Tíminn - 27.03.1926, Blaðsíða 3

TIMINN
61
KAUPMANNAH0FH
mælii- með sínu alviðurkenda rúgmjöli og hveiti.
Meiri vörugæði ófáanleg.
S.I.S. slsiiftir eing-öng-UL -við olkr^mr.
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
Gaddavírinn
„SambandCf
er sterkur og tiltölulega langódýrastur.
Kaupfélögin annast um pantanir,
Ekki þriggja mánaða heldur um
þrjátíu ára
reynsla bænda út um alt land,
sannar að
Alfa laval
skilvindurnar reynast best.
Alfa Laval skilvindan hefir hlotið
yfir
1200 -- tólf hundruð —
fyrstu verðlaun á sýningum víðs-
vegar um heim, enda voru taldar
að vera í notkun um síðustu
áramót
hátt á fjórðu miljón,
og eru það miklu fleiri en frá nokk-
urri annari skilvinduverksmiðju.
Einkasölu á íslandi hefir
Samband ísL samviélaga.
Kjöttunnur,
J. Jacobsen,
Köbenhavn Símn.: Cooperage Valby
alt til beykisiðnar, smjörkvartel o. s. frv. frá stærstu beykissmiðjum
í Danmörku. Höfum í mörg á selt tunnur til Sambandsins og margra
kaupmanna.
Hinir margeftirspurðu grammófónar
„Sonora“ fyrirliggjandi
Samband ísl. samyinnufélaga.
lendis, heldur selt hvem farm við
sannvirði, og þess hafa menn jafnan
notið. En verði framhald á verð-
hækkuninni, sem hófst um áramótin,
er sennilegt að það hljóti að koma
fram í útsöluverðinu síðar.
pá varpa Mbl.-rithöfundamir fram
þeirri blekkingu, að „fjóra fyrstu
mánuði ársins (1925) hafi gengi ísl.
krónunnar hækkað", en þrátt fyrir
það hafi útsöluverð Landsv. haldist
óbreytt, þangað til Alþingi samþykti
að leggja einkasöluna niður. þeir
miða alt innkaupsverð og gengi við
dollarverðið, en af því að viðskifti
Landsv við útlönd fara fram í enskri
mynt, slcal gerð grein fyrir hækkun
ísl. kr. gagnvart sterl. pd. Krónan
hækkaðl ekki að ráði fyrri en í maí.
f ársbyrjun 1925 mun sterl.pd. hafa
verið ca. 28 kr., í apríllok og maí var
það um 27 kr., í júni 20, i sept. 24
og í október 22,15. — Nú hefir sýnt
verið með tölum að innkaupsverð-
lækkunin á olíunni og hinsvegar
hækkun krónunnar, kemur fram sam-
tímis í maí, þá er líka útsöluverð
olíunnar lækkað hlutfallslega, alveg
án tillits til viðburða á Alþíngi. —
Dylgjur Mbl. um það atriði em því
staðlaus uppspuni og því sjálfu til
skammar, enda reynir það ekki að
sanna framburð sinn. Slúöursaga
þess um að Landsverslun hafi selt
olíuna 12 kr. dýrari hverja tunnu
en vera bar, fellur alveg um sjálfa
sig, af því að blaðið byggir ekki á
samtíma undirstöðureikningum um
innkaupsverðið og gengi kr. Aftur
á móti hefir það verið reikningslega
sýnt af forstjóra Landsv., að verð-
lækkun olíunnar síðastl. ár, um 16
kr. á tunnu, stafar af, 1. lækkun
innkaupsverðs, 2. hækkun isl. krón-
unnar, 3. lækkun á flutningsgjöldum
og 4. að nokkrn leyti burtfelling ó
rikissjóðsgjaldinu. Olíuverslunin hefir
altaf verið rekin eftir gildandi við-
skiftalögmálum á hverjum tíma.
