Tíminn - 09.01.1926, Síða 3

TÍMINN
7
mærum Svíþjóðar og draga tölu-
vert úr herkostnaði. Rísa íhalds-
menn öfugir við þeim tillögum. Er
Friðþjófur Nansen þar einn í
fylkingarbroddi.
— Samkvæmt ósk hins frjáls-
lynda flokks Vinstrimanna í Dan-
mörku hefir stjórnin iagt fyrir
tvo prófessora háskólans, annan
lögfræðing, en hinn hagfræðing,
að rannsaka möguleikana til að
festa verðgildi dönsku krónunn-
ar nálægt núverandi verðgildi
hennar. Átti rannsókn þeirra að
vera lokið nú um áramótin.
— Svo fór að landamerkja-
samningurinn var samþyktur í
írska þinginu með 71 atkv. gegn
20. De Valera og flokksmenn hans
komu ekki á þingið. Láta ensku
blöðin nú þá von í ljós að endan-
lega sé bundinn endi á þær deilur.
Samningurinn hefir einnig verið
samþyktur á þinginu í Ulster og
í parlamentinu enska. En samn-
ingurinn hefir orðið Englandi
dýr, svo að það er beinlínis þann-
ig orðað að England hafi keypt
frið við írska fríríkið. England
hefir sem sé jafnframt orðið að
falla frá öllum kröfum um að
írska fríríkið tæki hlutfallslegan
hluta af ríkisskuldunum.
— Tuttugu af herskipum þeim,
sem þjóðverjar söktu í Scapa
Flow, hafa Englendingar nú náð
á flot aftur.
— Um miðjan f. m. var tala
atvinnulausra í Danmörku orðin
63308, en um áramótin 84595. Svo
glæsilegur er árangur gengis-
hækkunarinnar.
— Tveir þýskir íhaldsmenn
hafa verið teknir fastir og orðið
sannir' að sök um að hafa undir-
búið banatilræði við Stresemann
utanríkisráðherra.
■Cb
Aftur á móti afneitaði P. 0.
stefnu Jóns þorlákssonar í gengis-
málinu, hvort sem J. þ. tekst líka
að bræða hann við sig í því máli.
Og hann féll alveg frá skoðun-
sinni og íhaldsins að ekki vildu
fleiri en Socialistar einkasölu á
einstaka vörutegundum eftir að
búið var að sýna hverjir hefðu
helst barist fyrir einkasölu hér á
landi, enda hann sjálfur verið með
að, koma þeim á, þó að hann hafi
líka verið með að drepa þær eftir
að þær voru komnar yfir byrjun-
arörðugleikana og gefist ágætlega
og uppfylt vonir þeirra einkasölu-
feðranna, sbr. orð Magnúsar Guð-
mundssonar á síðasta þingi.
Mun þetta vera í fyrsta sinni
vissar stærðir íslenskra hesta,
sem þykja hentugar í námurnar.
Eru það hestar undir 47 danskir
þuml. og yfir 50i/2 þuml. (stang-
armál). Millistærðimar eru ekki
notaðar í námurnar, nema skortur
sé á hestum. Eftir enskum lögum
má ekki nota yngri hesta en 4
vetra til námuvinnu og alls ekki
hryssur. Árið 1923 var verð á
kolanámuhestum geysihátt í Bret-
landi, eins og menn muna. Staf-
aði það eingöngu af því að kola-
framleiðslan í Ruhr minkaði stór-
kostlega, þegar Frakkar tóku vib
stjóm kolanámanna. það verð er
því ekki hægt að leggja til grund-
vallar, þegar meta skal líkurnar
fyrir verði á íslenskum hestum i
Bretlandi í framtíðinni. Síðustu
tvö árin eru miklu nær því að vera
réttur mælikvarði á hestaverðið.
þá er meðalverð á íslenskum hest-
um, 4—8 vetra £ 13,10,0 á höfn
í Englandi. Eftir núverandi gengi
gerir þetta kr. 295,00. Kostnaður
við flutning hestanna á erlendan
markað, farmgjald, vátrygging,
hey, hirðing, útflutningsgjald og
útskipun er samtals um kr. 75,00.
Kostnaður við kaup, rekstur til
skips, haga og gæslu ef bíða þarf
SMflRA
SHiSRLlKi
ZECa.ij.pfélagsstj órar I
Munið eftir því að haldbest og smjöri líkast er
„Smára“ - smjörlíki
Sendið því pantanir yðar til:
H.í. Smjörlíkisgerðin, Reykjavík.
g'óðar og ódýrar. — fást hjá
Sambandi ísl. samv.félag'a.
Hinir margeftirspurðu grammófónar
„Sonora“ fyrirliggjandi
Samband ísL samvinnufélaga.
