Tíminn - 26.03.1927, Blaðsíða 2

eo
TlMIW*
Frá útlðndum,
Mjög alvarlegt hneikslismál er
nýlega til lykta leitt í Bandaríkj-
unum. Auðmaður, að nafni
Dobmy, fékk fyrir nokkrum ár-
um leigðar olíunámur miklar sem
ríkið á. Nú hefir hæstiréttur
kveðið upp dóm sem fellir leigu-
samninginn úr gildi, þar eð hann
hafi verið fenginn með sviksam-
legu framferði. Er talið að
Dobmy verði fyrir tjóni sem nemi
sjö miljónum sterlingpunda. En á
grundvelli þessa dóms er það
talið víst, að sá maður sem á
þeim tíma var innanríkisráð-
herra, og leigði námumar, Fall
að nafni, verði dæmdur fyrir að
hafa þegið mútur. Ummæli
hæstaréttar eru afarhörð og svog
mikið hneiksli mun aldrei fyr
hafa komið fyrir í stjómmála-
lífi Bandaríkjanna.
— Fyrstu vikuna í mars, dóu
rúmlega 1000 manns úr inflúensu
í London og 100 stærstu borg-
unum á Englandi.
— Nýtt atriði hefir komið
fram í hinu mikla máli sem
norska þingið ákvað að höfða
gegn Abraham Berge, fyrverandi
forsætisráðherra íhaldsmanna,
vegna miljónalánsins sem hann
veitti hinum illa stadda banka og
leyndi þingið því, bæði þá og síð-
ar, að lánið hefði verið veitt. Er
því haldið fram að málinu eigi
að vísa frá vegna þeirra ákvæða
hegningarlaganna að mál sem
hafið er til þess að koma fjár-
málaábygð á hendur öðrum verði
að hefja áður en ár er liðið frá
því að atburðir gerðust. Er með
öllu óvíst hvort málinu verður
vísað frá á þessum grundvelli
eða ekki.
— Við konungshirðina ensku
mega ekki sjást stutt pils eða
klipt konuhár. Ekki er konum
þar heldur leyfilegt að ríða í
hnökkum. Erfitt mun það þó
sennilega reynast, fyrir þessa
valdhafa, sem aðra, að spyrna á
móti tískunni.
— Æðsti maður ráðstjómar-
arinnar rússnesku, Stalin, flutti
ræðu í Moskva, snemma í þess-
um mánuði, og komu meðal ann-
ars fram hjá honum eftirfarandi
atriði: „Stríð við Rússland verð-
ur hvorki háð nú í vor, né í
haust, sagði Stalin. óvinir okkar
eru ekki við því búnir enn, og-
þeir þora heldur ekki að taka
afleiðingunum af því, því að
verkamennimir í Vestur-Evrópu
munu ekki þola það að farið sé
með ófrið á hendur Rússlandi.
En sjálfir viljum við eiga frið
við alla. Fylsta vinátta ríkið við
alla nábúana að austanverðu, í
Asíu. En hitt getur komið fyrir
að Ekigland slíti stjómmála-
sambandi við Rússland. Þó vill
Italía ekki gera ráð fyrir að
enska stjómin þori að taka á sig
þá ábyrgð. Loks gat hann þess
að fjárhagsleg viðreisn Rúss-
lands væri á bestu leið.
— Mjög ljóst dæmi um harð-
stjómina á ítalíu er eftirfarandi:
Þýskur blaðamaður frá hinu al-
kunna blaði Rlustrierte Zeitung,
var á ferð í Italíu fyrir nokkmm
mánuðum og birti síðan í blaði
sínu myndir frá ferðinni. Svo
(kom þessi sami maður aftur til
Italíu, snemma í þessum mánuði
í sömu erindum. En þá var hann
óðara tekinn fastur, útlendur
maður. Hann er ákærður um að
myndimar sem hann tók, og
tekstinn, hafi gefið óvilhalla
mynd af ástandinu á Italíu. Er
búist við að hann fái fyrir langa
fangelsisvist. Mælist þetta af-
skaplega fyrir um öll lönd. Er ó-
hugsandi, að slíkt sem þetta geti
komið fyrir annarstasðar en á
Italíu, 1 Norðurálfu a. m. k.
— Pólland er í þann veginn að
taka stórlán í Bandaríkjunum.
En sá böggull fylgir skammrifi,
að talið er víst að lánveitendur
áskilji sér að hafa eftirlit með
f j ármálast j óminni.
