Tíminn - 16.06.1928, Blaðsíða 3

TÍMINN
107
Fréttir.
Ráðherramir. Tryggvi JJórhallsson
og Jónas Jónsson og frúr þeirra komu
heim 10. þ. m. Tr. p. fór til Dan-
ínerkur, Finnlands og þýskalands.
Tók hann eins og áður var getið, þátt
í opinberri heimsókn í Finnlandi. Til
þýskalands fór ráðherrann m. a. til
að athuga möguleika um kaup á til-
húnum áburði. Er útlit fyrir góðan
árangur þeirrar farar. — J. J. ferð-
eðist víða um Danmörku og kynti
sér fyrirkomulag betrunarhúsa og
vinnuhæla, sem mjög mega verða til
fyrirmyndar um framkvæmd lag-
anna frá siðasta þingi..— Ennfremur
vann haann að undirbúningi strand-
varnaskips. Verður bygging þess boð-
in út innan skamms, og leitað til-
boða í Danmörku og víðar. — Munu
ráðherramir báðir rita eitthvað í
Tímann, áður langt líður, um árang-
urinn af ferðum sinum.
ASalfundur Samb. isl. samvinnufé-
laga hófst hér siðastl. þriðjud. og
lauk á föstudag. Var hann fjölsóttur.
Birtist fundargerðin í þessu blaði. —
A fimtudagskvöld þágu fundarmenn
heimboð af Tryggva þórhallssyni for-
sætisráðherra og frú hans. Mun það
vera fyrsta sinn, að bændur og for-
göngumenn þeirra fjölmenni svo
mjög á heimili islensks forsætisráð-
herra. Á föstudag, að loknum fundi,
var farið til þingvalla, og var Tr. p.
ráðh. með í þeirri för. Var för sú hin
ánægjulegasta, enda ágætt veður. —
í dag laggja flestir fulltrúamir af
Norður- og Austurlandi af stað heim-
leiðis með Esju, en nokkrir fara þó
landveg norður um Holtavörðuheiði.
Jón Árnason framkvæmdastjóri tólc
sér far til Noregs með Lyrú 14. þ. m.
Slys. Leifur Guðmundsson, sonur
Guðmundar Hannessonar prófessors,
lést með sviplegum hætti í Dan-
mörku 13. þ. m. Féll hann niður úr
flugvél og beið bana af. Leifur heit-
inn lauk stúdentsprófi við menta-
skólann hér vorið 1925, en stundaði
síðan nám í liðsforingjaskólanum
danska. Hann var vel gefinn maður.
Togarinn Menja sökk vestur á
Halamiðum 9. þ. m. Kom skyndilega
leki að skipinu án þess að orsakir
séu kunnar. Skipverjar björguðust í
báta og flutti togarinn Surprise þá
til Hafnarfjarðar. Skipstjóri á Menju
var Kolbeinn-porsteinsson. Skipið var
eign hlutafélagsins „Grótti", það var
smíðað í þýskalandi árið 1920 og að
sögn vátrygt fyrir 400 þús. kr.
Aðalfundur Búnaðarfélags fslands
var haldinn í Stykkishólmi 13. þ. m.
Bjarni Ásgeirsson alþm. mætti þar
fyrir hönd félagsstjómarinnar. Skýrði
hann frá helstu umbótum er síðasta
Alþingi gerði í búnaðarmálum. Auk
hans fluttu erindi búnaðarmála-
stjóramir báðir og Hannes Jónsson
dýralæknir. Búnaðarþingsfulltrúi fyr-
ir Vestfirðingafjórðung (til 4 ára)
var kosinn Magnús Friðriksson á
Staðarfelli, og til vara Hallur Krist-
jánsson á Gríshóli.
Flngvélinní farnast heldur ógæfu-
samlega. Eftir að nýjahreyfivélinkom,
var flogið einu sinni með farþega til
Akureyrar. En þegar til kom bar hún
aðeins 3 farþega en eigi 4 eins og
gert hafði verið ráð fyrir. Litlu síðar
bilaði hún svo, að flugferöum er hætt
fyrst um sinn og verða eigi teknar
upp á ný fyr en varahlutir eru
fengnir frá þýskalandi.
