Tíminn - 03.04.1926, Blaðsíða 3

TIMINN
65
þeirra. Gott er, að kirkjan skuli
eiga þar jafnhreinskilinn og hug- |
djarfan fulltrúa sem Ásigeir Ás-
geisson er. Hann getur áreiðan-
lega átt þar mikið verk að vinna.
Har. Níelsson.
----o----
Afmæli
Eggerts Ólafssonar.
Á þessu ári eru liðin 200 ár frá
fæðingu Eggerts Ólafssonar.
Flestir munu það mæla, að verð-
ugt sé að minnast hans, svo á-
gætur sem hann er af verkum
sínum, svo hjartfólginn sem hann
er íslenskri alþýðu.
Eg geri ráð fyrir, að á þessu
ári muni ýmsir efnamenn gefa fé
í minningarsjóð Eggerts. Eg geri
ráð fyrir að á afmælisdegi hans 1.
desember verði ritaðar um hann
blaðagreinar og ræður haldnar og
kvæði kveðin í minningu hans.
Hvernig ætla þing og stjórn að
heiðra minningu Eggerts Ólafs-
sonar? Ef til vill á að halda hátíð
í minningu hans. Ef til ,vill á að
reisa honum minnismerki úr eir
við hlið Jónasar Hallgrímssonar.
Ef til vill ætla fulltrúar þjóðar-
innar ekki að halda upp á 200
ára, afmæli Eggerts. Eg minnist
ekki að hafa séð áætlaða neina
upphæð á fjárlögunum eða fjár-
aukalögum fyrir þetta ár, til þess
að reisa honum minnisvarða, né
heiðra minningu hans á annan
hátt.
Eggert Ólafsson er einn glæsi-
legasti íslendingur, sem uppi hef-
ir verið. Hann var gáfaður, karl-
mannlegur, stórlvndur og skáld-
mæltur.
Eggert Ólafsson er einn hinn
besti íslendingur, sem uppi hefir
verið. Hann þorði að trúa á þ.jóð-
ína, þrátt fyrir fámenni hennar
og fátækt, þrátt fyrir umkomu-
leysi hennar og eymd. Hann þorði
að trúa á framtíð hennar, þrátt
fyrir hleypidóma og háð samtíð-
ar sinnar. Með Eggert Ólafssyni
rennur roði hins nýja dags yfir
íslands.
Hvernig ætlar hin fullvalda ís-
lenska þjóð að minnast hans?
Eggert Ólafsson unni Islandi
heitt, og ást hans var' karlmann-
aðrir vcgii' því elcki geta komið að
fullum notum. —
pegar eg áðan sagði, að járnbrautin
sé lögð vegna landbúnaðarins, á eg
fyrst og fremst við það að járnbraut-
in er i eðli sinu einn hlutinn af
áveitunni eystra. það er og svo alls-
staðar, þar sem slík stórfvrirtæki eru
framkæmd, að vegir og flutninga-
brautir eru talin eitt þýðingarmesta
atriðið til þess að fyrirtækið l)orgi
sig. pað verður óhjákvæmilegt að sjá
um að áveituhéruðin hafi greiðan að-
gang til hafnar. Sama var uppi á
.Tótlandi, þegar rækta átti heiðarnar
þar; þar voru allsstaðar lagðar flutn-
ingabrautir um landið og til hafna,
áður en landið varð tekið til varan-
legrar ræktunaf. pessi skoðun, að
samgöngurnar austur séu einn hluti
áveitumálanna, er og löghelguð orðin
af Alþingi með samþyktinni á breyt-
ing' Flóaáveitulaganna, sem nýlega er
orðin að lögum. Og það var nauð-
synlegt, því annars verða áveiturnar
aðeins til að auka sinuna; en eg hélt
að af henni væri nóg í voru landi.
