Tíminn - 02.07.1927, Blaðsíða 2

110
TlMINN
SMÁRA
SHÍBRLÍKÍ
IKZa.TJ.pfélagsstj órar I
Munið eftir því að haldbest og smjörí líkast er
„Smára“ - smjörlíkí
Sendið því pantanir yðar til:
H.í. Smjörlíkisgerðin, Reykjavík.
Bændaskólinn á Hóliim.
Með því að það er ákveðið, að bygt verði á Hólum í stað húss-
ina um brann í haust, tilkynnist, aö skólinn starfar að vetri eins og
að undanfömu.
Jafnframt tilkynnist að alt sumarið milli skólavetranna geta
nokkrir piltar fengið tækifæri til að stunda verklegt nám við nýyrkju
eingöngu.
Páll Zóphóníasson.
P.W.Jacobsen&Son
Timburverslun.
Símnefni: Granfuru. Carl Lundsgade
Stofnað 1824. Köbenhavn
Afgreiðum frá Kaupmannahöfn bæði stórar og litlar pantanir og
heila skipsfarmu frá Svíþjóð. — Sís og umboðssalar annast pantanir.
Eik og efni i þilfar til skipa.
M útlöndum.
Lindberg, sá fyr flaug yfir
Atlantshaíið í vor, fékk heldur
en ekki móttökur er hann kom
heim aítur til Bandaríkjanna.
Hann var fluttur á herskipi yfir
hafið og fjögur herskip komu á
móti og slógust í förina og þegar
komið var í höfn fögnuðu öil
skip flotans sem viðstödd voru
með mikilli skothríð og blæstri.
Og fagnaðarlátum fóiksins ætlaði
aldi-ei að linna. Er talið að eng-
um haii fyr verið íagnað meó
slíkum gleðilátum í Bandarlkjun-
uxn.
— Kosningar eru nýafstaðnar
á írlandi. De Valera, foringi
þeirra Ira sem vilja aigjörlega
slíta sambandinu við England,
lagði afarmikið kapp á að vinna
á í kosningunurn og hafði saínað
miklum kosningasjóði meðal Ira
í Ameríku. Hann hélt og fylli-
lega kjörfylgi sínu, en engu að
síður er heildarútkoman sú að V3
greiddra atkvæða má telja með
sambandinu við England. En
Cosgrave forseti, aðalandstæð-
ingur De Valera, hefir tapað
mjög við kosningamar. Haxm
hefir t. d. fengið bændur á móti
sér vegha stefnu sinnar í skatta-
málum. Engu að síður verður
hann forseti áfram en breyting
verður á skipim stjórnarinnar.
Er alment svo litið á að Cos-
grave haíi furðanlega'' tekist að
stjórna landinu undanfarin 4—5
ár. Alt lá sem í rústum er hann
tók við í lok borgarastyrjaldar-
ixmar; heift og hatur manna í
milli; fjárhagur ríkis og ein-
staklinga sérlega bágboriim og
engin full skipun gerð milli
Ulsters og hins hluta Irlands.
Fult samkomulag er nú fengið
við. Ulster og mikil bót ráðin á
fjárhagsástandinu. Héðan af er
það talið nálega víst að Irar verði
áfram í sambandinu við England
og að smámsaman gleymist hin
gömlu deilumáL
— Enn hefir hitnað í kolunum
milli Rússlahds og Póllands út af
morði rússneska sendiherrans í
Varsjá. Rússastjóm bar fram
kröfu um það að fylgjast með í
rannsókn morðmálsins, til þess
að fá tryggingu fyxir því að ekki
væri hilmað yfir ef fram kæmi að
aðrir hefðu staðið að morðinu en
sjálfur morðinginn. Eimfremur
krafðist Rússastjóm þess að
mörgum rússneskum flóttamöim-
um, keisarasinnum, sem dvalist
hafa í Póllandi, væri vísað úr
Fyrir rúmum mánuði síðan
birtist grein í tímariti sem kirkju
félög mótmælenda í Bandaríkj-
unum gefa út, um sjálfstæðis-
baráttu Kínverja. Greinarhöf-
undur er frægur Kínverji, T. Z.