Hinar ágætu Prjónavélar frá Dresdner
Strickmaschinenfabrik fyrirliggjandi
Samband ísl. samyinnufélaga.
bændum „sveitaútgáfu" Mbl. þorsk-
arnir koma upp að landi við Suður- j
og Vesturland til að hrygna, og ung- |
viðið er þar fyrstu mánuðina. En full-
orðnu þorskarnir leita frá hrygningar-
stöðvunum út á djúpið, og það deyja
þeir til dýrðar Grimsby-bygðum.
Eftir þessu er draumum Ólafs Thórs
fullnægt með þvi að bændabömin
(„þorskar menningarinnar") fari úr
sveitunum („hrygningarstöðunum")
þegar þau eru vinnufær til að lifa
öreigalifi i bæjunum og úrkynjast
þar um leið og vinna þein-a skapar
eyðslueyri handa „golþorskum'' ís-
lenskrar menningar.
SnJóbOl.
í III.—IV. heíti Samvinnunnar sem
nú er að koma út kemur mynd og
lýsing af snjóbíl, sem Frakkar búa
til. Gengur liann yfir fannir og veg-
leysur, og hefir svipað burðarmagn
í samanbui’ði við eyðslu, eins og þeir
bílar sem hér þekkjast. Mjög senni-
legt er að þessir bílar fái mikla
þýðingu hér á landi og er ítarlega
gert. grein fyrir því í áðurnefndri rit-
gerð. Jafnframt er lagt til að næsta
Alþingi veiti fé til að kaupa einn
snjóbil hingað til reynslu, og fela
vegamálastjóra að gera tilraunir nú
þegar i vetur. Má búast við að mál
þetta veki mikla eftirtekt, svo mikið
sem liér er í húfi fyrir snjóahéröð
landsins.
Hænir og fjánnáiaráðherra.
Byrjað er að gefa út á Seyðisfirði
írjálslynt blað, sem heitir „Einir".
Er þar sannað að ihaldsblaðið Hænir
hefir í vor hermt eftir fjái’málaráð-
herra frá Egilstaðafundinum, að
ihaldsmenn vildu borga allar ríkis-
skuldir, og skulda svo aldrei framar,
ísland ætti að vera „rikið án rikis-
skulda". Á Box’garnesfundinum komst
J. þ. í kreppu, afneitaði skoðun sinni
og Hæni, og sagði þessi uinmæli
röng í Hæni. Bændaútgáfa Mbl. flutti
þessa árás á Hæni. En blaðið hefir
þagað siðan. Nú er það krafið úm
svar. Hefir Hænir skrökvað skulds-
óbeit upp á Jón, eða skrökvar Jón
upp á Hæni? þetta vei’ður að koma
í ljós svo skömmin skelli þar sem
hún á heima.
Ósigur P. Ottesens.
A Hvítárvöllum beið Ottesen mik-
inn ósigur á þingmélafundi fyrir jól-
in. Kreptu Framsóknarmenn að hon-
sem P. O. er verulega andmælt
á þingmálafundum hér í sýslu og
ofurliði borinn i atkvæðagreiðslu.
Orsök gengisleysis hans nú mun
vera trygð hans og fylgispekt við
íhaldið. Haldi þessari undirgefni
hans áfram eru miklar líkur til
að hann verði leystur áður en
langt líður af „hólmi“ Ihaldsins.
En þrátt fyrir alt sýndi P. O. —
eins og lærimeistari hans, J. þorl.
— hve kunnugur og sæmilega
greindur maður og nokkuð klókur,
sem er óspar á blekkingar og full-
yrðingar, getur varið vondan
málstað.
Andkflingur.
Á víð oií dreíf.
Keppni við Ehnskípafélaglð.
Nú sækja tvö stór og rík erlend
skipafélög fast keppni móti Eimskipa-
félaginu hér við land. Bergens-félagið
hefir tvö skip reglulega i ferðum við
Noi'eg, annað einu sinni á hálfum
mánuði frá Rvik til Bergen, hitt norð-
an um land til sömu borgar. Nú efn-
ir sameinaða félagið danska til hálfs-
mánaðarferða milli Kaupmannahafn-
ar og Rvíkur. Sömuleiðis gengur
skip frá þvi félagi beint milli Rvikur
og Leith. Ennfi’emur láta Danir tvö
bestu skipin, ísland og Botniu, ganga
hi’aðíerðir frá Rvík til ísafjarðar og
Akureyrar og sömu leið til baka.
Samgöngui- batna mikið við þessar
aðgerðir. En sú framför myndi hefna
sín, ef Eimskipafélagið yrði drepið
eða lamað. En sú hefir orðið reynsla
Færeyinga, að félög þessi hafa eyði-
lagt þann vísi ti) innlendrar skipa-
eignar sem kominn var á. Eimskipa-
félagið hefir nú lækkað fargjöld og
farmgjöld, en búast má við tekju-
halla á rekstrinum, því það hefir all-
ar minni og erfiðari hafnirnar, en út-
lendu félögin flevta rjómann ofan af,
eins og við er að búast.
