Tíminn - 05.06.1926, Side 1

©fcsíöferi
afgreiöslui^aöur timans er
5 i g u r § e t r £ti*rif*f»n,
Sambmtieljásinu, Heyfjat^f
^fgteifcsía "
ífmans er í Sambaitösíjfustttii
<Dpm boQle$a 9—(2 f. I).
Simi í9fi.
Reykjarík 5. júní 1986
Búnaðarmálastj óra-staðan
er laus til umsóknar. Byrjunarlaun kr. 4500, hækkandi á þriggja ára
fresti um kr. 500 upp í kr. 6000 Umsóknarfrestur til 1. september
næstkomandi.
Stjórn Búnaðarfélags íslands.
hlað
X. ár.
Btan úr heimi.
Heimskautsflug Amundsens.
Norge loftskip Amundsens
lenti við Teller í Alaska að
morgni þess 14. maí eftir 71
klukkustundar flug frá Kings
Bay á Spitsbergen. Á skipinu
voru 15 menn og höfðu þeir mat
til tveggja mánaða og annan út-
búnað að sama skapi. Alls var
farangur þeirra 12 smálestir að
þyngd, svo það var enginn smá-
ræðis-þungi, sem loftskipið hafði
að bera. þó fór það með 107 kílóm.
hraða á klukkus., þegar best gekk.
Veðrið var gott í fyrstu og skygni
hið besta. Norður undir 86. breidd-
argráðu sáust ísbirnir, en úr því
ekkert kvikt fyr en komið var til
Alaska.
Amundsen flaug yfir norður-
heimsskautið í björtu veðri og
var því hægt að gera allar nauð-
synlegar mælingar til þess að
ákveða staðinn. Kastað var niður
fánum Noregs, Bandaríkjanna og
Italíu. þeir voru með stórum járn-
broddum, svo stengumar stóðu
fastar í ísnum með blaktandi
fánum.
Land sást hvergi, ekkert nema
endalaus ísbreiða. Nú var stefnt
til Alaska og gekk vel um stund,
og svo kom þoka og síðan hríð.
Frostið var grimdarlegt og ís
kom á loftbelginn og skemdi
hann. Um stund var ekki hægt
að hafa stjórn á loftskipinu, en
þá birti og lygndi til allrar ham-
ingju. Samt reyndist ómögulegt
að komast til Nome í Alaska
eins og áfonnað hafði verið, því
skipið var orðið svo laskað og svo
hvesti aftur. Eftir ógurlegar
mannraunir tókst þeim félögum
að lenda skipinu um 20 mílur frá
Nome, skamt frá litlu Eskimóa-
þorpi sem Teller heitir. það ligg-
ur á sömu breidd og ísafjörður,
eða því sem næst. Síðan var loft-
belgurinn tæmdur af gasi og
skipið tekið |sundur, og á að
flytja það sjóleiðis til Seattle þeg-
ar ísa leysir.
Loftskipið Norge er smíðað í
Ítalíu, og flaug það fyrst frá
Genúa til Marseille, þaðan til
London, svo til Osló, þá til Lenin-
grad, þá til Kings Bay og svo
yfir heimskautahöfin til Teller.
öll vegalengdin sem það flaug
er 13.000 kílómetrar og flugtím-
inn 172 klukkustundir.
Amundsen hefir náð öllum þeim
takmörkum, sem hann setti sér í
æsku, að firma bæði heimsskautin
og komast norðvestur- og norð-
austurleiðirnar, frá Atlantshafi
fyrir strendur Síberíu og Norður-
Ameríku til Kyrrahafs. Hann hef-
ir aukið þekkingu mannkynsins á
heimskautalöndum og-höfum meir
en nokkur annar maður, og hefir
aflað sér þeirrar frægðar er seint
mun firnast.
Amundsen hefir í öllum ferð-
um sínum sýnt framúrskarandi
dugnað, snarræði og þrautseigju,
en hitt er ekki minna vert, að
hann hefir undirbúið leiðangra
sína betur en nokkur annai’, og
hefir þó átt við mikla erfiðleika
að stríða.
Hann er fæddur foringi og þar
sem hann stjómar gengur alt vel.
Amundsen er fæddur 16. júlí
1872, og er kominn af gömlum
sjógai-paæittum. Byrjaði á að
stunda læknisfræði, að hætti því
og gerðist sjómaður. Var stýri-
maður í Belgicaleiðangrinum til
suðurheimsskautslandanna 1897.