— Samkvæmt opinbemm
skýrslum er talið að í hinum
miklu jarðskjálftum 1 Japan ný-
lega hafi týnt lífi 3274 manns,
en 6734 særst alvarlega. Þá er
talið að 70 þús. manns hafi orðið
húsnæðislausir og 8 þús. hús hafi
eyðilagst. Bar svo að sem venju-
lega, að fyrst hrimdu húsin í
jarðskjálftanum og þvínæst kom
óslökkvandi eldur upp í rústun-
um. Fór svo fyrir mörgum, að
fyrst hlutu þeir meiðsl og ör-
kuml, en þvínæst bmnnu þeir í
rústunum. Tjónið er metið hátt
á þriðja hundrað milj. kr.
— Englendingar leggja nú
mikið kapp á að auka herlið sitt
á Indlandi. Bera þeir því einkum
við, að undirróður af hálfu er-
endreka frá Rússlandi valdi ó-
kyrð í landinu og verði því þörf-
in æ meiri að auka herinn. Jafn-
framt samþykti enska þingið ný-
lega, með yfirgnæfandi meiri-
JUNO
saumavélarnar eru tví
mælalaust bestar og
lang ódýrastar.
Einkaumboðsmenn
SAMBAND ÍSL. SAMVINNUFÉLAGA
hluta atkvæða, að auka flotann
við Indland. Á að fá á þau skip
allmikið af indverskum hermönn-
um, en yfirmenn allir eiga að
vera enskir.
— Gott dæmi um hinn vaxandi
auð Bandaríkjanna er það, að
samkvæmt skýrslum hafa bank-
ar í Bandaríkjunum lánað til
annara landa 1355 miljónir doll-
ara árið sem leið. Áður fyr var
það svo að á Englandi var mið-
stöð peningamarkaðsins í heim-
inum. Hún er nú flutt til Banda-
ríkjanna.
Fpéttlr.
Veðrið. Austanátt á Norðaust-
urlandi. Annarsstaðar suðaustan
og hlýtt.
Gestir í bænum. Hallur Krist-
jánsson bóndi á Gríshóli í Snæ-
fellssnessýslu, Guðbrandur Magn-
ússon kaupstjóri í Hallgeirsey,
Þórarinn Árnason bóndi að Mið-
húsum í Barðastrandarsýslu,
Eggert Stefánsson söngmaður og
Stefán skáld í Hvítadal.
Dánardægur. Frú Annika Jens-
dóttir, kona Páls Eggerts öla-
sonar prófessors, andaðist á Víf-
ilsstöðum 20. þ. m. eftir lang-
varandi veikindi.
„Alkohol úrelt svikalyf“ heitir
bæklingur, sem Jónas læknir
Krístjánsson hefir þýtt úr ensku.
Er ritið eftir amerískan vísinda-
mann og ræðst hann á þá kenn-
ing að vínandi sé styrkjandi fyr-
ir líkamann og telur, að læknar
eigi að leiða almenning frá þeirri
villu.
ólöglegt áfengi fanst í Goða-
fossi fyrir skömmu, og var bryt-
inn sektaður um 250 kr. Einnig
fundust nokkrar flöskur í dönsku
skipi, sem heitir „Vera“, og vom
stýrimaður og bryti dæmdir í
250 kr. sekt hvor. Þá var og há-
seti á norsku skipi frá Hauge-
Merk þingmál.
m.
Mikil átök urðu um áburðar-
málið í Nd. við fyrstu umræðu.
Tilgangur frv. er að ná undir op-
inbert eftirlit sölu á Noregssalt-
pétri, og að fá ókeypis flutning til
landsins. Allir Framsóknarmenn
fylgdu málinu, en íhaldsmenn
klofnuðu. Meginhluti þeirra vildi
drepa frv. strax, en Jón á Reyni-
stað og Ottesen voru þar undan-
tekning. Fenger lét Valtý Stef-
ánsson blása að kolunum og
dönsuðu þeir eftir hans pípu
Jón Kj., Jón Auðunn, Líndal,
Ámi og Hákon. Valtýr undi illa
sínum hlut að geta ekki komið
Magnúsi á Blikastöðum úr stjóm
Búnaðarfél. og vildi auðsýnilega
hrella hann sem mest um leið
og hann vann fyrir hina útlendu
eigendur Mbl. Fullvíst er að meiri
hluti íhaldsmanna í Nd. ætlar að
meta meira hagsmuni útlendinga
þeirra en nú fara með áburðar-
söluna, heldur en bændanna sem
ættu að fá hann álagningarlaust.