Koo að nafni, búsettur í Shang
hai, einn af helstu starfsmönnum
Kristilegs félags ungra manna í
Kína. Má ætla að grein þessi
flytji sérlega ábyggilegar fregn-
ir, og í henni er svo margt nýtt
fyrir okkur íslendinga, um þessi
einna merkustu tíðindi sem nú
eru að gerast í heiminum, að
rétt þykir að birta greinina. Af
síðari hluta greinarinnar má sjá
að henni er einkum beint til
Bandaríkjanna, enda hafa þau
farið að mun sanngjamlegar að
í skiftum sínum við Kínverja
en önnur stórveldi. Greinin hljóð-
ar svo í lauslegri þýðingu:
„Þjóðemisbaráttan sem nú er
háð í Kína fyrir sjálfsákvörðun
og sjálfstjóm beinist að þrennu.
Fyrst og fremst er barist fyrir
stjómmálalegri einingu Kínaveld-
is undir þjóðlegri stjóm og hvíli
vald hennar á vilja þjóðarinnar.
Þvínæst er barist fyrir bættri
landi. En báðum kröfunum var
harðlega neitað. Málið var leitt
tii lykta á stuttum tím%.Morðing-
inn taldi sig ekki eiga neinn
vitorðsmann. Hann var ekki
dæmdur til dauða heldur í lífs-
tíðarfangelsi og rétturimx mælti
með því að hann yrði náðaður
þannig að fangelsisvistin yrði
stytt í 15 ár. Rússnesku blöðin
eru hamslaus af reiði yfir dóm-
inum. Hafa afarfjölmennir mót-
mælafundir verið haldnir í
Moskva og hinum hörðustu ásök-
unum rignt yfir pólsku stjóm-
ina.
— Þó að komið sje langt fram
á sumax, voru exm, er síðast
fréttist, um 54000 menn atvinnu-
lausir í Danmörku. Svo mikið
vantar enn á að Danir séu komn-
ir yfir hinar voðalegu afleiðing-
ar gengishækkunarinnar. Og af
hinum fróðustu mönnum er full-
yrt að enn um langa hríð muni
Danir eiga eftir að búa við marg-
faída erfiðleika vegna hækkunai-
innar.
— Fundur hefir verið haldinn
undanfarið í Genevé, til þess að
ræða um vígbúnað stórveldanna
á sjó. Má skoðast sem framhald
Washingtonfundarins sem hald-
inn var um sama mál að for-
göngu forseta Bandaríkjamia.
Þar varð það samkomulag milli
Englands, Bandaríkjanna og Jap-
ans, um stærstu herskipin að
hlutfallstalan yrði ákveðin þann-
ig: England og Bandaríkin 5
hvort, en Japan 3. Nú á fimdin-
um, sem yfir stendur, bera
Bandai-íkin fram þá kröfu að
sama <hlutfallstala gildi einnig
um minni herskipin. Benda Eng-
lendingar á að þeir hafi marg-
falt meiri þörf fyrir stóran flota,
til þess að tryggja sambandið
milli hinna einstöku landa heims-
veldisins breska, sem dreifð eru
um öll höf. Það kemur fyrir ekki.
Bandaríkin krefjast þess að
eignast jafnstóran flota og Eng-
land og þau eiga nóga peninga til
þess að borga með. Er talið víst
að þau verði úrslitin og er þetta
þá alleinkennileg „afvopnunar“-
ráðstefna. Frakkland og Italía
tóku engan beinan þátt í fundin-
um, og vilja enga bindandi samn-
inga gjöra um stærð flota sinna.
— Verslimarráðherra Banda-
ríkjanna hefir látið gera áætlun
um tjónið af vatnavöxtunum
miklu í Missisippi. Áætlunin nem-
ur 400—500 miljónum dollara.
Auk þess sem xlkið í mörgum til-
fellum greiðir tjónið af flóðinu,
á þeim landsvæðum, sem vatni
var beinlínis veitt á til þess að
fjárhagslegri afkomu fjöldans, að
geta fjarlægt þorra þjóðarinnar
frá þeim landamærum hungurs-
ins sem hann nú býr við. Og loks
er barist fyrir því að vekja virð-
ingu hinnar kínversku þjóðar
fyrir sjálfri sér og að veita henni
jafnháan sess og aðrar hafa í
fjölskyldu þjóðanna.
Kínverjum er nú farið að skilj-
ast það að myndun þjóðlegrar
stjórnar sem styðjist við-þjóðar-
vilja, er fyrsta og undirstöðuskil-
yrði fyrir viðreisn þjóðarinnar.