Samkepni þessi getur orðið land-
inu til góðs, ef rjett er á haldið. Hún
á að knýja Eimskipafélagið til nauð-
synlegra umbóta, en hún verður
jafnframt að knýja alla dugandi ís-
iendinga til að styðja félagið til að
ná þvi sjálfsagða takmarki, að vera
það samgöngufyrirtæki, sem mótar
og ræður mestu um samgöngur all-
ar hér við land og með ströndum
fram.
„Hrygningarstaður íslenskrar nienn-
ingar".
Ólafur Thórs togaraútgerðarmaður
hefir á framboðsfundi í Grindavík
látið svo um mælt að sveitimar væru
hrygningarstaður íslenskrar menn-
ingar. Sýnir þetta í einu málsmekk
og lífsskoðun þeirra manna sem gefa
skips, fer eftir staðháttum. Mun
ekki of í lagt að gera þetta kr.
25,00 á hest, ef þar í á að vera
innifalin ómakslaun umboðs-
manns, eða kaupanda. Eru þá eftir
kr. 195,00 fyrir hvern hest að
meðaltali. þetta er þá verðið, sem
má gera ráð fyrir, að liægt verði
að fá fvrir þann hluta hestanna,
sem hæfir eru til námuvinnu.
Hinir eru í lægra verði. Og tala
þeirra námuhesta, sem hægt er
að selja nú í Bretlandi er mjög
takmörkuð.
Líkurnar fyrir því, að framhald
verði á notkun hesta til námu-
vinnu í Bretlandi eru mjög litl-
ar. Er ekki hægt að gera ráð fyrir
að kolaiðnaður Breta verði til
langframa í því hörmungarástandi
sem nú er. Enda að flestra áliti
búist við að ekki komist neitt
verulegt lag á námareksturinn
fyr en Englendingar breyta starfs-
aðferðum sínum frá rótum og
taka upp vélar til vinnusparnaðar
rneira en nú er gert og sporvagna
í stað hestvagnanna. Fjölgar þeim
námum ár frá ári, sem koma á
hjá sér þessari breytingu og líta
flestir svo á, að dagar kolanámu-
hestanna séu brátt taldir. pað er
því full ástæða til þess að ætla, að
breski markaðurinn fyrir íslenska
hesta verði skammvinnur úr
þessu.
Á meðan sala á dönskum hest-
um til Mið-Evrópu var óhindruð,
seldu dönsku smábændumir hesta
sína þangað, en keyptu í staðinn
íslenska hesta, sem voru miklu
ódýrari og þurftarminni en
dönsku hestamir. Eftir stríðið
hefir sífelt dregið úr þessum út-
flutningi dönsku hestanna, og nú
nýlega hafa þjóðverjar lagt háan
toll á innflutta hesta, svo gera
má ráð fyrir að útflutningur hesta
frá Danmörku verði ennþá erfið-
ari en verið hefir. Bílanotkunin
færist óðfluga í vöxt í Danmörku
og dregur það mjög úr notkun
hestanna, enda eru bílar nú orðnir
svo ódýrir að flestir bændur geta
keypt þá. Er alls ekki útlit fyrir að
sala íslenskra hesta til Danmerk-
ur eigi sér nokkra verulega fram-
tíð, enda hefir verðið verið ákaf-
lega lágt undanfarin ár og salan
mjög erfið.
I sumar sem leið seldust væn
fullorðin hross ekki nema 225—
250 danskar krónur komin til
Danmerkur, og þegar allur kostn-
aður er frádreginn (ca. 100 kr.)
verður ekki mikið eftir. Litlar
líkur eru til að verðið verði hærra
eftirleiðis, eins og áður er sagt
Um sölu íslenskra hesta annar-
staðar en í áðurnefndum löndum
þarf ekki að fjölyrða. Hefir mik-
ið verið að því unnið, bæði af
íslenskum mönnum og útlendum,
að koma hestunum á framfæri, en
alveg mistekist að þessu. Rúss-
nesku hestarnir eru líka allsstaðar
í Norðurálfunni slæmir keppi-
nautar íslensku hestanna.
