Tíminn - 13.11.1926, Blaðsíða 1

^faíbferi
afgrofesíuma&ur Eimans «
S i g u r $ e 11 .f t i 6 r i f « f ® n,
SamÍKtnbsbásmu, Reyfjarf!
i\fgrei5gila
Clmans et i Sambanbstjúsitiu
(Dpitt t>a$Ie<ja 9—\2 l). f.
Simt 49ú
X. úr.
Reykjavílt 13. nóvember I95J6
Tltan wrheiwi
Rafmagnsveitur á sveitabæjum.
? Túrbína oar rafmaíriisvél v
■ ' f. :■ '%
■■■ .‘ J'} « $. ' .1 '
.
. . is’vv'ijþ'’' ' ;á',J í
m »
f ; .•r^r v J>.V .•• >•*' i «
■ ■ •:' .' ' 't
Ííí • I
Túrbína og rafmagnsvél
sambygðar, alt að 4 hestöflum. Útvegum,
. t einnig vélar af öllum öðrum stærðum.
Veitum upplýsingar, og gerum áætl-
anir. Einnig föst tilboð, ef óskað er.
Bræðurnir Ormsson
Reykjavík.
Frá Italíu og Rússlandi.
Á síðustu árum hafa í ýmsum
löndum, líka á íslandi, heyrst
raddir um að þingstjómin væri
nú úr sögunni. Annað betra ætti
að koma í stað hins almenna
kosningarréttar og þingstjórnar-
innar. Raunar hefir andstæðing-
um þingvaldsins hér á landi ekki
tekist að benda á neitt frambærí-
legt stjómarform, sem komið
gæti í staðinn, enda mun ástæðan
til þessara umkvartana hér á
landi nálega ætíð hafa verið hin
sama: Öfullnægð löngun hins óá-
nægða út af því, að vera ekki í
þinginu sjálfur.
En austur og suður í löndum
hefir verið í verki sýnt hvernig
stjórna má án þings og' almenns
kosningaréttar. Á Ítalíu hefir
Ihaldsflokkurinn stýrt í fjögur ár
með stéttar harðstjóm, en í Rúss-
landi verkamannaflokkurinn. I
báðum þessum löndum hafa nú í
sumar verið umbrot innan þess-
ara harðstj órnarflokka. Á Ítalíu
hefir gerræði íhaldsmanna færst
svo í aukana, að andstöðuflokk-
amir hafa verið sviftir mál- og
ritfrelsi. Mussolini hefir rekið úr
þinginu þá fáu andstæðinga, sem
samkvæmt kosningalögum hans
höfðu fengið að koma þangað.
Almenn ritskoðun er innleidd, og
ekkert má birta sem stjórninni er
vanþóknanlegt. Nú síðast hefir
ítalska stjómin tilkjmt að hún
muni hegna útlendingum er til
Italíu koma, ef þeir hafi fyr eða
síðar látið í Ijós ótrú eða óbeit á
stjóm svartliða á Ítalíu. Ekki er
heldur látið standa við orðin tóm.
Svartliðar hafa brent og rænt
smjörbú og kaupfélagsbyggingar
um alla ítalíu, og drepið sam-
vinnumenn hundruðum saman,
því að verslunarstéttin í landinu
er ein af líftaugum svartliða-
stefnunnar.
I Rússlandi byrjuðu bolsevikar
á sama hátt og svartliðar á Ítalíu.
Þeir flæmdu andstæðinga sína úr
landi, eða drápu þá, og sviftu þá
sem eftir voru ritfrelsi, atkvæðis-
rétti og öllum beinum áhrifum á
stjóm landsins. Hefir fámennur
hópur bolsevika ráðið Rússlandi,
eins og íhaldsmenn Ítalíu hafa
sfjórnað frá Rómaborg.
Síðastliðið sumar fóra að ber-
ast fréttir um klofning og harðar
deilur milli leiðtoga bolsevika og
spáðu margir að nú myndi veldi
þeirra lokið. Nú virðist þar hafa
verið að ræða um átök innan
flokksins um stjórnarstefnuna.
