Tíminn - 03.04.1926, Blaðsíða 2

64
TÍMINN
snnnn
sniePLíKi
ZKa.u.pféla.gsstj órar I
Munið eftir því að haldbest og smjöri líkast er
„Smára“ - smjörlíki
Sendið því pantanir yðar til:
H.í. Smj örlíkísgerðin, Reykjavík.
Kaupmenn og kaupfélög.
Munið eftir að hafa ávalt á boðstólum í verslun yðar:
Niðursoðið kindakjöt í 1 kgs. dósum.
-- í V, - ' -
Niðursoðna kæfu í 1 kgs. dósum.
Með því styðjið þér innlendan iðnað og- tryggið yður
ánægða viðskiftavini.
í hverjum kassa eru 48 dósir. Sent út um land gegn
pöstkröfu.
Slá.tnrfélag1 Snðnrlands,
Sími 249 (2 línui’). Reykjavík.
„En þessi auðsveipni, sem ein-
göngu vi11 lúta margra alda gamalli
skynsemi, er ekki rík í íslendingum".
„Dularfull fyrirbrigði, draumar,
svipir, sýnir og spásagnir hafa jafn- i
an verið lífæð trúarbragðanna".
„íslensk kirkja hefir engin löggilt
játningarrit, og mætti halda því meir
á lofti gagnvart útlendingum, þvi
það er miki’ll sómi. Hún stendur
jafnföstum fótum fyrir því“.
„það ætti betur við, að heit prest-
anna væri miðað við kenningu
Krists, og að hin íslenska kirkja væri
ekki nefnd evangelísk-lúthersk i
stjórnarskipunarlögum vorum, held
ur kristin. Hærra heiti er ekki hægt
að volja henni, og er óskandi, að
þeirrar breytingar verði ekki langt
að biða. í þvi getum vér gengið á
undan öðrum þjóðum, að knnna
kirkjuna við nafn Krists eingöngu,
og væri það vor sómi. En til þess
þurfum vér að hafa það skap, að
þora að gera íleira en áður hefir
verið gert armarsstaðar. pað ósjálf-
stæði, að þora ekkert að hugsa eða.
gera, sem ekki hefir áður verið hugs-
að eða gert á Norðurlöndum eða í
Danmörku, á liér ekki heima. Is-
lensk kirkja er engin annexia frá
Danmörku".
„Kristnum mönnum er og ekki
nauðsynlegt að hafa aðrar játningar
en fjallræðuna og faðirvor".
„Manneðlið verður ekki rekið út
með lurk atkvæðagreiðslunnar".
„Mestu fylgi við forna trúfræði má
líkja við það, þegai’ nafn er skrifað
undir óþekt skjal. Með því móti
verður auðvelt að vera rétttrúaðui
— fyrir heimska menn og fáfróða.
En því örðugra sem vitið er meira og
þekkingin".
„íslondingar eru ófáanlegir (il að
þylja án þess að skilja. Kreddur
kalla þeir alla fræði, sem dagað
hefir uppi. „Kredda" er dregið af
„credo“, sem er upphafsorð og heiti
postullegu trúarjátningarinnar [svo
nefndu] á latínu. „Bull“ er dregið
af „bulla", en svo eru páfabréf nefnd.
þessar orðmyndir fela í sér merki-
lega sögu“.
„Kirkja Krists þarf ekki aðrar stoð-
ir en sannleiksást og kærleika manna
á rnilli".
„það voru þeir, sem sífelt eru að
revta arfann, sem krossfestu Krist.
sleppir öllu, sem hann á, verið læri-
sveinn minn“ —? H. N.
I-Iann var upprættur sem illgresi“.
„það, sem fúnað hefir og ræsta
þarf burt, er ekki kirkja Krists . .
Kirkja Krists er hið skapandi afl,
sem heldur síungum þeim hoðskap,
er Kristur flutti, það afl, sem leysir
fagnaðarerindið úr álögum úreltra
fræða og brennir haminn".
„í sögulegum rannsóknuin stóð 19.
öldin fremst. Utlit er fyrir, að sálræn
visindi verði aðal 20. aldarinnar.
