt hefir um meðferð sakamála,
og- magnast hefir hin síðari árin.
En enginn hefir svo fastlega
gripið á þessu kýli sem Sigurður
þórðarson gerir nú — og hefir
reynslu og þekkingu fram yfir
flesta aði’a.
Er það öllum vitanlegt, að ef
„miskunn sem heitir skálkaskjól“,
verður ríkjandi hjá þeim, sem
þjóðfélagið hefir falið að halda
á sverði réttlætisins, þá er hin
allra hættulegasta spilling yfir-
vofandi.
Svo sem höf. rekur með'ferð
þessa áðurumgetna máls er óhugs-
andi annað en að það mál verði
tekið aftur upp til frekari rann-
sóknar. pegar fram hefir komið
opinberlega svo rækileg gagnrýn-
ing- á rekstri málsins, frá svo
merkum manni sem Sigurður
þórðarson er, bæri það vott um
enn hættulegri svefn og andvara-
leysi, um að halda uppi lögum
og rétti í landi, ef ekki væri
frekar að hafst.
Ýms önnur mál nefnir höf. og
gagnrýnir meðferð þeirra að því
er virðist með fylsta rétti. En í
því sambandi verður að minnast
þess að hann lætur hjá líða að
minnast á stærsta hneikslismálið,
af þessu tagi, sem komið hefir
fyrir á síðari tímum, sem er
Krossanessmálið. Er að vísu ekki
hægt að krefjast þess að alt sé
tekið með í slíku riti sem þessu.
En ekkei*t mál hefir upp á síð-
kastið valdið svo almennri og rétt-
látri gremju sem Krossanessmálið.
Engu að síður á Sigurður þórð-
arson mestar þal<kirnar skilið fyr-
ir það hve drengilega hann hefir
gengið fram fyrir skjöldu um að
víta valdhafana í þessu efni. Mun
hans lengi minst fyrir það.
IV.
Annar aðalkafli ritsins fjallar
um fjármálastjórnina á undan-
förnum árum. Veitist höfundur
harðlega að flokkunum og flokks-
foringjunum fyrir óverjandi
meðferð á alþjóðarfé, í mörgum
einstökum málum, sem nefnd eru.
Óhlífinn er höf. og ekki myrkur
í máli er hann nefnir mörg dæmi
um aðfarir ýmissa einstakra
þingmanna, um að ná sér í fé
úr ríkissjóði og flokkanna að sam-
þykkja og koma sliku í fram-
kvæmd.
Ekki var síður full þörf á að
alvarlega væri tekið á Jieim mál-
um, en áður hefir ekkert íslenskt
blað tekið eins ákveðið í sama
streng og Tíminn.
Enn eru það í þessu sambandi
aðalforingjar íhalds- og Sjálf-
stæðismanna sem verða fyrir
þyngstum ákærunum. Á. höf.
þakkir skyldar fyrir að mæla
flokksbræður sína ekki undan
höggum, einnig í þessu efni.
En þó gengur hann hér feti
of skamt. Hver lá í þessu efni
betur við höggi en Magnús Guð-
mundsson, sá íslenskur fjármála-
ráðherra, sem þyngsta byrði ber
á baki: fjáraukalög-in miklu.
Og aldrei hefir spillingin í
fjármálastjórn íslands komist á
eins hátt stig, eins og nú síð-
ustu tvö árin, eftir að Ihaids-
stjórnin tók við völdum.
Hvenær hefir íslensk lands-
stjórn fyrri látið helstu stuðnings-
menn sína hafa sig til að fara í
betliför um eftirgjöf á tekju-
skatti hinna tekjuliæstu, eftir ei-
muna aflaár?
Hvenær hefir íslensk lands-
stjórn fyrri unnið önnur eins
verk til þess að kaupa á sig frið
og fylgi stuðningsmanna sinna,
eins og núverandi landsstjórn?
