Tíminn - 20.02.1926, Blaðsíða 3

Tíminn - 20.02.1926, Blaðsíða 3
TIMI N N 31 getur söludeildin ekki á þá velt, en þeirri er deildarmenn sjálfir eiga. Eg geri ekki ráð fyrir að G. Fr. geti nefnt dæmi þess að annað eigi sér stað, og er þessi ásökun hans þá að engu orðin. Hitt er annað mál hvort að í skipulagi félagsins og framkvæmd þess eru settar nægilegar skorð- ur igegn skuldasöfnun hjá félags- mönnum yfirleitt. Eg tel að nokk- uð vanti til þess enn. Nú eru ýmsir helstu áhugamenn í félag- inu, búnir að leggja fram tillög- ur til breytinga á nokkrum skipu- lagsatriðum félagsins og til á- herslu á eftirlitinu. Ef að bréf- ritaramir, Sigurjón og Guðm., hefðu fylgt þessum mönnum að málum, oigi sýnt vilja til umbóta á því, sem þeir töldu áfátt í fé- laginu, þá var meiri ástæða til að þeir vildu um það skrifa. En nú hefir Sigurjón áður lýst sig and- sæðan þessum tillögum og um hinn þarf ekki að ræða í því sam- bandi. G. F. endar grein sína með því að samvinnan eigi einungis að vera hagsbótastefna á viðskifta- sviðinu. það eitt hafi hún áður verið í þingeyjarsýslu. En með þessu gerir hann eldri mönnun- um rangt til. þeir ætluðust til að samvinnan væri víðtækt menn- ingarmeðal, er leiddi til andlegs þroska einstaklinganna af sjálfs- dáðum og væri notuð við margs- konar viðfangsefni. Eða hvað hyggur G. F. að þeir hafi ætlað að vinna með stofnun bókasafns- ins á Húsavík og mörgu fleiru? þórólfur Sigurðsson. ----o---- Á víð og dreíf. „Frelsisherinn". Sjálfstæðismennimir Sigurður Egg- erz, Jakob Möller og Benedikt Sveins- son starfa nú að því að treysta fylgi sitt í Reykjavík. Starfa þeir að fé lagsmyndun, og safnast að þeim nokkurt lið, einkum smákaupmenn og búðarfólk. Telja þessir menn frels- ið sitt mesta áhugamál, 'en ekki þyk ir þess hafa orðið mikið vart, nema við að brjóta niður tóbaksverslun landsins og opna fyrir steinolíufélag- inu. Hið nýja félag er af sumum kallað frelsisherinn, og ýms nöfn dregin af því. Annað af blöðum þeirra er þá kallað „Herópið", en hitt „Ungi hermaðurinn“. Mbl. þykist vera allreitt þessu nýja félagi, en þarf frá- leitt að vera það. það eru ekki nema nokkrar vikur síðan „Vísis“-herinn gekk til kosninga undir merki Mbl. — Úti um land mun „herinn“ hafa lítið fylgi. Verslunarmannastéttimar þar „hallast" víst nokkuð tryggilega að íhaldinu. Hamskifti. Hér í bænum hefir um nokkur ár afla sér meiri þekkingar. þetta ættu skólabókahöfundar vorir að hafa hugfast, það er ekki aðal- atriðið að fylla bókina með vís- indalegum staðreyndum, heldur hitt, að gera hana svo skýra og skemtilega að bömin eða ungling- arnir þrái að fá meiri og víðtæk- ari lærdóm. Ef áhugi þeirra er vakinn, er öllu borgið. Höfundamir hafa lagt feikna mikið starf í bókina. Hún. er bygð á nýjustu rannsóknum sagnfræð- inga. Einstök atriði geta þó orkað tvímælis. Til dæmis virðist vera gert of mikið úr menningaráhrif- um krossferðanna. það er nokkum veginn víst að áhrif Araba komu til Norðurálfuþjóðanna yfir Spán og Sikiley enigu minna en yfir Sýr- land og Litlu-Asíu. í bókinni er fjöldi af nýjum orðum. Flest eru ágæt, til