Tíminn - 27.11.1926, Blaðsíða 2

198
TlMINN
P.WJacobsen&Sön
Timburverslun,
Símnefni: Granfuru. Carl Lundsgade
Stofnað 1824. Köbenhavn
Afgreiðum frá Kaupmannahöfn bæði stórar og litlar pantanir og
heila skipsfarma frá Svíþjóð. — Sís og umboðssalar annast pantanir.
-=...— Eik og efni i þilfar til skipa. =========
Frá útlöndum.
Asquith, sem í áratugi hefir
verið foringi frjálslynda flokks-
ins enska, og nú gengur undir
nafninu lord Oxford, hefir lýst
því yfir, að það sé fullkomin á-
kvörðun hans að leggja niður for-
ystuna og hverfa frá stjómmál-
unum. Er talið víst að það muni
valda flokknum miklum erfið-
leikum í viðbót við þá sem fyrir
eru. Á stríðsárunum, þá er
Asquith þótti of aðgerðahægur og
Lloyd George var settur í sæti
forsætisráðherra í hans stað,
klofnaði frjálslyndi flokkurinn, og
fór svo, sem ólíklegt var, að hin-
ir frjálslyndari fylgdu Asquith,
en þeir er meir hægfara voru
fylgdu Lloyd George. Og upp úr
því misti flokkurinn kjöríylgi í
svo stórum stýl að hans hefir lítt
gætt síðan, en bæði Ihaldsmenn
og Jafnaðarmenn unnu stórlega
á. Og klofningurinn í flokknum
hefir ekki jafnast. Er, búist við
að Lloyd George vilji alls ekki
taka við forystunni, heldur muni
hann leita samvinnu við hina
meir hægfara í hóp Jafnaðar-
manna.
— Gengishækkun dönsku krón-
unnar hefir nú leitt af sjer þing-
rof þar í landi og nýjar kosn-
ingar. Allir atvinnurekendur í
landinu, bæði í bæjum og sveit-
um eiga við afskaplega mikla örð-
ugleika að stríða vegna gengis-
hækkunarinnar og því samfara
hefir atvinnuleysið verið meira,
en nokkru sinni. Til þess að ráða
bót á þessu lagði stjómin tillög-
ur fyrir þingið um ýmiskonar
stuðning af hálfu hins opinbera,
með lánum og fjárframlögum o.
fl. til framleiðendanna, einkum
iðnaðarins, en til þess að fá tekj-
ur á móti þessum gjöldum lagði
stjórhin til að eignaskatturinn
yrði hækkaður. Segir stjómin, og
það með miklum rétti, að geng-
ishækkunin hafi fært sparifjár-
eigendum og þeirn sem t. d. eiga
verðbrjef, mikinn gróða, og það í
mörgum tilfellum án verðskuld-
unar og því sé réttlátt að eigna-
skatturinn sé hækkaður. En
stjómin fékk ekki meirihluta fyr-
ir þessum tillögum í þinginu.
Hefir hún setið með stuðningi
róttækra vinstrimanna, en þeir
vildu ekki ganga eins langt í
þessum ráðstöfunum og stjómin.
Afréð stjómin því að rjúfa þing
og fara nýjar kosningar fram 2.
næsta mánaðar.
— Ricciotti Garibaldi er maður
nefndur ítalskur, sonarsonur
frelsishetjunnar nafnkunnu. Hann
Stóra málið.
Yfirlit.
Nú er hallæri í landinu, eink-
um þó í þeim kauptúnum sem
hafa dýrastar veiðivélar við út-
veginn eins og Rvík, Hafnar-
fjörður o g Vestmannaeyjar.
Stærstu veiðitækin, togaramir,
hafa legið óhreyfðir mánuðum
saman. Og eigendur sumra þess-
ara skipa hafa lýst því yfir á op-
inbemm fundum, að svo mundi
verða framvegis. Stóra skipin
mundu liggja óhreyfð á sumrin.
En undanfarin ár hefir unga
fólkið þyrpst einmitt til verstöðv-
anna í von um stöðuga vinnu þar.
Nú gengur þetta fólk atvinnu-
laust hundruðum, ef til vill þús-
undum saman. Og ekki sýnist
blasa betra við framundan, því
að útvegurinn íslenski getur enga
tryggingu boðið verkafólki sínu.
Hann getur boðið vinnu við og
við, þegar vel gengur, en langt
atvinnuleysi tímunum saman og
hungurkost með hæfilegu milli-
bili.
