Tíminn - 18.06.1927, Blaðsíða 2

106
TÍHINN
HERKULES- sláttuvélar
eru smíðaðar úr völdu sœnsku stáli.
Greiðulengd Si/2 og 4 fet. (Einnig stærri vélar).
Vélamar eru með ýmsum nýtísku endurbótum, sem ekki
eru á öðrum vélum, t. d. stangarstilli, sem er gerður sér-
staklega fyrir íslenska hesta og íslenska staðhætti.
Leiðarvísir á íslensku. Varahlutabirgðir hjá okkur.
Sambaud ísl. samvinnufélag^.
að hafi farist með allri áhöfn á
leið frá Ivigtut á Grænlandi til
Danmerkur. Alls voru á skipinu
19 manns.
Nýr sundskáli. Fyrir forgöngu
Sigurjóns Péturssonar íþrótta-
manns var opnaður nýr sundskáli
á Álafossi í Mosfellssveit 12. þ.
m. Skálinn er 8X6 álnir að stærð,
en sundlaugin um 100 m. löng og
20 m. breið.
Yfirstjóm stórstúkunnar var á
nýafstöðnu stórstúkuþingi flutt
til Reykjavíkur.
Embættisprófi í lögfræði hafa
nýlokið við háskólann Gunnlaug-
ur Briem með I. eink. 131x/3 st.
og Jóhann Gunnar Ólafsson með
II. eink. betri 112 st.
Á aðalfundi Sláturfélags Suður-
lands, sem haldinn var hér 14.
þ. m. var Ágúst Helgason frá
Birtingaholti endurkosinn for-
maður þess. En endurskoðendur
Eggert Benediktsson í Laugar-
dælum og Ólafur ólafsson í
Lindarbæ.
Baldui- Andrésson cand. theol.,
kennari á Eiðum, er nýkominn
1 til bæjarins og dvelur hér um
tíma.
Til útlanda fóru þrír læknar
með Lyru í fyrrakvöld. Tveir
þeirra, Guðm. Thoroddsen og
Frá útlðndum.
Langmestu og alvarlegustu tíð-
indi úr heiminum undanfarið er
hinn vaxandi fjandskapur milli
Englands og Rússlands. Fjar-
lægðin milli landanna veldur því
að ófriður er ekki hafinn; þau ná
ekki hvort til annars. Er svo að
sjá sem mikill meirihluti ensku
blaðanna telji aðgerðir stjómar-
innar í málinu fullkomlega rétt-
mætar. Að vísu varð ekki sannað
að réttmætt hefði verið að rann-
saka Arcos-bygginguna vegna
hins þýðingarmikla skjals, sem
horfið var úr hermálaráðuneytinu
enska og talið var víst að geymt
væri þarna í vörslum Rússa.
Skjalið fanst sem sé alls ekki, þó
að vandlega væri leitað og allar
hirslur brotnar upp. Segja Rúss-
ar og að sagan um skjalið hafi
verið einber tilbúningur, til þess
að búa til tilefni til að raska frið-
helgi sendisveitarinnar. En ensku
blöðin benda á, að mjög líklegt sé
að skjalið hafi verið eyðilagt eft-
ir að rannsóknin byrjaði, því að
ómögulegt hafi verið að hafa gæt-
ur á öllum hinum fjölmörgu
starfsmönnum í húsinu þegar. En
rannsóknin á að hafa sannað það,
sem talið var sennilegt áður, að
Rússar notuðu aðstöðu sína á
Englandi til þess að vinna að því
að koma af stað byltingu í land-
inu og utan þess og að þeir hafi
staðið í sambandi við háttstand-
andi enska embættismenn. Á
grundvelli þeirra upplýsinga var
talið sjálfsagt að slíta stjómmála-
sambandinu. — Allir þingmenn
stjórnarflokksins standa með
stjóminni í máli þessu. Sumir
þingmenn frjálslynda flokksins
láta sér fátt um finnast. Telja
annarsvegar að Rússar geti hald-
ið áfram undirróðri sínum eftir
sem áður, og hinsvegar að Eng-
land muni stórtapa á því að hætta
verslun við Rússland og til lengd-
ar verði ómögulegt fyrir versl-
unarstéttina að láta svo sem það
stóra land sé ekki til. Láta mörg
blaðanna í ljós von um það að
viðskifti á verslunarsviðinu geti
fljótlega hafist að nýju. Aðal-
blað verkamannaflokksins „Daily
Herold“ segir að sérhvert land
beiti sínum leynilegu aðferðum
gagnvart öðram og væri þjófaleit
framkvæmd hjá sendiherrum
annara þjóða, þá mundu finnast
mörg merki um njósnir. Blaðið
fullyrðir að enska stjómin hafi
Brot
úr stjórnmálasögu.
