Tíminn - 13.08.1927, Qupperneq 3

TÍMINN
1S5
Grantham norður um land með
Brúarfossi á morgun.
Rausnarleg gjöf. Nýlega hefir
komið tilkynning til háskólaráðs-
ins um, að íslenskur maður í
Ameríku, Jóhann Jónsson, ættað-
ur úr Skagafirði, hafi arfleitt há-
skólann að nærri 20 þús. krónum.
Maður þessi er látinn. Hann and-
aðist í Nýja Islandi í Kanada.
Hann átti enga erfingja, sem fé
hans bæri að lögum, og skyldi
það því falla til Kanada. Þá benti
síra Rögnvaldur Pétursson hon-
um á háskóla íslands, og varð
það til þess, að Jóhann gaf há-
skólanum féð. Verður það lagt
í sérstakan sjóð, sem jafnan sé
eign háskólans með nánari fyrir-
mælum.
-o-
Á Atlantshafi 23. júní 1927.
Kæri hr. ritstjóri!
Hjá góðum íslendingum í
Kaupmannahöfn náði eg í „Veí'-
arann mikla“ eftir Halldór Kiljan
Laxness; ennfremur „Bréf til
Láru“ eftir Þórberg Þórðarson
og „Kaþólsk viðhorf" eftir Lax-
ness.
i . J -,
Eg lofaði hinurn íslensku vin-
um mínum að skrifa þeim bréf
með nokkurskonar dóm um bæk-
urnar. En er eg var búinn að
Iesa. þær, fanst mér, að vel mætti
vera svo, að sumum öðrum kunn-
ingjum mínum þætti gaman að
því að lesa athuganir mínar, og
því sendi eg þær til Tímans, sem
eg stöðugt les.
I.
Halldór Kiljan Laxness: Vefar-
inn mikli frá Kashmír. Bókin
finst mér einkennileg fyrir þá
hispurslausu einlægni, sem höf.
sýnir í því að leggja sál sína alls-
nakta fyrir alla. Steinn Elliði
(sem mér skilst vera „personi-
fication“ höfundar bókarinnar)
hikar ekki við að lýsa sér sjálf-
um, án allrar hlífðar. Hann er
jafnvel enginn eftirbátur Strind-
bergs í því efni. En Strindberg
hugsa Svíar nú um þessar mund-
ir táknist best með myndastyttu,
þar sem hann er sýndur bókstaf-
um þá slá af um helming, verð-
ur þá 1500 kúa fjölgun, mjólkur-
framleiðslan aukin um nál. 3,5
milj. lítra, sem samsvarar 1
milj. króna. Við þetta vex líká
áburðarframleiðslan, en ræktun-
araðstaðan batnar ekki að því
skapi, því að _nú eru það stærrí
tún, sem þarf að teðja og halda
við í rækt.
Menn athugi nú þessar leiðir
til kúafjölgunar: bætta og aukna
ræktun lándsins, og munu við
rétta athugun sannfærast um að
báðar eru færar, og báðar sjálf-
sagðar.
Margföld reynsla sýnir að tún-
in geta vel gefið af sér V3
meira en þau gera nú og öllum
mun nú vera ljóst orðið að nóg
er hér af túnræktarlandi, og að
mikið af því stendur núverandi
túnum langtum framar að nátt-
úrlegum gæðum.
Þá er að athuga hvort nokkuð
gæti unnist við ræktun kúnna.
Hér hafa nú verið til naut-
griparæktarfélög í meira en 20
ár. Skýrslur þeirra sýna með töl-
um það sem öllum var reyndar
áður ljóst, að kýrnar okkar eru
mjög misjafnar að gæðum, og
þær sýna að hér er betri efnivið-
ur í kúastofninum en nokkurn
hafði grunað eða gert sér ljósa
grein fyrir. Samkvæmt skýrsl-
um félaganna 1915—16 til 1924
—25, sem ekki er búið að birta,
lætur nærri að meðal kýrnytin
megi teljast 2300 kg. eins og eg
hefi gert hér að framan, en þar
finnast kýr, sem mjólkað hafa
lega nakinn. — Skyldi Laxnes
kanske eiga samskonar „heiður“
í vændum á íslandi?
Strindberg og „Vefarinn“ eru
fjarskalega líkir í mörgu, — og
jafnvel í því að gerast kaþólsk-
ir — eftir að hafa lifað svallara-
lífi og efast um alt og guðlastað
á hinn svívirðilegasta hátt.
Ef til vill verður þetta (að ger-
ast kaþólskur undir svona kring-
umstæðum) að 'skoðast „hegning“
fyrir líf „hins týnda sonar“ —
það er bara svo alt öðruvísi en í
aæmisögunni, í henni endar alt
svo miklu betra og fallegra en
hjá Strindberg og Steini Elliða.