En á hverju ári leita hópar af
bændafólki úr sveitunum út á
vakti athygli á sér er styrjöldin
hófst, því að fyrstur ítalskra
manna gerðist hann sjálfboðaliði
í franska hernum. Hann hefir
hafst við á Frakklandi um hríð
pg þóst vera mikill fjandmaður
Mussolinis og byltingar hans, og
verið athvarf ítalskra flótta-
manna. En nú er uppvíst orðið að
hann er leiguþý í hendi Musso-
linis er tælt hefir landa sína til
Italíu, til þess að þeir gengu í
gi'eipar lögreglunni. Hann hefir
og undirbúið banatilræði gegn
Mussolini, sem svo átti að kenna
Frökkum, en lét Mussolini jafn-
framt vita alla ráðagerðina. —
Flettir mál þetta ofan af hinni
mestu spillingu og er það mál
margra og grunur, að a. m. k.
sum hin svokölluðu banatilræði
gegn Mussolini séu leikur búinn
til af honum sjálfum, í því skyni
að æsa þjóðina, enda hefir sá til-
gangur náðst mæta vel, sem enn
mun sagt verða.
— Þýska þingið hefir ákveðið
að Vilhjálmur, keisari fyrverandi,
skuli aldrei eiga afturkvæmt til
Þýskalands.
— Briand, utanríkisráðherra
Frakka hefir opinberlega mót-
mælt hinni svívirðilegu fram-
komu ítölsku stjórnarinnar í
Garibaldimálinu. Hefir Garibaldi
játað að hafa þegið 400000 þús.
líra í mútur frá stjórninni. Enn
hefir franski innanríkisráðherr-
ann lýst því yfir, að Garibaldi
hafi staðið á bak við byltingatil-
raun þá er hefja átti á Spáni,
frá Frakklandi. Hafi sá verið til-
gangurinn að kenna Frökkum um
og æsa þannig Spánverja til
bandaiags við ítali gegn Frökk-
um. Kveða frönsku blöðin sam-
eiginlega upp afarþungan dóm
yfir þessu framferði öllu.
— Út af hinu síðasta „banatil-
ræði“ við Mussohni gekk ný
óeyrðaalda yfir Italíu. Blöð and-
stæðinga Fascista voru stöðvuð,
prentsmiðjur þeirra eyðilagðar,
sumir starfsmenn við blöðin og
andstæðingaþingmenn barðir og
mjög hart leiknir. Þá hefir
Mussolini látið leiða í lög aftur
dauðarefsingu við tilræðum gegn
konungsættinni og Mussolini, en
ef fregnir eru bomar sem mættu
virðast Fascistum pólitiskt hættu-
legar, þá liggur við fangelsisvist
í 5—15 ár. Eru stofnaðir sérstak-
ir dómstólar til að dæma slík
mál. Enn er hert á eftirliti með
ferðamönnum, félög bönnuð og
fjöldi manns rekinn úr landi. Er
með aðgerðum þessum lokið síð-
ustu leyfum af athafnafrelsi á
Italíu og ef svo er sem af er lát-
ið, að Fascisminn eigi öragt virki
á Italíu, er merkilegt að grípa
þessa hálu braut. Sömu götu
ganga menn úr mörgum minni
sjóþorpum. Menn hafa vonast eft-
ir atvinnu, fjárhagslegu öryggi
og fleiri góðum hlutum. En at-
vinnuleysið og hallærið hafa kom-
ið í staðinn.
Hvað á að gera af atvinnulausa
fólkinu í bæjunum? Hvað á að
gera af ungu mönnunum og ungu
stúlkunum úr sveitinni, sem finst
þar of þröngt um sig, og hafa
ætlað að leita til sjávarins í von
um að geta efnt þar til heimilis,
en hafa þar nú að engu að
hverfa ?
Svarið við þessari spumingu er
þýðingarmesta þjóðmálið sem nú
er á dagskrá. Það er mál mál-
anna, það er stóra málið. Takist
að leysa úr þeim vanda á skyn-
samlegan hátt, er framtíð íslend-
inga örugg um ókomnar aldir.
Mistakist lausnin á þessu máli, þá
er ekki líklegt að íslensk þjóð
eigi nokkra framtíð.
Milli 1880—1900 munu um 20
þús. íslendingar hafa flutt vestur
um haf. Þetta var mikil blóðtaka
fyrir þjóðina. En mjög margir af
þeim mönnum, konum og körlum,
er vestur fluttu, hafa, eftir fyrstu
þurfi til slíkra ráðstafana. Full-
yrða fjölmörg blöð í nágranna-
löndum Italíu að „banatilræðið“
síðasta hafi eingöngu verið leik-
ur sjálfra Fascista, til þess að
fá tilefni til að framkvæma þess-
ar nýju kúgunarráðstafanir.