þó að járnbrautin hafi mikla þýð-
ingu fyrir áveituna, liefir hún þó
miklu meiri þýðingu fyrir landið alt
í framtiðinni. Án járnbrautarinnar
kemur aldrei vélrekinn landbúnað-
ur, en þar verður hann að byrja
fyrst, því þar eru skilyrðin lang l>est.
pá er eg heidur ekki í vafa um,
að járnbraut ýtir undir fossavirkjun
hér á landi; en það er fyrsta skil-
yrðið til að hér ve.rði, að nokkru
ráði, notaður unninn áburður. -Tárn-
braut er því fyrsta undirstöðuskil-
yrði fyrir stórtækri ræktun landsins.
pví hefir verið borið við, aö okkur
væri þetta fjárhagslega ofvaxið, kem-
Reiðtýgi og reiðbeisli, Alttýgi (3 tegundir). Klyf-
töskur, Hnakktöskur, Handtöskur, Perðakistur, Skjalatöskur,
Seðlaveski, Peningabuddur o. fl. Ennfremur allskonar ólar og lausir
hlutir í aktýgi og viðvíkjandi söðlasmíði. Ágætir erflðisvagnar
ásamt aktýgjum mjög ódýrir. Ýmsar járnvörur svo sem beislisstangir,
munnjárn, ístöð, taumalásar, hringjur allskonar, saumur, saumgarn,
keyri, svipur o. fl. Tjöld, vagna-, bíla- og fisk-yfirbreiðslur og efni í
þessa hluti.
Sendið mjer muni til aðgerðar og mun jeg senda þá fljótt og vel
viðgerða til baka á minn kostnað.
Sendið pöntun í tíma, því á vorin er ávalt mikið að gjöra.
Örugg sönnun fyrir því, að best sje að versla í Sleipnir,
er hin stöðugt vaxandi sala.
Hröð afgreiðsla. 1. fl. efni og vinna.
Heildsala. Smásala.
Símnefni Sleipnir. Sími 646.
Hia&a.!1 ágætu
Prjónavélar
frá Dresdener Strickmaschinenfabrik
Samband ísl. sainviunut'élaga.
leg og traust. Honum var ekki
nóg að dást að fegurð fjallanna.
Hann vildi kynnast þeim og sigra
þau. Iionum var ekki nóg að
kveða kvæði um liljur vallarins.
Hann vildi þekkja þær, eiga þær.
Á hans dögum óttuðust menn
landið, þektu lítið af því og áttu
lítið af því. Eggert var djai’fur
og æðrulaus, þó að móti blési.
Hann trúði því, að landið ætti nóg
gæði fyrir þjóðina. Hann byrjaði
að| nema landið, og landnám sitt
gaf hann þjóðinni. Hvernig ætlar
þjóðin að vegsama minningu því-
líks manns ?
Eggert Ólafsson hratt meira
en nokkur annar maður þeim
lygum, sem útlendir menn höfðu
borið á Island og íslendinga og
gengu staflaust um allan hinn
mentaða heim. Rit hans um Is-
land er eftir ástæðum það besta,
sem nokkurntíma hefir verið um
það ritað. það var lesið í öllum
menningarlöndum heimsins og
jók mjög álit íslendinga. Hvernig
ætla íslendingar að heiðra minn-
ingu hans?
Eggert Ólafsson er hjartfólg-
inn íslenskri alþýðu. Fyrir snild
hans og þjóðrækni, fyrir vináttu
hans og sorglegu afdrif gaf hún
honum ást sína. Til ha.ns hneig
ást þjóðarinnar á náttúrunni.
Ilonum' gaf Hulda landsins ástir
sínar. Hvernig vill alþýðan heiðra
minningu hans?
Jónas Hallgrímsson kvað
Hulduljóð, án þess að nokkur
minjadagur Eggerts væri nálæg-
ur. Alþingi íslendinga neitaði í
fyrravetur litlu fjárframlagi, til
þess að gefa út minningarrit um
Eggert Ólafsson. — þess verður
getið, sem gert er, sagði Grettir.
II.