þessi vísindi standa kirkjuhni næst:
rannsóknin í biblíufræðum og
kirkjusögu og sálræn fræði".
„Kirkjan á á hverjum tíma að
vera sönn .... Gömul villa er henni
hættuleg, en ný sannindi halda honni
ungri".
pessar setningar ættu að nægja
til að gefa þeim, sem hafa ekki
lesið greinimar, nokkra hug-
mynd um efni ritgerðar þessarar
og skoðanir höfundarins.
það skal tekið fram, að Á. Á.
er eindreginn vinur þjóðkirkjunn-
ar íslensku og fullyrðir, að þró-
unin til hugsunarfrelsis sé komin
svo langt hér, að „siglt sé fram
hjá fríkirkjuskerinu“.
Honum er lítið um, að reynt sé
að koma hér inn dönskum trú-
málaskoðunum. Á 92. bls. segir
hann: „Vér eigum að hætta að
stritast við að koma kirkjunni á
danskan búning. íslenskur bún-
inigur fer Fjallkonunni best, og
kirkjan, sem er brúður Krists,
sómir sér betur með íslenskt,
skaut en útlendan fjaðrahatt“.
Og á 102 bls.: „Vér erum engin
eftirhermuþjóð, heldur sér um
þjóðerni og menningarblæ. I trú-
arefnum gætir þess eins og ann-
arsstaðar“.
Eg fæ eigi betur séð en að hér
sé haldið fram fagurri hugsjón
frjálslyndrar, rúmgóðrar þjóð-
kirkju.
Hjá ísraelsmönnum var kon-
i unginum -gert að skyldu (líklega
! við siðbót Jósía á 7. öld f. Kr.)
; að hafa hjá sér eftirrit af lög-
i málinu í sérstakri bók. í þeirri
bók átti hann að lesa alla æfidaga
sína. Svo segir biblían frá (5.
Mós. 17, 18—19).
Páll Melsteð gerði sér ótilknúð-
ur að venju að lesa Njálu einu
sinni á hverjiim vetri.
Andlegum leiðtogum þeim, sem
hér verða á næstunni, getur orð-
ið það holt að gera sér að reglu
áð lesa þessa ritgerð Á. Á. um
kirkjuna einu sinni á ári, einkum
og sér í lagi ef þeir fara að
verða haldnif af þeirri ímyndun,
að „hjálpræðið komi frá Dan-
mörku“.
Til annars væri ritgerð þessi
einnig vel fallin. All-mikil tilraun
hefir á síðustu árum verið gerð
til að eíla samhug og samvinnu
milli íslenskrar og danskrar
kirkju. Slíkt ber síst að lasta, ef
það er þá nokkuð annað en láta-
læti og tiT málamynda. Hins er
naumast vert að minnast, að sum-
ir leiðtogar Heimatrúboðsstefn-
unnar í Danmörku telja íslend-
inga vantrúarmenn eða heiðingja,
nema hinn fámenna „vinahóp“,
sem safnast hefir um fulltrúa
þeirra hér.
þeir, sem fyrir samvinnu þess-
ari standa af íslands hálfu, ættu
að láta þýða þessa ritgerð Á. Á.
á dönsku. Hún gæti aukið skiln-
ing á oss íslendingum meðal
dönsku forgöngumannanna, sem
sumir hafa, sýnt, að þá isikortir
þekking á háttum vorum. Fæstir
þeirra munu færir um að lesa rit-
gerðina á íslensku. En hún mundi
þeim hentug hugvekja og góð
leiðbeining, áður en þeir senda
oss næsta heiðingjatrúboðann.
„Bjarmi" hafði orð á því eitt
sinn í vetur, að nýja iguðfræð-
in væri lítt herská nú orðið hér
á landi.. Eg hygg hún hafi aldrei
verið herskáari en i þessari litlu
bók. Að minsta kosti er það ærið
verkefni „Bjarma“ fyrst um sinn
að hrekja það, sem í henni stend-
ur. —
Nú er svo komið, að fáir prest-
ar eða guðfræðingar eiga sæti á
Alþingi. Lengi voru prestar þar
margir. En því færri sem þeir
eru, því meira stendur á hverjum
Hugleiðingar
um kver og kirkju.