Annar hluti flokksins, sá sem
mjög hefir ráðið hingað til, hefir
viljað efla sem mest bolsevika-
stefnuna erlendis í iðnaðarlöndum
Evrópu 0g í Austurlöndum, eink-
um Kína og Indlandi. Þessi út-
breiðslustarfsemi hefir kostað
Rússa mikið, en lítið gefið í aðra
hönd, að minsta kosti í Evrópu,
því að fylgi bolsevika hefir mink-
að stórum í þeim fáu löndum, þar
sem stefna þeirra hafði eftir
stríðið, náð einhverju fylgi. Þetta
varð til þess að sá hluti bolsevik-
anna, sem leggur mesta stund á
að festa veldi flokksins í landinu
sjálfu, hefir nú orðið yfirsterk-
ari. Hafa ýmsir af hinum áhrifa-
mestu leiðtogum agitationsstefn-
unnar verið sviftir völdum og
vamað að beita áhrifum sínum út
á við. Sýnist nú líkast því að
bolsevikarnir muni meir en áður
semja sig að siðum þingstjórnar-
þjóða, hætta pólitiskri starfsemi
í öðrum löndum, viðurkenna eldri
skuldbindingar um fjármál við
önnur ríki og bfgLa minkandi kúg-
un í stjórn landsins heima fyrir.
Andstæðingar þingveldisins fá
þess vegna' minni og minni á-
nægju af hinum erlendu fyrir-
myndum sínum, svartliðunum á
Ítalíu og bolsevikunum á Rúss-
landi. I báðum löndunum hefir
verið grimmasta stéttar harð-
stjórn, og í báðum löndunum hef-
ir þessari harðstjóm -reitt þann-
ig af að hinar best mentu þjóð-
ir heimsins í Evrópu norðan og
vestanverðri, hafa meiri og meiri
ótrú á að ofbeldisstjóm eigi að
koma í stað þingvaldsins gamla.
J. J.
----0----
fiiR-ogliiðufiisiieikiii
komin til Noregs.
Um mánaðamótin síðustu barst
sú fregn hingað að gin- og
klaufnaveikin væri komin til
Noregs. Staðfestist sú fregn við
opinbera tilkynningu sem aðal-
konsúlatið norska hér í bænum gaf
út 5. þ. m. samkvæmt upplýs-
ingum sem utanríkisráðuneytið í
Osló hafði símað. Fer tilkynning-
ingin hér á eftir orðrétt:
„Þann 27. okt. var yfirvöldun-
um skýrt frá því, að grunsamleg
veiki hefði brotist út í búpen-
ingnum á býlinu Tráne í Stegne
nálægt.Kristjanssand S. Rannsóltn
dýralækna leiddi í ljós, að senni-
lega væri grunurinn um, að um
gin- og klaufnaveiki væri að
ræða, á nokkrum rökum bygður.
Til þess að gæta hinnar fylstu
varúðar hafa yfirvöldin gert i’áð-
stafanir eins og sannanlega væri
um gin- og klaufnaveiki að ræða,
og voru hinar víðtækustu varúð-
arráðstafanir þegar teknar, til
þess að fyrirbyggja smitunar-
hættu. Þannig var allur búpen-
ingurinn á Tráne drepinn og
grafinn í jörð, peningshúsið
brent, og því næst fór sótthreins-
un fram á býlinu og það einangr-
að. Fram á þennan dag er þetta
hið eina gransamlega tilfelli um
þessa búpeningsveiki í Noregi“.
Verður af þessu að telja víst,
að þessi langalvarlegasti hús-
dýrasjúkdómur hafi nú loks sótt
heim frændur okkar í Noregi. Og
þótt þeir nú, eins og tilkynning-
in ljóslega ber með sér, hafi gert
mjög röggsamlegar ráðstafanir
tii þess að reyna að stöðva út-
breiðslu veikinnar og útrýma
henni aftur, þá verður því miður
að teljá hina mestu hættu á, að
það muni ekki geta tekist. Ber
einkum tvent til þess:
1. Annarsvegar staðurinn sá,
þai’ sem veikinnar hefir orðið
vart. Það er ekki bóndabýli á
næstu grösum við landamærin
sænsku, svo að gera megi sér
von um að þar sé fyrsti og ein-
asta áfangastaður veikinnar 1
Noregi. Það er staður vestan
Víkur, langar leiðir frá landa-
mærum Svíþjóðar. Sennilega hef-
ir veikin borist með skipi, en þótt
hið sýkta bý'li sé „náiægt Kris-
tianssand“, sem þar mun vera
aðalhafnarborgin, má ekki gera
sér neina vissa von um að þar
sé fyrsti og einasti áfangastaður
veikinnar.