Helstu líkumar fyrir nýjum
markaði er í fjalllöndum, þar sem
svipað hagar til og hér og þar sem
íslenskir hestar eru nothæfari en
sléttuhestar. Fyrverandi sendi-
herra Sveinn Björnsson kom þvi
til leiðai’ og svissneskur kaup-
sýslumaður keypti nokkra ís-
lenska hesta af Sambandinu sum-
arið 1924 og líkuðu þeir ágætlega,
en kostnaður við flutning hest-
anna og innflutningstollur í Sviss
var svo mikill, að þessi viðskifti
gátu ekki haldið áfram.Tel eg ekki
miklar líkur fyrir neinum veruleg-
um markaði þama suður frá, jafn-
vel þó takast mætti að fá tollinn
í Sviss eitthvað lækkaðann og gera
um fyrir framgöngu í einkasölumál-
unum að hann varð algerlega undir
bæði í atkvæðagreiðslu og umræðum.
Seinast ; krökvaði Ottesen, að skýrsla
Krabbe skrifstofustjóra til Lands-
Verslunar i fyrra um olíuverð í Dan-
niörku vseri ósambærileg, því að
tollur væri á oliu þar i landi. Sendi-
herra Dana hér var spurður um
oliutoil þennan og kvað hann engan
slikan toll vera í Damörku. Hefir
Ottesen því farið hér með vísvitandi
ósannindi til að afsaka frammistöðu
sína. Heima á Akranesi gekk enn
ver. þar kom herinn til sögunnar.
Sjómenn voru afarreiðir. Ottesen
vildi þá lofa sér til friðar að vera
aldrei með her aftur. En sjómönnun-
um var það ekki nóg. þeir stöppuðu
þar til málið var tekið út af dagskrá
Kaupdeila í Vestmannaeyjum.
Kaupdeila hefir staðið í Vestmanna-
evjum í tvo eða þrjá daga, og endað
með ósigri Mbl.-manna, enda er af
frásögn blaðsins að sjá, að þeir hafi
ætlað að svíkjast að sjómönnum.
Mbl. álítur að samvinnuskólinn hafi
verið þar að verki „dótinu" til óheilla.
Langsótt er sú skýring, einkum þegar
þess er gætt að eini maðurinn úr
þeim skóla, sem kom við þessa deilu,
var í sainninganefnd Mbl.-megin. En
svo vondur var málstaður Mbl., að
jafnvel bráðduglegur og hæíileika-
mikill maður úr samvinnuskólanum
gat ekki bjargað aumum málstað
þess fré bráðum ósigri.
Skökk „pólhæ3“ h]á pórarnl.
þórarinn á Hjaltabakka beitti við
síðustu kosningar þeirri skrítnu bar-
dagaaðferð að segja að íslenskir
samvinnumenn væru byltingaseggir
og vitnaði jafnan til Rússa. þegar
hann varð að standa við þennan
visvitandi róg í fyrravetur gafst
hann upp í miðri blaðagrein í
„merði". Var þar með viðurkent af
þórarni að allar sögurnar um bylt-
ingar samvinnumanna væri upp-
spuni, sern hann gæti ekki staðið
við með nokkrum rökum.En á Sveins-
staðafundinum biðu þórarins áfram-
lialdandi lirakfarir í þessu bolsevika-
máli. Hann byrjar þar með miklum
fjálgleik að tala um það, að ef hin-
ir íslensku byltingamenn, samvinnu-
bændurnir, verði hér ofan á við kosn-
ingar, þá fari þeir auðvitað að eins
og bræður þeirra í Rússlandi. þeir
hrifsi undir ríkið jarðirnar af bænd-
unum.
En það kom fát á þennan bolsevika-
fræðing, þegar honum var bent á, að
liann ætti ekki að vera að vitna i
önnur lönd, þar sem fálræði hans
og mentunarleysi stæði á jafnháu
stigi og hér sæist. þvi hvaða skoð-
anir sem menn hefðu um hina rúss-
hesku byltingamenn, þá gætu bænd-
ur Rússa ekki éfelt þá. Byltinga-
kostnaðinn við flutning’ minni en
hann var á þeim hestum, sem
Sambandið sendi þangað 1924.
því vegalengd á markaðsstað er
svo mikil, að kostnaðurinn hlýtur
alt af að verða óeðlilega hár mið-
að við verðmæti hestanna.
Mér virðist útlit með sölu ís-
lenskra hesta erlendis svo óálit-
legt, að eg tel mesta óráð af bænd-
um að halda áfram að aia upp
stóð til útflutnings, án þess að
taka það mál til rækilegrar íhug-
unar. Tilkostnaður við búrekstur
er orðinn svo mikill, að óhjá-
kvæmilegt er fyrir bændur, að
leggja vandlega niður fyrir sér,
hvaða búfjáreign gefur bestan
arð í hlutfalli við tilkostnað og
áhættu. Er það skoðun mín, að
í mörgum héröðum landsins hafi
bændur um allmörg undanfarin
ár haft einberan skaða af upp-
eldi hrossa til útflutnings miðað
við sauðfjáreign og útlitið sé
þannig, að engra bóta sé að vænta
í því efni í náinni framtíð.
Jón Áraason.
----o----