Tíminn - 16.10.1926, Blaðsíða 1

©faíbferi
4fg*ei&slui”a&ur Cirtians et
5 i 3 u r $ e t r „fri&rifsfon,
Samlxm&sfjástm! Sevfjfflpif
íimatis ec í SamfKmbsf'.úsimi
CVin &agIeoKi <A—{fi ff, f.
SitTtt ^96.
Keykjavfk 16. ohtóber 1926
Þeir hafa verið Þrándur í Götu
bættra samgangna.
Hið mesta skilningsleysi hafa
Ihaldsmenn sýnt á réttlátum
kröfum um vaxtakjör af ræktun-
arlánum. Hin hörðustu ókvæðis-
orð hafa þeir alveg nýlega látið
falla, í aðalmálgagni sína í þeirra
manna garð sem vilja láta lækka
vextina til slíkra lána eitthvað í
áttina við það sem lögfest er í
nágrannalöndunum.
Fullkomið er skilnigsleysi
íhaldsmanna á nauðsynina að
fjölga sveitabýlunum og að rílcið
íslenska eigi einhverjar skyldur
að rækja í því efni, svo sem önn-
ur ríki hafa viðurkent með laga-
setning.
Og loks fordæma þeir með öllu
að opinberar ráðstafanir megi
gera um sölu og flutning tilbú-
ins áburðar, því að þeir hafa
engan skilning á að aukin rækt-
un, svo að nokkru nemi, er án
hans óframkvæmanleg.
Er hér, í stórum dráttum, sýnt
viðhorf ílokkanna til þeirra mála,
sem kjósendur í Rangárþingi
hljóta að setja öllum ofar.
En hitt getur og engum rang-
æskum kjósanda úr minni liðið að
íhaldsstjóm hefir nú stýrt mál-
efnum Islands nálega í þrjú ár,
við svo mikla ógiftu að yfir okk-
ur eru nú komnir meiri vand-
ræðatímar en þeir voru sem hlut-
ust af heimsstyrjöldinni. Má segja
að svo dimm séu þau ský sem
nú grúfa yfir atvinnulífi fslend-
inga, að hvergi sjái rofa til. Og
er gengileysi íhaldsstjórnarinnar
í þessu efni allra sorglegast er
þess er jafnframt minst að tvö
árin, þessara þriggja, sem hún
hefir faiið með völdin, voru ei-
muna góðæri.
Verður að leita til þeirra tíma,
er erlendir menn fóru með stjóm
íslands til þess að finna dæmi
um jafnógiftusamlega stjórn.
Milli þessara flokka eiga Rang-
æingar að kjósa.
Þeir eiga að kveða upp dóm yfir
fhaldinu íslenska og óhappastjóm
þess.
óbilandi trú hefir hann á ís-
lenskan landbúnað og fyrir allra
hluta sakir er hann sjálfkjörn-
asti maðurinn í öllu Rangárþingi
til að fara með umboð héraðs-
manna á Alþingi.
Getur sá er þetta skrifar bætt
því við um sig persónulega, að
engan mann vildi hann fremur
en síra Jakob í Holti kjósa sér
að samverkamanni á Alþingi. —
| Einar Jónsson bóndi á Geld-
ingalæk er hinn frambjóðandinn.
Hafa Rangæingar tvisvar í röð
hafnað honum sem frambjóðanda
og þó knýr hann enn á dyr hjá
þeim.
Roskinn maður er hann orð-
inn og hefir setið á þingi í mörg
ár. En hver er sá sem vill segja
að þess sjáist mikil afreks-
merki ?
Hvað hefir Einar Jónsson á
Geldingalæk unnið það til frægð-
ar á Alþingi, sem réttlæti það að
honum sé nú aftur falið umboð
Rangæinga.
Flokkur hans gefur út mörg
blöð, og vitanlega bera þau alt
fram, sem hægt er að bera fram
til að styðja kosningu hans.
Hvað hafa þau talið upp af af-
rekum hans á Alþingi?
Ekkert!
Og þar er ekki um að kenna
vanrækslu blaðamannanna íhalds-
flokksins, heldur veldur hitt: að
ekkert liggur eftir Einar Jónsson
eftir hina löngu þingsetu hans.
Ekki hafa þau heldur borið það
fram, flokksblöð Einars, að lík-
legt sé að hann verði Rangæing-
um til einhvers sérstaks sóma á
Alþingi. Af fortíðinni getur eng-
inn gert sér vonir um slíkt.
Erindið hans á þing er ekkert
annað en það að vera atkvæði,
atkvæði fyrir þaxm flokk, þar
sem ráða þeir menn, sem minst-
an hafa skilning á þýðingarmestu
málunum fyrir bændur Rangár-
vallasýslu.