Myndun slíkrar stjómar mun
takast í þrem áföngum. Fyrsta
sprettinn verður að beita her-
valdi. Það er meðan verið er að
koma öllum, tuttugu og einu,
fylkjum Kínaveldis undir eina
stjóm. Það verður að gerast með
hervaldi ef með þarf. Það er
þetta, sem nú er verið að gera í
Kína, og hersveitum þjóðemis-
sinnanna hefir þegar orðið það
ágengt, að þær hafa lagt undir
sig 16 af 21 fylki. — Næsti
spretturinn eftir hermenskutíma-
bilið er það sem dr. Sun-Yat-
sen var vanur að kalla æfingar-
tímabilið; þegar kínverska þjóð-
in fær að æfast við það að eiga
þjóðlega stjóm. Þriðja tímabilið
verður hið reglulega lýðfrelsis-
tímabil, þeg^r stjóm þjóðariim-
létta á annarsstaðar, hafa safn-
ast 30 miljónir dollara til þess
að hjálpa þeim sem fyrir urðu.
— Talið er að Frökkum hafi
nú loks tekist að friða Sýrland
nokkumveginn til fulls. Allmarg-
ir uppreisnarmanna gengu á vald
Frakka um miðjan síðastl. mán-
uð. Almenn uppgjöf sak^ hefir
átt sjer stað á báða bóga og ver-
ið er að ganga frá allsherjarsátt-
mála um deilumálin.
— Gengishækkunin í Danmörku
ar er skipuð af þjóðinni til þess
að vinna fyrir þjóðina. —
Annað stórmálið er fjármála-
legs eðlis. Kína er nú ekki leng-
ur búnaðarland eingöngu, heldur
að verða jafnframt iðnaðarland;
við emm að hverfa frá handiðn
til vélavinnu. Breytingu þessari
verða samferða samskonar viimu-
deilur og breytingar á kjörum
fjöldans, sem urðu samfara hinni
miklu iðnaðarbyltingu í Norður-
álfunni. Verkamennimir heimta
styttri vinnutíma, hæm laun,
sjúkdóms- og slysatryggingar o.
s. frv; Sagðist svo frá enskum
manni, sem kynti sér rækilega
verkamannahreyfinguna í Han-
kow: Verkamannahreyfingin í
Kína, er nú stödd þar sem sú
hreyfing stóð á Englandi fyrir
20 ámm.
Stefnan hjá stjóm þjóðemis-
sinnanna, í fjármálum og at-
vinnumálum er sú, í stórum
dráttum, að ríkið styðji og veiti
hvatning til þess atvinnureksturs
og atvinnugreina sem afkoman
hvílir á: að framleiddur sé nóg-
ur matur fyrir þjóðina, nógur
klæðnaður, reist nægilega mörg
hús og samgöngum haldið uppi.
Þetta er hvorki socíalismus né
kommúnismus. Frumkvæðið er
ekki tekið af fólkinu, en það er
hefir haft í för með sér afskap-
lega erfiðleika fyrir iðnaðinn,
eins og oft hefir verið getið um
hér í blaðinu. Atvinnuleysi hefir
aukist geysilega, því að á mörg-
um sviðum hefir framleiðslan
alveg stöðvast. Kemur þetta mjög
hart niður bæði á iðnaðaríor-
kólfunum, sem flestir eru í
íhaldsflokknum og á verkamönn-
um, sem flestir eru í Jafnaðar-
mannaflokknum. Hafa iðnaðarfor-
kólfarnir snúið sér til stjómar-
til hins ætlast, að stjómin vinni
með þjóðinni að því að koma nú-
tímasniði á iðnaðinn og að koma
fjármálunum á tryggan gmnd-
völl.
Kommúnismus getur ekki þrif-
ist í Kína. Það er svo um allan
þorra Kínverja, að vegna uppeld-
isins, kynslóð eftir kynslóð, býr
1 þeim eðlisbeigur við allar rót-
tækar tillögur um breytingar eða
byltingu á sviði atvinnulífs og
fjármála. Síðastliðin 2000 ár hef-
ir hverju einasta kínversku bami
verið kendur . lærdómurinn að
rata meðalveginn. Sá lærdómur á
svo mikil ítök í hugum Kínverja
að óhugsandi er að það krafta-
verk komi fyrir að 400 miljónir
manna snúist á fáum árum til
fylgis við svo róttæka fjármála-
stefnu, sem kommúnisminn er.
Kommúnismus getur ekki þrif-
ist í Kína af því það er ekki
nægilegur auður til í Kína til
þess að skapa grundvöllinn. Dr.
