Tíminn - 27.11.1926, Blaðsíða 3

hvaða efni J. J. ritar, það verður
ætíð einkar auðskilið, því að hon-
um er mjög lagið að skrifa ljóst
og alþýðlega um flest mál. Bera
kenslubækur hans þess órækan
vottinn. Þær má jafnt nota til
skemtilesturs og náms. Er það
mikill kostur. Stefnir það í þá
átt, er Jón Ófeigsson mentaskóla-
kennari ræður til, að farin verði,
í grein sinni: „Lestur og lesbæk-
ur“, sem birtist í síðasta „Skími“.
1 hefti þetta eru teknar lýsing-
ar á öllum algengustu skriðdýr-
um, froskum, fiskum, liðdýrum,
ormum, lindýrum og skrápdýr-
um. Er mjög skemtilega lýst lífi
og háttum þessara dýra og inn
í það ofið frásögnum um þau og
aðstöðu þeirra til mannanna,
veiðiaðferðum o. s. frv. Vil eg
sem dærni nefna, hve skemtilega
höf. tekst að rita um smádýrin
svo sem homsílið, hvíta maurinn,
silkifiðrildið o. fl. Mörgum mun
gaman þykja að lesa um laxinn
þarna, þennan „konung fljót-
anna“, sem höf. nefnir svo hnytti-
lega. 1 sambandi við lýsingu
sníkjudýra þeirra, er á mannin-
um lifa, er getið ráða þeirra, sem
best hafa gefist til útrýmingar
þeim.
Síðast í bókinni er í fáum og
skýrum orðum dregin fram
helstu séreinkenni allra dýra-
flokkanna. Er það hentugt til
yfirlits.
Pappír og prentun bókarinnar
er í besta lagi eins og á öllum
þeim bókum, er Bókafélagið gef-
ur út. Enda er það nauðsynlegt
nm skólabækur, því að engar bæk-
ur eru jafn mikið handleiknar.
Margar og góðar myndir eru í
þessu hefti.
Skil eg ekki annað en að marg-
an fýsi að lesa þetta hefti, eink-
um þá, er séð hafa hin fyrri. Trúi
eg vart að neinn, sem kaupir það,
þurfi að iðrast þess. Bókin mælir
með sér sjálf að afloknum lestri.
Ættu bamakennarar nú að
sýna, að þeir kunna að meta góð-
ar kenslubækur. En það gera þeir
best með því að nota kenslubækur
J. J. í skólum sínum.
Sveitakennari.
----o-----
Strand. Norskt skip, Nystrand
frá Skien í Noregi, fermt kol-
um hingað til bæjarins, strand-
aði við Skaftárós um miðja vik-
una. Skipverjar voru 16, björg-
uðust '15 þeirra á land en 1
druknaði.
Jólasálmar. Hljóðfærahús Rvík-
ur gefur út 6 hina kunnustu jóla-
sálma á nótum fyrir slaghörpu
eða orgel og með fullum texta.
Theódór Ámason hefir séð um út-
gáfuna, sem að öllu er vönduð.
ishjálp til heimilafjölgunar. Þeir
einir sem em algerlega þekking-
arlausir um þessi efni, geta mót-
mælt þeirri staðreynd. Nú er
ekki annað vafamál heldur en
það, hvort Islendingar einir eigi
að láta sér blæða til ólífis af því
þeir hafi ekki vit og manndáð til
að framkvæma hin almennu úr-
ræði siðaðra þjóða til að bjarga
sér frá yfirvofandi hættu.
Eg hefi leitast við að leggja
fmmdrög heimilafjölgunarinnar á
svo breiðum gmndvelli, að þar
þyrfti litlu við að bæta. Aðalat-
riðið er að stemma á að ósi,
hindra burtflutning úr sveitun-
um. Til þess þarf að vera hand-
bært fé með viðunandi kjörum til
þess að systkin, sem erfa jörð
saman, geti fært út túnið, aukið
húsakynni yfir menn og fénað,
girt löndin, og búið hvert að sínu.