dæmis: rismynd (Relief), áttamörk (Vind- rose), röktog (Sofisteri). Aftur á móti er blæti (Fetisch) fremur óheppilegt orð. það er í mesta máta óviðfeldið Hálf jörðin Karlsskáli víð Reyðarfjörð er laus til ábúðar frá næstu fardögum. Jörðin er vel húsuð, stórt tún, óþrjótandi fjörubeit gott útræði, Ennfremur fylgir rafmagn til Ijósa og hitunar. Semja ber við Björn Eiríksson Búðareyri í Reyðarfirði. Jörð til sölu. Jörðin Einarsnes í Borgarhreppi fæst til kaups og ábúðar í næstu fardögum. Jörðinni geta fylgt nokkrir hestar og kýr, ef óskað verður. Tilboð sendist hingað á skrifstofuna fyrir 20. n. m., en þann dag verður haldinn skiftafuudur í búinu, og ákvörðun væntanlega tekin um söluna. Skrifstofu Mýra- og Borgarfjarðarsýslu, 15. febr. 1926. Cr. Bj örnsson. starfað afturhaldsfélag, er nefndist „Stefnir“. Fyrir æðimörgum árum var Ólafur Thors kosinn formaður. En honum lét stjórn sú miður vel. Fund- ir nálega aldrei, eða félagsvinna, og drafnaði Stefnir þannig niður, uns honum var slátrað á dögunum. fhald- ið stofnaði þá nýtt félag, og nefnir það eftir þeim pésa Mbl., sem sendur er út um sveitir gefins. Magnús Jóns- son dósent er formaður þessa félags. það telur eina af sínum helgustu skyldum að gæta að heiðri landsins út á við. — Batnandi manni er best að lifa. En engin merki sjást enn í verki um endurbætta sómatilfinningu. Stjómmálafélög í Rvik. Eitt geta bændur lært af samtök- um þessum i höfuðstaðnum: Að þeir verða að halda saman ef þeir eiga ekki að verða algerlega undir í lifs- baráttunni. Heildsalar og útvegsmenn standa að Mbl. og gjafadilkum þess. Nýja félag M. J. er stjórnmálaskipu- lag þeirra i bænum. Smákaupmenn- irnir hnappast aftur meira um „Vísi“, og „frelsisherinn" er fylking þeirra. þessir tveir aðilar hljóta jafnan að vinna mikið saman og eru dæmin mörg frá undanfömum árum. í ann- an stað halda verkamenn í bæjun- um fast saman. Koma ný og ný dæmi um mátt samtakanna þeim megin. f dag var á Alþingi lesið upp skjal frá Akranesi, þar sem c. 200 sjómenn, kjósendur Ottesens, mótmæltu harð lega herfrumvarpinu sæla frá í fyrra. Er stjómin og lið hennar erðið svo hrætt við herinn, að Ólafur Thors, sem i fyrra gerði það sem hann gat til að ýta á flokksbræður sína í þessu efni, hefir nú opinberlega orðið að af- neita „hernum" og lofa að vera á móti slíku frv. ef fram kæmi. Sam- tök verkamanna og föst mótmæli hafa bjargað þeim frá að verða „offur“ vina sinna úr íhaldinu. — Ef bændur stæðu þétt saman, mundi alt annað verða uppi á teningnum um aðstöðu þeirra í ræktunar-, banka- og sam- göngumálum. þrátt fyrir að samtök bændanna ná ekki nema yfir best mentu hluta landsins, hefir þó í skjóli þeirra tekist að ávinna töluvert fyrir stéttina alla. En vianlega er sá sigur ekki að þakka þeim bændum, sem hafa stutt andstæðinga stéttar sinnar eða keppinauta. Landskjörið. Fullyrt er um fimm lista, og fjórir efstu menn víst fastákveðnir: Bríet Bj arnhéðinsdóttir, Sig. Eggerz, Jón Baldvinsson og Jón þorláksson. Eng- inn af þessum aðilum hefir spurt þjóðina með prófkosningu nema Framsóknarmenn. þátttakan í þeirri