Þeir verða áreiðanlega fáir
sem vilja halda því fram að Ein-
ar Jónsson eigi annað erindi til
Alþingis.
X. ár.
Kosnmgin
í Rangárþingi.
Flokkarnir tveir.
Rangæingar eiga auðkjörið á
laugardaginn kemur.
Annarsvegar eiga þeir að kjósa
í milli tveggja flokka, tveggja
stjómmálastefna, tveggja lífs-
skoðana.
Framsóknarflokkurinn stendur
að öðrum frambjóðandanum.
Rangárvallasýsla er eina kjör-
dæmi landsins sem á ekkert
kauptún innan sinna vébanda.
Bændurnir eru þar alveg einráð-
ir. Og Framsóknarflokkurinn er
bændanna flokkur. Meginhugájón-
in sem hefir hópað bændum um
alt Island undir merki Fram-
sóknarflokksins er: alhliða við-
reisn landbúnaðarins.
Þess vegna hefir Framsóknar-
flokkurinn, með öllum meðölum,
viljað hindra áframhaldandi vöxt
kauptúnanna á kostnað sveit-
anna.
Þess vegna styður flokkurinn
samvinnuhreyfinguna, af því að
reynsla er fengin fyrir því ann-
arsstaðar, og einnig hér, að sam-
vinnan er ein allra öflugasta lyfti-
stöngin í lífsbaráttu bændanna,
og allra stétta.
Þess vegna styður flokkurinn
búnaðarfélagsskapinn af alefli, af
því að hann hefir unnið krafta-
verk um viðreisn landbúnaðarins.
Þess vegna styður flokkurinn
héraðaskólana, af því að þeir
hafa annarsstaðar orðið andlegar
miðstöðvar og lífgjafar í sveit-
unum.
Þess vegna berst flokkurinn
fyrir að nægu fjánnagni með
réttlátum vaxtakjörum verði
beint til sveitanna.
Þess vegna berst flokkurinn
fyrir bættum samgöngum á sjó
og landi, til þess að gera fram-
leiðsluna í hinum dreifðu bygð-
um arðvænlegri og áhættuminni.
Þess vegna berst flokkurinn
fyrir því að af ríkisins hálfu sé
gert mögulegt og aðgengilegt að
fjölga býlum í landinu, að dæmi
annara siðaðra þjóða.
Þess vegna berst flokkurinn
fyrir því að aukin ræktun lands-
ins sé gerð möguleg, með því að
með opinberum ráðstöfunum
verði notkun tilbúins áburðar
gerð almenn og aðgengileg.
Ihaldsflokkurinn stendur að hin
um frambjóðandanum.
Það er flokkur kaupmannanna,
æðstu embættismannanna, eink-
um í kaupstöðunum og flokkur
stórútgerðai’mannanna.
Hugsjónir íhaldsflokksins, ef
hugsjónir skyldi kalla, eru af
þessu mótaðar. Hagsmunir þess-
ara yfirstétta kaupstaðanna ráða
framkvæmdum Ihaldsmanna í öll-
um aðalatriðum. Skilning brestur
Ihaldsflokkinn fullkomlega og
vilja að sinna af alhug þeim mál-
um sem landbúnaðinn varða
fyrst og fremst.
Samvinnustefnunni hafa Ihalds-
menn sýnt meiri fjandskap en
nokkurri nýrri hreyfingu hefir
nokkru sinni verið sýndur á Is-
landi.
Ihaldsmenn í efri deild gerðu
það að flokksmáli í hitt eð fyrra
að skera stórlega niður fjárfram-
lög til Búnaðarfélags Islands.
Héraðsskólunum hafa íhalds-
menn sýnt hinn mesta fjandskap
oft og iðuglega.
Mennirnir tveir.
Hinsvegar eiga Rangæingar að
velja í milli tveggja manna
sem í kjöri eru við kosninguna.
Jakob Ó. Lárusson prestur í
Holti undir Eyjafjöllum er að
vísu ungur maður, tæplega fer-
tugur. En hann er maður með
óvenjulega ánægjulega fortíð að
baki og þó hefir hann látið „alla
sína mannkosti í vöxt fara, en
enga þverra“.
Allra manna var hann vinsæl-
astur og vinfastastur 1 skóla, og
mannhylli mun honum jafnan
fylgja meðan hann lifir. Dreng-
skapur hans og einbeitni aflaði
honum þá þegar og jafnan síð-
an óskoraðs trausts.
I félagsskap jafnaldranna varð
hann forystumaðurinn: hugsjóna-
ríkur, brennandi af áhuga, kapp-
samur og fylginn sér, í besta lagi,
en þó jafnan með forsjá.