Stjórnaði Gjöaleiðangrinum 1903
—1905, sem hepnaðist að komast
norðvesturleiðina. Komst til suð-
urheimsskautsins 14. desember
1911 og varð þá heimsfrægur
maður. Næsta skrefið var að fara
norðausturleiðina, sem foringi
Maud-leiðangursins. Svo heims-
skautsflugið í fyrra og svo leggur
hann nú smiðshöggið á allar sínar
athafnir, með því að fara hina
fræknustu flugferð, sem farin
hefir verið.
Amundsen er einn hinn merk-
asti maður vorra tíma. Hjá hon-
um fylgist að, vit og karlmenska,
dirfska og gætni og hann er
sannur víkingur í fornum stíl.
Hann er ættingi landnemanna
fomu, sem sigldu á opnum skip-
um yfir íslandshaf. Og sannarlega
mega frændur vorir Austmenn
vera stoltir af því, að eiga einn
mann, sem allur hinn mentaði
heimur horfir á. Hin norræna
karlmenska og norrænir vitsmunir
hafa enn sýnt yfirburði sína.
Landskjbrið.
Við hinar hlutbundnu kosning-
ar til Alþingis, «em eiga að fara
fram 1. júlí næstkomandi er um
fimm lista að velja að nafninu
til. I raun og veru eru listamir
þrír, sem barist er um. Kvenna-
listinn, B-listinn, á engan tilveru-
rétt, enda ekkert vitlausara en að
kjósa eftir kyni. Konur, sem á
þing kynnu að komast geta ekki
myndað neinn flokk, heldur verða
þær í einhverjum hinna gömlu
flokka. Hin eina kona, sem nú á
sætti á þingi er tryggur meðlimur
íhaldsflokksins, en sú kona sem
er efst á B-listanum mundi senni-
lega verða ákveðinn jafnaðarmað-
ur, ef svo ólánlega tækist til, að
hún kæmist á þing. það er með
öllu óhugsandi að samvinna gæti
orðið með Bríeti og Ingibjörgu
ef þær ættu báðar sæti í efri
deild Alþingis. Og síst mundi starf
þeirra verða til blessunar fyrir
kvenfólkið. þetta ættu íslenskir
kvenkjósendur að athuga.
þá er E-listinn, sem kallað er
að Sjálfstæðisflokkurinn beri
fram. þetta er rangt, því Sjálf-
stæðisflokkurinn er ekki til leng-
ur, þó nokkrir menn í Reykjavík
séu að reyna að flagga með nafn-
inu. Hinir gömlu og góðu (Sjálf-
stæðismenn eru nú dreifðir í alla
flokka sem vænta má, því ætlun-
arverki þess flokks er nú lokið.
því er stundum fleygt, að þeir
E-lista-menn ætli að stofna eins-
onar frjálslyndan flokk hér á
landi, eitthvað í líkingu við
„radíkala“ flokkinn í Danmörku.
En ekki er vel úr garði riðið ef
þetta er tilgangurinn, því meðal
stuðningsmanna E-listans eru
margir gallharðir Ihaldsmenn.
Hver er þá meiningin með fram-
komu E-listans? þeirri spurningu
er auðsvarað. Tilgangur listans er
enginn annar en sá, að reyna að
koma Sigurði Eggerz á þing.
Listinn hefir fengið réttan bók-
staf. Hann er Eggerz-listi og
ekkert annað. En það eru vissu-
lega ekki margir kjósendur, sem
óska þess, að íslandsbankastjór-
inn af eigin náð nái aftur kosn-
ingu til Alþingis. Éann er búinn
að vera þar nógu lengi.
þá koma hinir þrír höfuðlistar:
A-listi Jafnaðarmanna, C-listi
Ihaldsmanna og D-listi Fram-
sóknarmanna. þessir listar eru
bornir fram af hinum einu stjóm-
málaflokkum, sem til eru í land-
inu. Stefnuskrár og ágreinings-
mál þeirra eru kunn öllum lands-
lýð og skal hér ekki mint á þau
í þetta sinn. það eru Sameignar-
menn, Samkepnismenn og Sam-
vinnumenn, sem eru hér að berj-
ast fyrir skoðanir sínar og um
aðra stjórnmálaflokka er ekki að
ræfða. B. 0g E. eru sprengilistar,
sem engan tilverurétt eiga og
þjóðin er svo þroskuð í stjórn-
málum að hún kýs þá ekki.
D-listinn á áreiðanlega lang-
mest ítök í hugum þjóðarinnar,
af öllum þeim listum, sem fram
eru bornir. Og jafnvel Morgun-
blaðið hefir viðui’kent að Magnús
Kristjánsson æitti kosningu vísa.