prófkosningu er mjög almenn og ber vott um mikinn áhuga. Enn eru ekki öll skilríki komin úr sveitinni, og þessvegna er listi Framsóknar ekki fullgerður eins og sumir hinna. Má vænta þess, að flokksmenn úti um land bindi sig ekki við annarlega lista meðan stendur á þeirri rannsókn, að heyra sagt um Karl mikla, að hann sé með réttu talinn sigur- sælasti herkonungur á miðöldum. Karl var höfundur nýs ríkis og menningarfrömuður einn hinn mesti sem verið hefir. þó hann ætti í sífeldum ófriði, þá getur hann ekki kallast herkonungur. Eftir íslenskum skilningi hæfði það nafn betur Sveini tjúguskegsg Temudjin eða Tamerlan, og sann- arlega voru Mongólakonungarnir fult svo sigursælir og Karl mikli. Eins og oft vill verða, þegar tveir menn vinna saman að bók, gætir dálítillar ósamkvæmni á stöku stað. Til dæmis er sagt á bls.. 35, að Arabar hafi lært af Kínverjum að þekkja áttavitann og flutt hann síðan til Norðurálfu, en á bls. 179 er talið að Norður- álfumenn hafi fundið hann upp, Qgi mun það réttara. þetta eru nú altsaman smá- munir og auðvelt að bæta úr þeim við næstu útgáfu. Sem heild er bókin fyritaks góð. Nokkur mun- ur er þó einstökum köflum. Best- sem bæði er réttlát og virðir mann- gildi kjósenda. KynlistL þegar konur fengu atkvæðisrétt í bæjarstjórn, settu þær t. d. í Rvílc inn margar konur. Ekki fyrir áhuga þeirra eða þekkingu á bæjarmálum, heldur af því konum fanst skylda þeirra að kjósa konur. En þessar kon- ur i bæjarstjórninni áttu þar ekki heima og voru ekki endui’kosnar. Nú um langt skeið hefir engin kona ver- ið í bæjarstjórn Rvíkur. Auðvitað koma konur þar aftur og líklega fljót- lega. En þá lcoma þær vegna hæfi- leika sinna, sem fulltniar fyrir viss- ar stefnur, en ekki af þvi að konur hafi kosið þær, aðeins af því þær voru konur. I. H. B. var kosin af því hún var kona, en ekki fyrir neina stefnu. Hún var kosin af fjöldá sveitakvenna, sem gáðu þess lítt að þær voru í sak- leysi að útvega Mbl.liðinu eitt sitt allra þaultryggasta atkvæði. Gott dæmi um hve mishepnuð sú kosning var, er kvennaskólamálið. Jón Magn- ússon bar í fyrra fram frv. um að taka kvennaskólann í Rvík algerlega á landið. En þegar G. Ó. vildi láta hið sama ganga yfir Blönduósskól- ann. þá barðist íulltrúi kvenfólksins á þingi allra manna mest móti því. Af hverju? Af því hún var fulltrúi kaupstaðarkvenna og vildi reka er- indi þeirra. Kaupstaðarskólinn átti að vera ríkisskóli, en smáþorps- eða sveitarskólinn ekki. það er ekki hægt að nefna eitt einasta mál sveita- kvenna sem I. H. B. hefir beitt sér fyrir á þingi. þar hafa karlmenn, sem skyldu þörf sveitanna, orðið að bera hitann og þungann af starfinu. Reynslan sannar þannig, að það á að kjósa konur og karla á þing jöfnum höndum, vegna skoðana þeirra, á- huga og dugnaðar. það er eini sjálf- sagði mælilcvarðinn. Moggi á villigötum. Fenger fékk nýlega 80 þús. kr. eftir- gefnar, skuld á Austfjörðum. Aðrir borga fyrir hann með okurvöxtum til bankanna. Samhliða lætur hann blað sitt vita símaafnot sumra þingmanna, is þykja mér kaflamir um stétt- ir og mentir bls. 109 og áfram, og Italía 