Sun hefir réttilega sagt: Það er
ekki misskifting auðsins sem er
viðfangsefnið á fjármálasviðinu,
heldur skortur á auðlegð.
Mönnum skjátlast mjög er þeir
bera saman aðstöðuna á Rúss-
landi og í Kína. I Kína era mjög
fáir auðmenn, en margar, margar
miljónir manna lifa aðeins ofan
innar með áskoran um að lög-
leiddir yrðu verndartollar í bili á
ýmsum iðnaðarvörum, til hjálpar
iðnaðinum og minkunar á at-
vinnuleysinu og er krafa þessi
studd af mörgum Jafnaðarmönn-
um. En stjórnin tekur þessari
málaleitun mjög þunglega. Utaf
þessu hefir merkasta blað Ihalds-
rnanna í Danmörku, Berlingske
Tidende, lagt það til að Ihalds-
menn og Jafnaðarmenn sem sam-
einaðir hafa meirihluta atkvæða
í Fólksþinginu tækju höndum
saman um að steypa Vinstri-
mannastjórninni, og styddu
stjórn sameiginlega með þvi
veikefni að leysa vandræði iðn-
aðarins og draga úr atvinnuleys-
inu. Blaðið heldur því fram að
þetta hefði raunar þegar átt að
gjörast upp úr síðustu kosning-
um, átelur flokksstjóm Ihalds-
manna fyrir að hafa ekki leitað
slíkrai- samvinnu við Jafnaðar-
menn og fullyrðir að ekki hefði
staðið á Jafnaðarmönnum til
slíkrar samvinnu. Lengra er mál-
um ekki komið er síðustu dönsk
blöð fóm hingað. Er þess að
vænta að Morgunblaðið okkai’
telji þessa „sambræðslu“ vænt-
anlegu danskra íhalds- og Jafn-
aðarmanna, heldur. alvarlegt fyr-
irbrigði.
— Aukakosningar sem fram
hafa fariði á Englandi undanfar-
ið benda mjög sterklega í þá átt
að frjálslyndi flokkurinn sé nú
aftur að vinna fylgi. En að sama
skapi fækkar atkvæðum Ihalds-
flokksins. Það er yfirleitt talið
fullvíst að gengi stjómarinnar
sje mjög fallandi. Er það al-
mannarómur að hún hafi um of
látið hina róttækari Ihaldsmenn
innan flokksins ráða stefnunni.
...
Fréttir.
Magnús Friðriksson frá Stað-
arfelli beinir þeirri ósk til blaða-
útgefenda og annara sem senda
honum blöð eða bréf í pósti, að
rita utan á að. Stykkishólmi,
því að hann er fyrir nokkm al-
fluttur þangað.
Látinn er 13. f. m. Nikulás
barnakennari Þórðarson á Kirkju-
læk í Fljótshlíð, rúmlega hálf-
sjötugur. Merkur maður og vel
látinn.
Klak- og vatnarannsóknir.
Stjórnir Búnaðarfélags Islands
og Fiskifélags Islands hafa orðið
ásáttar um samstarf félaganna
við hungurmörkin. Flestir bænd-
anna eiga landið sem þeir lifa á,
örlítinn blett, svo að eini auður-
inn sem kæmi # til skifta, er í
höndum kaupmanna og banka-
manna í stóm borgunum. Ef
skift væri þeim takmarkaða auði
milli miljónanna, þá mundi það
varla veita stundarlétti. —
Þriðja stórmálið er barátta
þjóðar okkar fyrir annari sam-
búð við Vesturlandaþjóðimar, á
grundvelli jafnréttis og gagn-
kvæmrar virðingar. Síðastliðin
80 ár hafa Vesturlandaþjóðimar
hrifsað af Kína með hervaldi
bæði lönd og sérréttindi. Það er
ekki nema eðlilegt að þær vilji
halda því eins lengi og unt er.
En Kínverjar hinsvegar, sem nú
era komnir til fullrar meðvitund-
ar um sjálfa sig, þrá það með
ákefð að ná aftur hinum týndu
löndum og sérréttindunum.
Enn kemur atriði til greina í
þessu sambandi. Og þó að ekki
sé um það ritað í samningunum,
þá eykur það mjög á beyskjuna
á milli. 1 hálfa öld hafa Vestur-
landaþjóðimar, einkum þær sem
búa á meginlandi Norðurálfunnar,
unnið að því að festa þá skoðun
að Norðurálfumaðijrinn væri æðri
vera en Austurlandabúinn. Þetta
var framkvæmt með því að beita