Tíminn - 20.02.1926, Page 1

<S)a(bfert
■>$ af9rct6slnr"aéut Ctmans et
Sigurgeir ^rt&rifsfon,
Sambcmösíjústnu, Heyfjaoff.
2Kfgceií>sla
C t m a n s er i Sambonösöúsinu
(Dpin Sagle^o 9—12 í b
Simt 49*
X. ár.
Reykjarík 20. febrúar 1926
8 hlafl
Til frú Kristbjargar Marteinsdóttur
i Ystafelli i Köldu-Kinn.
Nú verður þér Kinnin veðrasvöl
og vorið sem minningabj armi
og jafnvel sumur og sólskin föl,
því svo er í þyngstum harmi:
að alt er sem skuggi hjá eiivni sál,
hjá einum lokuðum harmi.
En lind eg veit, sem að líknað fær,
— þann ljósasta miskunnarvottinn —
þau blessuðu tregatárin skær,
frá trygðanna bjargi sprottin ;
þau svala og lyfta, uns sál er frjáls,
og sátt við himnanna Drottinn,
þá birtir, svo minningin megnar að sjá
hve margt er og stórt að geyma,
hve elskunnar festing er heið og há
og hugljúft hið fama að dreyma,
— hve sá er ríkur, er syrgir mest,
— að sorgin má engu gleyma.
þú skilur það, kæra. þótt skyggi að.
þinn skógur í blóma stendur;
hið góða býr sér æ betri stað,
æ bjartari’ og heitari lendur.
Og ást þín leggur hvað er og hvað var
í almáttugg gjafara hendur.
Eg minnist: í fjölda, mér fanst þar skjól
og friður og blessun þess hreina
er ykkur tvö vermdi trygðanna sól;
mín trú fann þar brauð fyrir steina.
Svo verið margblessuð, vafin þökk
og varðveitt í ljósinu eina. Hulda.

Sigurður Sigurðsson
ráðanautur.
Utan úr heimi.
Svartliðastjóm.
1 þrem fomfrægum ríkjum í
Suður-Evrópu, Italíu, Spáni og
Grikklandi, er nú hið grimmasta
einveldi fámennrar yfirstéttar. Að
nafni til standa í fararbroddi æfin-
týramenn, sem hrifsað hafa völd-
ia og beita þeim með hörku. En í
raun og veru er hver slíkur sefin-
týramaður leiksoppur í hendi
stéttar, er nýtur hagsmuna af
harðstjóm í landinu.
Nafnið svartliðar er bæði dregið
af búningi þess hers, sem styður
harðstjóm ítala, og þá ekki síður
vegna dæmafárrar grimdar, er
valdastétt þessi beitir við alla
frjáislynda menn í landinu, sem
láta nokkuð bera á skoðunum sín-.
um.
Svartliðastefnan er sprottin upp
á Italíu eftir að styrjöldinni lauk.
Ógnir og eymd hemaðarins höfðu
haft spillandi áhrif á þjóðimar.
Með friðnum urðu hundruð þús-
unda af mönnum, sem árum sam-
an höfðu starfað að manndrápum
og grimdarverkum, atvinnu- og fé-
vana. Ástandið á Italíu var um
þessar mundir erfitt mjög, geysi-
miklar ríkisskuldir og þungir
skattar. Efnamennimir óttuðust
skattana, sem þó voru óhjákvæmi-
legir. þá gera efnamennirnir og
hinn atvinnulausi tfarandlýður úr
hernum bandalag sín á milli. Ann-
ar lagði til féð, hinn líkamsorkuna.
Hermennirair urðu verkfæri og
vamarlið „yfirstétta" landsins
móti öðrum borgurum landsins.
Her svartliða óx brátt yfir höfuð
lögreglu og hervaldi ríkisins.
Svartliðar réðust á andstæðinga
sína með ofbeldi hvar sem þeir
sáu sér færi. þúsundir kaupfélags-
búða voru brendar og lagðar í eyði,
af því að keppinautar kaupfélag-
anna hötuðu þau og svartliðamir
vom fúsir til hryðjuverkanna.
Helstu leiðtogar frjálslyndra
manna í landinu voru drepnir eða
flúðu úr landi. Svartliðamir höfðu
þjóðina gersamlega á valdi sínu.