Færsla kjördagsins hefir ver-
ið lengi í nefnd, en er nú að
koma í dagsins ljós. Hafa þeir
unnið að málinu Jörundur, Jón
Guðnason og Ámi. Á móti em
Héðinn og Jón Kj. Meirihlutinn
vill bæta úr þeirri miklu yfir-
sjón eldri þinga, er fluttu kjör-
daginn á þann tíma þegar stór-
hríðar, ófærar ár og sjór geta
valdið stórslysum við kjörsókn
og hindrað þúsundir kjósenda frá
að nota réttt sinn. Til að bæta úr
óánægju kaupstaða- og kauptúna-
búa, sem oft eru burtu frá heim-
ilum sínum á vorin, fylgir meiri
hlutinn till. Jóns Guðnasonar um
að menn sem eru fjarri heimilum
sínum geti kosið á þeim kjörstað
er þeir ná til, og síðan séu at-
kvæðin í lokuðu umslagi send
yfirkjörstjóm í því kjördæmi
þar sem maðurinn á heima. Þar
má sannprófa hvort maðurinn er
á kjörskrá og hvort hann hefir
áður kosið.
Húsmæðrafræðslan er nú loks-
ins í uppsiglingu, og má telja
það einhvern merkasta þátt í
starfi þessa þings. 1 haust er
gert ráð fyrir að Sigurborg
Kristjánsdótir byrji skóla sinn
á Staðarfelli og verður það
hinn fyrsti fullkomni og sjálf-
stæði húsmæðraskóli í sveit. Á
Isafirði hefir kvenfélag haldið
uppi skóla nokkur ár með góðum
árangri og leggur fjárveitinga-
nefnd til að hækka styrk til hans.
Þá fær Blönduósskólinn 6000 kr.
í raflýsingu. Er sá skóli í mikl-
um uppgangi, hefir valda kenn-
ara, og er í þann veginn að
verða fullkomnasti skóli í verk-
legri kenslu fyrir konur. 1 Eyja-
firði hefir Guðrún frá Veðramóti,
1 garðyrkjukona og maður hennar
Sveinbjöm byggingarfræðingur
reist myndarlegt nýbýli í Kaup-
angslandi. Hygst frú Guðrún að
halda þar lítinn húsmæðraskóla
og eru allar líkur til að hún fái
nokkum rekstursstyrk. Þá hafa
konur í Þingeyjarsýslu safnað
fé í mörg ár í húsmæðraskóla.
Vilja þær nú reisa hann á Laug-
um. Jóhann byggingarfræðingur
hefir teiknað húsið og er það lít-
ið en laglegt og í bæjastíl, eins
og skólinn. Fjárveitingamefnd
Nd. mælir með 11 þús. kr. fjár-
veitingu til þessa húss en 1 * 3/5
koma annarstaðar að. Ekki hugs-
að til að sá skóli verði stærrí
en svo að hann fullnægi þörf
kvenna í Þingeyjarsýslum. Loks
kemur skólinn á Hallormsstað.
Fyrsti landkjörinn (J. J.) hreyfði
því máli í fyrra, að landstjóm-
in leitaði samninga við frú Sig-
rúnu Blöndal í Mjóanesi um að
hún stýrði húsmæðraskóla á
Hallormsstað, en þá var málið
ekki útrætt. Nú flytur Ingvar
Pálmason málið. Vill hann að
reistur sé á Hallormsstað hús-
mæðraskóli fyrir alt Austurland,
og það rúmgóður að 40 stúlkur
geti stundað þar nám. Málinu var
vísað til mentamálanefndar Ed.
Eiga þar sæti I. H. B., Jóh. Jóh.,
og J. J. Má telja víst að þau þrjú
ýti málinu áfram, I. H. B. sem
fulltrúi kvenna, aem mjög hafa
verið afræktar í þessum efnum,
Jóh. Jóh. sem þingmaður Seyð-
firðinga og J. J. sem áður hefir
flutt það. Þó að tækist að koma
í gegn fjárveitingu til byggingar
móti framlagi frá Austfirðingum,
myndi nokkuð verða að bíða
kenslunnar. Munu meðhaldsmenn
málsins því vilja beita sér fyrir
því að frú Sigrún í Mjóanesi fái
nokkum styrk til að geta haft
húsmæðrafræðslu fyrir 7—10
stúlkur á heimili sínu, þar til
skólinn er kominn upp.
Þess má geta að hingað til
hefir hið verklega uppeldi kvenna
verið gersamlega vanrækt, að því
er snertir aðstöðu til skóla-
göngu. Má heita að ekki kæmi
skrið á málið fyr en tveir þing-
menn Framsóknarflokksins komu
með frv. um Staðarfellsskólann
á þingi 1923. Síðan hefir vaknað
áhugi víða um land fyrir umbót-
um í þessu efni. Mun sú stefna
rétt, sem nú er fylgt, að feta sig
hægt áfram, hafa nokkra litla
skóla, ýmist 1 sveit eða bæjum,
og haga svo til að þeir séu ódýrir
í rekstri. Árskostnaður við tvo,
þrjá skóla fyrir tugi af hús-
mæðraefnum landsins þarf ekki
að vera meiri en við einn meðal-
lagi dýran embættismann í Rvík.