Hjá söfnuðum sínum er hann
svo elskaður, og virtur, sem best
hafa prestar orðið á íslandi, og
mun hann nú sóttur til flestra
meiriháttar ráðagerða.
Opinberum málum hefir hann
jafnan fylgst með prýðilega og af
hinum mesta áhuga. Forgöngu-
maður er hann í samvinnumálun-
um, og einn af þeim sem frá
fyrstu slcipuðu sér undir merki
Framsóknarflokksins.
Rangæingar eiga auðkjörið.
Hvaðanæfa að af landinu munu
bændurnir fylgja því með sér-
stakri athygli hvernig Rangæing-
ar kjósa nú þingmann sinn.
Þeir munu verða margir sem
munu, eins og rangæski speking-
urinn forðum, láta segja sér þau
tíðindi þrim sinnum, áður en þeir
trúa, að Rangæingar hafi tekið
Ihaldsmanninn Einar á Geldinga-
læk fram yfir Framsóknai*mann-
inn, síra Jakob í Holti.
----o----
Saga. Fyrra hefti, annars ár-
gangs þess tímarits, er nýlega
komið hingað. Ritstjóri og útgef-
andi, eins og áður, Þorsteinn Þ.
Þorsteinsson skáld. Mjög margir
helstu rithöfundar Vestur-íslend-
inga leggja til efni í ritið og er
það hið myndarlegasta, efni fjöl-
breytt og skemtilegt. Einna mest
umtal mun vekja ritgerð eftir
Stein Dofra, ættfræðing: Hver
er höfundur Njálu? Ætlar hann
að það muni vera Einar lögmað-
ur Gilsson, sem uppi var á 14.
öld. „Jeg tel víst að hann sé síð-
asti, ef ekki einasti, höfundur
hennar, og að hún sé rituð svo
sem 1350—60, kanske á Þing-
eyraklaustri, að nokkru leyti með
tilstyrk Amgríms ábóta Brands-
•
sonar, er áður var prestur í
Odda og síðan munkur í Veri“,
segir Steinn Dofri. Ber hann
fram ýmsar ástæður þessu til
stuðnings, en einkum rannsókn á
vísunum í Njálu. Telur hann þær
ortar á 14. öld og svo líkar drápu
Einars Gilssonar um Guðmund
góða, að hann fullyrðir að Njálu-
vísurnar a. m. k. sumar séu og
eftir hann og telur þá jafnframt
líklegast að hann hafi ritað
Njálu.
--o--
Heimasætur.
Margar gerðust heimasætur við
síðasta landskjör. Bændumir
voru þó heimasætnastir allra. Það
lastyrði þótti allra verst fyr meir,
ef röskum mönnum og ráðnum
var jafnað til ungra meyja um
atfylgi og liðsbeina. Enginn mátti
drengur heita, er slíkt þoldi og
vissi sig til vinna.
Nú eru þser aldir runnar í
tímans djúp, er íslenskir bændur
voru kallaðir í blóðuga bardaga.
Og aldrei höfum við íslendingar
verið kallaðir í herþjónustu til
vamar þjóðemi okkar og lands-
rétti, svo sem flestar okkar frænd
þjóðir. Þar þykir það meir en
meðalskömm, að stelast undan
þeirri skyldu, þótt hún taki bestu
ár æfinnar frá eigin starfi.
En landið okkar kallar. Við
eigum að ráða lögum og rétti
a 11 i r, sem komnir erum til vits
og ára. Landið okkar kallar okk-
ur alla — oftast aðeins eina dag-
stund, með margra ára millibili,
í þegnskylduna. Þá á að skapa
framtíð íslenskrar þjóðar--------
að ráða örlögum íslenskrar menn-
ingar.
„Þingið getur alt“, segja Eng-
lendingar. Og svo er í raun og
vem, þar og allsstaðar í þing-
frjálsum löndum. Þingið getur
ónýtt öll lög, sem nú eru, skapað
hvemig lög sem vill í staðinn.
Það getur glatað öllu, það getur
reist alt. Það hefir alræðisvald.
Kosningabarátta er enginn leik-
ur. Kjördagurinn er engin skemt-
un fyrir fólkið. Á kjördaginn höf-
um við ekki aðeins rétt, heldur
öllu framar skýldu til þess að
ráða, hvert þjóðarfleyinu verður
stýrt framvegis. „Þingið getur
alt“. Næsta þing getur stigið eitt-
hvert óheillaspor, sem aldrei verð-
ur af máð, eða hafið það heilla
starf, sem blessað verður öldum
saman.