Konungurinn varð eins og brúða í
höndum svartliðaflokksins. Við
kosningar stóðu svartliðar með
byssur og sverð hvarvetna þar sem
unt var að ógna kjósendum til að
fylgja hinni nýju ofbeldisstjóm.
þegar svartliðar höfðu á þennan
hátt náð stjóm landsins í hendur
sínar, breyttu þeir stjómar-
skránni þannig, að eftir kosningar
fékk stærsti flokkur þingsins flest
öll sæti þingsins, en minni flokk-
amir töpuðu að sama skapi. Á
þennan hátt var þingið orðið leik-
soppur í höndum svartliða, og
valdið fengið með ofbeldi. Andófs-
flokkamir gengu þá um stund af
þingi, og tóku engan þátt í lög-
gjöf með svartliðum. En stjórnin
breytti ekki um hætti, og herti á
kúguninni. þá sáu andófsflokkam-
ir að þeir gátu fremur unnið hin-
um kúguðu stéttum landsins gagn
með því að vera rödd hrópandans
á þessari eyðimörk kúgunarinnar.
þeir komu aftur í þingsalinn. En
litlu síðar hvarf einn af helstu
mönnum stjórnarandstæðinga á al-
faravegi um hádaig, inni í miðri
Rómaborg. Brátt var fullvíst að
svartliðar höfðu vegið manniim til
að forðast uppljóstranir um glæpi
þeirra, er hann vildi gera heyrum
kunna í þánginu. Nokkru síðar
fanst lík þingmannsins grafið á
víðavangi utanborgar. Morð þetta
vakti geysimikla eftirtekt, og það
þvi fremur, sem morðing j amir'
reyndust að vera aldavinir sumra
hæstsettu mannanna í svartliða-
hreyfinigunni. Rannsókn, dómur og
fangelsisvist glæpamannanna var
skollaleikur einn og eftir stuttan
tíma vom helstu forsprakkai’
morðsins látnir lausir.
Á Spáni hefir orðið sama niður-
staðan. Harðstjórinn de Rivera
stjómar þar með valdi hermanna,
sem biðu ósigur fyrir smáþjóð í
Afríku, en geta haldið niðri vopn-
lausum almenningi heima fyrir.
Að sögn höfuðskálds Spánverja,
sem nú er í útlegð í Frakklandi, er
Alfons Spánarkonungur í hinum
allra nánasta félagsskap við svart-
liðahervaldið spánska.
I hinum betur mentu löndum í
Evrópu miðri og norðanverðri hafa
einstöku menn látið sér koma til
hugar að koma á fót svartliða-
stjóm að suðrænum sið. En í
Frakklandi, þýskalandi, Englandi
g á Norðurlöndum, hafa raddimar
um ofbeldisstjóm verið kæfðar í
fæðingunni. 1 Englandi gefa svart-
liðar út ákaflega fylgislaust og
ómerkilegt tímarit, English Re-
view, sem að engu er haft í sínu
landi. því merkilegra er að Mbl.
hefir birt þýðingu eftir þessu riti,
væmið lof um ofbeldisstjómina á
Spáni. Og þessi þýðing var eftir
einn af kennurunum við háskóla
íslands. J. J.
----»----
Fréttir frá Alþingi bíða næsta
blaðsvegna þrengsla.
Alvarleg áminning.
Gott er að læra aí reynslu er-
lendra þjóða.
F.r íslenskum bændum fróðlegt
að heyra hvemig gengishækkunin
hefir komið niður á dönskum
bændum.
Eftirfarandi tölur eru teknar
eftir opinberum skýrslum dönsk-
um og sýna afleiðingar gengis-
hækkunarinnar á verðlag land-
búnaðarafui’ðanna í Danmörku.
Hinn 18. des. 1924 fengu dansk-
ir bændur 30 y2 eyri fyrir ný-
mjólkurpottinn. Rúmu ári síðar,
hinn 7. jan þ. á. fengu þeir 15
aura.
Hinn 18. des. 1924 fengu þeir
61/2 eyri fyrir pottinn af undan-
rennu, en 7. f. m. fengu þeir 3
aura.
Hinn 18. des. 1924 fengu þeir
600 kr. fyrir 100 kg. af smjöri,
en 7. f. m. fengu þeir 306 krónur.