------ Nl.
1 síðari hluta bókai' sinnar set-
ur Á. Á. fram skoðanir sínar á
íslensku kirkjulífi, sem hann
virðist hafa athugað vandlega.
Kemur þar fram sama frjálslynd-
ið og einikar heilbrigður og þrosk-
aður hugsunarháttur. Hann hefir
opið auiga fyrir einkennum ís-
lendinga og skilur áhrif einangr-
unarinnar eða strjálbýlisins á trú-
artilfinningar fólksins. Ekki síst
í þeim níu köflum er margt vel
sagt. Stíll höfundarins er skemti-
legur og bregður þar mörgum
líkingum fyrir. Og athuganir hans
eru margar ágætar. Eg set hér
nokkur dæmi:
„Að hér á landi hefir aldrei tekist
að kveikja eld trúaræsinganna er
hinn skýrasti vottur um heilbrigt
trúarlíf".
„íslensk kirkja hefir hagskýrsl-
urnar á móti sér. En á þeim er jafn-
an bygður hinn harði dómur um ís-
lenskt trúarlif. En hagfræðin togar
ekki A miklu dýpi“.
„í strjálbýlinu lýsir innrætið sér
betur í athöfnum en i orði“.
„Skoðanaskifti eru komin í stað
sinnaskifta og rétttrúnaður í staðinn
fvrir réttlæti".
„Hið ramaukna níð, sem klerkleg
þröngsýni hefir oftlega rist heil-
brigðri skynsemi, befir hér ekki átt
góðan jarðveg“.*)
*) Liklega er það þessu einkenni
íslendinga að kenna — eða þakka?
—, að bæklingur eða ritgerð hins
þekta danska prests Skovgaard-Pot-
ersens: „Asnaraust skynseminnar"
hefir ekki enn verið þýdd A íslensku,
þó að sumum öðrum bókum hans
hafi verið sá sómi sýndur, t. d. rit-
inu með þessum eftirtektarverða
titli: „þýðing tmarinnar fyrir þann,
sem vill komast áfram í heiminum“
Finst mönnum annars ekki til um,
hve sá titill samrýmist vel anda guð-
spjallanna og frumkristninnar yfir-
leitt, t. d. þessum ummælum Krists:
„Vilji einhver fylgja mér, þá af-
neiti hann sjálfum sér og taki upp
kross sinn og fylgi mér; þvi að hver,
sem vill bjarga lífi sinu, mun týna
því, en hver sem týnir lifi sínu mín
vegna, hann mun finna það“. „þann-
ig getur þá enginn af yður, er eigi
Ræða
Magnúsar Torfasnar, 1. þm. Árn.
um jámbrautarmálið.
Eg vonast til að það hneyksli eng-
an, þó að þingmaður Flóamanna segi
nokkur orð í þessu máli. Vegna þess
að margir hafa þegar spurt mig um
það, hvers vegna eg hafi ekki gjörst
flutningsmaður að þessu frumvarpi,
þykir mér rétt að lýsa yfir, að það
er alls ekki mér að kenna; eg var
þess albúinn, en höf. frv. mun hafa
óskað þess, að eg kæmi þar ekki
nærri; hitt mátti vera vitanlegt, að
eg veitti þessu máli brautargengi,
því „brautingi“ hefi eg verið alt frá
æskudögum.
það má kalla, að það sé í fyrsta
sinni, sem þetta mál er borið fram
hér á þingi til sigurs og fram-
kvæmda. Áður fyrrum hefir það ver-
ið borið fram þannig, að allar
ébyggilegar áætlanir vantaði um það
og því var engin von um að það
gæti þá gengið fram.
Brautinni var ætlað að liggja úr-
leiðis og áhersla ekki lögð á vöru-
flutning, heldur fyrst og fremst á
fólksflutninga. — Vöruflutningar
hlutu að vera undirstaða málsins.
