Tíminn - 10.07.1926, Blaðsíða 1

. £*3faíMfcti
\ '
afgteiésIuTnaöar Cimans ct
5 i s a r 4 « i r 3 111 r i f * f o n,
.■xsmfeanlsþéismss, Sí'ffjfitsff
^fgrci&sla
Címaní «t i Samíxmb6Í)óabiu
(Dptrt laglega 9—f2 f. Ij.
Simi
X. ár.
Þingvallanefndin \gerir ráð fyr-
ir því, að ríkið verði að reisa á
Þingvöllum veglegt gistihús, sem
mundi kosta of fjár. Þetta er al-
veg rétt. Valhöll og konungsskáli
eru Þingvöllum og landinu til
skammar. En þetta nýja gistihús,
sem óhjákvæmilegt er að byggja,
verður að standa tómt níu mán-
uði ársins, eða því sem næst.
Þess vegna virðist vera mjög
eðlilegt, að nota húsið hina mán-
uði ársins til skólahalds.
Það skal að vísu fúslega játað,
að Þingvellir hafa ýmsa ann-
marka sem skólasetur. Þar er bú-
jörð lítil og ekki hverar til upp-
hitunar, en hinsvegar er vatnsafl
nægilegt til að framleiða rafmagn
til ljóss og hita. Og svo gera hin-
ar sögulegu endurminningar stað-
inn helgari en nokkurn annan
blett á íslandi.
Sýslunefnd Árnessýslu hafði
valið skólanum stað á Laugar-
vatni, og er því best að athuga
gerðir hennar og það sem með
þeim stað mælir. Er þar skemst
frá að segja, að þegar Þingvöll-
um sleppir, þekki jeg engan stað
á Suðurlandi, sem betur er fall-
inn til skólaseturs en Laugar-
vatn. Þar er náttúrufegurð mikil
bæði sumar og vetur. Skógur í
hlíðinni fyrir ofan bæinn, og
skógræktarstjóri segir að hvergi
á íslandi séu betri skilyrði fyrir
skógrækt en í Laugardal. Þar eru
heitar laugar í túninu til þess að
hita upp með skólahúsið, bújörð
góð, þó það sé reyndar ekki höf-
uðskilyrði, því skólinn þarf ekki
að hafa bú, heldur má kaupa
nauðsynjar að, þó það sennilega
yrði dýrara, vatnsafl nálægt til
að reka rafstöð, og engum óvit-
lausum manni ætti að koma til
hugar, að lýsa og hita skólahúsið
með olíu og kolum nú á dögum.*)
Á Laugai’vatni eru ennfremur
ágæt skilyrði til allskonar íþrótta-
iðkana. Frægir sögustaðir (Skál-
holt, Þingvellir og Haukadalur 0.
fl.) í nágrenninu og auðvelt að
komast þangað. Samgöngur góð-
ar og greiðar í allar áttir. Að vísu
liggur staðurinn í útjaðri láglend-
isins, en það gerir ekkert, til,
eins og tekið var fram í síðasta
blaði. Menn eru að tala um að
hægara væri fyrir Rangæánga að
sækja skólann ef hann væri til
dæmis á Ólafsvöllum eða þar í
grend, heldur en ef hann væri á
Laugarvatni. Nú skulum vér at-
huga þetta. Hugsum oss pilt sem
á heima austur undir Eyjafjöll-
um, eða jafnvel fyrir austan
Mýrdalssand. Hann fer í skólann
og ferðast ríðandi. Hann getur
sparað hálfa, eða í mesta lagi
heila dagleið, ef skólinn er aust-
arlega í Ámessýslu. Hálfa dagleið
um haustið og annað eins um
vorið. Þetta er inú alt 0g sumt.
Skólinn hlýtur að verða þvínær
eingöngu heimavistarskóli, þó ef
*) pess þurfum vér íslendingar
vandlega að gæta, að gera oss sem
mest óháða útlendu eldsneyti, og
ljósmeti, en nota þau gæði, sem til
eru í landinu sjálfu. Auk þess, sem
þetta yrði fjársparnaður fyrir landið,
þá getur hið pólitíska ástand í heim-
inum, vinnudeilurnar og öil hin
mikla ókyrð í lifi stórþjóðanna orð-
ið þess valdandi, að mánuðum sam-
an verði hvorki hægt að fá kol né
olíu liingað til lands.
Revfejavflt 10. júlí 1926
33. biaö
BARRATTS-^S?
Þetta ágæta baðlyf mun elst í notkun hér á landi og þektast.