Æfistarf Eggerts var rannsókn
á landinu og náttúrufari þess, og
með sönnu má hann kallast faðir
íslenskra náttúrufræða. Miklu
fékk hann áorkað, en af meiru
var að taka, og þó að eftir daga
hans hafi margir ágætir menn
helgað æfistarf sitt náttúrurann-
sóknum á íslandi, er þess þó ekki
að dyljast, að enn er mikið óunn-
ið. Stór svæði af landinu eru enn
óþekt með öllu og önnur lítt
kunn. Nægir hér að nefna jöklana
alla, öræfin milli Torfajöikuls og
ur mér það ekki á óvart. því þessu
liefir jafnan verið hoiið við, pegar
um vcruleg framfarafyrirtæki hcfir
verið að ræða. En þetta er algerður
misskilningur að því er þetta mál
snertir. Enda ekki annað en alls-
herjarvopn sveitadráttarstefnunnar,
sem alt af er barist með, og sér-
staklega af þeim, sem minst liafa víð-
sýnið.
En þar er um 2 stefnur að ræða,
önnur sú, að afhafast ekki, að leggja
ekkert á sig, stöðva allar framkvæmd-
ir; en hin sú, að leggja eitthvað veru
lega á sig til framkvæmda. Fyrir
mitt leyti hefi eg ætíð verið atliafna-
maður, og fylgi fast þeirri stefnu,
að leggja verulega á sig til fram-
kvæmda. Og eg held satt að segja, ef
athuguð er þroskasaga þessarar þjóð-
ar síðan við fengum fjárforræði, þá
getur maður í einu orði sagt, að aðal-
gallinn á henni sé sá, hvað það
drógst lengi að nota skatt.þol lands-
manna. Við vitum, að það þótti firn
mikil, þegar lagður var 10 aura toll-
ur á brennivínspottinn. Nurlarabú-
skaparlagið hefir ráðið hér alt. af
lengi.
í mótbárum þcim, sem fram hafa
vorið taldar gegn frv., féllu orð með-
al annai’s í þá átt, að járnbraut væri
ófrjótt fyrirtæki, myndi ekki gefa
neinn arð af sér og engar fram-
kvænulir mundu stafa af því. pað er
helber misskilningur. En það er ann-
að mál á dagskránni í dag, sem það
má segja um, það er till. um þjóðar-
atkvæði um þinghald á pingvöllum,
að það eigi að setja Alþingi á ping-
völlum e.kki síðar en 1930. Mér virð-
ist það einkennilegt, að sá maður,
sem stóð fyrstur upp gegn þessu frv.
Vatnajökuls, Brúaröræfi og há-
lendið milli Skagafjarðar og Eyja-
f j arðar. Loftslag þekkjum vér
næsta lítið, gróðurskipun og
dýralíf á landi í ám og vötnum
sama sem ekki, og svo mætti
lengi telja.
Eg efast ekki um að margur
muni segja, að litlar nytjar fáist
af öræfum og jöklum, og því sé
fásinna að renna um fjöll og
firnindi til þess að rannsaka þau.
Á dögum Eggerts Ólafssonar
skorti heldur ekki hæðiorðin;
prestar ámintu hann í nafni
kirkjunnar fyrir dirfsku og ýms-
ir lágu honum á hálsi fyrir ferða-
snatt. Á voru landi' .skortir og hef-
ir skort virðingu og áhuga á nátt-
úruvísindum. Menn dást að land-
inu og kveða um það kvæði heima
í stofum sínum, en að kynnast
því fýsir fáa. Ást manna á land-
kostnaðarins vegna, og vegna þess
að það tæki fyrir önnur framfara-
fyrirtæki, skuli einmitt vera flutn-
ingsmaður að þessari tillögu. Eg
get sagt ykkur, góðir menn, að það
kostar eins mikið eins og járnbraut
að húa sæmilcga um Alþingi á þing-
völlum. (Kl. Miklu meira!) Eg
skal náttúrlega ekki segja um það,
livaða áhrif það hefði til góðs fyrir
landið. Við vitum jú að löggjafar-
vitið verður ekki látið í askana, —
en og verð að segja það, að enda
þótt þingvellir séu í Árnessýslu, —
og eg liafi verið kallaður þingvalla-
goðinn —, þá myndi eg þó heldur
kjósa járnbraut, ef eg ætti um þetta
tvent að velja; auðvitað best að fá
það hvorttveggja.
