Tíminn - 03.07.1926, Page 1

^Vfaíbferi
<sg afgrei6síuric6ur íímans et
5 i g » r g e i t ^rifcEÍfsfen,
Sotfifeanbeþúátatt, Keyfjaoif
X ár.
líevkjavfk 3. júlí 1926
Jarðab frá •ætur á öllu lan 1. júlí 1923 til ársloka 1924. dii 1U
Ábu r ð a i h ú s T ú n r æ k t G a r ð r æ k t Samt.als
Dagsv. Kr. Dagsv. Kr. Dagsv. Kr. Dagsv. Kr.
Gullbringu- og Kjósarsýsla. . . 3854 5781.00 22918 22918.00 157 125.60 26929 28824.60
Borgarfjarðarsýsla 662 993.00 2988 2988.00 3650 3981.00
Mvrasýsla 1014 1521.00 2274 2274.00 301 240.80 3589 4035.80
Snæfellsness- og Hnappadalssýsla 2946 2946.00 2946 2946.00
Dalasýsla 266 399.00 3165 3165.00 118 94.40 3549 3658.40
Barðastrandasýsla 128 192.00 911 911.00 1039 1103.00
Isafjarðarsýslur 2030 3045.00 4032 4032.00 29 23.20 6091 7100.20
Strandasýsla 1032 1548.00 2561 2561.00 41 32.80 3634 4141.80
Húnavatnssýsla 815 1222.50 6569 6569.00 38 30.40 7422 7821.90
Skagafjarðarsýsla 559 838.50 14365 14365.00 101, 80.80 15025 15284.30
Eyjafjarðarsýsla 1485 2227.50 15713 15713.00 107 85.60 17305 1-8026.10
Þingeyjarsýslui’ 732 1098.00 3647 3647.00 45 36.00 4424 4781.00
Norður-Múlasýsla 131 196.50 3643 3643.00 100 : 80.00 3874 3919.50
Suður-Múlasýsla 272 408.00 2849 2849.00 101 80.80 3222 3337.80
Austur-Skaftafells3ýsla . . . . 461 691.50 990 990.00 82 65.60 1533 1747.10
Vestur-Skaftafellssýsla . . . . 1261 1891.50 485 485.00 63 50.40 1809 2426.90
Rangárvallasýsla 831 1246.50 6371 6371.00 240 192.00 7442 7809.50
Vestmannaeyjasýsla 1417 2125.50 1721 1721.00 45 36.00 3183 . 3882.50
Arnessýsla 3140 4710.00 3101 3101.00 560 448.00 6801 8259.00
Samtals: 20090 30135.00 101249 101249.00 2128 1702.40 123467 133086.40
! firði kusu 224 ai' ca. 420. Við þremur hreppum innan Akureyr- : ar efnt til samskota innan sýsl-
Landskjörið.
Hinar hlutbundnu kosning-ar til
Alþing-is fóru fram síðastliðinn
fimtudag'. Veður var gott fram
eftir deginum, en á Suðvesturlandi
tók að rigna að aflíðandi nóni,
og um kvöldið var hellirigning í
Reykjavík og sjálfsagt víðar.
Samt verður ekki annað sagt, en
kosningaveður hafi verið sæmi-
legt, svo ekki hamlaði það kjós-
endum frá að sækja kjörfundi.
í Reykjavík var kosningin sótt
allfast, eftir því sem venja er til
um landkjör. Þrír flokkanna.
íhaldsmenn, Jafnaðarmenn oig
„Frelsisherinn“ höfðu iskrifstof-
með sex eða sjö talsímum hver,
og fjölda bifreiða, til þess að
flytja kjósendur á kjörstað, eftir
sléttum götum höfuðstaðarins i
miðsumarblíðunni. Annars hefðu
þeir kannske ekki vogað sér út
í langferðina ofan í Bamaskóla-
húsið! Þessi mikli útbúnaður með
bifreiðar og þessháttar er blátt
áfram móðgun við kjósendur-.
Þeir menn, sem ekki nenna að
ganga fárra mínútna veg á kjör-
isitað, ættu ekki skilið að fá að
kjósa. En þetta hefir í för með
sér mikið erfiði og stórkostleg út-
gjöld fyrir flokkana og frambjóð-
endur og er til skammar fyrir
íbúa höfuðstaðarins. Allir flokk-
ar ættu því að geta orðið isam-
taka um, að spara útgjöld og
fyrirhöfn, og hafa aðeins eina eða
tvær bifreiðár í gangi, til þess að
flytja sjúkt ogfarlama fólk á kjör-
stað, ef það langar til að kjósa.
Sí?t er þörf á þessum bifreiða-
flutningi núna í hásumarblíðunni.