Snemma vetrar 1922 kom fram
í Borgarfirði uppástunga um
stofnun nýs blaðs eða tímarits.
Komst sá skriður á þá hugmynd,
að nokkrir menn í héraðinu komu
saman til að ræða um leiðir til
framkvæmda í því efni. Var oss
öllum Ijóst að nauðsyn mikil væri
á menningarblaði, er fræddi al-
menning hlutlaust um þjóðfélags-
mál og menningarmál.
Mér var falið að leita hófanna
í Reykjavík um ritstjóra. Vomm
vér allir sammála um að fara
þess á leit við Sigurð Nordal
prófessor að takast ritstjómina á
hendur. Þóttumst vér þá öragg-
ari en ella um að fá nægilega
þátttöku landsmanna til að gefa
blaðið út og standast fjárhags-
legan straum af því.
Á leið minni til Reykjavíkur
kom eg í Borgames. Kom þar
fyrir atvik, er varð þess vald-
andi að mál þetta jkomst síðar
inn á alt aðra braut en til var
ætlast. Þar var staddur Jón Sig-
urðsson alþingismaður frá Reyni-
stað, og var á leið á þing,
Tókum við þar tal saman, og bár-
ust þjóðfélagsmál á góma meðal
annars. Tjáir hann mér, að í
Skagafirði séu þeir menn, er
gerst sek um samningsrof gagn-
vart Rússum.
— Seinast' í f. m. fór fram for-
setakosning í Tékkó-Slafalandi.
Þingið á að kjósa forsetann. Þeg-
ar við fyrstu kosningu var
Thomas G. Masaryk endurkosinn
lýðveldisforseti með meir en 3/ö
hlutum atkvæða. Er hann og tal-
inn einn af merkustu stjórnmála-
mönnum á meginlandi álfunnar
og honum þakkað, einna helst,
hve land hans hefir komist út úr
eríiðleikunum eftir styrjöldina.
— Á Egyptalandi koma jafnan
við og við íyrir tíðindi sem minna
á, að ástandið þar í landi er alt
amiað en tryggilegt. Mikill meiri-
hluti þingsins er í flokki Zaghluls
Pasha sem- er mjög andstæður
Englendingum og heimtar af-
dráttarlaust að sjálfstæði lands-
ins sje viðurkent. Eins og ástand-
ið er vill þessi flokkur ekki fara
með stjómina, þó að hann ráði
öllu á þinginu. Forsætisráðherr-
ann er úr flokki hinna sem nær
standa Englendingum, en eins og
vænta má er aðstaða hans ekki
góð, Nýlega hefir baráttan stað-
ið um að Sjálfstæðismennimir
hafa heimtað að enski hershöfð-
inginn slepti öllu eftirliti með
egyptska hemum og yrði honum
eftirleiðis stjómað af Egyptum
einum. Hafa Englendingar svar-
að með því að senda nokkur her-
skip til Port Said og sennilega
verður Egyptinn í þetta sinn, eins
og fyr, að beygja sig. En hve-
nær sem er, er talið að vofað
geti yfir ófriður á Egyptalandi.
— Stærsta fréttastofufyrirtæki
í heimi er „Associated Press“ i
New York. Á fjórða þúsund dag-
blöð í Ameríku fá fréttir sínar
daglega þaðan. Yfir 80000 frétta-
ritarar eru í þjónustu stofnunar-
innar. Fréttaskeytin frá Norður-
álfunni eru að meðaltali 30000
orð daglega.
——e------
Fréttir.
Veðrið. Norðanátt fyrstu daga
vikunnar, síðan allhvöss austan-
átt. Dálítil væta og kuldi um næt-
ur.
Dánardægur. Nýlátnir eru Jón
Þorvaldsson, fyrrum bóndi, frá
Krosssum í Eyjafirði, Benedikt
Magnússon frá Tjaldsnesi í Saur-
bæ í Dölum) og Jón Jónsson óð-
alsbóndi í Purkey á Breiðafirði.