Kastað burt 250 þús. kr. vissum
árstekjum af tóbakseinkasölu fyr-
ir kaupmennina; þá er kvenna-
skólamál Rvíkur, Vestmannaeyja-
salan og loks hinar annáluðu
sendifarir sama Ihaldsþingmanns-
ins út fyrir pollinn, engum til
gagns, en landinu til stórkostlegr-
ar minkunar.
þessara atburða átti vitanlega
að geta í þessu sambandi. En alt
verður ekki heimtað af ákveðnum
íhaldsmanni, þótt sérlega heiðar-
legur sé og opinskár.
IJm þriðja höfuðatriði ritsins
verður hér ekki rætt, enda mun
höf. standa tiltölulega einn uppi
um þá skoðun, að fullveldi Islands
sé því hættulegt. Er höf. einveld-
issinni og virðist treysta betur á
forsjá Dana en sjálfstjórnargetu
íslendinga.
-----o----
Látnar eru nýlega: Elísabet
Bjering, ekkja Hinriks Bjerings
verslunarþjóns í Borgamesi, og
Kristín Sveinsdóttir, systurdóttir
Bjarnar Jónssonar ráðherra, kona
Tómasar Möllers, póstafgreiðslu-
manns í Sty-kkishólmi.
-----o—•—
f. 2. ágúst 1851, d. 25. okt. 1925.
25. okt. síðastl. andaðist að
Svertingsstöðum í Miðfirði húsfrú
Ingunn Gunnlaugsdóttir. Hún var
fædd 2. ágúst 1851 á þverá í
Núpsdal, en ólst upp til 14 ára ald-
urs á Efranúpi. þá fluttist hún
með foreldrum sínum að Mýrum
við Hrútafjörð. Eftir að hún varð
fullorðin, var liún nokkur ár á
Stóruborg og giftist þaðan Eiríki
Jónssyni frá Stórugiljá. þau eign-
uðust saman 10 börn. 8 þeirra
náðu fullorðinsaldri og lifa enn:
Margrét Helga, kennari á Miðnesi,
Gunnlaugur, bóndi á Reynhólum, .
Jón, bóndi á Svertiílgsstöðum,
Ingunn Guðlaug,' Eggert ólafur,
Elísabet Jónína, öll til heimilis á
Akureyri, Ingibjörg Guðrún,
kennari í Reykjavík, Björn, bóndi
í Landeyjum. öll mönnuðust þau
vel, og er sérstaklega tekið til
þess, hvað dæturnar hafi náð
góðri mentun, því jafnan er það
erfiðara fyrir meyjar en sveina,
þegar þau njóta lítils styrks, sem
mun þar hafa átt sér stað, því
þau hjón, Eiríkur og Ingunn,
höfðu lengst af þröngan efnahag,
sem vonlegt var, þar sem bömin
voru mörg og þau bjuggu í þjóð-
braut, en voru framúrskarandi
gestrisin og hjálpsöm.
Mann sinn misti Ingunn 1913.
Eftir það var hún á Sveðjustöð-
um, þar sem þau hjón höfðu
lengst af búið, þangað til hún
fór að Svertingsstöðum, til Jóns
sonar síns, sem annaðist um hana
með umhyggjusemi til dánardæg-
urs. það varð hlutskifti Elísabet-
ai', sem allar þær systur hefðu
kosið sér, að hjúkra móður sinni
í banalegunni.
Ingunn sál. var gó® kona og
greind og munu börn hennar hafa
dregið drjúgar fræðsla hennar og
fróðleikslöngun sú, er hún vakti
hjá þeim, en talsverður fjárstyrk-
ur. Hún var þeim og hin ástrík-
asta móðir. — Margir eru þeir,
nær og fjær, sem nutu góðs af
gestrisni hennar og veglyndi, sem
minnast hennar nú með hlýjum
huga og þakklæti, en jafnframt
gleðjumst við nú, vinir hennar,
yfir að hún hefir fengið þá hvíld,
er hún þarfnaðist og þráði, því
kraftar hennar voru að síðustu að
þrotum komnir, bæði andlegir og
líkamlegir.
