Tíminn - 08.03.1927, Síða 4

40
TÍMINN
í
Notað
um allan
heim.
Artö 1904 yar
i íyrsta sinn
þaklagt i Dan-
mörku úr
— Icopal. —
Besta og ódýrasta efni í þök. Tíu ára ábyrgð á þökunum.
Þurfa ekkert viðhald þann tíma.
Létt -------- Þétt --------- Hlýtt
Betra en bárujárn og málmar. Endist eins vel og skífuþök.
Fæst alstaðar á Islandi.
Jens Vílfadsens Fabriker,
Köbenhavn K.
Biðjið um verðskrá vora og sýnishorn.
pólitíska deild, utan við kaupfé-
lagið, og leitai- sú deild þegar
samstarfs við hin kaupfélögin,
er mynda flokkinn. Það sem mest
hefir tafið fyrir framsókn sam-
vinnuflokksins er það, að hinir
eldri menn höfðu áður gengið í
gömlu flokkana og hafa átt erf-
itt með sumir hverir, að slíta
þau bönd. En meðal yngri kyn-
slóðarinnar er viðhorfið öðru-
vísi, og hin upprennandi kyn-
slóð fylkir sér æ fastar um
merki samvinnunnar bæði um
verslun, iðnað og stjórnmálasam-
heldni.
----o—.—
Verðlaunasamkepni
um uppdrætti að íslenskum
húsgögnum.
í sambandi við auglýsingu, sem
birt er hér í blaðinu viðvíkjandi
verðlaunasamkepni um uppdrætti
að íslenskum húsgögnum, langar
mig til að biðja blaðið fyrir
nokkrar línur til skýringar, og
eiga þær jafnframt að miða að
því, að vekja athygli almenn-
ings á málinu.
Með breyttri húsaskipun og
breyttum siðum í sveitum lands-
ins hefir hinn þjóðlegi svipur,
sem fylgdi gömlu baðstofunni,
að miklu leyti horfið af íslensk-
um heimilum: Lokrekkjur og
bríkur með skurði, íslenskir stól-
ar, rúmfjalir, askar, öskjur,
stokkar, kistlar, ullarlárar, spæn-
ir í slíðrum, ofnar, ábreiður og
brekán yfir rúmum o. s. frv.
virðist geta veitt. En svo mik-
ilsverð eru úrslit þesarar bar-
áttu, að heill þjóðanna er að
miklu leyti undir því komin að
konumar eigi þexman fórnarvilja
takmörkunarinnar.
En hveraig er þeim svo launað
starfið í þrönga hringnum?
Hvemig launa karlmennimir
það? Sjálfsagt misjafnlega. Oft
með skilningsleysi á gildi þessa
starfs. Þetta skilningsleysi er
því raunalegra, sem verk kvenna
hafa minna varanlegt gildi og
þeim fylgir minni starfsgleði.
En hér að framan hef eg þóst
sýna fram á, að breyting heim-
ilisháttanna færi einmitt í þá
átt, að fjölga störfum, sem ekk-
ert varanlegt gildi hefðu. En í
fáum efnum er óréttlætið og
heimskan eins átakanleg og í
því, að almenningsálitið lítur upp
til og metur meira hverja þá
konu, sem fengið hefir einhvem
snefil af svokallaðri „mentun“,
en þær konur, er heima sitja og
vinna skyldustörfin með trú og
dygð og aldrei hafa á neinn
skóla gengið, þó vitanlegt sé, að
mikið af þessari mentun kvenna
sé nafnið tómt og geri konumar
á engan hátt hæfari til nokkurs
starfs, heldur þvert á móti ruglí
Margir munu segja að í þessu
sé alls ekki mikil eftirsjá, en
eitthvað notalegt fylgdi nú samt
þessum gömlu baðstofum, lík-
lega aðallega af því, að þetta
var alt eða mestalt vinna heima-
manna.
Við höfum heyrt því haldið
fram, að íslenskur húsgagnastíll
sé. ekki til og hafi aldrei verið.
En nú þarf hann að koma, ef
heimilin með breyttum húsa-
kynnum, og um leið með breytt-
um kröfum, eiga að fá íslensk-
ari svip en nú hafa þau. Annars
er það mjög handhægt að varpa
því fram, að ekkert þjóðlegt sé
til að byggja á í þessu efni. Aðr-
ar þjóðir hafa þar alveg sömu
sögu að segja.