„Vefarinn“ er hárskörp lýsing
á spiltum nútíðarlýð.
Ekki kemur þetta hvað síst
fram í því, sem snertir kynferð-
islífið. Hið sexuella er (í bókinni
eins og víða í heimi) keyrt alveg
á skökku. Dæmi þess eru afar-
mörg. Hér nægir að benda á
slíka kafla, þar sem konan og
skækjan báðar eru — „hórur“,
eða þá í síðari hluta bókarinnar,
þar sem Steinn álítur brotið,
sem hami framdi með giftu kon
unni, vera heilagt! Hér er sann-
arlega í tvö horn að líta! Annað-
hvort verður alt sexuelt að synd
og svívirðing hjá Steini, e ð a —
á öðrum tímum — verður hið
mesta sexual-svall, versti hór-
dómur, gott og göfugt, verður
að helgum „athöfnum“.
Hvorttveggja er vitanlega jafn-
rangt. En mikill hluti mannkyns-
ins í svokölluðum „siðuðum11
heimi e r nú einu sinni slíkur á
vorum tímum.
Parísar-lífið er dæmi upp á
annað af þessu öfgalífi, þjóðverj -
inn Otto Weiniger, Svíinn Strind-
berg og „Vefarinn mikli“ eru
dæmi hins síðara.
Margar, já vafalaust margar
manneskjur yfirselja sig sexual-
svalli í stórborgunum, án þess
að séð verði að þær eiginlega
finni nokkuð verulega ljótt í því.
Svo er heimurinn búinn að fara
með þær. Ósiðsemin er svo megn,
að fólk virðist ekki sjá ósómann.
I París spurði eg eina þeirra
mörgu gatna-stúlkna, sem buðust
til lauslætis við mig, hvort hún
ekki héldi að slíkt líf væri synd.
Svarið var þetta: „Synd? Hvem-
ig getur það verið synd, sem allir
gera?“
yfir 5000 kg. og aðrar sem ekki
hafa náð 1000 kg. ársnyt. Þetta
sýnir glögglega að kýrnar eru
afarmisjafnar að það er til mikils
að vinna og mikil von um góðan
árangur ef unnið er að því með
festu og alment að útrýma ritt-
unum nytlágu og velja lífkálfa
aðeins undan bestu kostagripun-
um, að svo miklu leyti sem mögu-
legt er. En þetta er ekki hægt að
gera með fullri festu og sam-
kvæmni, nema haldnar séu ná-
kvæmar fóður- og mjólkurskýrsl-
ui' og ættbækur fyrir bestu ætt-
irnar — ættmæður og ættfeður
og afkvæmi þeirra af báðum kyj-
um. — Þess vegna þurfa naut-
griparæktarfélög að vera í hverri
sveit, og þegar eg nefni ræktun
fólksins í sambandi við þetta þá
á eg fyrst og fremst við það að
vakinn sé skilningur þess á þýð-
ingu félagsskapar á þessu sviði
og vilji þess, áhugi og framtak
til þess að fylgja fram þeim
skilningi í verkinu, með eftir-
lits- og kynbótafélögum.
Ef tekin er besta kýrin í
hverju félagi öll þau ár sem
skýrslur þeirra ná til og reiknað
meðaltal fyrir þær kýr allar, þá
| mun láta nærri að það verði 3500
i lítrar. Séu á sama hátt teknar
lökustu kýrnar, þá verður meðal-
tal þeirra nálægt 1500 lítrum.
Það munar þannig hátt upp í
meðal kýrnyt á þeim tveim kúa-
hjörðum, sem settar væru saman
úr þessu tvennskonar efni. Ger-
um ráð fyrir að kýrin þurfi sér
til viðhalds 7 kg. af meðaltöðu á
Og svo er það svo einkarhent-
ugt í kaþólskunni að geta losnað
við óróleikann, skyldi hann gera
vart við sig, með því að játa líf
sitt eins og það gerist — skrifta-
faðirinn er auðvitað líka breysk-
ur maður — og fyrirgefningin
fæst alveg víst. „Náðin“ er mikil.
Fyrir þá, sem fara óvenjulangt
í spillingu, eins og t. d. Steinn
Elliði, er það líka ágætt ráð að
gerast múnkar, þar sem mein-
lætið kemur í stað svallsins og
alt það sem er óspilt og náttúru-
legt líf hjá manninum verður
dæmt syndugt og saurugt, — þar
sem t. d. sameining manns og
konu verður sett í skugga og
fyrirlitning. „Skírlifið“ er ideal
Steins á vissum tímum — þetta
„skírlífi“, sem hann telur aðal-
orsökina til þess að kaþólskan er
til! Þetta „skírlífi“, sem mundi
gereyða mannkyninu öllu — ef
virkilega væri lifað eftir því!