2. Hinsvegar er veikin svo bráð-
smitandi og ill viðureignar, að
varla munu þekkjast dærni til
þess að tekist hafi að útrýma
henni til fulls, þar sem hún er
eitt sinn komin.
Úr því verður skorið áður en
langt um líður hvort Norðmönn-
um tekst að losna við gin- og
kaufnaveikina, en nú um sinn, og
þangað til alllangur tími er lið-
inn frá þessu sjúkdómstilfelli
verður að skoða Noreg sem sýkt
land af gin- og klaufnaveiki. —
Á Alþingi síðasta voru sett Jög
um innílutningsbann á dýrum o.
fl. Önnur grein þeirra laga hljóð-
ar svo:
„Frá löndum eða landshlutum,
þar sem næmir húsdýrasjúkdóm-
ar ganga, er atvinnumálaráðu-
neytinu heimilt, með ráði dýra-
lsgknisins í Reykjavík, að banna
um stundarsakir allan innflutn-
ing á lifandi fuglum, heyi, hálmi,
alidýraáburði, hráum og lítt sölt-
uðum sláturafurðum, ósoðinni
mjólk, brúkuðum fóðurmjöls-
sekkjum og öðrum þeim vörum
sem sérstök^hætta telst á, að sótt-
næmi geti borist með“.
Ákvæði greinar þessarar eru
sett einna allra helst vegna hætt-
unnar að gin- og klaufnasýkin
berist hingað. Og nú hefir eitt
land bæst í hópinn sem sýkt er
af þessari voðalegu veiki. Frá því
landi flytjum við vörur sem mik-
il hætta er á, að geti borið þessa
veiki hingað og er þar sérstak-
lega átt við norska heyið, sem
svo mikið hefir verið flutt af
undanfarið.
Eg leyfi mér hjer með sem
þingmaður, sem nokkuð var við
þessa lagasetning riðinn, sem
einn af fulltrúum landbúnaðarins
á Búnaðaiþingi og sem einn í
stjórn Búnaðarfjelags íslands, að
skora mjög alvarlega og eindreg-
ið á atvinnumálaráðherrann að
banna um stundarsakir innflutn-
ing á heyi frá Noregi og á öðr-
um vörum, sem .hætta kann að
stafa af, samkvæmt heimild í
framangreindum lögum. Tjónið
sem orðið hefir af veiki þessari í
öðrum löndum verður ekki með
tölum talið. Það má ekkert láta
ógert til að fyrirbyggja að þessi
vágestur komi til íslands, En
það mun fljótlega koma í ljós
hvort veikin ílendist í Noregi, eða
það tekst að útrýma henni.
Hinsvegar mun nú standa svo
á, að yfirleitt eru menn í besta
lagi byrgir að heyjum, a. m. k.
hvað heymagnið snertir. Bráða-
birgðabann á heyflutningi frá
Neregi getur því ekki undir nein-
um kringumstæðum valdið vand-
ræðum.
Tryggvi Þórhallsson.
----0----
íbald og áburður.
Eg hefi þessa dagana verið að
lesa nýútkomna bók sænska:
Lantbruket i Norden 1875—1925.
Er það geysilega stór bók og
vönduð og má af henni nema
stórkostlggá mikinn fróðleik um
framfarir landabúnaðarins í Sví-
þjóðu, Danmörku, Noregi og
Finnlandi á þessu 50 ára tíma-
bili, enda eru höfundar fjórir,
sinn fagmaðurinn frá hverju
landi.
Eg ætla í þetta sinn aðeins að
nefna eitt atriði sem eg rak aug-
un í í bókinni — tilefnis vegna
þeirrar deilu, sem eg hefi átt í
undanfarið við aðalmálgagn
íhaldsflokksins um nauðsyn þess
að auka notkun tilbúins áburðar
á íslandi.