Eg minnist að hafa lesið
skrítna sögu frá Svíþjóð, sem
rifjaðist upp fyrir mér í sam-
bandi við þetta húsgagnamál
okkar. Hún gerðist um það leyti,
sem endurreisn þjóðlegs iðnað-
ar komst svo mjög á dagskrá
þar á landi, eða um aldamótin
síðustu. Einhver af ferðalöng-
um heimilisiðnaðarins hafði rek-
ist á einfalda tréstóla smíðaða
norður í Dalahéraði, og voru
þeir svo fallegir og vel gerðir,
að þegar einn þessara stóla
komst í eigu félagsins í Stokk-
hólmi, þótti hann þar hinn
mesta gersemi, og menn vildu
fyrir hvern mun fá borð og
bekki, rúm og skápa með þess-
ari gerð. En þegar farið var að
aðgæta málið getur, sýndi það
sig, að einungis 3—4 gamlir
menn í Dölum gerðu stóla þessa
oft og einatt heilbrigðri skyn-
semi þeirra. Þetta almenningsá-
lit þarf að breytast. Menn þurfa
að læra að virða smáu störfin,
heimilisstörfin, og læra að
þakka þeim, sem vinna þau vel.
Og hvemig launar þjóðfélagið
konunni störfin í þrönga hringn-
um? Til skamms tíma hefir þvi
fundist það hafa efni á að láta
sig þau engu skifta. Minna má
þó ekki krefjast af ríkinu en
það geri eins mikið fyrir sér-
mentun kvenna og karla. Minna
má ekki vera, en ríkið komi upp
og styrki skóla, þar sem konum
sé kend hagkvæmari vinnubrögð
en tíðkast hafa, og þar sem þær
læri að sjá störf sín í nýju ljósi.
öllum mönnum ætti að vera það
ljóst, að það er ekki sama
hvemig þessi störf em unnin né
hvernig afkoma heimilanna er,
því þangað liggja rætur þjóðfé-
lagsins og þar er grunnurinn
lagður að heill ríkisins.
Þrátt fyrir að verksvið kvenna
er oftast ekki stærra, þrátt fyrir
að þær eru yfirleitt þröngsýnar
þá era það nú samt þær, sem fyr
og síðar hafa rakið vef örlaganna
og munu enn gera.
Sigiún Pálsdóttir Blöndal.
----o-----
200 króna verölaun.
Samband norðlenskra kvenna hefir ákveðið að efna til sam-
kepni um: 1) Teikningar að íslenskum húsgögnum: borði, bekk, stól-
um, (algengum stól og hægindastól), skáp og rámi. (Verðlaun 150
krónu). 2) Teikningu að tilhögun íslenskrar baðstofu. (Verðlaun 50
krónur). —
Teikningarnar mega ekki vera merktar nafni höfundarins, held-
ur skal það fylgja í lokuðu umslagi og skal teikningin og umslagið
með nafninu innan í vera merkt með sama kjörorðinú. Hver höfund-
ur skal hafa sitt eigið kjörorð.
Þriggja manna dómnefnd sker úr því hver teikningin sé best.
Hafa þau Matthías Þórðarson þjóðmenjavörður og frú Laufey Vil-
hjálmsdóttir í Reykjavík góðfúslega lofað að eiga sæti í nefndinni.
Samband norðlenskra kvenna áskilur sér rétt til að skipa síðar þriðja
manninn í nefndina.
Teikningamar skulu sendar til formanns heimilisiðnaðarnefnd-
arinnar, Háteigi, Reykjavík, og vera komnar í hans hendur ekki síð-
ar en 1. 'jan. 1928, ella verða þær ekki teknar til greina.
Sambandsfélag norðlenskra kvenna áskilur sér fullan eignar-
og umráðarétt yfir þeim teikningum sem verðlaun hljóta og forkaups-
rétt að hinum.
Halldóra Bjarnadóttir, formaður.
Björg Eiríksdóttir, Sauðárkróki.
Guðrán Björnsdóttir, Grafarholti, Kjósarsýslu.
Guðrún Ólafsdóttir, Reykjarfirði, V.-lsafjarðars.
Guðrún Torfadóttir frá Stokkseyri.
Helga Kristjánsdóttir, Laugum, S.-Þing.s.
Hólmfríður Pétursdóttir, Arnarvatni, S.-Þing.
Ragnhildur Pétursdóttir, Háteigi, Rvík.
Sigrún G. Blöndal, Mjóanesi, Múlasýslu.
Sigurlaug Bjömsdóttir, Síðu, A.-Húnavatnssýslu.
og höfðu lengi gert, en þeir
treystust ekki til að gera önnur
húsgögn.