])að er einmitt þessi stóri munur
á slíkum fyrirtækjum, sem hér hafa
verið nefnd, að járnbrautin mun reyn-
ast arðberandi. ekki aðeins beint,
heldur líka óbeint.
Eg man eftir því, að það þótti mik-
ið í ráðist, þegar farið var að leggja
síma liér á landi og allir afturhalds-
draugar i landinu héldu, að nú væri
alt að fara á hausinn. En eg veit ekki
betur en hver maður á fætur öðrum
rísi upp og lilessi þetta fyrirtæki nú,
enda hefir það svo reynst, að það
ber sig fullkomnlega. Og þess vegna
segi eg það, að þegar er verið að
tala um fjárframlög til járnbrautar,
þn má miklu fremur likja þessu fyr-
irtæki við símafýrirtækið og aðrar
slíkar arðsamar framkvæmdir, heldur
en við arðlausar stofnanir. Og þá vil
eg herða á því, sem bæði hv. flm. og
liæstv. atvinnumálarh. liafa sagt, að
járnbrautin miindi bera sig hjer um
bil nokkurn veginn strax. Eg vil
! inu ei' draumórakend og- ókarl-
mannleg.
pað er satt, að næsta ólíklegt
er, að nokkuð fémætt finnist á
i jöklum og öræfum, en það er
sinnuleysi, að vilja ekki þekikja
það land, sem við eigum, og það
er óþrifnaður, að hlaupa frá hálf-
unnu verki. Hitt er víst, að mörg
af hinum lítt þektu svæðum eru
næsta merkileg. Má geta þess, að
í Vatnajökli hafa orðið mörg eld-
gos, einnig á síðustu timum, en
enginn þekkir eldvörpin.
Á dögum Eggerts Ólafssonar
trúðu menn því, að forynjur
byggju á fjöllum og öræfum.
þessu trúa rnenn að vísu ekki nú,
en samt er ekki laust við, að
menn óttist hið óbygða og óþekta
land. það er skömm að vera
hræddur við sitt eigið land, og
það eru höft á andlegu frelsi
herða ó því, segi eg, Vegna þess, að
eg er þaulkunnugur því, hve sam-
göngur hafa margfaldast þarna fyrir
auslan. Eg get. fullyrt, að bílaferðir
eru að minsta kosti fimm sinnum
meiri heldur en þegar e.g kom þang-
að árið 1921. Verslun öll þarna austur
frá er lika að flytjast til Reykja-
vikur. í þessu sambandi vil eg
henda á það, að áveitan gerir það
að verkum, að það verður alveg nauð-
synlegt að fá unninn óburð, ef hún
á að koma að gagni. því það hagar
nú einu sinni þannig til, að heyið í
Flóanum og á áveitusvæðinu er ekki
einhlítt handa kúm. það þarf að fá
töðu eða annan fóðurbæti, og af þvi
sjóum við, að það hlýtur að verða
lögð afarmikil óhersla á að auka
töðuframleiðsluna, en það verður ekki
gjört nema með unnum áburði.
Út af þessu vil eg segja það, að
áætlunin um tekjur brautarinnar er
í sjálfu sér alt of varleg. Og eg tek
það fram hcr, af þvi að eg álit það
jafnvel samviskusök fyrir framgang
málsins, live lág hún er.
Eg enda mál mitt. mcð því að benda
á það, að þetta mál er fyrst og fremst
landbúnaðarmál, ræktunarmál, og það
verður að skoðast frá því sjónarmiði.
Og það er áreiðanlega stórt spor,
sem hér verður stigið í því efni.
pess vegna vænti eg þess, að allir
sannir landbúnaðarmenn athugi þetta
frv. með fullri velvild og láti það
ekki hafa áhrif á sig, þótt þeir hafi
ef til vill talað með kulda til þess,
áður en þeim var málið nægilega
Ijóst.
pessu máli hefir livað eftir annað
í nmræðuni um annað mál og einn-
ig í þessum umræðum verið bland-
manna. þessum ótta verður að-
eins hrundið með því að kynnast
landinu, nema það.
