Tíminn - 31.07.1926, Blaðsíða 3

TÍMINN
133
siteypa á að vera, en inni í miðj-
um vegg-jum er ekki sýnilegt að
nein „binding“ (storknun) hafi
átt sér stað, og þó á danskt Port-
landssement að „binda“ í síðasta
lagi á 14 tímum. Þegar inn er
komið úr næfur-þunnri skel, sem
utan á liggur, má grafa í gegnum
50 cm. þykka veggi með fingrun-
um einum“.
----o----
Skólamál Siiimlendinga.
----o----
Svax til Jónasar Jóngsonar.
Mér þykii- þú skýra nokkuð
einhliða og lilutdrægt frá fundi
á Þjórsártúni í „Tímanum“ 27.
tbl.
Meðal annai-s segir þú að jeg
hafi einn Rangæinga mælt bót
„köldum stað“. Borið saman við
fyrri hluta greinarinnar gefur
þetta villandi hugmynd um ræðu
mína á nefndum fundi og vitna
jeg þar til áheyrendanna á fund-
inum.
Jeg benti aðeins á það, viðvíkj-
andi hverahitanum, að það væn
annað afl, sem mundi í framtíð-
inni verða meiri hita- og ljós-
gjafi á Suðurlandsundirlendi og
það væri rafmagnið. Hvergi á
landinu eru betri fallvötn til
virkjunar í smærri og stærri stíl
en þar. Jeg er svo trúaður á
framtíðina, að jeg er þess full-
viss, að heimska og framtaksleysi
hamli því ekki til langframa að
eitthvað af þessum fallvötnum
verði tekið til virkjunar. Þótt það
sé vitanlega kostur að hafa hvera-
hita á sikólasetri þá er það hjá-
trú ein, að hvergi megi reisa skóla
nema við. hveri. Ekki verður þó
hverahiti notaður til ljósa.
Þú kennir Jóni Magnússyni og
stjórninni að stöðvað var að reisa
skóla á Laugavatni, ef svo er,
sem er nú raunar ekki nema að
því leyti sem þeir tóku í streng-
inn með Sunnlendingum að hamla
því að skólasetrið yrði upp til
fjalla í mtjaðri Árnessýslu fjarri
aðalsamgöngunum. Þetta er jeg
nú stjórninni þakklátur fyrir, því
eg mynda mjer skoðanir eftir mál-
efnum en ekki eftir mönnum. —
Jeg veit heldur ekki betur en
Framsóknarflokkurinn fylgdi okk-
ar þingmönnum Sunnlendinga á
næstsíðasta kjörtímabili í því, að
sjálfsagt væri að reisa einn skóla
fyrir alt Suðurlandsundii’lendi,
og hafa hann sem næst sýslumót-
unum, og nálægt aðalsamgöngun-
um. Svo var það þá, og hvers-
vegna þá að vera að skifta um
skoðun.
Það er af mörgum ástæðum
óráðlegt, að reisa nema einn skóla
á Suðurlandi. Meðal annars af
því, að ósennilegt er að ríkisstyrk-
ur fengist itil tveggja eða fleiri
skóla.
þriðja mánuð síðan vinna hætti í
námunum, og enn er ekki sýnilegt
að dragi til friðar.
Svo sem kunnugt er lögðu Eng-
lendingar mikla stund á að hækka
verðgildi enskra peninga upp í hið
forna gullgildi, og tókst það með
miklum erfiðismunum. En jafn-
framt var því spáð, af hinum
frægustu hagfræðingum, að þessi
hækkun peninganna myndi hafa
alvarlegar afleiðingar. Verðlagið í
landinu þurfti að laga sig eftir
hinu nýja kaupmagni pening-
anna. Námueigendur heimtuðu að
kaup verkamanna lækkaði. Verka-
menn sögðu, að atvinnan væri erf-
ið og hættuleg, og að kaupið væri
fremur of lágt en of hátt fyrir
slíka vinnu.
Þá greip stjórnin til 'þess ráðs
að borga námueigendum rikis-
styrk, til að fresta úrslitadeil-
unni. Sú leið var ófær til lengd-
ar, enda mun stjórnin aðallega
hafa hugsað sér að fá þannig
frest til að búa sig undir úrslita-
deiluna um kaupgjaldið.