Það er birt skýrsla í bókinni um
innflutning Dana á tilbúnum
áburði. Síðasta skýrsluárið er
1924. Þá var innflutningurinn
þessi:
ág-
Köfnunarefnisáburður 142600000
Fosforsýruáburður ,260300000
Kalíáburður 45300000
Samtals 448200000
eða sem næst 450 miljónir kíló.
Sé nú Halið að Danir séu 30
sinnum fleir en við —•• að vísu
eru þeir nokkuð fleiri — þá læt-
ur nærri að í hlutfalli við fólks-
tölu ættufri við Islendingar að
flytja inn árlega tæplega 15 mil-
jónir kílóa af tilbúnum áburði,
51 blaö
eða sem næst 15000 smálestir ár-
lega.
En- svo er margs annars að
gæta, t. d. þessa Danmörk má
heita fullræktað land. Þessi til-
búni áburður er svo að kalla ein-
ungis notaður til þess að halda
ræktun við, en að nálega engu
leyti til nýræktar. Og þó að nokk-
urt tillit megi taka til kornyrkj-
unnar, þá er hún hverfai di lítil
í Danmörku.
Ilversu miklu meiri mundi
þörfin vera fyrir okkur Islend-
inga að flytja inn tilbúinn áburð,
þar sem við þurfum, ef vel ætti
að vera, að tvöfalda ræktaða
landið á fimm árum, en höfum
engan áburð afgangs til þess.
Enn má á það minna sem
skýrslan 1 bókinni segir glögglega
til um. Innflutningurinn á til-
búnum áburði til Danmerkur er
altaf að aukast, og svo hröðum
skrefum að furðu gegnir.
Árin 1911—21 er hann að með-
altali c. 220 miljónir kílóa á ári.
Árið 1922 er hann 335,1 mil-
jónir kílóa
Árið 1923 er hann 397,7 mil-
jónir kílóa.
Og síðasta skýrsluárið, 1924,
eins og áður segir, 448,2 miljónir
kílóa.
Síðustu árin vex innflutningur-
inn um meir en 50 miljónir kílóa
á ári.
Er það af heimsku, sem dönsku
bændurnir, einhverjir bestu bú-
menn í heimi, fara þannig að?
Ihaldsmálgagnið íslenska mun
líta svo á. En dönsku bændumir
eru ekki Ihaldsmenn.
Og íslensku bændurnir mega
enn síður vera Ihaldsmenn. Ef
þeir „halda í“ gamla búskapar-
lagið, útskæfuheyskapinn og þýf-
ið, þá er búskapur á Islandi
dauðadæmdur. Aukning ræktaða
landsins er lífsskilyrði fyrir
landbúnaðinn, en hún er ófram-
kvæmanleg svo nokkru verulegu
nemi án tilbúins áburðar.
Og dæmin utan úr heiminum
sýna að jafnvel í fullræktuðum
löndum fer notkun tilbúna áburð-
arins vaxandi í svo afarstórum
stíl. Tr. Þ.
-----0----
Skurðgrafan. Árni Eylands,
verkfæraráðunautur Búnaðarfé-
lags Islands dvaldist ytra um tíma
í sumar og sá þá, meðal annars,
um pöntun á hinni miklu nýju
skurðgröfu, sem fé var veitt til
á síðasta þingi. Kom vélin til
Sauðárkróks fullbúin í haust og
var tilætlunin að reyna hana og
nota meðan veður leyfði, enda
fór Árni norður til þess að standa
fyrir því verki. Tókst vel að setja
vélina saman og var byrjað á að
láta hana grafa, skamt frá Stóru-
Gröf í Staðarhreppi og virtist alt
ganga vel. En svo komu frostin
og hindruðu frekari vinnu. Verð-
ur tekið til óspiltra málanna í
vor, undir eins og fært verður.
Frærækt. Búnðarfélag íslands
hefir nú tekið á leigu þjóðjörðina
Mið-Sámsstaði í Fljótshlíð og hef-
ir keypt öll þau hús sem nú-
verandi ábúandi átti á jörðinni.
Á að koma þar upp fræræktar-
stöð, enda er jörðin talin ágæt-
lega fallin til fræræktar. Verður
Klemens Kristjánsson ráðinn til
að veita þessu verki forstöðu
undir umsjá Búnaðarfélagsins.
-----0----