Dönsku löojafnaðarnefndannenn-
imir komu hingað með íslandi sið-
astl. sunnud. Standa fundir nefndar-
innar yfir fram í næstu viku. það
hefir verið venja að nefndin hafi tek-
ið sé ferð út úr bænum, þegar fundir
hafa verið hér. Fer hún að þessu
sinni upp í Borgarfjörð, og dvalur
þar 1—2 daga.
í bíl yfir Holtavörðuheiði komu
nokkrir Sambandsfundarmenn að
norðan. Mun það vera í fyrsta sinn
sem fólksflutningabifreið fer þá leið.
Fóru þeir í bifreiðinni alla leið frá
Svínavatni í Húnavatnssýslu, um
Blönduós, og suður undir Forna-
hvamm í Norðurárdal. Gengu þeir
þaðan niður að Hvammi, en fóru
þaðan í bíl til Borgarness. Er vega-
lengd sú, sem þeir fóru i bíl, fullir
200 km. Lögðu þeir af stað frá
Blönduósi kl. 3V2 e. h. og komu suð-
ur af heiðinni kl. 1 y2 um nóttina, en
dvöldust þó ca. 2 tíma á leiðinni.
Farþegar voru alþingismennirnir
Ingólfur í Fjósatungu og Einar á
Eyrarlandi, Jón bóndi í Stóradal og
sr. Björn Stefánsson á Auðkúlu. Á
leiðinni var vegurinn sumstaðar ó-
greiður, en þeir telja, að hægt sé að
gera hann sæmilega bílfæran með
mjög litlum kostnaði. Bílstjórinn var
Klemens þórðarson á Blönduósi. —
Róma þeir félagar mjög dugnað hans
og gætni. Hafa þeir nú farið þess á
leit, að vegurinn yfir Holtavörðu-
heiði yrði lagfærður nú þegar. Hefir
þeirri málaleitun verið vel tekið og
má vænta þess, að bráðlega verði
iiægt að fara í bifreið óslitið frá
Borgarnesi að Vatnsskarði.
Stofnfé lianda Landsbankanum, 3
milj. kr., hefir ríkissjóður nú lagt
fram og fengið þá upphæð lánaða
hjá bankanum sjálfum fyrst um sinn.
Embættisprófi í lögfræði hafa lokið
hér við háskólann Gustav Adolf
Sveinsson (I. eink. 1342/3 st.) og Ó-
lafur þorgrímsson frá Lauganesi (I.
eink., 1162/s st.). G. Sv. var áður
skólastjóri á Hvítárbakka.
Siglflrðingar hafa í vor stofnað
kúabú, sem bæjarfélagið á að reka
framvegis. Var byrjað með rúml. 20
kúm.
Úr ljósmæðraskólanum útskrifuðust
að þessu sinni 8 nemendur.
Um prófessorsstöðu þá er Finnur
Jónsson lét af við Hafnarháskóla,
eru 7 umsækjendur. Meðal þeirra
eru Jón Helgason og Sigfús Blöndal.
þýskan togara tók Óðinn við
Reykjanes 12.. þ. m. Hugðist skip-
stjóri togarans að forða sér á flótta.
ÞAKKARORÐ.
Innilegustu hjartans þakkir ðllum
þeim, sem leituðu, leitað hafa og
leita kunna, að drengnum okkar,
sem týndist 16. febr. síðastl.; og
sömuleiðis öllum þeim, sem á annan
bátt sýndu okkur samúð við það
tækifæri.
þess skal getið, að í aðalleitinni
tóku þátt yfir 80 manns, sem við
vissum um, og auk þess síðan margir
fleiri, — þó hefir enn ekki auðnast
að finna drenginn okkar. Við biðj-
um Guð að launa öllum þessum
mönnum og konum hjálp sína og
samúð, og láta þau finna ljós og yl
hamingjusólarinnar, við hvert óstigið
fótmál æfileiðar sinnar.
Lára Guðmundsdóttlr.
Slgurjón Kristjánsson.
Krumshólum.
Auglýsing.
I Laugardalshólum er í óskilum
móbrúnn hestur, fullorðinn, járn--
aður með slitnum flatskeifum,
feitur. Mark; biti af v.
Ingvar Grímsson.
H.f. Jón Bigmundsson & Co.