Krafa námumanna er ekki ein-
göngu um að haida kaupi sínu,
En aðalatriðið fyrir mér er þö
það að einn skóli mundi styðja
að og glæða samvinnu og sam-
hug Sunnlendinga. Lega og öll
aðstaða Suðurlands er þannig, að
þeim er nauðsynlegt að stánda
saman um innanhéraðsáhugamál
sín; það verða menn að skilja.
p. t. Reykjavík 19, júní 1926.
Gunnar Sigurðsson
(frá Selalæk).
----o--
Vextirnir.
Fyrir fullum mánuði síðan
hækkaði þjóðbanki Dana forvext-
ina úr 5]/%% í 5%.
Hér hjá okkur tekur Lands-
bankinn 7 tá °/o í forvexti og Is-
landsbanki 8%. Og á sama tíma
eru atvinnuvegirnir að sligast í
kreppunni. Þessir háu vextir hér á
landi ná engri átt.
En allra ófyrirgefanlegast er
það, að íslandsbanki skuli svo
iengi hafa leyft sér að haia hærri
vexti en Landsbankinn.
Hvaðan kemur Islandsbanka
siðferðilegur réttur til að skatt-
leggja þannig íslenska atvinnu-
vegi?
Meirihluti bankastjóra Islands-
banka eru skipaðir af landsstjórn
inni; vitanlega er það æðsta
skylda þeirra að gæta hags-
muna landsmanna í bankanum.
Hvernig; geta þeii- varið þessa
vexti íslandsbanka?
Væri fróðlegt að heyra grein
gerða fyrir því.
-----o----
I
Th. Stauning forsætisráðherra
Dana og frú hans komu hingað
til bæjarins nýlega, eins og áður
hefir verið getið hér í blaðinu.
Dvöldust þau á heimili danska
sendiherrans og fengu tækifæri til
að skoða umhverfi bæjarins, að
svo miklu leyti sem veður leyfði.
Þau fóru aftur heim á leið með
„íslandi" um miðja vikuna. Bað
ráðherrann blöðin að flytja Islend
ingum eftirfarandi kveðjuorð:
„Mér vai’ð það innileg ánægja
að kynnast íslandi og fulltrúum
íslendinga. Mér varð það ánægja,
ekki eingöngu vegna hinnar dýr-
legu og sérkennilegu náttúrufeg-
urðar landsins, heldur og vegna
þeirrar framsóknar, sem eg kom
auga á á ýmsum sviðum. Mér
hefir verið skýrt frá hinum miklu
framförum fiskveiðanna og til-
raunum og áformum um aukning
annara atvinnuvega, landbúnaðar-
ins sérstaklega, og hlaut mér að
vera það mikið gleðiefni, manni
hinna verklegu framkvæmda, að
hér virðist vera vaxandi fjör og
starfsemi.
Að endingu vil eg geta þess
Notað
um allan
heim.
Árið 1904 var
i fyrsta sinn
þaklagt i Dan-
mörku úr
- Icopal. —
Besta og ódýrasta efni í þök. Tíu ára ábyrgð á þökunum,
Þurfa ekkert viðhald þann tíma.
Létt --------- l»étt -------- Hlýtt
Betra en bárujárn og málmar. Endist eins vel og skífuþök,
Fæst alstaðar á Islandi.
Jens Vílladsens Fabríker,
Köbenhavn K.
Biðjið um verðskrá vora og sýnishorn.
Jörðin Hrafnabjörg í Lokinhamradal í' Arnarflrði, ásamt
timburhúsi og peningshúsum í ágætu standi, er til sölu og ábúðar í
næstu fardögum. Túnið er alt í ágætri rækt og girt með gaddavír.
Utigangsbeit fyrir sauðpening er þar með afbrygðum og sjávarútvegs-
jörð með þeim betri í Arnarfirði. Kúfiskbeita fyrir landi.
Allar frekari upplýsingar hjá undirrituðum jarðeiganda eða sýslu-
manni Oddi Gíslasyni ísafirði.
Hrafnabjörgum 21. júní 1926.
Ólafur Q. Kristjánsson.