Það er notað í öllum fjárræktarlöndum og hafa vísindin tvímælalaust
sannað ágæti þess. Kaupmenn og kaupfélög, sendið pantanir yðar til
Magnúsar Matthíassonar, Túngötu 5, Reykjavík, eða beint til undir-
ritaðs einkasala fyrir Island á Barratts-baðlyfjum.
Stærð íláta eftir vild kaupenda.
Louis Zöllner,
Newcastle on Tyne.
Stýrimannaskólinn.
Þeir nýsveinai’, sem vilja fá inntöku í Stýrimannaskólann næsta
vetur, sendi forstöðumanni skólans beiðni um það fyrir 1. september,
ásamt áskildum vottorðum (sjá B-deild Stjómartíðindanna 1924, bls.
113—114, 7.-9. gr.).
Reykjavík, 28. júní 1926.
PÁLL HALLDÓRSSON.
til vill gætu einstöku piltar geng-
ið til hans frá nágrannabæjun-
um.*)
Laugarvatn virðist hafa alla
kosti til að bera, sem skólasetur,
en Grafarbakki (eða Hveraheiði)
hefir fátt til síns ágætis, nema
hverahitann, sem að vísu er mik-
ilsvirði. En vel má vera að finna
megi ýmsa sitaði sunnanlands, þó
eg ekki þekki þá, sem séu eins
fagrir og hentugir til skólaseturs
og Laugarvatn, og það sé fjarri
mér að vilja einskorða skólahug-
myndina við Laugarvatn. Mér er
alveg aama hvar skólinn er, ef
staðurinn aðeins hefir þau skil-
yrði, sem áður hefir verið bent á.
Það er næsta óviturlegt, að gera
þetta mál að æsingamáli, eða ætla
að láta almenna atkv.gr. á fund-
um skera úr því, hvar skólinn
eigi að vera. Það er aðeins til
þess að ala á sundrung og ósam-
þykki. Menn verða aldrei sammála
um neinn stað, ef Islendingar eru
sjálfum sér líkir méð sundurlynd-
ið. Hér er til ágætt dæmi. í fyrra
var ákveðið að reisa heilsuhæli
á Norðurlandi. Það er bygt með
samskotafé og ríkisstyrk, alveg
eins og Suðurlandsskólinn. Það
gekk vel að safna fénu, en þegar
átti að ákveða staðinn brast sam-
komulagið og deilur hófust milli
manna. Má guð vita hvar það
hefði endað, ef forstöðunefndin
hefði ekki bundið enda á málið
og ákveðið staðinn með samþykki
landlæknis og húsameistara ríkis-
ins, og þó nokkur urgur væri í
sumum mönnum fyrst í stað, þá
virðast allir nú vera orðnir hjart-
anlega ánægðir með staðinn. Eins
mundi fara í Árnessýslu.
Eins og M. H. benti á, er nú
svo mikið fé fyrir hendi, að það
vantar aðeins herslumuninn til
til þess að koma skólanum á fót
— 'og svo samkomulag um stað-
inn. — Það væri óskandi að Ár-
nesingar gætu nú í snatri komið
sér saman um að útvega það sem
á vantar af fénu og fela svo
skólanefndinni allar framkvæmdir
í málinu. Svona máli verður fá-
menn nefnd að ráða til lykta, en
ekki allur almenningur og síst af
öllu má hreppapólitík komast að.
Nú er hægt að fá styrk úr ríkis-
sjóði, en það er ekki víst að það
verði auðvelt á næstu árum, ef
málið verður dregið á langinn.
Nú fara erfiðir tímar í hönd, og
líkindi til að næstu þing verði spör
á fjárveitingar. Hér þarf því að
hafa hraðann á.
Það er slæmt að Rangæingar
og Skaftfellingar skyldu ekki
vera með Árnesingum í þessu
máli. En það dugar ekki að bíða
eftir þeim, enda er það víst, að
ef skólinn kemsit upp, þá munu
austari sýslurnar líka bráðlega
senda unglinga sína í hann, og þá
yrðu þær líka að taka þátt í
kostnaðinum.