Kosningar til Alþingis mega síst
af öllu verða skrípaleikur, en þær
eru á góðum vegi með að verða
það, ef þessu heldur áfram.
Nú eru komnar fréttir um þátt-
töku í kosningunum í ýmsum
isveitum og kaupstöðum víðsveg-
ar um land. Er ekki nema eitt
um það að segja, að í kaupstöð-
um hefir kosningin verið vel sótt.
Miklu betur en nokkru sinni fyr
við landkjör, en í sveitunum frem-
ur illa. Skulu hér birtar nokkrar
tölur til fróðleiks fyrir almenning.
í Reykjavík voru 6120 á kjör-
skrá. Þar af greiddu um 3740 at-
kvæiði. Við síðustu landkosning-
ar 8. júlí 1922 kusu 3033 af 5452,
er þá voru á kjörskrá, svo þátt-
takari var nokkru meiri núna en
þá. I Hafnarfirði koisiu um 530
af ca. 800 á kjörskrá. Við síðustu
kosningar kusu aðeins 278, en
bærinn hefir vaxið ákaf-
lega o g kjósendum fjölgað. I
Vatnleysustrandarhreppi greiddu
65 atkvæði af; 90, en í Kjós að-
eins 33 af 106*). Ekki ber það
vott um mikinn áhuga, en þó er
víða í sveitum verra. 1 Vest-
mannaeyjum kusu 555 af 880.
Við síðustu kosningar greiddu
251 kjósandi atkvæði af 664. Á
ísafirði voru greidd 440 atkv. af
630. Síðast 332 af 576. Á Siglu-
*) Tölurnar eru ef til vill ekki al-
veg hárréttar sumstaðar, því sim-
tölin eru stundum ógreinileg. En
'skekkjan er svo lítil, að ln’m hefir
enga vérulega þýðingu, ef hún þá
er nokkur. í sveitum er kjósenda-
talan hérumbil óbreytt frá síðustu
kosningum, og er því ekki hirt um
að tilfæra hana. Sumir kaupstaðirnir
hafa aftur á móti vaxiö að miklum
mun, eins og tölurnar sýna.
síðustu kosninigar kusu aðeins 98,
svo hér hefir þátttakan aukist
stórkostlega.
Á Akureyri kusu 670. Kjós-
endur munu vera hátt á tíunda
hundrað, svo þar hefir kosning-
ingin verið ágætlega sótt. Síð-
ast kusu þar 461 af 925 á kjór-
skr.á
Á Eyrarbakka kusu 170 af hér-
umbil 300. Síðast 128. Á Stokks-
eyri aðeins 80 af ca. 260. í Vík
í Mýrdal (Hvammshreppi) 80 af
190 á kjörskrá.
f Ámessýslu virðist kosningin
hafa verið afar illa sótt í sveit-
um. Fréttir eru komnar úr þess-
um hreppum. í Grímsnesi kusu
22 af 120, í Sandvíkurhreppi 28
af 75, í Laugardal 14 af 50 og í
Ölíusi 21 af 140. í þessum fjór-
um hreppum hafa því aðeins kos-
ið 85, en við síðustu landskosn-
ingar 115, svo hér er þátttakan
verri en síðast, hvernig sem á því
stendur.
Á Akranesi kusu 180 af 300
en síðast 102. f Borgarnesi 80 af
110, en síðast 59.
Af Vesturlandi er óvíða frétt
þegar þetta er skrifað. Þó virð-
ist kosningin hafa verið illa sótt
í Norður-ísafjarðarsýslu, nema í
Hnífsdal. Þar kaus helmingur
kjósenda, 90. Síðast 75. í Bolung-
arvík (Hólshreppi) kusu 64 af 280,
minna en síðast. í Snæfjalla-
hreppi kusu aðeins 19, en 28 síð-
ast.
Úr Vestur-ísafjarðarsýslu er
aðeins frétt úr Suðureyrarhreppi
(Súgandafirði). Þar kusu 58 af
tæpu hundraði. Má það teljast
gott og er svipað og síðast.
Af Norðurlandi eru fáar fréttir
komnar. Á Blönduósi kusu 70 af
104. Síðast 46. í Vindhælishreppi
80 af 200 en síðast aðeins 34,
svo hér hefir tala þátttakenda
meir en tvöfaldast og gæti þó
verið hærri. Á Hvammstanga
(Kirkjuhvammshreppi) kusu 30,
líkt og seinast. Kjósendur um 140.
í Skagafirði hefir kosning-in ver-
ið illa sótt sumstaðar. Til dæmis
í Hofshreppi. Þar kusu 40 af 192.
Síðast 42. í Ifaganesvíkurhreppi
kusu 20 atf 73. Sáma tala og
síðast.