En Framsóknarmenn verða að
hafa það hugfast, að andstæðing-
arnir standa miklu betur að vígi
með að sækja kjörfundi. Aðalstyrk
ur íhaldsmanna og Jafnaðar-
manna er í kaupstöðunum, þar
sem ekki er nema fárra mínútna
gangur á kjörstað og atkvæðasmal
arnir geta komið langflestum kjós-
endum á kjörfund.Aðalfylgi Fram-
sóknarmanna er aftur á móti í
sveitunum og þar horfir öðru-
vísi við. Sumir eiga erfitt með
að fara frá heimilum sín-
um og .sumstaðar er skortur á
hestum. þess vegna er nauðsyn-
legt að Framsóknarmenn reyni af
fremsta megni að greiða hverir
fyrir öðrum svo kosningaþátttak-
an geti orðið sem mest og sigur-
inn sem glæsilegastur. það er ekki
nóg að Magnús Kristjánsson nái
kosningu, heldur þarf D-listinn að
fá langflest atkvæði af öllum list-
unum. Til þess hefir hann nóg
fylgi, ef stuðningsmenn hans gæta
að sækja kjörfundina. Og alla
erfiðleika er hægt að sigra ef
menn eru vakandi og gæta þess
hvað í húfi er. þetta er í þriðja
sinn, sem hlutbundnar kosningar
til Alþingis fara fram hér á landi.
I bæði skiftin, sem þannig hefir
verið kosið, hafa kosningar verið
afarilla sóttar, einkum í sveitum.
Kosningamar 1916 voru sérstak-
ar og þarf því ekki að minnast
á þær í þessu sambandi, en við
kosningarnar 8. júlí 1922 var
flokkaskiftingin öll hin sama og
nú, og af þeim má margt læjra.
Af því hve illa kosningin var sótt
í sveitum,má ráða að ýmsir Fram-
sóknarmenn hafa talið víst að
þeir mundu koma manni að
hvernig sem færi, og því gerði
það ekkert til, þó þeir kysu ekki.
En svona má enginn hugsa. þeg-
ar andstæðingarnir mæta, dugar
ekki að sitja heima.
Hér skulu birtar nokkrar tölur,
sem eru næst lærdómsríkar. Við
síðustu landskosningar voru kjós-
endur 29,094 að tölu. Nú eru þeir
full 31,000. Fjölgunin hefir verið
langmest í Reykjavík; 1922 voru
þar 5452 kjósendur, nú eru þeir
6078. I mörgum kjördæmum hef-
ir kjósendatalan staðið nálega í
stað. Við síðustu kosningar voru
greidd 11,962 atkvæði, eða 41%
kjósenda tók þátt í kosningunum.
Nú má búast við því að fullur
helmingur kjósenda eða alt að
16,000 greiði atkvæði. Annað væri
kjósendum til minkunar. Síðast
var kosningaþátttakan mest á ísa-
firði, nærri 58% en minst 1 Húna-
vatnssýslu tæp 26% í Skaga-
firði rúm 28% og í Austur-
Skaftafellssýslu 30%. I sumum
hreppum var kosningin svo lítið
eótt að undrun sætir. Til dæmis
kusu aðeins 11% í Snæfjalla-
hreppi og um 12% í Akrahreppi
og Kirkjuhvammshreppi.
þessi daufa kosningaþátttaka
er íslensku þjóðinni lítt til sæfmd-
ar, og bændur verða að geta þess,
að á þá er sótt frá tveim hlið-
um. öðru megin samkepnismenn,
en hinumegin sameignarmenn.
Hvorttveggja borgarflokkar, sem
eru fjandsamlegir landbúnaði.
Framsóknarmenn um land alt!
Styðjið D-Iistann. Hann er yð-
ar listi.
Gætið hagsmuna yðar.
Sækið kjöriund og kjósið D-
listann.
Ing'ibiörg’
og áhugamál kvenna.
Við síðustu landkosningar sigr-
aði einn listi, aðeins af því efsti
frambjóðandi var kona. En eftir
að konan var kosin gleymdi full-
trúinn hverjir kusu hana, gekk í
íhaldsflokkinn og hefir verið þar
fast atkvæði til alls sem flokkur-
inn hefir viljað nota hana. En þar
að auki hefir hún sýnt lit á tvenn-
an hátt: Að vinna móti almennum
umbótum, sem yfirleitt kæmu
konum að liði, t. d. sérfræðslu
kvenna, eða móti konum, sem
hafa unnið að framförum í því
efni (Ásta Sighvatsdóttir, Hall-
dóra Bjarnadóttir, Sigurbjörg
Kristjánsdóttir). En um um leið
og hún sýnist þannig hafa unnið
alveg gagnstætt tilgangi kjósenda
sinna, hefir heún verið frekari
en nokkur karlmaður, sem nokk-
urn tíma hefir setið á þingi, við
að reyna að komast á landsjóðinn.