En nú loksins er málið borið fram
á fullöruggum grundvelli og svo vel
undirbúið og áætlanir allar svo ná-
kvæmar, að þær verða ekki hraktar
nema með getsökum einum. En hins-
vegar geng eg ekki að því gruflandi,
er málinu á að snúa til framkvæmda,
að mótstaðan gegn því verður enn
harðsnúnari en áður. Forboði þess
finst mér vera, að brautinni var ætl-
að liggja í gegnum „þrenglin". En
það er líka forboði þess, að brautin
muni komast í gegnum allar þreng-
ingar. Og því er nafnið góðs viti
í mínum augum.
x\ður en eg fer út í efni þessa
máls vil eg minna á dálitla sögu,
sem gerðist á árunum þegar barist
var fyrir þvi að brúa stórárnar aust-
an fjalls. Sighvatur gamli Árnason
var þá þingm. Árnesinga og barðist
hraustlegast fvrir þessuni málum
A þingi. Einn stórmerkur þingmaður
— sá maður, sem eg hefi elskað mest
þeirra manna allra, er og hefi kynst
— Grímur Thomsen, hafði sagt við
Sighvat, að þótt hann yrði 1000 ára,
mundi hann ekki lifa það, að sjá brú
komna á þjórsá. Nokkrum árum síð-
ar mættust þeir fyrir ofan Skóla-
vörðuholtið, og ávarpað Sighvatur þa
Grím þannig: „Nú er hún komin“.
— Já, brúin var komin, 11 árum eft-
ir að Grímur Thomsen liafði sagt
þetta.
Nú er þetta mál, sem hér ræðir
um, stærra mál en brúarmálin, en
hinsvegar þurfa menn þó ekki að
líta svo á, að hér sé um neina firru
að ræða. Menn þurfa eigi annað en
að líta á þroskasögu landsins, til þess
að sjá það, að framfarir þjóðfélags
okkar hafa orðið svo miklar og hrað-
fara, að mentuðustu og bestu menn
þjóðarinnar á hverjum tíma, hefir
sjaldnast órað fyrir því. Og trúa mín
er að þeir sem nú standa öndverðir
á móti þessu máli, muni innan
skamms lifa það, að málið gengur
fram.
Andmæli þau, sem fram hafa kom-
ið gegn járnbrautinni, eru hvorki
margsháttar né mikilsverð, og því
síður bygð á góðum grundvelli, —
bann er enginn annar en sveitar-
dráttarþólitíkin gamla og alþekta.
það er undirstaða allrar þeirrar
andúðar, sem þetta frv. hefir mætt.
En þegar farið er að ræða um þetta
mál frá sjónarmiði sveitardáttar og
hreppapólitíkur, vil eg minna á, að
það er eins ástatt um þetta mál og
önnur mikilsverð framkvæmdamál.
þau hafa ótt upptök sín hér á Suð-
Vesturlandi, og flest í landnámi Tng-
ólfs Arnarsonar. Vil eg minna á, að
t. d. hafa skipagöngur, akvegir, stór-
brýrnar, verulegar umbætur í heil-
brigðismálum átt upptök sín hér.
Mcð öðrum orðum, allir aðalmenn-
ingarstraumar í þjóðfélagi voru, eru
héðan runnir. Og fer það að sköpuðu
því hér er styrkur landsins.
í heimskringlu Snorra eru þrænd-
ur taldir styrkur landsins. Ef rætt
var um einhver framtök þar í Nor-
pgi, var jafnan spurt,: „Hvað leggja
þrændur til“. Eins er hér. Eftir því
sem Sut^-irland vex að mannfjölda
og auði.'eftir því er sjálfsagðara, að
allar nýjar stórframkvæmdir í land-
inu hefjist þar.
Nú er ekki svo að skilja, að eg
sé með þessum orðum að gefa ávís
un á járnbrautir í öðrum landsblut-
um, það á víst því miður alllangt
í land. En öðru máli gegnir að aðr-
ir landshlutar geta orðið aðnjótandi
ýmsra annara tíðinda, og hagsmuna
í auknum mæli. Og þá Ter vel ef
þetta mál verður upphaf að aukinni
frarrisókn og framförum í ýmsum
efnum meðal þjóðarinnar. þvi á þann
veg og engan annan má halda jafn-
vægi milli landshlutanna og upp-
fvlla réttar sanngimiskröfur þeirra.