í Eyjafirði hefir kosningin ver-
ið mjög misjafnt isótt. Best í
öngulstaðahreppi 74 af 140. Er
það ágæt sókn í sveit. I hinum
! ar kusu um 45% kjóseíida. Er
I það lítið á þriðja hundrað og
| svipað og síðast.
I I Glæsibæjar- og Svarfaðardals-
1 hreppi var kosningin afarilla sótt.
| Atkvæðatala svipuð og síðast, 50,
| og 56.
| í Suðurþinigseyjarsýslu hefir
j verið ágætlega kosið, þar sem
j frétst hefir. í Bárðardal kusu 50
| af 66 og í Reykdælahreppi 90 af
j 150. Má það kallast ágætt, og
miklu betra en 1922.
Sjá má af þessu að tala
greiddra atkvæða á öllu landinu
mun verða 15—16 þúsund eins og
spáð var í Tímanum.
Hér skal engu spáð um úrslit
kosninganna, en á tvent verður að
minnast. Fyrst og fremst hið
mkla tómlæti bænda í ýmsum
bestu isveitum lamdsins. Það er
eins og þeir skilji ekki að land-
kjör er eins þýðngarmikið og
venjulegar kjördæimakosningar og
því má ekki vanrækja kjörfund-
ina. í öðru lagi ber öllum frétt-
um saman um að B-listinn,
kvennalistinn, hafi langminst fylgi
af listunum. Er það að vonum
og ætti að hafa þæl afleiðingar,
að aldrei verði framar kosið eftir
kynferði á landi hér. Duglegar og
gáfaðar konur, sem áhuga hafa á
stjórnmálum geta auðveldlega
komist á þing’, kosnar af atkvæð-
um karla og kvenna, en sérstakur
kvennalisti ætti aldrei að sjást
framar við kosningar hér á landi.
Það er alllangt síðan að ýmsir
merkir menn á Suðurlandsundir-
lendinu fóru að vekja máls á því,
að brýn þörf væri á því að koma
á stofn unglingaskóla fyrir hérað-
ið. Mér er ekki kunnugt um,
hvort þeir hafa gert sér ljósa
grein fyrir því, hvernig kenslu
skyldi háttað í skólanum, en þó
hygg eg að það hafi helst vakað
fyrir þeim, að hann yrði einskon-
ar lýðháskóli í svipuðum stíl og
hinir frægu dönsku lýðháskólar.
Ekkert varð þó úr framkvæmd-
um, enda kom heimsstyrjöldin
með dýrtíðinni og öllum þeim erf-
iðleikum, sem henni fylgdu. En
nú fyrir skömmu hafa Ámesing-
unnar til þess að byggja skólann.
Rangæingar skárust úr leik. En
frá þessum samskotum er skýrt í
grein Magnúsar Helgasonar skóla-
stjóra í næstsíðasta blaði Tímans
og skal hér því ekki frekar minst
á þau. Allmikið fé safnaðist í
sumum hreppum sýslunnar. Al-
þingf tók vel og drengilega úndir
málið, eins og oft þegar um
mentamái er að ræfða. Ríflegur
styrkur var veittur. Sýslunefnd
ákvað að skólinn skyldi reistur á
Laugarvatni, en þá hófst upp-
reisn víða um sýsluna, ekki síst
í þeim sveitum sem engu fé höfðu
lofað til skólans. Uppreisnin var
gegn skólastaðnum og stjórnaf-
ráðið virðist hafa tekið taum
þeirra óánægðu, og alt endaði
með því að skólabyggingunni var
frestað um óákveðinn tíma.
Jafnhliða þessu fóru að heyrast
raddir um annað fyrirkoinulag á
skólanum, en brautryðjendur
málsins höfðu hugsað sér. Menn
fóru að tala um að hafa skóla
fyrir hagnýt vísindi, búnað, hús-
stjórn og svo framv. og setja það
,í samband við þegnskylduvinnu
og guð má vita hvað. Þetta hefir
komið mér til að skrifa þessar
línur.
Vér höfum nú tvo góða búnað-
arskóla til þess að veita bænda-
efnum mentun, og nú verður bráð
lega settur á stofn húsmæðraskóli
á Vesturlandi. 1 Reykjavík er
kvennaskóli með námsskeiðum
fyrir húsmæðraefni, svo það má
segja að þessi fræðsla sé, eða
muni verða, á næstu árum, full-
nægjandi, en það sem vantar er
almennur unglingaskóli, sem tek-
ur við, þegar barnaskólum slepp-
ir og börnin eru fermd. Hann á
að taka við unglingum frá ferm-
ingaraldri til tvítugs, piltum og
stúlkum, og hann á að vera snið-
inn eftir fyrirmynd bestu lýðhá-
skóla á Norðurlöndum. Móðurmál-
ið, saga og náttúrufræði ættjarð-
arinnar ættu að vera aðalnáms-
greinarnar, og þá ætti einnig að
leggja mikla stund á allskonai’
íþróttir. Skólinn á ekki að vera til
þess, að láta unglingana læra svo
og svo mikið af lexíum, heldur
til þess að göfga þá og auka
manngildi þeirra, vera mikilvæg-
ui' liður í uppeldi þeirra til þess
að þeir verði sannir „gentle-
men“, kenna þeim að elska land
l&ýgteibsla
€ f m a n s at { SamhcmösíjástíU'.