Nú sem sitendur verður unga
fólkið á Suðurlandsundirlendinu,
sem vill afla sér einhverrar ment-
unar annarar en þeirrar, er bama-
skólarnir láta í té, að leita í Rvk
eða Hafnarfjarðar (á Flensborg-
arskólann). En þetta hefir þætr af-
leiðingar, að mikið af æskulýðnum
*) í Danmörku og fleiri löndum er
algengt að liafa stutt námsskeið á
undan uppskerutímanum, bæði fyrir
sveitafólk og fyrir ungt fóik úr borg-
unum, í sumarleyfinu. þetta verður
sjálfsagt cert líka hér á landi er
tímar líða.
sest að í bæjunum, og er tapað
fyrir sveitimai’. Skólinn á að vera
eú taug, sem tengir unglingana
við átthagana. Það er því brýn þörf
á því, að koma honum upp sem
fyrst, á svo fögrum og skemtileg-
um stað, sem mögulegt er, og
vanda til hans, eins og framast
er auðið. H. H.
----0---
Landskjörið.
Nú eru fréttir komnar um þátt-
töku í kosningunum í flestöllum
kaupstöðum og sjóþorpum lands-
ins og rúmum helmingi sveitahér-
aðanna. Er það eitt að segja, að
allir kaupstaðimir 0g sum sjó-
þorpin hafa kosið ágætlega, en í
sveitum hefir þátttakan verið
frámunalega lítil, miklu minni en
við landkjörið 1922. Nákvæmar
tölur um atkvæðafjölda er ekki
enn hægt að fá, en þegar áreiðan-
legar fréttir eru komnar úr öll-
um kjördæmum landsins, mun
Tíminn flytja skýrslu um þáttt.
í kosningunum nú, og svo til sam-
anburðar atkvæðatöluna frá 1922.
Talsverðir gallar era sagðir
hafa verið á kosningunni í Mýra-
sýslu. Þar var kosið heima í sum-
um hreppum, enda þótt heima-
kosningar væru afnumdar með
lögum á þinginu 1924. Þeir sem
fyrir þessu hafa staðið, hvort
sem það er sýslumaður eða
hreppstjórar, virðast ekki fylgj-
ast vel með í lögunum, og ættu
þeir þó að hafa Stjómartíðindin
við hendina. Einn hreppstjóri var
svo áfjáður að hann fór í annan
hrepp til að láta kjósa. Hann má
hafa háar hugmyndir um valdsvið
sitt maðurinn sá.
Sennilega má taka burt og
ógilda atkvæði þau, sem greidd
voru heima, því þau eru í um-
slögum. Þegar talin verða saman
atkvæðin úr hreppunum og látin
saman í einn kassa. Annars verð-
ur að ógilda kosninguna í allri
sýslunni.
----o----
Vínsmyglun. Fyrir skömmu fund-
ust fyrir norðan allmiklar birgðir
af spíritus og sterkum vínum, sem
i faldar höfðu verið. Málið var
rannsakað og kom það í ljós, að
Jón Guðmundsson, sem áður hefir
fenjgist við smyglun hafði verið
þarna að verki. Hafði hann flutt
vínið norður á vélbát og komið
því fyrir, svo hefir átt að selja
það smátt og smátt. — Nú er
rannsókn í vínsmyglunarmálinu
lokið'og hinir ákærðu látnir laus-
ir gegn tryggingu. Hafa þeir ját-
að að hafa fengið vínið úr þýsk-
um togara undir Jökli, alls um
1900 lítra í 10 lítra dunkum og
var það falið á þremur stöðum,
en lítið eða ekkert mun hafa ver-
ið selt af því, en talsvert drukkið
af skipshöfninni í ferðalaginu
fram og aftur. Um 800 lítrar
fundust. Enginn hinna ákærðu
þykist vera eigandi áfengisins.
Einn hinna ákærðu er Bjami
Finnbogason frá Búðum. Kveður
hann Jón eiganda áfengisins, en
Jón aftur Bjai’na. Fallegur félags-
skapur það.
---0---
Kjöttollsmálið.
Fyrir skömmu var til umræðu
í norska stórþinginu fyrirspurn
til stjórnarinnar frá stórþings-
manni, Andersen-Rysst í Ála-
sundi, um samkomulag Norð-
manna og Is lendinga út af kjöt-
tollsmálinu. Fyrirspumin hljóð-
aði svo:
„Hefir stjórnin veitt því eftir-
tekt, hverjum erfiðleikum fiski-
menn vorir mæta við ísland og
ætlar hún að gera nokkuð til að
lagfæra það mál?“
Fyrirspyrjandinn taldi nú
fengna tveggja ára reynslu fyrir
því, að framkoma íslenskra stjórn-
arvalda gegn norskum fiskimönn-
um, sem stunda veiðar við Island,
væri ekki svo „velviljuð", sem til-
skilið hefði verið í samnngunum
1924, enda hefði sá samningur
verið gerður án íhlutunar fulltrúa
fiskiveiðanna í Noregi. Þyrfti
stjórnin að taka málið til athug-
unar svo þær reglur sem íslend-
ingar hefðu fylgt undanfarin tvö
ár ekki fengju hefð á sig.