Verðlækkuuin er um það bil
50%. Helmingi lægra verð fá
danskir bændur nú fyrir vörur
sínar en í fyrra, vegna igengis-
hækkunarinnar, en margir stórir
útgjaldaliðir við framleiðsluna
hafa ekki, eða aðeins lítið lækkað.
Verkalaun eru mjög lítið lægri,
skattar og opinber gjöld nálega
þau sömu 0. fL
þarf ekki orðum að því að eyða
nverjar afleiðingarnar verða um
afkomu dönsku bændanna. Og hitt
er öldungis víst, að samskonar
hætta vofir yfir bændum fslands
í næstu kauptíð, vegna hinnar
gífurleigu gengishækkunar sem
orðin er, hvað þá ef meira vofir
yfir, samkvæmt stefnu lands-
stjórnarinnar.
Sala frosna kjötsins til Eng-
lands, sem létti á norska markað-
inum, og hækkun norsku krón-
unnar bjargaði frá hinu allra
versta í þetta sinn.
Á næsta hausti koma afleið-
ingarnar fyrst tfram með öllum
þunga
-..-o-.....
Jarðaríör Sigurðar Jónssonar frá
Ystafelli fór fram að Ljósavatni laug-
ardaginn 6. þ. m. að viðstöddu afar-
miklu fjölmenni. Húskveðju í Ysta-
felli flutti séra Hermann Hjartarson
en séra Sveinn Víkingur flutti lík-
rœðu i kirkjunni. Auk þess fluttu þar
kvæði og ræður nokkrir af sýslungum
hins látna. Fór kveðjuathöfn þessi vel
fram og af miklum alhug. — Kvæði
eftir Huldu, sem birtist í þessu blaði,
var flutt við útförina.
Hann var fæddur 4. dag. októ-
bermánaðar 1864, á Langholti í
Flóa. Foreldrar hans voru merk-
ishjónin Sigurður Sigurðsson og
Margrét þorsteinsdóttir, er þar
bjuggu í 30 ár. ólst hann þar upp
hjá foreldrum sínum. Faðir hans,
Sigurður, dó 1905, var sonur Sig-
urðar bónda í Oddagörðum í Flóa,
ólafssonar bónda í Vetleifsholts-
helli, Sigurðarsonar bónda í Borg-
artúni, Hafliðasonar, bónda á
Syðsta-Bakka í þykkvabæ (dó
1791), þórðarsonar Skálholtsráðs-
manns (dó 1747), er lengi var
skrifari Árna Magnússonar við
jarðabókarstörf hans, þórðarson-
ar sýslumanns á Ingjaldshóli,
Steindórssonar sýslumanns Finns-
sonar og hefir Steinn Dofri ætt-
fræðingur ætlað að þann karllegg
megi rekja til Ingólfs landnáms-
manns. En Margrét, móðir hans,
var dóttir þorsteins bónda í Lang-
holtsparti í Flóa, Stefánssonar
bónda í Neðradal í Biskupstung-
um, þorsteinssonar bónda í Dal-
bæ í Ytrihrepp, Stefánssonar
prests í Steinsholti þorsteins-
sonar.
Árið 1887 réðst hann norður að
Stóruvöllum í Bárðardal, til að
nema þar sauðfjárhirðingu. Dvaldi
hann þar eitt ár. 1888 fór hann
til búnaðarnáms að Hólum, og út-
skrifaðist þaðan 1890. þá réðist
hann hjá nýstofnuðu búnaðarfé-
lagi í þingeyi’arhreppi í Dýrafirði,
og vann hjá því í tvö ár. 1892
gekk hann í þjónustu Búnaðar-
félags Suðuramtsins, og vann hjá
því í 5 ár. öll þessi ár starfaði
hann að jarðabótum og leiðbein-
ingum á sumrin, en kendi börnum
á vetrum.
Árið 1897 fór hann utan til
frekara náms, með styrk frá Bún-
aðarfélagi Suðuramtsins. Dvaldi
hann erlendis tæp tvö ár. Fyrri
veturinn á Ladelund mjólkurskóla
en hinn síðari á landbúnaðarhá-
skólanum í Ási. Sumurin notaði
hann til að ferðast um Norður-
lönd. Kynti hann sér þá vandlega
búnaðarfélagsskap nágranna okk-
ar og ýmsar nýjungar, er hann
áleit að orðið gætu hér til þrifnað-
ar. 1899 kom hann úr utanför
þessari. Var á þessu ári stofnað
Búnaðai’félag Islands, og fyrsta
Búnaðarþingið háð. Átti hann sæti
á því, og tveim þeim næstu —
1901 og 1903. 1. janúar 1900 varð
hann ráðanautur hjá Bfl. ísl. og
vann fyrir það alla stund síðan.