— Gott dæmi um yfirgang Fas-
cista er það, að aðalblað þeirra
heimtar að dauðadómur verði
kveðinn upp yfir Nitti, forsætis-
ráðherra fyrverandi, samkvæmt
hinum nýju lögum sem Musso-
lini hefir sett, en Nitti hefir
dvalist í útlegð undanfarið. Ætti
sú viðbót að fylgja dóminum að
Nitti væri réttdræpur hverjum
ítala.
— Kosningar eru nýlega um
garð gengnar á Grikklandi. Fóru
þær svo að lýðveldissinnar náðu
yfirgnæfandi meirihluta atkvæða
— hinn gamh flokkur Venizelos-
ar. Konungssinnar fengu ekki
nema um fjórða hluta þingsæt-
anna.
■ o-
byrjunarerfiðleikana, fengið sæmi
legt viðfangsefni fyrir hæfileika
sína. Margir þeirra sakna lands-
ins, en una vel við persónulegt
gengi sitt í Vesturheimi.
Ástæðan til Ameríkuferðanna
var sú, að fólkið sem óx upp í
sveitinni hafði ekki tök á að
skapa þar ný heimili eftir þörf-
um. Þjóðfélagið gætti ekki skyldu
sinnar og svaf. Þá leitaði fólkið
þeirra skilyrða til heimilismynd-
unar vestanhafs, sem það ekki
fann hér heima.
Eftir aldamótin stöðvaðist
straumurinn til Ameríku. Kaup-
túnin mynduðust. Afli þjóðfélags-
ins var varið til að auka útveg-
inn og koma upp skýlum við sjó-
inn fyrir aðkomufólkið.
En nú er þessi Ameríka líka
að lokast. Og engir skilja það
betur en verkamennimir sjálfir.
Á fundi í Hafnarfirði í vetur
spurði einn af helstu leiðtogum
verkamanna tvo Framsóknar-
menn, sem þar vora staddir, hvað
flokkur þeirra vildi gera til að líf-
vænlegra yrði í sveitunum, svo að
fólkið streymdi ekki þaðan í at-
vinnuleysi og erfiðleika kauptún-
anna.
Varðskipið Óðixm er nú farið
til Khafnar til aðgerðar. Hefir
gosið upp sá kvittur að það muni
stórgallað til þess verkefnis, er
því er ætlað., Hafði það þolað illa
sjóa í sumar ef nokkuð var að,
m. a. eitt sinn hálflagst á hhðina
norður hjá Siglufirði og mun
sumum skipverjum hafa þótt tví-
sýni á hvort það rétti sig við.
Fyrir utan allar aðrar hUðar
þessa máls er mjög bagalegt að
missa skipið úr strandgæslunni
nú, ekki síst þar sem Fálkinn er
í lamasessi.
Ný bók. Tveir kennarar á Húsa-
vík, Benedikt Bjömsson og Egill
Þorláksson hafa gefið út úrvals-
ljóð handa bömum. Era þar tekin
hin léttustu og skemtilegustu
kvæði við hæfi bama sem eru
að byrja nám. Bókin er með
myndum af helstu þjóðskáldun-
um, kostar 2,50 og mun fást hjá
flestum kaupfélögum og sumum
bóksölum.
—o———
Framsóknarflokkurinn hefir
svarað þessu fyrir sitt leyti. Úr-
ræðið er að auka ræktunina í
landinu bæði í sveitinni og við
verstöðvar og kauptún, þar sem
því verður við komið. Jafnframt
yrði að f jölga heimilunum í sveit-
inni. Og aðferðin við þessa umbót
er hin sama og annarstaðar. Ein-
staklingamir leggja fram vinnu
sína og fé í heimilafjölgunina og
ræktunina eftir því sem þeir geta.
En þjóðfélagið bætir við, svo sem
við þarf en tryggir um leið hag
heildarinnar, hindrar fjárbrall, og
gróðaspil með hin nýju heimili.
Þessi lausn hefir verið fólgin í
frv. um Byggingar- og landnáms-
sjóð, er eg hefi borið fram á Al-
þingi tvö undanfarin ár. I bæði
skiftin hafa íhaldsmenn beitt sér
móti málinu eftir föngum. I fyrra
skiftið vildi forkólfur íhalds-
manna láta drepa það strax við
fyrstu umræðu. Þó varð það ekki,
heldur svæfði stjómarflokkurinn
málið í nefnd. I vetur sem leið,
feldu íhaldsmenn annað aðalatriði
málsins í þinglokin, en svæfðu
hitt. — Frá mótstöðumönnum
málsins hefir ekki komið nein
bending um það hveraig þeir vilji
Ný kenslubók.