Erma-
hnappar
og alt til
upphluta
mest úrval, altaf fyrirliggjandi.
Jón Sigmundsson, gullsmiður
Elti varðskipið hann alllanga leið og
skaut að honum mörgum skotum áð
ur en hann gæfist upp.
Mokafli er nú við Norðurland.
Sr. Guðmundur Einarsson á þing-
völlum hefir verið kosinn prestur í
Mosfellsprestakalli í Grímsnesi.
Fimlelkaflokkurinn islenski, sem
fór á íþróttamótið í Qalais er nú
kominn heim. Vakti haím mikla at-
hygli og var hvarvetna vel tekið,
þar sem hann kom fram opinberlega.
Flokkurinn notar nýtt fimleikakerfi,
sem fundið er upp af Bimi Jakobs-
syni kennara og þykir mjög gott.
Hafa meyjamar orðið þjóð sinni til
sóma.
Tvo kappróðrarbáta hefir Sundfé-
lag Rvíkur létið byggja í vor. Voru
þeir vígðir í Örfirisey 11. þ. m. Bát-
amir eru jafnstórir, 25 feta langir, 4
feta breiðir og 2 feta djúpir og kost-
uðu um 1800 kr. Aflaði félagið fjár-
ins með happdrætti og samskotum.
Bátamir verða leigðir þeim, sem hafa
hug á að æfa sig í róðri. Fær hver
bátshöfn (5 menn) bát til aínota
tvisvar í viku og greiðir hver maður
5 kr. fyrir sumarið. Formaður Sund-
félags Rvíkur er Erlingur Pálsson
yfirlögregluþjónn.
Er góður og
innlendur.
Notið hann
Kjöttunnur,
L. Jacobsen,,
KÖBENHAVN Símn.: Cooperage VALBT
alt til beykÍBÍðnar, Bmjörkvartel o. s. frv. frá sUerttu bojrkúsmiðj-
um í Danmörku. Höfum í mörg ár selt tunnur til Sambandsins
og margra kaupmanna.
Síldareinkasalan
Viðtal við formann síldarútflutningsneftidar
Út af þvættingi Morgunblaðsins
um síldareinkasöluna, hefir Tím-
inn haft tal af formanni síldar-
útflutningsnefndarinnar, hr. Er-
lingi Friðjónssyni, alþm., sem
dvalið hefir hér í bænum undan-
farna daga. Fer viðtalið hér á
eftir:
— Er það rétt, að Brödrene
Levy í Khöfn hafi selt síld fyrir
einkasöluna?
— Nei, það sem selt hefir verið,
hefir framkvæmdastjóri sfldar-
einkasölunnar selt beint, að
nokkru undanteknu, sem sænskur
síldarkaupmaður hefir selt til
staða, sem einkasalan átti óhægt
með að ná til.
— Hvernig er útlit með sölu og
verð?
— Við höfum þegar selt fyrir-
fram svo mikið, sem við teljum
ráðlegt að svo stöddu. Verðið má
teljast gott miðað við fyrirfram-
sölu undanfarandi ára. Hingað til
hefir mest verið selt til Sví-
þjóðar, en auk þess nokkuð til
Finnlands. Von um að takast
megi að selja nokkuð til Rúss-
iands og Þýskalands og ef til vill
eitthvað til Ameríku.
— Hefir orðið vart við, að út-
gerðarmenn vildu eigi skifta við
einkasöluna?
— Einkasölunni hafa nú borist
umsóknir um sölu á hátt á fimta
hundrað þús. tunnum sfldar og
bendir það eigi á ótta við að
skifta við hana.
Svona hljóða staðreyndimar, en
Morgunblaðið og leppamir kveina.
skilyrði þingeyska skólans, jarð-
hitann.
Borgfirðingar hafa nú um
nokkur ár rekið héraðsskóla á
Hvítárbakka. Skólinn er á köldum
stað, en að öðru leyti prýðilega
settur, í miðri sveit, í hinu blóm-
lega þéttbygða héraði.
En síðan vitneskjan um gildi
jarðhitans fyrir skóla varð al-
menn í Borgarfirði hafa hugir
manna snúist að því að flytja
skólann úr miðju héraði, að
hverastað í útjaðri bygðarinnar.