Búnaðarsamband héraðsins,
sem, eins og önnur Búnaðarfél.
í Svíþjóð, studdi kröftuglega
heimilisiðnaðinn, skarst þá í leik-
inn: Sendi þangað kennara, er
leiðbeindi yngri mönnum, er
gáfu sig fram í því skyni, kendu
þeim að nota teikningar o. s. frv.
Kennarinn leiðbeindi til og frá á
heimilunum 6 vikna tíma. Alls-
konar húsgögn vóru nú -smíðuð,
en gömlu stólamir karlanna voru
allsstaðar lagðir til grandvallar.
Útsalan í Stokkhólmi annaðist
söluna, og gerði jafnóðum skrif-
legar athugasemdir við munina,
sem þannig smámsaman tóku
meiri og meiri framförum (með
því líka kennarinn fór aðra um-
ferð til um héraðið og leiðbeindi).
Fleiri og fleiri gáfu sig nú fram
til að taka þátt í smíði þessu, og
loks var æfður smiður sendur á
stað til að leiðbeina héraðsbúum
að staðaldri og hafa eftirlit með
framleiðslunni. Árið 1907 var svo
komið, að 40 smiðir unnu að
þessari húsgagnagerð í Siljanás-
sókn. Þessu áorkaði gamli stóll-
inn, þegar hann komst í réttar
hendur.
Eg er sannfærð um að til eru
í sveitum hér á landi íslenskir
stólar, sem nota má að einhverju
leyti til fyrirmyndar að íslensk-
um húsgögnum. Eg hef séð
gamla íslenska stóla, bæði austur
í Jökuldal og austur í Mýrdal,
sem áreiðanlega mætti nota 'í
þessu skyni, og mér væri þökk
á að fá fréttir af fleirum. En ís-
lensku stólamir, þessir sterklegu,
einföldu og stílhreinu gripir hafa
nú víðast hvar verið hraktir fram
í búr og eldhús, þeir fáu sem
eftir eru, þar verða þeir að hýr-
ast, þykja ekki í húsum hæfir,
en „funnastólar" svonefndir fylla
allar stofur*).
Það er ágætt og alveg sjálf-
sagt að brýna það fyrir mönnum
seint og snemma, bæði sveita-
og kaupstaðabúum að virða meira
og betur góða, íslenska vinnu en
nú á sér stað, og sýna það sjálf-
stæði að nota það, bæði til klæðn-
aðar og húsbúnaðar. — En sann-
gjam verður maður að vera í
kröfum sínum. Ef sannleikann
skal segja, og hann er ætíð sagna
bestur, þá verður því ekki neit-
að, að örðugleikamir verða marg-
ir á vegi þeirra, sem vilja fram-
leiða íslenskan heimilisiðnað, og
*) það er svipað og með rúmfjöl-
ina útskomu, sem ferðamaðurinn
rakst á undir grósleppu úti í hjalli,
sem sagt er frá í „Vísi“ nýlega, þar
var líka gömul glitábreiða utan um
reiðing, en inni í sofunni var postu-
línshundurinn, útlendi punturinn og
pappírsblómin!
líka á vegi þeirra sem vilja nota
íslenskan heimilisiðnað, en ekki
geta framleitt hann sjálfir. (Vér
höfum von um að úr rakni nokk-
uð, er góð útsala fæst í Reykja-
vík og öðrum kaupstöðum, þar
sem framleiðsla landsmanna verð-
ur keypt og áhöld og efni verða
til af öllu tægi. Þetta þarf að
koma og ekki seinna en 1928).
— Einn af ofangreindum örðug-
leikum mætir okkur í húsgagna-
málinu. — Nokkrir menn, eink-
um í sveitum landsins, hafa verið
að reyna gera sér húsgögn með
frábrugðinni gerá, sem þeir vildu
að yrði þjóðleg og vel nothæf,
en þetta hefir að mestu leyti orð-
ið kák eitt og fálm út í loftið,
sem von var, þegar þekkingu
vantar, enda oftast mjög örðugt
um ákjósanlegt efni til húsgagna-
gerðar.