Aðaláhugamál I. H. B. hefir
verið að komast að jötunni, fá
hækkuð laun og fá þau föst. 1
því skyni hefir Jón M. nú í tvö
ár borið fram frv. um að koma
skóla hennar á landið, og henni
sjálfri á mjög hækkuð, föst laun
úr landssjóði. Til að fá stjórnina
og íhaldsflokkinn til að sinna
þessu kvabbi hefir I. H. B. verið
þæg eins og brúða. I fyrra var
fýknin svo mikil að hún barðisit
af alefli móti því að landið tæki
við kvennaskólanum á Blönduósi,
með hennar skóla, Nú í vetur
barðist hún jafnmikið fyrir
Blönduósskólanum í von um að
geta fleytt sér inn á landsjóðinn
á atkvæðum aðstandenda Blöndu-
\
ósskólans.
Engum var gagn gert með þessu
brölti að jötunni nema I. H. B.
Engum hefði fremur dottið í hug
að setja kvennaskólann á landið
heldur en t. d. Flensborgarskól-
ann, ef Ingibjörg hefði ekki setið
á þingi, og heimtað þetta gert
fyrir sig.
Jafnótrúleg eins og löngun I.
H. B. hefir verið í há landssjóðs-
laun, hefir verið óbeit hennar
á að aðrar konur fengju fé
úr landssjóði. Hún varð æf við
Ástu Sighvatsdóttur, við atkvæfða-
greiðslu fjárlaganna 1924, út af
styrk, sem Ásta átti að fá, og
fékk, til handavinnukenslu. Hún
hefir beitt sér mest móti styrk
til Halldóru Bjarnadóttur til verk-
legs náms, og hafði þó H. B. átt
drjúgan þátt í að koma henni á
þing. þá hefir I. H. B. unnið mÓti
stofnun Herdísarskólans ( kvenna-
skóla fyrir Vesturland), unnið að
því að lækka rekstrarstyrk til
Sigurborgar Kristjánsdóttur (hús-
mæðrafræðsla) úr 4 í 3 þús. I
fyrra feldi hún Blönduósskólann,
í vetui’ feldi hún Staðarfellsskól-
ann, og norðlenska húsmæðra-
skólann, og svæfði í nefnd þar
sem hún var formaður tillögu um
að rannsaka skilyrði fyrir hús-
mæðrafræðslu á Austurlandi.
Iingibjörg er á þingi mesti and-
stæðingur framfara þeirra er
snerta konur. það er af því hún er
altaf að hugsa um sig sjálfa á
landssjóðslaunum, og þar sem alt
þingið gerir í raun og veru gys
að þessari viðleitni hennar, og
hún er dæmd til að komast aldrei
á landssjóð, þá snýst ósigur henn-
ar upp í gremju gagnvart almenn-
um framförum kvenna. þinginu
er nóg að hafa einn slíkan full-
trúa. J* J*
-----«----
Kreptur hnefi. Sigurður Eggerz
hefir fengið tekna grein í Lög-
réttu og segir hann þar, að
„frjálslyndi flokkurinn“, þ. e.
stuðningsmenn E-listans rísi eins
og kreptur hnefi gegn stéttabar-
áttu hinna flokkanna. Svo kemur
hann með stefnuskrá sína, sem er
ekkert annað en að vinna á móti
því að Landsbanki íslands fái
seðlaútgáfuréttinn. Ekki er um
auðugan garð að gresja! það
blandast víst engum hugur um,
að E-listinn sé kreptur í kosn-
ingabaráttunni, en við kosning-
arnar verður hann ekki kreptur,
heldur flatur.
Varðskipið „þór* hefir nýlega
tekið þrjá þýska togara í land-
helgi fyrir sunnan land.
Gagnfræðaskólanum á Akur-
eyri var sagt upp 31. maí. 32 nem-
endur útskrifuðust. 17 fengu
fyrstu einkunn, 12 aðra einkunn
og 3 þriðju einkunn. Skólameist-
ari flutti erindi um „Skólabrag
og skólabresti" 0g þótti mikið til
koma.
Glímumennirnir er til Danmerk-
ur fóru, hafa hvervetna getið sér
orðstír og hefir Dönum þótt mik-
ið koma til glímusýninganna.
Sveit 40 þýskra hljóðfæraleik-
enda er komin til Reykjavíkur
undir forustu Jóns Leifs. Hefir
sveitin leikið tvisvar og hlotið
almannalof. Verður nánai’ sagt frá
þessu í næsta blaði.
-----o----