Flutningurinn kostar mikið. Hér-
aðsbúar og landssjóður em búnir
að verja miklu fé í byggingar á
Hvítárbakka. Þær byggingar
verða að mestu verðlausar hér-
aði og landi, ef skólinn er fluttur.
Og þó er fyrirsjáanlegt að úr
flutningi verður á næstu ámm. Á
stórum mannfundi að Hvanneyri
voru síðastliðinn vetur hafin sam-
skot til byggingar hins nýja hér-
aðsskóla í Borgarfirði. Á einu
kvöldi söfnuðust 6000 kr. Halldór
Vilhjálmsson skólastjóri reið á
vaðið og gaf 1000 kr. En hann
gaf með því skilyrði, að skólinn
yrði reistur á hverastað og hitað-
ur með jarðhita. Ungmennafélög-
in í héraðinu beitast fyrir sömu
stefnu, flutningi héraðsskólans
frá köldum stað að heitum. Leið-
togar ungmennafélaganna snem
sér til landsstjómarinnar og báðu
um aðstoð sérfræðinfa til að velja
hinn besta heita stað fyrir nýja
skólann. Landsstjómin fékk hina
færustu menn, Guðjón Samúels-
son húsameistara pg Benedikt
Gröndal verkfræðing til að athuga
hverastaði í Borgarfirði. Þeir
komust að þeirri niðurstöðu að
skilyrði væru best í Reykholtsdal,
annaðhvort í Deildartungu eða
Reykholti. Á báðum stöðunum er
mikil gnægð af heitu vatni og
gufu. — Skömmu síðar samþykti
sýslufundur Borgfirðinga, að ef
Hvítárbakkaskólinn yrði fluttur,
þá ætti hann að endurreisast á
bæ Snorra Sturlusonar Reykholti.
Athafnir Borgfirðinga í þessu
efni eru mjög merkilegar. Þeir
eiga unglingaskóla á mjög falleg-
um stað, svo að segja nákváem-
lega í miðju héraði. En af því að
jarðhitann vantar, þá virðast
margir af helstu áhugamönnum
héraðsins fúsir til að fóma miklu
verðmæti í jörð og einkum þó
húseignum, til að fá jafngóða að-
stöðu eða betri, við jarðhita, og
Þingeyingar hafa á Laugum.
Suðurláglendið, Árnes- og
Rangárvallasýsla, eru stundum
talið vera hjarta landsins. Að
minsta kosti er þar stærst sam-
felt ræktarland á Islandi. En í
meir en heila öld, eða síðan Skál-
holtsskóli var fluttur burtu, hefir
engin mentastofnun verið í hér-
aðinu, til ómetanlegs tjóns fyrir
héraðið og landið alt.
Sunnlendingar hafa fundið
þetta, en ekki orðið vel samtaka.
I síðustu 30 árin hafa þeir talað
mikið um að stofna héraðsskóla.
Margir fundir hafa fjallað um
málið. Margar ályktanir hafa
verið samþyktar því til stuðnings.
Gjafaloforð hafa verið fengin til
eflingar væntanlegum skóla, en
ekki innheimt. En framkvæmd-
irnar urðu minna en engar. Fyrst
deildu sýslurnar um hvorumegin
Þjórsár skólinn skyldi standa, og
lcomust að engri niðurstöðu. Þá
byrjuðu hreppamir innbyrðis tog-
streitu um skólastaðinn. Meðferð
málsins sannaði voðamátt sundr-
ungarinnai’.
Veturinn 1926 var byrjað að
taka nokkuð fastari tökum á
þessu máli. Sýslunefnd Ámesinga
ákvað að reisa skólann þá um
vorið á hverastað ofarlega í Ár-
nessýslu, að Laugarvatni. Þar
eru einna flest náttúrugæði sam-
einuð á einum stað, þau sem
prýða mega ungmennaskóla. Bær-
inn á Laugarvatni stendur á túni
er hallar suður að litlu veiðisælu
stöðuvatni. Að norðan og vestan
liggur bærinn og vatnið í skjóli
við lágar hlíðar, skógi vaxnar,
þar sem fjallalækir liggja eins og
silfurstrengir frá brekkubrún og
niður undir vatnið. Móti suðri og
austri blasir við útsýn yfir mest-
alt suðurláglendið. Að austan bera
við himin Hekla, Tindafjöll og
Eyjafjallajökull. Uppi í hlíðinni
sprettur upp bergvatn, hentugt
til neyslu. Litlu fjær liggur all-
stór á sem aldrei frýs, mjög auð-
veld til rafvirkju til ljósa og smá-
iðju.