Rithöfundar Mbl. eru að vitna til
þess, sem andstæðingar Landsv. hafi
sagt um samning hennar við breska
olíufélagið. Vitanlega hafa þelr sagt
hverja vitleysuna annari verri um
hann, en þeim hefir aldrei tekist
að sanna neitt í þá átt, að landsmenn
hafi átt kost ó betri oliukaupum
annarstaðar, á sama tíma, en þeim
sem 1 boöi voru samkvæmt samn-
ingnum. það sem hefir gert Landsv.
fært að selja olíuna svo vægu verði,
sem raun er á, bæði nú og áður,
eru einmitt samningskjörin við
breska félagiö, sem væntanlega
haldast framvegis meðan viðskifta-
velta Landsv. verður svipuð og áður.
Samningsskilmólar Landsv. við fé-
lagiö eru enn svo hagkvæmir, að hún
býður nú betri kjör um sölu á oli-
unni, en fengist hafa annarstaðar.
þaö er eftirtektavert, að í síðustu
Mbl.-gretninni er ekki minst á. sðlu-
verð danska olíufélagsins hér í bæn-
um, og í marga mánuði hefir Mbl.
ekki birt nokkurt viðtal við oliu-
salana hér! Hvað veldur? Að likind-
um ekkert annað en að rithöfundar
Mhl. sjá nú, að þeim hefði verið
sæmra að þegja um málið. þá skort-
ir svo mjög þekkingu á málinu og
dómgreind til að fjalla um það. Á
þessu hafa þeir flaskað i rógburðar-
herferðum sinum gegn Landsv. í verð-
samanburði sínum á olíunni, hafa
þeir ætíð jafnað saman kostnaðar-
verði olíunnar, frá öðrum, á höfn hér
við land, og útsöluverði Landsv. frá
olíugeymslustöð hennar, og þannig
slept að taka innlenda kostnaðinn
til greina 1 dæminu, ain megin, en
hann skiftir ekki litlu móli. —
Landsv. hefír i skýrslu sinni síðastl.
ár geflð yfirlit yfir samanburð á olíu-
verðí danska steinolíufél. í Khöfn,
samkv. skýrslu frá sendiherra íslands
þar, við innkaupsverð Landsv. hjá
British Petroleum Co. Samkvæmt því
nemur hagnaðurinn að viðskiftum viö
breska félagið, í heild árið 1924, á
þriðja hundrað þúsund kr. fyrir utan
hagnaðinn af stáltunnunotunum, og
sundurliðað verður meðalhagnaður a
tunnu kr. 3,31.
Eftir samanburði, sem gerður var i
maí 1925 við olíuverð hjá danska
steinoliufél., reyndist hagnaðurinn af
olíusamningum eínkasölunnar af
Water White kr. 12.59 og af Standard
White kr. 10.89 á tunnu.
Samlcvæmt tilfæröum tölum má al-
veg snúa viö getsökum Mbl.-rithöf-
undanna og lýsa því yfir að lands-
menn hafi hagnast um nokkur hundr-
uð þúsund kr. á ári á samningum
við B. P. Co. og viðskiftum við
Landsv. á olíunni. þessir vesalingar
í Mbl. sýnast orðnir nógu hrjáðir,
þó að eigi séu látin dynja á þeim
fleiri rök eða tölur að sinnL — það
eru lélegar samkomur, eins og kaup-
mannaþingið, sem láta gamlar aftur-
göngur eins og Jón Bergsveinsson
vaða uppi með bull um einkasölu,
sem engin er nú til 1 landinu, og
samþykkja krítiska endurskoðun a
Landsv., sem rekur olíuverslun í fullri
samkepni við aðra. Samkepnismenn-
ímir ættu þó að telja það eitt ör-
uggustu trygginguna íyrir góðri versl-
un, og næga endurslcoöun í því
fólgna! En að slíkir uppgjafadótar
og J. B. skuli þá ekki hafa manndáð
til að sanna kenningar sínar í verk-
inu og bjóða landsmönnum betri kjör
en Landsv.