0ptn ðoglaga 9—(2 f. í>.
5hni 496.
32. hiaú
sitt og þjóð, sveit sína, stétt og
atvinnu. Ef lán er með skólastjóra
og kennurum, ætti þesskonar skóli
að geta orðið traustur stýflugarð-
ur fyrir fólksstrauminn úr sveit-
unum til bæjanna.
Skólinn hefir veglegt hlutverk
óg honum þarf að velja veglegan
stað. Unglingarnir koma þangað
á þeim aldri, þegar þeir eru mót-
tækilegastir fyrir öll utanaðkom-
andi áhrif, og því ríður mikið á
að þeir hafi fyrir augum tign
föðurlandsins, því á að velja skól-
ahum stað, þar sem náttúrufeg-
urð er mest, og loftið er þrungið
af • ögulegum endurminningum.
Danir settu sinn frægasta lýðhá-
skóla í útkjálka landsins, fast við
landamærín, til þess að ungling-
arnir gætu á hverjum degi horft
inn í fyrirheitna landið, sem
Þjóðverjar rændu af Dönum 1864,
en sem öll danska þjóðin vonaði
að fá aftur. Skólinn á Askov
hefir haft ómetanlegt gildi fyrir
danska menningu, en hann héfir
í sannleika verið skóli fyrir
danska ættjarðarást og þjóðemis-
tilfinningu, ekki síður en fyrir
bókleg fræði.
Fyrir nokkrum árurn kom síra
Eiríkur Albertsson fram með til-
lögu um, að reisa lýðháskóla á
Þingvöllum. Þessi tillaga fékk
daufár undirtektir, og þó var hún
næsta merkileg. Þingvellir eru
helgidómur þjóðarinnar og hvergi
gæti duglegur kennari eins vel
opnað augu æskulýðsins fyrir tign
og- göfgi, sorgarleikum og iságur-
hrósi íslensku þjóðarinnar á liðn-
um öldum, eins og á þessum forn-
helga 'Sitað. Ef nokkursstaðar er
liægt að kenna alþýðu vel sögu
íslands, þá er það á Þingvöllum.
Það skal fúslega játað, að ýms-
ir erfiðleikar eru á því að hafa
skólann á Þingvöllum. En, ein er
sú ástæða, sem opt er borin fram
gegn Þingvöllum (og Laugarvatni
líka), að staðurinn sé afskektur.
Þetta er einmitt kostur í mínum-
augum. Skólinn á að lifa sínu
eigin lífi, en ekki að vera háður
umhverfinu, og innan skólaveggj-
anna skapast smátt og smátt
arfsagnir og venjur, sem verða
nemendunum helgar er stundir
líða. Hér getum vér lært af Eng-
lendingum, heimsins fremstu
þjóð. Þeir hafa sett alla sína
helstu skóla á afskekta staði,
fjarri stórborgunum. Þeir segj a
em svo, að unglingunum sé holl-
ast á þeim árum, þegar þeir eru
að hverfa frá bernskunni inn í
manndómsaldurinn, að dvelja ut-
’an við .liina mestu hringiðu lífs-
ins, í félagsskap við jafnaldra
sína og kennara. Engum enskum
manni kemur til hugar, að halda
því fram, að skólarnir í Eton og
Harrow, Oxford eða Cambridge
hefðu haft eins mikla þýðingu
fyrir bresku þjóðina, ef þeir
hefðu verið .settir í London eða
Liverpool.
Skólinn ;getur aldrei orðið, og
á ekki heldur að verða, almenn-
ur samkomustaður fyrir Suður-
land. Vegna landslags og sam-
gangna verða fundir og fyrir-
lestrar fyrir alþjóð jafnan haldn-
ir við Ölfusárbrú eða Þjórsárbi'ú,
en hamingjan forði oss frá því
að hafa skólann á þeim stöðum.
Þá er enn eitt. Allir eru sammála
um að eitthvað mikið vei’ði að
gera á Þingvöllum fyrir Alþingis-
hátíðina 1930, og raunar hvort
sem. er. Gott gistihús vantar til-
Framh. á 4. síðu.