1300—1500. Viðreisn vísinda og lista bls. 161 og áfram. Sá kafli byrjar með greinum þeim er eg set hér til sýnis, handa þeim, sem ekki hafa lesið bókina. „Hugmyndum miðaldamanna um heiminn og náttúruna var þrönigur stakkur skorinn. öll til- veran komst fyrir innan krappra takmarka og var ekki stærri en svo, að maðurinn gat litið hana alla. þar var alt í föstum skorðum, jörðin var þungamiðja alheimsins, en himinn og helvíti hólfað sund- ur í ákveðnar, afmarkaðar deildir. Heimurinn var lítill en vistlegur og notalegur, þrátt fyrir öll véla- brögð djöfulsins. En þá gerðust alt í einu þau tíðindi í lok mið- alda og upphafi nýjaldar, að ver- öldin færðist út í allar áttir. það varð fyrst,, að iðnir og skarp- sýnir fræðimenn grófu upp 'gaml- an, hálfigleymdan heim, sem menn höfðu áður haft mjög ófullkomin kynni af. Menn tóku að beina t. d. J. J. — Svo vel vill til að ef á að fara út i þá reikninga, þá standa sumir ihaldsmenn með miklu meiri símanot tiltölulega. þannig notaði einn duglegasti ihaldsþingmaðurinn, Jóhann úr Eyjum, næstum því eins mikið i símtöl til síns eina kjördæm- is, eins og hinn landkjömi Framsókn- armaður fyrir alt iandið. Sé litið á aðstöðumuninn í sambandi við eitt kjördæmi, eins og Vestmannaeyjar og Vestur-Húnavatnssýslu, eða sam- band við kjósendur í eitthvað 15 kjördæmum, þá sést hve varlega Framsóknarmaðurinn fór með slík hlunnindi. Fenger ætti, áður en hann fer lengra út í þcnnan samanburð, að athuga muninn á því tvennu: ITans vegna tapar Iandið 80 þús. á einni skuld á Norðfirði. — En um likt leyti verður umræddur Fram- sóknarmaður valdur að því, að þingið fær skjal, sem eykur tekjumagn fjárlaganna nú um meir en 600 þús. Hvor hefir sparað meira? ** ----0---- t Siflp Mipssm Glerárskógum. f. 12. júní 1871, d. 7. des. 1925. Lag: í dag er glatt í döprum hjörtum. Var nóttin löng und hríðar-hærum, er Hel þér rekkju bjó? Og sofna ei flestir svefni værum í sæng úr vetrarsnjó? — Ég veit, er þiljur gaddsins gnesta, er gott í Drottins nafni . blund að festa; þótt foldin stynji byli byrgð er bjart hið efra, heiði og kyrð. Og hvers er þá við svefn að sakna í sorta næturhríð, er Guð oss lætur glaða vakna og gróa nýrri tíð? Er Drottinn engill dýrðarríkur af dáins augum feigðarhöfgann strýkur. Vér kljúfum loftin breið og blá á björtum vængjum jörðu frá. allri sinni athygli að hinum glæsi- legu mentum og hinu stórvirka mannlífi grískrar og rómverskrar fornaldar, en vörpuðu skólafræði miðaldanna útbyrðis, og brátt blasti þúsund ára ríki hinnar fomu menningar við augum þeirra í allri sinnii dýrð. Næstum jþví samtímis fundu djarfir sægarpar forn og ný undralönd bæði í austri og vestri, o® komust menn þá að raun um, að jörðin var miklu stærri en áður hafði verið ætlað. Og loks uppgötvuðu menn litlu síðar, að það fór talsvert minna fyrir jörðinni í alheiminum, held- ur en kirkjan hefði kent. Himnar miðaldanna hrundu og jörðin varð að depilsmárri stjörnu í enda- lausum geimnum. Tímabilið, er öll þessi undur gerðust, er venjulega nefnt renaissance-tímabilið á útlendum málum, en á voru máli hefir það stundum