Jónas Jónsson: Dýrafræði,
þriðja hefti.
Með útkomu þessa heftis er
lokið Dýrafræði Jónasar Jónsson
ar frá Hriflu. Hefir hann í hjá-
verkum unnið að samning
kenslubóka handa bömum og ung-
hngum. Á milli þess, sem hann
hefir starfað í þingdeildum og
bæði í ræðu og riti tekið allveru-
legan þátt í dagskrármálum þjóð-
arinnar undanfarin ár, ásamt
skólastjórastarfi sínu, þá hefir
hann helgað alþýðufræðslunni
hinar fáu tómstundir sínar. Á-
vöxtur þeirra stunda era sex
kenslubækur, sem út hafa komið
eftir hann s. 1. 10 ár. íslandssaga
hans hefir þegar verið endur-
prentuð oftar en einu sinni og er
löngu orðin viðurkend, a. m. k. af
flestum, besta kenslubókin í sögu
þjóðarinnar handa bömum og
unglingum.
Má segja, að J. J. beri alþýðu-
mentunina jafnt fyrir brjósti nú
eins og þegar hann kendi við
Kennaraskólann. Eru kenslubæk-
ur hahs ljósastur vottur þess.
Enda hefir hann jafnan, utan-
þings sem innan, verið málsvari
alþýðufræðslunnar jafnt og ann-
ara menningarmála. Eiga allir
unnendur mentunar og lista þar
hauk í homi á Alþingi, sem Jónas
frá Hriflu er. Get eg þessa hér
fyrir þá sök, að mér virðist hér
til hafa gætt of mikils tómlætis
af hendi sumra kennara viðvíkj-
andi kenslubókum J. J., að nota
þær eins og þær hafa átt skilið.
Er ilt til þess að vita, að átt
skuli geta sér stað, að góðum
kenslubókum skuli hafnað af
sumum foreldram og kennurum
af því þeir eiga ekki samleið með
höf. í landsmálum. En til þessa
veit eg dæmi. Flestir viðurkenna
þó, sem skyn bera á þá hluti, að
kostir kenslubóka J J. fram yfir
samskonar kenslubækur, sem not
aðar hafa verið í skólum hér,
séu svo augljósir, að ekki verði
um deilt. En þrátt fyrir viður-
kenda yfirburði kenslubóka þessa
höf., er þó enn fjölda af bömum
þessa lands boðnir „steinar fyrir
brauð“ í skólunum, bragðdauf
„ágrip“ fyrir lifandi og ljósar
myndir úr lífi manna og dýra.
Um þetta þriðja hefti Dýra-
fræðinnar má segja hið sama og
um hin fyrri: Það hefir alla
þeirra kosth Þó hygg eg, að í
þessu hefti hafi höf. best tekist.
Eg lagði það ekki frá mér fyr en
eg hafði lokið við að lesa það til
enda. Fanst mér það verulegur
skemtilestur. Er næstum sama um
leysa vandann. Ameríka er sem
betur fer nú lokuð að verða fyrir
innflutningi héðan. Helstu kaup-
tún landsins bjóða upp á atvinnu-
leysi og hallæri nýjum gestum.
Þrátt fyrir þetta sér íhaldið ís-
lenska enga þörf nýrra úrræða.
Það sér ekkert anað en að efna-
mennimir sem leika sér með
veltufé bankanna, megi ekki
leggja á sig ný gjöld til að land-
ið verði ræktað og bygt af Is-
lendingum sjálfum.
Eg hefi við meðferð málsins
sýnt og sannað að nábúaþjóðir
okkar fjölga árlega heimilum í
sveitunum og styðja þá starfsemi
árlega með geisimiklum fjár-
framlögum. Sama gerir íslenska
ríkið við marga starfsmenn sína.
Á hverju ári er lánað fé með
sérstökum kjörum til að skapa
heimili fyrir lækna, sýslumenn og
presta. Einn af þeim mönnum,
sem mest hatast við að heimila-
fjölgun í sveitunum sé styrkt
með ódýrum, hagkvæmum lán-
um af almannafé, hefir sjálfur
beðið um landssjóðslán og feng-
ið það með vildarkjörum, 60 þús.
kr., til að byggja yfir sig og sína.
Fordæmin eru alstaðar um rík-