Gufuskipið „Hugö“ er talið víst
óánægðir séu út af því hvemig
málefni þjóðarinnar séu rædd í
flokksblöðunum. Segi eg þá Jóni
frá hugsunum og áformum vor-
um hér í héraðinu, og spyr hann,
hvort hann búist við að sam-
komulag geti orðið af hálfu Skag-
firðinga um stefnu vora. Féll þar
alt í ljúfa löð.
Þegar til Reykjavíkur kom fór-
um við á fund Sigurðar Nordals.
Árangur þeirrar málaleitunar
varð sá, að hann gat ekki orðið
við tilmælum okkar, þótt hann
teldi mikla nauðsyn á slíku blaði.
Tveim dögum síðar kemur Jón
Sigurðsson til mín og tjáir mér
að nú sé opnuð ný leið: í Reykja-
vík séu menn, er okkur séu sam-
huga um nauðsyn á almennu
menningarblaði eins og því, er
fyrir okkur hafi vakað, og biður
mig að koma á fund með sér um
kvöldið til að ræða málið við
nokkra menn, er hann þekki.
Hitti eg hann á tilteknum tíma
og liggur þá leið hans til Magn-
úsar Guðmundssonar. Vora fyrir
hjá honum tveir alþingismenn, er
stóðu honum nærri í öllum mál-
um. Tekur Magnús Guðmundsson
hið besta á móti okkur Jóni. Hef-
ir hann orð fyrir þeim, sem fyrir
eru. Lýsir yfir því, að samþingis-
maður sinn (J. S.) hafi sagt sér
frá hugmynd okkar um stofnun
( menningarblaðs um almenn efni.
Sé hann okkur alveg sammála
um nauðsyn þess, en til þess
að hrinda blaðinu af stokkunum
muni æskilegt að fá samvinnu
sem flestra manna utan af landi.
Samherjar sínir, er hjá sér séu
staddir muni beita sér fyrir mál-
inu hver á sínum vettvangi og
safna mönnum til fylgis við mál-
ið. Auk þess taldi hann áform
sitt að fá mæta menn bæði í
Reykjavík og víðar til stuðnings.
Nú var þannig komið, að mál-
ið var orðið Magnúsi Guðmunds-
syni kunnugt. Og hefði heilindi
verið fullkomin á bak við, sá eg
að líkindi voru nokkur meiri en
ella til þess að blað- eða tímarits-
hugmynd okkar næði fram að
ganga. Taldi eg því þýðingar-
laust, enda ókurteist að hreyfa
verulegum mótmælum. Tók aðeins
fram til frekari áréttingar hver
hugmynd okkar Borgfirðinganna
væri.
Skömmu síðar fór jeg heim. En
bréf fóru á milli mín og Jóns Sig-
urðssonar um málið 0g auk þess
talaði eg við hann í síma. Vissi
eg að hann var heill í þessu máli
og gat eg því treyst honum. Var
heldur þungt hljóð í honum um
menningarblaðið, en þó bjóst
hann við að til framkvæmda gæti
komið um vorið. Að lokum var
ákveðið að eg kæmi suður um
sumarmál. Þegar suður kemur og
eg hitti Jón fann eg strax að
breyst hafði veður í lofti. Fáum
eða engum hafði verið skrifað út
um land. Alt hafði lent í makki
við kosningabandalag Alþingis,
sem síðar tók sér nafnið íhalds-
flokkur. Tjáði eg Jóni að mér
virtist allilla á máli okkar hafa
verið haldið og vildi eg helst gefa
það frá mér þar sem það væri að
færast yfir á þennan grundvöll.
Virtist mér að Jón væri ekki
heldur ánægður, enda kom það
síðar á daginn.
Það varð þó úr að eg lofa að
koma á fund (í Alþingishúsinu)
skömmu síðar. Þegar þar kemur
eru málin ekki undirbúin frá
þeirra hálfu. Kom einn þing-
manna bandalagsins, auk Jóns
Sigurðssonar, til mín og afsakaði
að ekki væri hægt að tala við mig
að því sinni. „Það þætti leiðinlegt
að láta sjá sig á nærbuxunum".
Var þá ákveðið, að eg kæmi
þangað næsta morgun.
Þangað kom eg á ákveðnum
tíma. Brá mér þá í brún, því að
sá maðurinn, er eg hafði mest
haft saman við að sælda um þessi
mál var þar þá ekki staddur. Á
eg við Jón Sigurðsson. En hins-
vegar voru þar fyrir allir þing-
menn kosningabandalagsins nema
Bjöm Kristjánsson og aðrir kaup-
menn þess, er ekki sáust þar inn-
an dyra.