það var sagt, að í þessum um-
ræðum hefði sést bóla á hrossakaupa-
púkanum. Eg sé ekkert á móti þvi,
þegai' um gott. mál er að tefla, þóti
eit.thvað verði að láta í skiftum til
að fá því framgegnt. það hefir t. d.
verið sagt, að aldrei hafi verið
svo lagðui' stúfur um dönsku eyjarn-
ar, að ekki liafi annar járnbrautar-
spotti orðið að koma á Jótlandi.
þetta mega menn kalla brossakaup,
ef menn vilja, en það er ekkert
annað en eðlileg framsókn, sem kem-
,ur fram, eftir því sem menn hafa
skafshöfn og manndóm til.
þetta, sem eg sagði um fríðindi til
handa annara héraða, má setja i
samband við svo niargt; eg vil t. d.
minna á kæliskipið. það kemur fyrst
og fremst öllum öðrum héruðum að
meira liði en Árnes- eða Bangárvalla-
sýsluni, að minsta kosti alt til þess
er járnbrautin er fengin, fyrir því að
markaður fyrir afurðir þessara hér-
aða hefir til þeésa mestmegnis verið
í Reykjavik. I annan stað vil eg'
minna á, að Árnes- og Rangárvalla-
sýslur geta ekki að neinum veru-
legum mun notið hlunninda af sam-
þykt frv. um unninn eða tilbúinn
áburð. þó við ættum að njóta þess
eins og aðrir, að fá hann kostnaðar-
laust fluttan til Rcykjavíkur, þá verð-
11r altof dýrt að koma honum þang-
að austur. Sama gegnir um fóðurbæti.
Suðurland getur ekki not.að erlendan
fóðurbæti, vegna kostnaðarins við að
ná honum þangað. það er t,. d. hörmu-
legt. að minnast ársins 1920, þpgar
þessar sýslur eyst.ra, þurftu að fá
erlendan fóðurbæti, varð hann bæði
alt of dýr og auk þcss varð honum
ekki í tíma komið þar á land, vegna
hafgangs og brima, eins og kunnugt
er. Jámbraut austur ætti því að vega
á. móti hlunnindum, sem ýms önnur
héruð hafa fengið og geta betur not-
ið. Að þessu leyti ei' hún jafnvægis-
krafa.
Ein jafnvægiskrafa annara lands-
hluta er strandferðaskipið, og er að
sjá sem fall þess máls eigi að bitna
á brautinni. En þótt eg fylgi því góða
máli, gæti eg trúað, að ýms héruð
út um land hefði enn meira gagn
af, og þeim væri hollará, að fá góðar
og beinar ferðir til útlanda en aukn-
ar strandferðir. Eg get t. d. aldrei
séð, að það geti verið neitt sérstakt
keppikefli, t. d. fyrir Austurland, að
nó í miklu örari samgöngur en nú
eru við Rekjavík. Miklu nær sýnd-
ist vera að þeir fengju góðar beinar
samgongur við útlond, t. d. Bret-
land og Noreg. Krókurinn til Reykja-
víkui' er svo löng lykkja á leiðinni.
Hæstv. atvinnumólaráðh. (M. G.)
fór hlýlegum orðum um þetta frv. og
er eg lionum þakklótur þar fyrir.
Hann vék að því, að járnbraut væri
engu síðui' en kæliskipið, aðallega
miðuð við þarfir landbúnaðarins.
Enda er jórnbrautarmálið alls ekki
fremur samgöngumál en landbúnað-
armál. Okkur vanhagar ekki svo um
að komast sein allra fyrst, til Reykja-
víkur, heldur þurfum við nauðsynlega
að koma afurðum okkar, á hvaða
tíma árs sem er til Rvíkur, þ. e. til
hafnar yfirle.itt.
þegar gripið or til þess, sem mót-
báru, að hér eigi þá fyrsf að fara
að leggja járnbraut.ir, þegar jám-
hrautaöldin sé um gai'ð gengin er
þetta ekki annað en högg út í loftið.
— .Tárnbrautir verða að vera þar,
sem snjór liggur lengi á fjöllum og
/