Á einu einasta atkvæði getur
oltið, um meiri hlutann í þing-
inu. Atkvæði eins einasta kjós-
anda getur ráðið framtíðarauðnu
þjóðarinnar.
íslenskir bændur hafa haft í
höndum öll hin innlendu alþýðu-
ráð yfir hamingju landsins í þús-
und ár. Enn getur íslenskt bænda-
fólk haft öll ráðin í landinu.
Það er fjölmennasta stéttin,
næstum jafn fjölmenn öllum öðr-
um stéttum. En við landkjörið í
sumar, sátu bændur með hið
kjörbæra heimafólk hópum sam-
an heima. Hver framsækinn bóndi
sem heima situr, segir í raun og
veru við íhaldið: „Ráði aðrir fyr-
ir mig. Ráðið þið íhaldsmenn,
hvar þið takið gjöldin. Leggið
þið, elskulegir kaupmenn, útgerð-
armenn, embættis og stjórnmála-
braskarar þau öll á okkur bændur
og verkamenn, ef þið viljið. Ráð-
ið, hvemig þið skiftið þessum
47. biað
landssjóðs krónum milli ykkar.
Ráðið þið yfir bönkunum, eins og
þið viljið. Ráðið yfir allri versl-
unarlöggjöf eftir geðþótta. Stofn-
ið þið ykkar her, ykkar sendi-
herraembætti, handa ykkar gæð-
ingum, ykkar latínuskóla, handa
ykkar sonum, fellið þið fjárveit-
ingar handa skólum minna bama
fyrir mér.
Eg þarf að vera heima í dag,
með mínu fólki, hvað sem öðru
líður“.
— 1 haust á enn að kjósa.
Fyrsta vetrardag er það enn þá
skylda okkar allra, að ráða um
framtíð landsins. . . .
íslenskir bændur og húsfreyj-
ur! Látum ekki þá skömm spyrj-
ast tvisvar á einu misseri, að
flestar verði heimasætumar með-
al bænda á kjördaginn næsta. Lát-
um ekki það drengskaparleysi
spyrjast enn, að verst sé á okkur
að heita til liðsbeina og fylgis.
Gefið ekki ráðin yfir hamingju
landsins úr höndum okkar bænd-
anna, sem höfum haft þau í þús-
und ár, öll sem ráðin hafa verið
af þjóðinni. Gefið þau ekki í
hendur íhaldinu. Komið og kjós-
ið allir, sem vetlingi getið valdið
á vetrardaginn fyrsta, jafnvel
þótt kaldan blási. Á einum kjós-
anda getur oltið um afstöðu flokk
anna í þinginu, ef bændur sækja
illa. En ef vel er sótt allsstaðar í
sveitum, er framsóknarlistanum
handviss sigur.
(Dagur). Bóndi.
----o----
Dagur segir:
Málstaður Reglunnar og templ-
ara hefir jafnan átt að mæta
andstöðu og ofsóknum úr herbúð-
um íhaldsmanna. Nú telur flokk-
urinn sér henta, að svíkjast að
þjóðinni í þessu máli. Þegar öll
vígi flokksins eru hrunin til
grunna og hann getur ekki haft
stuðning í kosningum af neinu
flokksmáli, stelst hann með fénda
lið allra áfengisvama inn í her-
búðir templara, býður fram mann
úr framkvæmdanefnd Stórstúk-
unnar og segir: „Kjósið þið
templarann, vegna áhugamála
Stórstúkunnar!“
Hér er um miklu meiri og and-
styggilegri falshátt að ræða, en
áður hefir þekst, jafnvel í her-
búðum Ihaldsins. Jónas læknir
hefir, sennilega af athugaleysi,
gefið kost á sér, til þess þannig
að verða notaður, eins og falskur
stimpill á flokkinn.
Stéttarígurinn og MbL
Mbl. og dilkar þess eru hin
óþrjótandi uppspretta illinda í
landinu. Það segir verkamönnum
við sjóinn, að bændurnir vilji
gera þeim alt til ills. Sigurjóni
Isfirðingaþm. þótti Jón í Ysta-
felli sýna fífldirfsku að þora, af
því hann væri bóndi, að sýna sig
í kauptúni. Svo bölvanlega hefðu
bændur komið fram við verka-
menn. Á hinn bóginn varar Mbl.
bændur við hættunni af verka-
mönnum. Þeir séu blóðugir upp-
reistarmenn. Þeir vilji ræna jörð-
um bænda og bústofni. Hvað er
þetta nema rógur? Tilgangurinn
er auðsær. Spekúlantar bæjanna
vilja byggja velgengni sína á
sundurlyndi sveitafólks og bæjar-
búa. Athugull.
o-