En við túnfótinn niður undir
vatninu eru þrjár miklar upp-
sprettur. Kemur þar upp úr djúp-
um gígum gegnum klöpp mikið
af sjóðandi vatni og gufu. Stór
lækur með nálega sjóðandi vatni
rennur frá hverunum út í stöðu-
vatnið.
Á Laugavatni eru sameinuð
flest fegurðareinkenni íslenskrar
náttúru, og þau skilyrði sem
mesta þýðingu hafa fyrir uppeldi
ungra manna. Enginn annar stað-
ur á íslandi er að öllu samtöldu
jafngóður fyrir fjölmennan skóla
eins og Laugavatn.
Framsóknarmenn á Alþingi
studdu einhuga þesSa lofsverðu
og þörfu framkvæmd Ámesinga.
Mér þótti málið sérstaklega gott,
og studdi það á tvénnan hátt.
Fyrst með því að verða þess vald-
andi að Alþingi bauð að veita sr.
Kjartani Helgasyni í Hruna heið-
urslaun um leið og hann tæki að
sér forstöðu Árnesingaskólans,
og í öðru lagi með því að hafa
nokkra framkvæmd um að útvega
ríflegt lán með góðum kjörum í
viðbót við gjafir sýslubúa. Flest-
ir Ámesingar sem þá unnu að
því að hrinda skólamálinu áfram,
vildu hafa sr. K. H. forstöðu-
mann. Með því að launa honum
með sérstökum heiðurslaunum
var engin áhætta fyrir hann að
sleppa embætti sínu, og skólanum
veittur fastur aukastyrkur meðan
þess tiltekna forstöðumanns naut
við.
Jón Magnússon var þá kenslu-
málaráðherra. Hann mun hafa
verið mjög mótfaUinn því að
byggja héraðsskóla við jarðhita.
Og í nánu sambandi við J. M.
kom upp sterk hreyfing á suður-
landi um að ekkert skyldi aðhafst
í það sinn, en stefnt að því að
reisa einskonar Hvítárbakkaskóla,
á köldum stað, en á miðju undir-
lendinu. Fyrir mörgum af sam-
starfsmönnum Jóns Magnússonar
í þessu máli vakti að skólinn gæti
verið fundarhús fyrir stór náms-
skeið og samkomur manna yíðs-
vegar í héraðinu. Þess vegna var
það einkunnarorð þeirra er vildu
skóla á köldum stað, að hann
skyldi vera „miðleiðis", þ. e. eitt-
hvað nærri Þjórsárbrú.
Svo sem kunnugt er varð nið-
urstaðan sú að Ámesingar hættu
við skólabygginguna vorið 1926,
eftir ráðum og að undirlagi Jóns
Magnússonar. Eyðing skólamáls-
ins var studd af öUum afturhalds-
blöðum í landinu, en sérstáklega
| af blaði sem útlendir kaupsýslu-
| menn gáfu út í höfuðstaðnum.
; Heiðurslaun sr. Kjartans féHu
I niður og hafa ekki verið tekin
! upp á fjárlög síðan. Hin útlendu
; afturhaldsblöð og Jón Magnússon
höfðu þannig í ásókn sinni, ann-
j aðhvort að eyða með öUu skóla-
máli Sunnlendinga eða í leit eftir
að koma skólanum á „kaldan“
stað og „miðleiðis“ eyðilagt með
öUu ákvörðun nálega allrar sýslu-
nefndar Ámesinga og meirihluta
Alþingis.
Þessi kynlega forganga þáver-
andi mentamálastjómar hefir
orðið bændum austanfjalls og
bömum þeirra býsna dýr. Á
Laugavatni hefðu vel getað verið
um 60 nemendur eins og ástæður
voru til skólabyggingar 1926.
Dvalarkostnaður á mann um
skólatímann myndi hafa verið um