verið nefnt endurreisnar- tímabilið. Renaissance merkir endurfæðing, er bæði þessi orð, endurfæðing og endurreisn, eru En kalt er vetrarkveldið hljóða um konu’ og börnin þín, þau sakna lífsins sœluglóða, þig sveipar dánarlin. Og þrungin yli þakkartára er þeirra minning ljúfra sæluára. — Hún blessar yfir beðinn þinn þau blessa elsku föður sinn. Hvert atlot þitt i sjóð er safnað og sælan aftur dreymd — en engu glatað, engu hafnað, þín ást er framtíð geymd. • — þau kveðja þig með kærleikshjörtum, þau kveðja þig í trúaróði björtum. — Og sorgartár af bamabrá er besta kveðjan jörðu frá. Hve beiskt og sárt er bölið nýja, er börn og konu fann. þau gráta föður-hjartað hlýja og hún sinn eiginmann. — þótt hann sé augum horfinn mínum er hann þó nærri konu og bömum sínum. — Með björtum krossi blessar hann sín böm og víf og heimarann. Ó, Drottinn, lyftu þeirra þunga og þerra harmsins tár, og lát þau hefja lofgjörð unga um lífsins morgunsár. — Og birtu þeim, er blæðir undin, í bæn til þín sé viskuperlan fundin, að gott sé fyrir grátna brá við glaða ljómann ofan frá. Stefán frá HvitadaL ----o----- Dánarminning. Jónas Sigvaldason, fyr bóndi á Björk í Grímsnesi, andaðist að heimili sínu í Reykjavík, Bræðra- borgarstíg 14, hinn 27. október 1925, en þangað fluttist hann með konu sinni laust eftir að hann lét af búskap á Björk eða árið 1919. Hann var fæddur á Björk 4. des. 1853 og var tvíburi, en móðir hans þá á 48. ári, ólst upp hjáforeldr- um sínum til 13 ára aldurs, eða til ársins 1866, en þá önduðust þau bæði foreldrar hans hinn sama dag, 23. maí. Eftir það dvaldi Jónas hjá vandalausum húsbændum á Björk til 1880, byrjaði þá búskap á sneið af jörð- inni Reykjanesi í sömu sveit og bjó þar í 3 ár, eða til ársinsl883. þá losnaði Björk úr ábúð, flutti Jónas þá þangað og giftist ári síð- ar eftirlifandi konu sinni, þór- laugu Finnsdóttur frá Kaldár- höfða í sömu sveit, og bjó með henni síðan í ástríku hjónabandi til dauðadags. þau eignuðust 9 börn, 4 pilta oig 5 stúlkur, þar af dóu 2 piltar ungir og elsta dótt- irin, Karítas, um tvítugt, en eftir lifa 2 synir og 4 dætur. Eldri son- urinn Friðfinnur í Ameríku og Sigvaldi ökumaður og bílstjóri í Reykjavík, Sigrún, gift Guðmundi fremur óheppileg og villandi. Grísk-rómversk menning var vit- anleiga ekki endurreist eða endur- fædd á þessu tímabili, — því að slíkt gerist aldrei, — heldur komu fram nýjar bókmentir og nýjar listir, sem voru fullkomlega sér- stæðar, þó að þær hefðu orðið fyrir frjóvgandi áhrifum hinnar fomu menningar. Sú bylting í andlegu lífi, sem gerðist á 15. og 16. öld, hafði auðvitað Iengi búið um sig í kyrþey, enda má rekja rætur hennar langt aftur í mið- aldir“. það hljóta að vera heimskir menn, sem ekki geta lært svona greinar og haft gaman af þeim. Eg vil enda mál mitt um þessa bók á því að skora á Alþingi að veita fé til þess að höfundarnir geti haldið starfinu áfram. Að eignast góðar kenslubækur á móðurmál- inu er einn liður í sjálfstæðismáli þjóðar vorrar. Og það ekki sá ómerkasti. Framh. -----o----

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.