----o---
Frá útlöndum.
Grænlandsfélag hefir ný-
lega verið stofnað í Stavanger í
Noregi í þeim tilgangi að vinna
að lausn grænlandsmálsins og
annara norrænna mála á þjóðleg-
um grundvelli. Félagið hefir sent
Stórþinginu áskorun um að það
skuli ekki samþykkja skilyrðis-
Árið 1913 voru íbúar:
Hafnarfjarðar................... 1647
Reykjavíkur................... 13354
Árnessýslu...................... 6105
Rangórvallasýslu................ 3980
Samtals ib. 25086
Árið 1924 voru íbúar:
Hafnarfjarðar.................... 2692
(nú llkl. yfir 3000).
Reykjavíkur................... 20657
Árnessýslu....................... 5476
Rangárvallasýslu......... .. 3752
Samtals íb. 32577
þannig hefir íólkinu fjölgað:
í Hafnarfirði frá 1894 til 1924
um..............'......... 2072
í Reykjavik um............... 16626
En fækkaö:
í Ámessýslu um................. 913
í Rangárvallasýslu um........ 1060
En alls hefír fólkinu fjölgað í þess-
um 4 stöðum um 16719 eða meir en
tvöfaldast frá 1894.
En mannfjöldi á öllu landinu var
það ár 72177, en nú var mannfjöld-
inn 1924 98370. þannig hefir fólkinu
fjölgað á öllu landinu um 26193, og
af þeirri fjölgun koma 16719 á þessi
4 hémö, en 9474 á aðra landshluta.
þossar tölur sýna mjög akýrt hvað
fólkinu hefir fjölgað hér i Reykjavík
og Hafnarfirði, en því miður hefir þvi
fækkað 1 sveitunum austan fjalls. Og
enn þá er þó ískyggilegra, að sjá
fram á það, aö því heldur áfram aö
fækka þar, ef ekki er horfið að þvi
ráði að gera þar góöar og öruggar
samgöngubætur, að fólkinu í sveitun-
um verði gjört kleift að afla sér
lífsnauðsynja og þess annars er það
þarf nauðsynlega með. Ferðalög að
austan hingaö til Reykjavikur, eru
svo dýr og tímafrek, að það er að
verða bændum ókleift að afla sér
lífsnauðsynja. Menn eru 1 hverri ferö
8—10 daga, eftir því hvemig gengur
og hvar í héraðinu menn búa. þegar
mannekla er mikil og fólkið afardýrt,
sjó allir heilskygnir menn, hver ógn-
ar skattur aðdrættimir eru. Hinsveg-
ar eru búflutningarnir mjög dýrir.
Með bil kostar flutningurinn aust-
ur á hver 100 kg. fró 7—12 kr. eða
.jafnvel meira.
Vonandi sjá allir að ekki muni
geta orðið stórstígar framfarir 1 jarö-
ræktinni, fjölgun nýrra býla eða
aukin framleiðsla í nokkuð stómm
stýl, á meðan svona er ástatt um
flutningana. það er tómt mál um
það að ræða fyr en Jámbraut er
fengin austur um heiði. Eg vona að
þeir háttv. þingmenn, sem lóta sér
ant um afkomu landbúnaöarins og
eru þeirrar trúar að sveitabúskapur-
inn og sveitalífiö só sú atvinnugrein-
in, sem þjóðin verði að treysta, hvem-
ig sem fellur, vlð haldi tungu hennar
og menningu, heilbrigöi og öllu því,
sem best ei í fari hennar, aö þeir
verði ekki til þess að leggja stein
í götu þessa mikilvæga framfara-
máls Reykjavíkur og Sunnlendinga.
Eg er lika þeirrar skoðunar, að
landið 1 heild, fjarlægari liémð einn-
ig, er stundir liöa hafi mikið gagn
af því að jámbraut verði lögð.