Jafnframt því hefi eg í tímariti
því, sem kaupfélögin gefa út,
byrjað greinaflokk um bygging-
ar, þar sem eiga að koma hinar
bestu fyrirmyndir um bygging-
ar, útlit þeirra og umhverfi. Tak-
markið er þannig ekki eingöngu
að hlynna að heimilafjölgun og
tryggja þeim sem alast upp í
TIMINN 199
T. W. Bneh
(Iiitasmiðja Bnchs)
Tietgensgade 64. Köbenhavn B.
LITIR TIL HEIMALITUNAR:
Demantssorti, hrafnssvart, kaatorsorti, Parísarsorti og
allir litir, fallegir og sterkir.
TIL HEIMANOTKÆNAR:
Gerduft „Fermenta“, eggjaduft, ávaxtadropar, soya,
matarlitir, „Sun“-skósvertan, „ökonom“-skósvertan, sjáf-
vinnandi þvottaefnið „Persil“, „Henko“-blæsódinn,
„Dixin“-sápuduftið, „Ata“-skúriduftið, kryddvörur, blámi,
skilvinduolía o. fL
Brúnspóxm.
LITARVÖRUR:
Anilinlitir Catechu, blásteinn, brúnspónslitir.
GLJÁLAKK:
„Unicurn" á gólf og húsgögn. þomar vel. Ágset tegund.
HOLLENSKT EXPORT KAFFI-SURROGAT:
Besta tegund. hreint kaffibragð og ilmur.
Fæst alstaðar á íslandi.
HAVNEM0LLEN
KAUPMANNAH0FN
mælir með sínu alviðurkenda rúgmjöli og hveiti.
Meiri vörugæði ófáanleg.
S.X.S. elciftix eiTLg-öixg’UL -við olszikz-CLi?.
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
Nýju skólaljóðin
handa bömum og ungling-
um. Fýrra hefti. — Ak.
1926. — Bókafólagið gaf
út.
Þetta er ódýr bók, kr. 2,50 í
bandi, og ætti að vera kærkomin
þeim æskumönnum, er unna ljóð-
um. Utgefendunum farast þannig
orð í formála kversins:
„Reynt hefir verið að velja
kvæðin sem best við hæfi barna
og unglinga, hvemig sem tekist
hefir. Ýms af kvæðunum em val-
in með það fyrir augum, að þau
verði notuð í þarfir ýmsra náms-
greina í skólum. Er hér því hugs-
að um fleira en bókmentagildið
eitt. — Eiuhverjum kynni að
finnast, að hér væri vex-ið að bera
1 bakkafullan lækinn, því að nóg
sé til af ljóðasöfnum. En hand-
hægt ljóðasafn við hæfi bama og
unghnga skortir nú samt eftir
okkar skilningi. Sjálfsagt era allir
sammála um, að ljóðagerð vor
eigi að skipa virðingarsæti á
sveitinni ömgga framtíð, og dug-
andi mönnum í verstöðum og
kauptúnum aðgang að ræktun til
atvinnubóta. Samhliða þessari að-
alhugsjón er stefnt að því að hin
nýju heimili verði varanleg, holl
til íbúðar, og í fallegum þjóð-
legum stíl.
Andstæðingar málsins, t. d. for-
maður íhaldsflokksins, halda því
fram, að heimilafjölgun í sveit-
unum sé fjarstæða, fyr en járn-
braut hafi verið lögð. Nú kemur
engum til hugar að í sýnilegri
framtíð verði bygð járnbraut hér
á landi nema austur yfir Hellis-
heiði. Samkvæmt því á ekki að
vera um neina heimilafjölgun að
ræða nema í tveim sýslum hér á
landi.
Reynslan sýnir að þetta er ekki
rétt. Heimilafjölgunin getur orð-
ið í hverri einustu sveit hér á
landi. Það er nálega ekki sú jörð
til hér á landi, þar sem ekki má
auka túnræktina svo, að ræktar-
landið fæði fleira fólk en nú býr
þar. I einni bygð Norðanlands,
Mývatnssveit, sem liggur afskekt
upp við öræfi, með vegleysu eina
í átt að fjarlægri og lélegri höfn,
þar fjölgar heimilunum árlega,
heimili og i skóla. En hún má
ekki vera þar aðeins sem stofu-
skraut, — gyltur kjölur til sýnis.