Ameríska lánið átti að ganga
í gegn á stuttum tíma með af-
brigðum í þingsköpum, hafa
lánsheimild ótakmarkaða og leyna
sund sektaðir um 800 kr. fyrir
bannlagabrot.
Norðlendingamót var haldið í
Rvík 18. þ. m. Tíðkast slík fjórð-
ungsmót hér á vetri hverjum.
Félag er stofnað hér í bænum
til að vinna að útvegun markaðs
fyrir ísl. fisk í Suður-Ameríku.
Stjóm þess skipa Þorgeir Páls-
son, Guðm. Ásbjömsson og Hjalti
Jónsson.
ísafjarðarkaupstaður hefir
keypt lóðir og hús, er Sameinuðu
verslanimar áttu þar í bænum,
svonefnda Neðstakaupstaðareign
fyrir 135 þús. kr.
Þýskan togara tók Fylla ný-
lega við ólöglegar veiðar austan
við Ingólfshöfða. Hitti hún tog-
arann í myrkri, og þrætti skip-
stjórinn fyrir, að hann væri inn-
an við landhelgislínu. Biðu svo
skipin uns birti og kom þá í
ljós að varðskipið hafði rétt fyr-
ir sér. Fór Fylla með togarann
til Rvíkur, og var hann dæmdur
í 12500 kr. sekt, en afli og veið-
arfæri gjört upptækt.
Brúarfoss, kæliskipið nýja, kom
til Rvíkur á sunnudagsnótt. En
vegna influensuvamanna kom
hann ekki að landi fyr en á
mánudagsmorgun. Mikill mann-
söfnuður þyrptist saman niðri
við höfnina til að taka á móti
skipinu. Vai' það mjög fánum
skreytt er það sigldi að landi.
Magnús Guðmundsson atvinnu-
málaráðhen-a flutti ræðu og bauð
skipið velkomið.
Enginn efi er á því, ^ð almenn-
ingur og þá ekki síst í sveitum
landsins fagnar komu þessa
skips. Er það og hið ásjálegasta
og búið nýtískutækjum, til síns
hlutverks, nl. þess að annast
flutning á frosnu kjöti. Brúar-
foss er nokkru stærri en Gull-
foss, rúmar 1577 smálestir. Tvær
frystivélar eru í skipinu og geta
þær kælt loftið í lestunum, þegar
þær eru tómar niður í 7 y% stigs
frost. I einni lestinni er lítið kæli-
rúm, ætlað smásendingum. —
Eins og kunnugt er, er Brúarfoss
einkum ætlaður til að flytja kælt
kjöt. Þó hefir hann nokkurt far-
þegarými. Á 1. farrými er rúm
fyrir 26 farþega og á 2. farrými
fyrir 20. Hraðinn er 13mílur á
vöku, og er ekkert annað skip
Eimskipafél. svo hraðskreitt. —
Vjelbátur fylgir skipinu, og er
hann ætlaður til að draga upp-
skipunarbáta á höfnum. Er þetta
nýbreytni. Skipstjóri á Brúar-
fossi er Júlíus Júliníusson. Með
landsmenn öllu um tilgang láns-
ins. 1 neðri deild beitti Tr. Þ.
sér fast móti málinu, og sannaði
að hér væri um gengislán að
ræða. Ætlaði stjómin að breiða
yfir hrun atvinnuveganna með
því að spýta nýju láninu in í
tekjuhallann, einkum við stórút-
gerðina. I Ed. var málið tekið
til ítarlegrar meðferðar í fjár-
hagsnefnd af B. Kr., Jóni Baldv.
og J. J. Höfðu þeir hver sitt að
kæra um lánið og átti B. Kr.
mestan þátt í því að stjómin
varð að tiltaka fasta upphæð, og
er sú fúlga alment talin 9 milj.
J. B. mótmælt aðferð stjórnarinn-
ar, pukrinu og laununginni, og
því að J. Þorl. gerði sig að banka-
stjóra, og leiddi rök að því að Jón
hafði gert sitt til að festa a. m.
k. miljón af þessu reikningsláni
þannig að borga með því gamla
skuld í Englandi. J. J. átaldi sér-
staklega skuldasöfnunina og gerði
grein fyrir því að í vor myndu
lán bankanna út á við geta orðið
milli 40—50 miljónir, ef Jón Þorl.
fengi lánsheimildir sínar. Verður
nefndarálit hans birt hér í blað-
inu og fleiri rök er að því máli
lúta. Málið marðist fram í Ed.
með 7 gegn 5, en ólund var í
mörgum fylgismönnum stjómar-
innar, því að þeir urðu fyrir
áhrifum frá nokkmm hluta em-
bættisstéttarinnar, sem varð
skelkuð er hún sá að lántökur