þá vil eg minnast á búfjáreign
bænda í Ámes- og Rangárvallasýslu
árið 1894 og nú. Gjöri jeg það vegna
þess að fólkinu hefir fækkað í sveit-
unum á þessu tímabili Eg vil ekki
að menn haldi að álíka afturför hafi
átt sér stað í jarðyrkju og kvikfjár-
ræktinni eða búskap yfirleitt þaö
er sem sé þvert á móti, þrátt fyrir
alla þá miklu erfiöleika sem bændur
eiga nú við að etja.
Árið 1894 vom:
Nautgr. Hross Sauöfé
í Ámessýslu .. 2864 4260 47250
í Rangárv.sýslu 2510 4937 49204
1913:
í Ámessýslu .. 3552 5174 68472
í Rangárv.sýslu 3046 6414 55045
1924:
í Árnessýslu .. 3499 5012 62732
í Rangárv,sýslu 3035 6870 48273
þetta yfirlit sýnir að fénaði hefir
fjölgað frá 1894 og það all vænlega.
þrátt fyrir það þó íólkinu hafi fækk-
að. Sauðféð er að visu nokkm færra
1924 en 1913 en því hefir lika fækk-
að alment á öllu landinu. það var
árið 1913 samtals á öllu landinu
634.964, en 1924 var var það alls
582.960, en 1894 var það 556.257.
Að jarðabótum hefir verið unnið
mest í Ámessýslu af öllum sýslum
af landinu. þar hafa verið unnin um
436 þús. dagsverk, sem skýrslur
herma, fyrir utan hin stóru áveitu-
fyrirtroki. í Rángárvallasýslu hafa
verið unnin 255 þús. dagsv. Mér virð-
ist þetta sýna að menn hafa ekki í
þessum héruöum setið auðum hönd-
um frekar én annarstaðar. það er
öldungis víst, að menn hafa hug á
að bjarga sér, eftir því sem frekast
er mögulegt Og eg tek þetta ekki
fram af þvi, að eg viti eklci að hið
sama má segja yfirleitt um bændur
landsins, hvar sem er.
í skýrslu Sv. Möllers og Geirs G.
Zoega um rekstur jámbrautarinnar,
er gert ráð fyrir fólksumferðinni
þannig:
Á 2. rekstrarári:
17000 manns, 3 íeröir hver.
Vörafl. 8000 tonn
Á 10. rekstrarári:
19000 manns, 5 ferðir hver.
12600 tonn (vörur).
Eg er ekki í nokkrum vafa um það,
að þessi áætlun er mjög varleg, eg
er nærri viss um að á 2. rekstrar-
ári brautarinnar muni ílutningarnir
veröa mun meiri, og eg hefi áður
getiö um það, af hverju það stafar, og
þess er líka getiö í greinagerðinni,
svo aö eg fjölyrði ekki mikið um
það nú. En eins og eg er sann-
færður um að flutningamir verða
meiri é 2. rekstrarári brautarinnar
en áætlað er, er eg þó enn sann-
færðari um að flutningarnir muni
aukast miklu meira er stundir líöa,
en éætlað er, og verða á 10. rekstrar-
ári brautarinnar miklu meiri. Eg tek
þetta ekki fram til þcss é nokkum
hátt aö áfella þá, sem að þessari
skýrslu eða áætlun hafa unnið, það
fer mjög fjarri, heldur aðeins til þcss
að minna á hve afarvarlega þessi
áætlun er gjörð. Og fyrir það eiga
þessir menn skilið lof en ekki last.
— En ástæðuna fyrir því, að flutn-
ingarnir muni aukast mikið meira
en þeir áætla vil eg lítiö eitt minnast
á nánar.
Alt graslendi í Árnes- og Rangár-
vallasýslu er taliö 237.200 ha. þar
af í Árnessýslu 121.900 ha., en i
Rangárvallasýslu 115.30G ha,
þetta afarmikla landflæmi er lítt
numið land. Býlin á þessu svæði
em talin í síðasta jarðamati (þing-
vallasveit ekki þar mcð talin):