Hún þarf að komast inn í vitund
æskulýðsins, — inn í sál hans. Því
rneiri nauðsyn ber til þessa, ef
það er satt, sem líklegt er, að
ljóðfýsi hafi farið þverrandi um
sinn með þjóðinni, enda ber nú
svo margt fyrir augu, sem glepur
sýn í þessum efnum, en þektist
eigi fyrrum. Og það er ósk okk-
ar og von, að þetta litla kver
megi verða til þess að glæða ljóð-
fýsi æskumanna og skilning á
þeim andlegu verðmætum, sem
ef til vill mætti kalla seglfestu
íslenskrar þjóðmenningar". —
Nokkrar prentvillur hafa orðið
í bókinni, og birtast þær með
leiðréttingum hér á eftir. Auk
þess hafa greinarmei’ki ruglast í
prentunixmi á nokkrum stöðum,
og dálítið ósamræmi orðið í staf-
setningu. En þetta eru villur
þær, sem laga þarf, áður en kver-
ið er notað og kvæðin lærð:
Bls.
17, 11. 1. a. o.: Sekur var og
af því fólkið þekkir lífsskilyrðin
og vill ekki fara burtu. Þar
fjölgar fólkinu, þó að annarsstað-
ar fækki. Á öðrum kirkjustaðn-
um í Mývatnssveit búa nú fjög-
ur systkini á gamalli einbýlis-
jörð. Þau hafa komið upp varan-
legum byggingum, aukið tún og
engjarækt. Engum af þessum
fjórum ábúendum dettur í hug
að flýja land eða flytja sig að
sjónum. Þeim líður öllum vel og
hafa ekki ástæðu til að æskja
breytinga.
Heimilum fjölgar nú í sveit
hér á landi þar sem manndómur-
inn er mestur, samfara efnaleg-
um stuðningi frá eldri kynslóð-
inni. En erfiðleikamir eru of
miklir til þess að heimilafjölgun-
in í bygðum landsins géti orðið
almenn, nema þjóðfélagið styrki
landnemana með hentugum lán-
um. Dæmi landnemanna í Mý-
vatnssveit ósannar kenningar
þeirra, sem halda að öllu land-
námi sé lokið á íslandi, nema &
Suðurlandi, eftir að jámbraut
hefir verið lögð þangað. Iiins-
vegar sannar það landnám sem
nú er gert í afskektum sveitum,.
án alls stuðnings frá þjóðfélag-
Með hinni gömlu, viðurkendu
og ágætu gæðavöru
Herkúlesþakpappa
sem framleidd er á verksmiðju
vorri nDortheasmindeu frá því
1896 — þ. e. í 30 ár — hafa
nú verið þaktir í Danmörku og
Islandi.
ca. 30 milj. fermetra þaka.
p
Fæst alstaðar á Islandi.
Hiutafélagið
]ens iðdsens fahriir
Köbenhavn K.
sækja á að vera: Sekur
var jeg o. s. frv.
18, 13. 1. a. o. skaust les skautst.
18, 7. 1. a. n. ugglaus las ugg-
laust.
19, 9. L a. n. hamragarður les
hamragarðar.
23, 5. 1. a. o. ömin les öminn.
27, 6. 1. a. o. huganum les hag-
anum.
inu og opinberum lánsstofnunum,
að hér mætti gera mikið, ef heim-
ilafjölgunin væri studd hér eins
og annarstaðar á Norðurlöndum.
En máhnu er ekki lokið, þó að
ræktun sveitanna eflist og heim-
ilum fjölgi þar. Helmingur Is-
lendinga býr nú við sjávarsíðuna.
Þó að burtstreymi úr sveitunum
geti hætt að mestu, ef heimila-
fjölgunarmálið utan verstöðva er
leitt til viðunandi lykta, þá er
það ekki nóg. Fólkinu hlýtur mcð
eðhlegum hætti að fjölga við sjó-
inn. Nú treystir meginþorri vixm-
andi manna við sjóinn á stopulan
sjávarafla eða daglaunavinnu á
mölinni. Hið mikla verkefni við
sjávarsíðuna er efla ræktun
þar. Ræktunin getur verið annar
aðalatvinnuvegur fólks í kaup-
túnum og verstöðvum. Akureyri
og Aki-anes bera merki þess að
fólkið á greiða götu að ræktun
og svo er raunar víðar. En miklu
eru þó hinir staðirnir fleiri þar
sem sjómenn og verkamenn hafa
engan aðgang að ræktarlandi,
verður lítið úr dögum og vikum
þegar ekki er vinnu að fá, og
ala böm sín upp við mjólkui’-
29, 4. og 5. 1. a. n. Ofaukið orð-
inu og í báðum línum.