Hinir margeítirspurðu grammófónar
„Sonora“ fyrirliggjandi
Sambaud ísl. samvimmfélaga.
HAVNEM0LLEN
KAUPMANNAH0FN
mælir með sínu alviðurkenda rúgmjöli og hveiti.
Meiri vörugæði ófáanleg.
S.X.S. sXziftlr ©iixg-öxAg-u. við olbzlsz-LO?.
Seljurn og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
un menningarlegrar og efnalegr-.
ar samvinnu í framtíðinni.
Eg bið blöðin að flytja öllum
þeim hjartanlegar þakkir og
kveðjur, sem tekið hafa konu
minni, löndum mínum og mér, með
svo mikilli alúð og gestrisni.
Th. Stauning,
forsætisráðherra í Danmörku.
sérstaklega, hve mikils fagnaðar
mér fékk það að sjá greinilega
hve samúðin með Dönum er hér
innileg og hjartanleg. 1 mínu landi
er hún og ekki minni gagnvai’t
Islendingum. Get eg nú skýrt
frá því, er heim kemui’,, að bræðra
þjóð okkar er einhuga oss um, að
styðja að skynsamlegri framþró-
H.f. Jón Signranðsson & Co
alt til upphluts
sérlega ódýrt.
Skúfholkar
úr gulli og silfri.
Sent með póstkröfu
út um land ef óskað er.
Jón Sigmundsson gullsmiður.
Sími 388. — Laugaveg 8.
Samvinnuskóiinn
1926—27.
Skólatíminn 7 mánuðir, frá 1.
okt. til aprílloka. Kenslugreinar:
Samvinnusaga, félagsfræði, hag-
fræði, verslUnarsaga, verslunar-
löggjöf, verslunarlandafræði, bók-
færsla, reikningur, verslunarreikn-
ingur, skrift, vélritun, íslenska,
dan-ska, enska og fyrir þá sem
þess óska sérstaklega byrjunar-
kensla í þýsku og frönsku.
I fjarveni skólastjórans tekur
Rannveig Þorsteinsdóttir í Sam-
bandshúsinu móti umsóknum og
svarar fyrirspumum skólanum
viðvíkjandi.
Lýðliáskólinn i ]aðri
(Jærens folkehögskule)
Kleppi Noreg.
6 mánaða námskeið. —
Hefst 1. okt. Ungir íslend-
ingar, karlar og konur,
eru kærkomnir nemendur.
Einn kennaranna talar ís-
lensku. Skólaskýrsla send
ókeypis.
Karsten Övretveit
skólastjóri.
Rússastjórn viðurkend.
Um síðustu mánaðamót er þess
getið í dönskum blöðum, að I-
haldsstjórnin íslenska hafi þá ný-
lega viðurkent opinberiega Bolche-
vickastjórnina á Rússlandi, sem
löglega stjórn. Ihaldsmálgögnin
hafa ekki sagt frá þessu.
Landskjörið. Atkvæðakassai’ eru
ekki enn komnir úr öllum sýslum,
en munu vera á leiðinni, þeir sem
ókomnir eru. Hefir yfirkjör-
stjórnin ákveðið að talning at-
kvæða fari fram í Alþingishús-
inu 3. næsta mánaðar. Alls munu
hafa kosið rúmlega 14 þúsund.
Samkvæmt lögum frá síðasta
Alþingi hefir landsstjómin nú
bannað innflutning á Iifandi fugl-
um, heyi, hálmi o. fl., vegna
hættu af gin- og klaufnaveiki.
heldur jafnframt um, að námum-
ar verði reknar sem alþjóðarfyrir-
tæki. Er það fyrst og fremst
stefnumál verkamanna, en um leið
liður í baráttu þeirra móti kaup-
lækkun. Námurnar eru mjög mis-
góðar. Sumar eru nú þegar svo
lítið févænlegar, að vonlítið er
um að hægt sé að reka þær svo,
að nokkur gróði sé að, nema með
því lægra kaupgjaldi. Aðrar gefa
aftur mikinn gróða. Ef námumar
eru allar reknar sem þjóðarfyrir-
tæki, geta góðu námumar borið
uppi gróðalausan rekstur lélegu
námanna.