Enn fór hann utan 1903 og 1923
til að kynna sér nýjungar í er-
lendum búnaði.
Mörg trúnaðar- og vandastörf
voru honum falin, t. d. ótti hann
sæti á Alþingi 1901 og 1909—
1919. Við kosningar 1902 gaf
hann ekki kost á sér til þingsetu.
Eins og fyr segir dvaldi Sig-
urður í foreldra húsum þar til
hann var 22 ára. Var heimilið hið
mesta myndarheimili; og faðir
hans í fremstu bænda röð. Var
hann einn af brautryðjendum
jarðabótastefnunnar sunnanlands
og atorkumaður hinn mesti. Hlaut
liann verðlaun úr gjafasjóði Krist-
jáns konungs IX., ái’ið 1901. Var
því hvortveggja að Sigurður ráða-
nautur átti kyn til þess að verða
framsýnn atorkumaður, enda sá
hann það straks fyrir sér. Sagði
hann mér svo sjálfur að hann
hefði snemma fundið, að Sunn-
lendingar myndu ekki eins miklir
sauðfjárræktai’menn og þingey-
ingar. því vistaðist hann norður
þangað, til að fá tækifæri að
kynnast því fyllilega, ef hann síð-
ar gæti flutt Sunnlendingum ein-
hverjar nýjungar er yrðu þeim að
liði. Sannaðist þaraa hið fom-
kveðna, að snemma beigist krók-
ur til þess er verða vill, því alla
tíð síðan var það Sigurðar mesta
yndi að miðla öðrum af þekking
sinni, reynslu og athugun. Er
hann hafði notið leiðbeininga
Bárðdæla höfðu honum opnast ný
útsýni, og; mörg ný viðfangsefni
til umbóta blöstu við. Réðst hann
þá í Hólaskóla og stundaði þar
nám í tvö ár.
Með starfi hans í Dýrafirði
byrjaði starf hans sem ráðanaut-
ur bændanna. Er hann hafði starf-
að sem kennari og ráðanautur í
jarðyrkju í samfleytt 7 ár, hafði
hann rekið sig á fjölda spura-
inga sem þurfti að svara, fjölda
viðfangsefna sem biðu úrlausna.
þá loks gat hann farið utan, með
atbeina Búnaðarfél. Suðuramts-
ins til framhaldsnáms. Er hann
kom út í löndin urðu fyrir honum
fjölda nýjungar sem okkur voru
nauðsynlegar og hollar, ef stakk-
urinn væri sniðinn eftir okkar
vexti, og er hann kom heim 1899
átti hann offjár í hugsjónum,
vonum og fyrirætlunum, er hann
vildi gefa þjóð sinni og landi og
eftir það varði hann æfinni til að
fá þjóðina til að þiggja gjafim-
ai’ og hagnýta sér þær.
Að segja sögu Sigurðar ráða-
nauts, sem búnaðarfrömuðs, er að
segja sögu Búnaðarfélags Islands,
því hann byrjar sem starfsmaður
félagsins þegar það er stofnað og
tekur þátt í öllum stærri málum,
sem það lét til sín taka, enda þótt
það nú fyrir fáum árum fjölgaði
starfsmönnum sínum, svo verka-
hringurinn yrði stærri og verkin
skiftari. Svo eg telji fátt af
mörgu er hann kom á til bóta,
nefni eg fyrst rjómabúin og naut-
gripafélögin. Hafði hann kynt sér
ítarlega samskonar félagsskap í
Danmörku, og sá hvaða féþúfa
þetta var Dönum. Hefir hann
með þessum félagsskap lagt
grundvöll að framtíðarvelgengni
margra sveita landsins. Sýndi
hann jafnan frábæran áhuga á að
hvetja bændur og leiðbeina þeim
með þessa hluti, og er víst að
þetta eitt mundi nægja til að
halda nafni hans á lofti um lang-