Rannsóikn á landinu sjálfu
gengnr fyrir, eftir kemur rann-
sókn á loftslagi, gróðri og dýra-
lífi, en náin kynni á þessu eru
undirstaða undir allri nýtingu
landsins. þessu virðast menn
gefa lítinn gaum. Menn kosta
stórfé til áveitu, til þess að rækta
gulstör, en engum virðist hafa
dottið í hug að rannsaka lifnað-
arhætti gulstararinnar fyrst,
menn vita sára lítið um það, sem
henni hentar best. Svo er um
margt annað. Menn brjóta málin
ekiki til mergjar, en auðna fær
að ráða afdrifunum.
Islendingar eru tómlátir um
allar náttúrurannsóknir, en sögu,
málfræði og fornfræði stundar
hver sem betur getur. Ef ein-
hver finnur eldgamalt landa-
merkjabréf, er sjálfsagt að gefa
það út og jafnvel að ræða það í
blöðum og tímaritum, en dagbæk-
ur Sveins Pálssonar, hin merki-
legustu rit, hafa aldrei verið
gefnar út. Menn hafa grafið í
hverja dys, og lýst þeim nákvæm-
lega, en stór svæði af landinu eru
óþekt með öllu. I skólunum læra
menn langar romsur af erlendri
málfræði, en hvernig landið, sem
Reykjavík stendur á, er til kom-
ið, það vita menn ekki.
Hér er ójafnt skift. Eg lasta
ekki sagnfræði né fomfræði, en
þeirra vegna ber ekki að skipa í
öskustó náttúrufræðinni, þekk-
ingunni á landinu og því, sem þar
lifir.
Mér detta oft í hug orð Jóns
Guðmundssonar lærða; ísland
liefur í sér margar og undarlegar
náttúrur, sem enginn hinna for-
standigu landsmanna kann með
sönnu að neita, en vilja þó ó-
rannsakað vera láta.
III.
Margir íslendingar halda, að
náttúra landsins sé allvel kunn
og landið sjálft sé alt þekt til
jökla. Menn vitna í rit þorvalds
Thoroddsen og halda, að þar sé
allan sannleik að finna um landið
oig það sem þar hrærist. það er
satt, að þorvaldur og ýmsir fleiri
hafa unnið mikið starf í þarfir
íslenskra náttúruvísinda, en hitt
að inn í fjórhagsútlitið. Eg skal jóta
það fullkomlega, að eg býst við, e.f
ekkert. rætist úr um fjárhaginn, að
eitthvað dragist um framkvæmd
málsins. En frv. þetta er þannig út-
búið, að það er aðeins heimild. Og
málið er svo stórt og mikilvægt, að
mér dettur aldrei i hug, að nokkur
fjórmálaráðherra fari að taka mil-
jónir króna úr ríkissjóði og stofna
til lántöku til þessa fyrirtækis, án
þess að hann sé viss um, að hann
hafi þingviljann með sér. Svo í raun
og veru er frv. þannig vaxið, að Al-
þingi hefir eftir sem óður full tók
á mólinu. þingið getur róðið því, hve-
nær byrjað verður á framkvæmdum.
þeir sem því snúast ó móti málinu,
hljóta því að gera það af því, að
þeir hafi vantraust á núverandi
stjórn, halda, að hún fari gó-
lauslega að ráði sínu. En þeir, sem
vonast til þess innan langs tíma að
geta komið þessari hæstv. stjórn fyr-
ir kattarnef, þeir hafa þá vantraust
á því, að þeim t.akist það nokkurn
tíma.
Nei, með þessu frv. er engin hætta
á ferðum. það er þvert á móti þannig
lagað, að ef það nær ekki fram að
ganga, þá mun það talið fremur Al-
þingi til vansa en hitt. það myndi
setja sinn stimpil á þingið, — ekki
framsóknarstimpil, heldur íhalds
stimpil.
-----•-----
þór hefir enn tekið 4 togara
við ólöglegar veiðar: 2 þýska,
einn franskan og einn ítalskan.
Allir hafa þeir sætt sektum.
-----o------