Nefnd, sem stjómin skipaði til
að rannsaka kolamálið, hefir far-
ið bil beggja, að nokkru leyti
gengið inn á kröfur verkamanna
um samstarf um námureksturinn.
Hefir það orðið verkamönnum til
nokkurs styrks í baráttu sinni.
En eins og að líkindum lætur
eru námueigendur alls ófúsir að
ganga inn á nokkurn sameigin-
legan rekstur. Þeir sjá, að þá er
þess skamt að bíða, að þeir verði
f að selja þjóðfélaginu þessar auðs-
uppsprettur. Standa þeir því fast
á móti allri sambræðslu, en halda
fram kauplækkun, þar til rekstur-
inn geti borið sig.
Þégar námunum var lokað, í
byrjun maímánaðar, vegna kaup-
lækkunarkröfunnar, gerðu jám-
brautar- og flutningamenn í Eng-
landi samúðarverkfall, í von um,
að með því móti tækist að binda
skjótan enda á deiluna. Það verk-
fall stóð sem kunnugt er liðuga
viku, uns verkamenn gáfust upp,
nema námumennimir. Allsherjar-
verkfallið hafði ekki þau áhrif
sem forvígismenn þess höfðu bú-
ist við. Stjómin var vel undirbú-
in og tókst að halda uppi öllum
nauðsynlegum flutningum. Námu-
mennirnir höfðu, og hafa jafnvel
enn, mikla samúð manna í öðrum
stéttum, vegna þess, að menn
viðurkenna að starf þeirra sé í
einu nauðsynlegt, en þó erfitt, og
fram úr lagi gleðilaust. Allsherjar
verkfallið dró talsvert úr þessari
samúð. — 1 Englandi er talið, að
allsherjarverkfall muni ekki verða
reynt aftur í mannsaldur eða
meira.
Kolavinnan er í einu: erfið og
hættuleg. Löggjöf Breta viður-
kexmir þetta með því, að hún hef-
ir .hvað eftir annað stytt vinnu-
tímann, svo að nú um nokkur ár
hefir hver maður ekki mátt vinna
nema 7 tíma í ensku' námunum,
hvern sólarhring.
Nú sáu námueigendur að ekki
var nema um tvent að velja til að
sigra: Að fá lækkað kaupið, eða
lengdan vinnutímann, án þess að
kaupið hækkaði. Fyrri leiðin
reyndist torsótt, og auk þess
bjuggust námueigendur við að
bein kauplækkun myndi verða
þeim þyngi’i í skauti í næstu
kosningabaráttu. En til að geta
unnið lengur en 7 tíma, varð að
breyta löggjöfinni.
Undanfama daga hefir staðið
geysihörð rimma í enska þinginu
um það fi’umvai’p stjórnarinnar
að vinna 8 stunda vinnudag í nám-
unum. En að lokum hefir þó frv.
verið samþ. í báðum deildum.
Vei'kamenn hafa beitt sér af al-
efli á móti því, og Lloyd George
að nokkru leyti. Hins vegar hefir
hinn sterki íhalds-meirihluti
stjórnarinnar átt auðvelt með að
brjóta á bak aftur alla mótstöðu
í. þinginu. Og nú er frv. orðið að
lögum.
Námueigendur ætla síðan að
bjóða verkamönnum að hefja
vinnu aftur, og fá fyrst um sinn
sviplíkt kaup og áður, en vinna 8
stundir. Gera þeir ráð fyrir, að
neyðin muni sverfa svo að í
mörgu heimilinu að þessi kostur-
inn verði tekinn. Hins vegar er
helst svo að sjá, sem leiðtogar
verkamanna vilji heldur af tvennu
illu þann kostinn, að lækka kaup-
ið en lengja vinnutímann. Vitna
þeir í það, að slys í námun.um, og
þau eru að jafnaði 500 á hverjum
degi, verði langmest síðasta kl.-
tímann, þegar þreytan yfirbugar.
En hversu sem deilu þessari lík-
ur, virðist það einsætt, að hún er,
með öllum sínum erfiðleikum, að-
eins ein afleiðing gengishækkun-
arstefnunnar í Englandi.
J. J.
----o----