Verslunarmálaráðherra Robert-
son gat þess í svarræðu, að lítið
bæri á þeim „velvilja“, sem til-
skilinn hefði verið á samningun-
um. En viðskifti íslendinga og
Norðmanna hefðu lengi verið vin-
samleg og því von um að góð
skipun fengist á málinu. Ef til-
raunir til bæfttrar skipunar á mál-
inu ekki bæri viðunandi árangur
væri ekki annað fyrir hendi af
Norðmanna hálfu en segja upp
samningnum.
Fyrv. verslunarmálaráðherra,
Rye Holmboe, gat þess að enginn
formlegur samningur hafi verið
gerður, heldur fengju Norðmenn
nokkrar í vilnanir á íslandi gegn
því að lækka toll á ísl. saltkjöti.
Segist hann hafa skrifað Sveini
Björnssyni sendiherra vorið 1925
um kvartanir fiskimannanna og
sagst mundu leggja til, að kjöt-
tollurinn yrði hækkaður aftur, ef
ekki yrði breytt um framkomu við
norska fiskimenn, sem veiðar
stunda við Island. Við þessu bréfi
kveðst hann ekki hafa fengið svar.
Nokkrir fleiri þingmenn tóku
til máls og hnigu ummæli þeirra
að því, að Norðmönnum, sem hér
stunda veiðar, hefði ekki verið
sýndur sá „velvilji", sem samning-
ar stæðu til. Létu tveir fulltrú-
ar bændastéttarinnar þess enn-
fremur getið, að norskir bændur
hefðu orðið fyrir óhagnaði vegna
kjöttollssamninganna, sem þó
virtust ekki hafa orðið norskum
fiskimönnum að því liði sem til
var ætlast.
Málið hefir vakið talsverða at-
hygli í Noregi og flest blöð gert
það að umræðuefni. Hafa reyndar
áður heyrst kvartanir sama efnis,
en þeim virðist aldrei hafa verið
jafn mikill gaumur gefinn sem
nú. Það merkilegasta við þessar
umr. má þó telja það, að ekki
hefir heyrst að ræðismaður Norð-
manna hér á landi hafi kvartað
fyrir hönd landa sinna og á hann
þó að vera því kunnugastur af
öllum Norðmönnum, hvernig ís-
lensk stjórnarvöld hafa komið
fram gagnvart norskum fiski-
mönnum sem veiðar stunda hér
við land.
Sé umkvartanir Norðmanna á
rökum bygðar að einhverju leyti,
— en á það verður enginn dómur
lagður að svo komnu hér í blað-
inu, — ber stjóminni hér hin
brýnasta skylda til að halda þá
samninga, sem gerðir vom við
Norðmenn 1924. Og að órannsök-
uðu máli skal ekki efast um að
svo hafi verið gert og svo muni
verða gert eftirleiðis.
Engar upplýsingar liggja fyrir
um það, að opinberlega hafi kom-
ið fram kænir til íslensku stjóm-
arinnar út af vanefndum á því
samkomulagi sem varð milli Is-
lendinga og Norðmanna um kjöt-
tollinn og fiskiveiðarnar 1924. Og
á meðan svo er ekki, er ástæjðu-
laust að deila um málið.
-o-
Konungur skipaði nýlega Jón
Þorláksson forsætisráðherra ís-
lands; hann gegnir framvegis em-
bættinu sem fjármálaráðherra
auk þeirra starfa, sem sérstaklega
heyra undir forsætisráðherra-
embættið.
Magnúsi Guðmundssyni er falið
að gegna dóms- og kirkjumála-
ráðuneytinu jafnframt sínu em-
bætti Ráðherramir verða því að-
eins tveir til næsta þings, hvað
sem þá tekur við.
Það var ofureðlilegt, að Jón Þor-
láksson yrði forsætisráðherra, eft-
ir dauða Jóns Magnússonar, því
hann hefir haft sig mest frammi
af íhaldsmönnum á þingi. Hann
er fulltrúi hins harðsnúnasta
íhalds í landinu, og er því ástæða
til að ætla, að stjómmálalínumar
muni skýrast og skerpast þegar
hann er tekinn við völdunum, og
vafalaust mun flokkabaráttan
harðna að miklum mun.