Matthías Einarsson, til að sitja
skurðlæknaþing í Gautaborg, en
hinn þriðji, Sigurður Magnússon,
á læknaþing í Kaupm.höfn.
Kennaraþing og Sambandsþing
U. M. F. 1. hafa staðið yfir und-
anfama daga.
30 danskir verkfræðingar eru
nýkomnir hingað til bæjarins í
kynnisför. Meðal þeirra eru Neer-
gaard, form. danska verkfræð-
ingafélagsins og Flensborg, for-
stjóri ríkisjámbrautanna dönsku.
Huitfeld, sendiherra Norð-
manna í Kaupm.höfn og frú hans
eru stödd hér í kynnisför.
Matthías Þórðarson þjóð-
minjavörður er nýkominn heim
frá Kaupmanahöfn. Samkomulag
hafði orðið milli hans og danska
þjóðminjavarðarins um heim-
flutning ýmsra íslenskra gripa,
þar á meðal er hökull Jóns Ara-
sonar og fleiri kirkjugripir.
Hvítá hefir nýlega verið veitt
á Flóann í tilraunaskyni.
17. júní. Hið árlega íþróttamót
hófst á Iþróttavellinum hér 17.
þ. m. Til hátíðabrigða gengu 20
menn í þjóðbúningi í fararbroddi.
Ritstj. Tímans kom heim í gær
úr kosningaleiðangri um Stranda-
sýslu. Ekki fékst andstæðingur-
inn, Bjöm Magnússon, til að
sækja fundi, og var þó fast að
honum lagt að gjöra það. Á bak
við Tr. Þ. boðar hann aðra fundi
síðar og mun annarhvor ráðherr-
ann eiga að teyma undir honum
á þeirri yfirreið.
Fyrsti plógurinn sem Torfi i
Ólafsdal smíðaði og þarafleiðandi
elsti íslenski plógurinn, hefir ver-
ið í eign Búnaðarfélags Geiradals-
hrepps í Barðastrandarsýslu. Tr.
Þ. keypti plóginn nú í ferð
sinni, handa Búnaðarfjelagi Is-
lands, og verður hann geymdur.
Embættisprófi í guðfræði luku
í vikunni: Eiríkur Brynjólfsson
I. eink. I2OV3 stig, Ólafur Ólafs-
son II. eink. betri 752/3 st. og
Sigurður Gíslason II eink. betri
792/3 st.
----0----
Dalakosningin.
Ekkert hérað hefir verið meir
afskift en Dalir frá hálfu þjóð-
félagsins. Strandferðir era í hinu
mesta ólagi þangað. Ekkert reynt
að koma akvegi yfir fjallið. Engin
bryggja í Búðardal, hvað þá ann-
arsstaðar.
I fyrra tókst einum Framsókn-
Var svo fundur hafinn. Lýsti
Magnús Guðmundsson aðdrag-
anda málsins að nokkru. Stiklaði
hann mjög á þeim hlutanum, sem
mér var kunnur. Um hinn hluta
aðdragandans fór hann og aðeins
örfáum orðum. Næstur honum
talaði Jón Þorláksson. Af ræðu
hans kom það skýrt fram, að um
var að ræða pólitíska flokksmynd-
un og blaðið • átti að hlaupa af
stokkunum fyrst og fremst vegna
kosninganna, er í vændum vora.
Sneri hann að lokum máli sínu
til mín og lagði fyrir mig nokkr-
ar spurningar, er hann nefndi
samviskuspumingar. Ein þeirra
var á þá leið, hvort eg og þeir,
sem eg hefði umboð fyrir úr
Borgarfirði, myndum ófúsir að
taka þátt í stofnun blaðsins væri
t. d. Björn Kristjánsson aðili í
þessu máli. Mun það meðal ann-
ars hafa átt að vera prófsteinn á
vora pólitísku trúarjátningu og
auk þess borið fram vegna þeirr-
ar sprengingar, er eg síðar fékk
að vita, að orðið hafði á fundi
bandalagsins kveldið áðúr og var
orsök þess, að Jón Sigurðsson
var ekki staddur á þessum fundi.
Sagði eg hiklaust, að vér væram
í andstöðu við stefnu hans og
kaupmanna í verslunar- og við-
skiftamálum. Taldi þá Jón Þor-
láksson mikinn vafa á því hvort
þeir ættu nokkuð að binda trúss