32, 9. 1. a. n. gerði les gjörði.
32, 8. 1. a. n. fygldi les fylgdi.
45, 10. 1. a. o. kemd les kembd.
46, 4. 1. a. o. fyrri les fyrr.
46, 9. 1. a. o. spóla og hespa les
hespa og spóla.
50, 2. 1. a. o. yrði les væri.
94, 14. 1. a. n. stymdi els
stirndi.
96, 9. 1. a. o. risin les risinn.
103, 2. 1. a. o. reir á að vera
reyr.
128, 8. 1. a. n. sperri les spenni.
K.
----o----
Ný bók.
Bjami M. Jónsson: Kóngs-
dóttirin fagra. Æfintýri
handa bömum, með 25
myndum. Rvík. Prentsm.
Acta MCMXXVL
Bók þessi er nýlega komin út.
Höf. hennar er ungur kennari,
nú í Grindavík.
Er hann efnismaður og gæddur
sjerlega góðum keimarahæfileik-
um að sögn, og hneigður til að
yrkja.
Þess vænti eg, að fleirum en
mér þyki eign í bók þessari,
ef þeir vita að hún er tiL Vildi
eg því geta hennar hjer að
nokkru.
Efni bókarixmar er skift í 14
kafla. Og hver hefir sína fyrir-
sögn. Svo sem nafnið ber með
sjer, hefir innihaldið á sjer ein-
kenni æfintýraima. — Karl og
kerling í koti sínu og kóngur og
drotning í ríki sínu —. En þó
er hér eitthvert hressandi nýja-
bragð. Karlssynir eru fjórir,
kóngsdóttir ein. Karlssynir bera
allir táknheiti. Höf. fléttar nöfn-
in úr skapgerð þeirra og eðliseig-
inleikum. Og breytni þeirra og
örlög verða í samræmi við þetta.
Sá yngsti „Góðfús“, er olnboga-
bamið. Hann er bestur bræðra
sinna og hlýtur þá náð að finna
kóngsdóttur, sem hvarf, og fá
sigurlaunin.
Bókin er prýdd 25 myndum
eftir Tryggva Magnússon lista-
mann. Eru þær gerðar af miklum
hagleik og skilningi, og falla eink-
ar vel, þar sem þær eru settar.
Setningamar undir myndunum
eru og vel valdar. Og frágangur
bókarinnar er prýðilegur.
Undir eins og eg hafði eignast
bók þessa, las eg hana og festi
svo efni hennar, að eg gat sagt.
Næsta dag sagði eg æfintýrið í
bekk þeim, sem eg er aðalkennari
í. Orðalagi höf. var fylgt svo sem
framast var unt og best, þegar
leysi, þó að nóg séu ræktunar-
skilyrðin.
Hallærið og harðindin eru nú
að byrja að þrengja að mörgu af
því fólki, sem á undanfömum ár-
um hefir unnið að hinum svo-
nefndu gróðafyrirtækjum í ver-
stöðvunum. Margir óttast að hið
versta í þeim efnum sé að byrja
en ekki enda. Ameríka er lokuð
fyrir innflutningi að heita má,
og er það síst harmandi vegna
þjóðarinnar í heild sinni. I ver-
stöðvunum er ekki þörf fyrir
innflutning. Miklu fremur verður
þar þörf fyrir burtflutning. Vand-
ræðin eru að færast nær og nær.
Allur þorri manna, líka í sveit-
unum hefir lokað augum fyrir
hættunni fram að þessu. Hér eft-
ir verður það erfiðara. Og því
fyr sem bændur landsins koma
auga á, að ekkert getur bjargað
þeim, bömum þeirra og þjóðar-
heildinni nema aukin ræktun og
heimilafjölgun, þvi fljótar verð-
ur við brugðið að leysa á réttan
hátt úr stærsta þjóðmálinu.
J. J.
—•-"■0----