Ingunn Jónsdóttú', Kornsá.
------------o----
Bréf
til Magnúsar Guðmundssonar.
þér hafið nú eins og stundum
endranær vakið lítið ánægjulega
athygli með opinberri framkomu.
Vil eg nú gefa yður tækifæri til
að skýra satt og rétt frá aðstöðu
yðar til hneikslismáls þess er öll
þjóðin talar nú um, og vikið var
að í síðasta blaði, sendiförinni til
Ameríku.
Blöð yðar, Mbl. og sveitaútgáf-
ur þess, hafa ekki séð nokkra leið
til að verja aðgerðir yðar í ullar-
tollsmálinu. þau standa steinþegj-
andi og ráðalaus. það er harður
áfellisdómur, en ekki harðari en
þér gátuð búist við, eftir því aem
þér hafið til stofnað.
þjóðin á fulla heimtingu á að
þér gerið ljósa grein fyrir því
hversvegna þér hafið hafnað
Birni pórðarsyni sem forstöðu-
manni Brunabótafélagsins. Björn
hefir verið sýslumaður, skrifstofu-
stjóri í stjórnarráðinu og ritari
hæstaréttar. þér vitið að hann
hefir leyst öll þessi störf af hendi
svo að ekki hefir orðið að fund-
ið. I öðru lagi hefir húsbóndi yð-
ar, J. M„ verið með við að fækka
í hæstarétti um tvo dómara og
ritarann. Björn þórðarson getur
samt setið í því embætti alla sína
daga, ef hann vill, þó að dómur-
um fækki áður. Ef yður hefði
verið ant um að spara heilt em-
bætti við hæstarétt, og fá um
leið hinn besta starfsmann til að
stýra Brunabótafélaginu, þá hefð-
uð þér veitt það Birni þórðar-
syni.
þér tókuð Árna í Múla fram
yfir. En þjóðin sér ek-kert i þeirri
ráðsmensku nema ranglæti og
hlutdrægni. Nú gefst yður tæki-
færi til að færa fram varnir, ef
nokkrar eru. En ef þér getið það
ekki, þá neyðast menn til að
trúa því, að þér veitið vandasöm
embætti pólitískum fylgifiskum,
jafnvel mönnum, sem styðja yður
nauðugir, aðeins til að þér og
Jónarnir getið hangið árinu lengur.
Svo kemur sendiförin til Ame-
ríku. þér veljið Árna aftur. Jón
þorláksson hælir yður fyrir valið
í Borgarnesi. Förinni er heitið til
Ameríku. Hún er gerð af brenn-
andi áhuga fyrir bændum, til að
bæta fyrir þeim markaðinn!
Sendimaðurinn fer héðan í byrj-
un okt. og þér um líkt leyti til
Khafnar. þið komið báðir heim
laust fyrir jól. Sendiherrann, sem
þér hafið látið Hæni og J. þ.
grobba af, að ætli að leysa vand-
ræði bænda í Ameríku, er eins og’
þér í Khöfn allan þennan tíma,
að frátaldri Svíþjóðarför hans
með Ottesen. Milli ykkar í Khöfn
var ekki nema steinsnar. þér við
Ráðhússtorgið, hann við Nýja
torg. Samt látið þér þau býsn
gerast, sem öll þjóðin veit nú um.
þér leggið í þessa Ameríkuferð
fyrst 5000 kr. af landsfé, og svo
4000, sem kaupmenn 1 flokki yð-
ar eru nú að tala um að borga.
Samt er þetta ekki nóg. Enn
koma kröfur á hendur yður.-------
Hér vantar svar um -það hvers-
vegna þér völduð þennan sendi-
herra til að mæta hjá mestu bann-
þjóð heimsins, hversvegna þér
létuð hann hafa of fjár handa
milli þennan tíma, hversvegna þér
senduð hann ekki heim miklu fyr,
og hversvegna þér senduð ekki
Frh. á 4. tfðu