Að öllu þessu athuguðu tók
Samband norðlenskra kvenna sig
til í vor — það eru um 1000
konur í þessum félagsskap — og
létu kr. 200,00 úr sjóði sínum
til að gera teikningar af íslensk-
um húsgögnum. Þetta var mynd-
arlega af stað farið, enda hefir
félag þetta gengist fyrir mörg-
um þörfum málum. — Nefnd var
kosin til að hrinda málum áfram
og starfar hún með heimilisiðn-
aðarnefnd Landsfundarins á Ak-
ureyri, sem á fulltrúa í öllum
landsfjórðungum, auk fulltrúa
Ungmennafélaganna og Banda-
lags kvenna í Rvík. — Þessar
nefndir hafa þá tekið húsgagna-
málið að sér, og vilja beita sér
fyrir að leiða það til lykta eftir
mætti. Þær hafa komið sér sam-
an um að boða til verðlaunasam-
kepni um best gerða uppdrætti
af: Borði, bekk, 2 stólum, skáp
og rúmi og haganlegri tilhögun
í baðstofu. I þeirri von að með
þessi móti fáist meiri fjöl-
breytni, þá geta allir átt kost á
að koma fram með tillögur sín-
ar. Vér treystum því fastlega, að
allir íslenskir listavinir, já, allir
þeir sem unna íslenskri menn-
ingu yfirleitt, styðji þetta mál
með ráðum og dáð. Eg hef þá
trá, að takist það að gefa al-
þýðu manna greiðan gang að
uppdráttum af hentugum og
smekklegum húsgögnum, sem
era auðgeyð og einföld, þá
muni því verða vel tekið.
— Á landssýningunni 1930
þurfa húsgögnin að vera til sýn-
is, svo almenningur eigi kost á
að kynnast þeim. Það þarf að
vera greiður gangur að teikning-
um og að hentugu efni og það
þarf að leiðbeina mönnum með
umferðarkenslu*).
*) þótt teikningamar yrðu ekki
prentaðar, sem er afardýrt, mætti
„kopíera" þær og senda þeim sem
óskuðu, okkur er ekki vandaðra um
H.f. Jón Siffmundsson & Co.
Áhersla lögð á
ábyggileg viðskifti.
Millur, svuntuspennur
og belti
ávalt fyrirliggjandi.
Sent með póstkröfu
um alt land.
Jón Sigmundsson gnllsmlOnr.
Sími 383. — Laugaveg 8.
IVE a.1 töl
Bajersktöl
Pilsner
Best. — Odýrast.
Iimlent.
Þ AKKARÁ V ARP.
Við getum ekki bundist þess
— þótt seinna sé en skyldi — að
votta innlegt þakklæti okkar
þeim sveitungum okkar og vin-
um, sem á gullbrúðkaupsdegi
okkar 7. okt. síðastl. sýndu okk-
ur ógleymanlegan vott um vel-
vild sína og kærleika með því að
halda okkur samsæti og sæma
okkui* fégjöfum. Biðjum við guð
að launa þessum vinum okkar þá
gleði og hjálp, sem okkur með
þessu var sýnd á gamalsaldri
okkar.
Þingeyri í febr. 1927.
Kristín Jónsdóttir,
Ólafur Jónsson
frá Sveinseyri í Dýrafirði.
Sportvöruhús Reykjavíkur
(Einar Björnsson)
Símn. Sportvörahús. Box 384.
Ljósmyndavélar, nýjar birgðir
frá: Ica, Cont. Nettel, Goerz og
Ernemann. Einnig allskonar
áhöld og efni til myndasmíða.
Einungig bestu vörar með sam-
kepnisfæru verði.
Til veiðiskapar:
Haglabyssur, ein- og tvihleypt-
ar, rifflar, pístólur og fjárbyssur
(með Mauser-lás aðeins kr.
18.00). Lax- og silungs veiðitæki,
fjölbreytt.
Sport- og íþróttavörur
margskonar, þar á meðal Thule-
fótknettir á kr.:
Nr. 1. 2. 3. 4. 5.
kr. 6/ Í’— 8/—1 í/— 12/—&22/—
Pantanir afgreiddar gegn póst-
kröfu. Verðlistar sendir þeim
sem óska.
Sem betur fer eykst kunnátta
manna í útskurði og vefnaði ár-
lega, það kemur sár vel, þegar
þetta mál á í hlut. — Islensk
alþýða er listfeng, það vantar
ekki, einungis að listfengi henn-
ar sé beint á réttar brautir.
Hér er stórmál á ferðinni. Það
hefir mikla þýðingu fyrir þjóC-
erni vorf, hvernig það verður til
lykta . leitt.
Halldóra Bjarnadóttir.
-----o-----
en Svíum, mestu heimilisiðnaðar-
þjóð Norðurlanda, sem öll þessi ár
hafa fylgt þeirri reglu.
Ritstjóri Tryggvi Þórhallsson.
Prentsmiðjan Acta.