„Vefaranum“ hefir auðnast að
gefa alrétta og skiljanlega ástæðu
fyrir því að hann snerist til ka-
þólslui öfganna — ástæðan er
hans eigin ónáttúra.
Náttúrulegt líf manna á að
helgast guði og er honum þá
þóknanlegt, en kaþólskan með
sinni sérstökú siðfræði (móral),
klausturlifnaði, meinlætalífi og
þessháttar er blátt áfram ónátt-
úra.
| „Vefarinn“ er góð lýsing á
vondu lífi á vorum dögum.
Víða eru spakmæli, en jafnvíða
hringlandi vitleysur. Hver, sem
les bókina, mun samsinna því.
i
1
II.
Þórbergur Þórðarson: Bréf til
Láru og H. K. Laxness: Kaþólsk
viðhorf. Sem höfundur finst mér
; Þórbergur standa miklu lægra en
Laxness. Bók Þórbergs er ekki
umfangsmikil, en þar ægir öllu.
skyldu og óskyldu, saman.
Það skársta í bókinni er ádeila
hans á kaþólskuna; en aðalefnið
í þessu er þýtt úr ensku, lánað
úr bók Upton Sinclairs: „Gróði
af trúarbrögðum“. Það er því
ekki hægt að skrifa þetta til
verulegrar inntektar hjá Þór-
bergi.
Ádeila Þórbergs um kristni al-
ment er of geyst til þess að geta
gert verulegan skaða. Sama hygg
eg að hægt sé að segja um aðal-
dag en til afurða 0,8 kg. af töðu
fyrir hvern lítra mjólkur. Gerum
ennfremur ráð fyrir að gjafa-
tíminn sé 250 dagar og að kýrin
mjólki á þeim tíma 3/4 ársnytj-
ar. Kýr, sem mjólkar 3500 lítra
! á ári mjólkar þá á gjafatíman-
| um umj 2600 lítra en 1500 lítra
: kýrin um 1100 lítra. Báðar þurfa
| jafnt viðhaldsfóður eða 1750 kg,
| af töðu. Auk þess þarf góða kýr-
1 in 2080 kg. til mjólkur en hin
* aðeins 880 kg. Munurinn á fóð-
j urþörfinni verður því 1200 kg. og
1 fyrir þá aukagetu gefur kosta-
I kýrin um 1500 lítra mjólkur. Sé
j mjólkin virt á 30 aura lítrinn,
nemur þetta 450 krónum og það
er góð borgun fyrir 12 töðuhesta!
Af þessu dæmi má öllum vera
ljóst til hvers er að vinna í
kúaræktinni með úrvali og kyn-
bótum. En kynbætur eru ekki á-
hlaupa- eða ígripaverk. Þær eru
seinunnar og margar góðar vonii'
geta brugðist, áður en verulega
verður um þokað. En árangurinn
er þó vís með tímanum, ef unnið
er að ákveðnu takmarki með
festu og þoli. Setjum svo að það
tækist að hækka meðalkýrnytina
stig af stigi um 100—200—300
—400 og 500 lítra. Fyrir 18000
kýr og með 30 aura verðlagi
nemur þetta árlega fyrir
100 lítra hækkun 0.54 milj. kr.
200 lítra hækkun 1.08 milj. kr.
300 lítra hækkun 1.62 milj. kr.
400 lítra hækkun 2.16 milj. kr.
500 lítra hækkun 2.70 milj. kr.
Eitthvað er nú vert að leggja
á sig til þess að draga þessa
efni hans um auðvald og vinnu.
Frásagnir um afskifti Alþingis
af fjárbeiðnum hans finst mér
varla eiga heima í bókinni og
lækkar bókmentalegt gildi hennar.
Sama má segja um langloku
Þórbergs um að hann hafi verið
„óléttur". Hvílík heljar vitleysa!
Ekki gagnar að vitna í svo og
svo mörg mikilmenni veraldar,
þessari vitleysu til réttlætingar.
Höfundurinn að Bréfunum til
Láru vex ekki að áliti fyrir það.
Eins og áður er sagt, er sá
hluti bókarinnar, sem spjallar
um kaþólskuna, veigamesta efnið.
En lokleysur finnast þar samt,
þar sem t. d. segir, að „drykkju-
mannahælin í Bandaríkjunum séu
kostuð af áfengissölunum, en ka-
þólsk kirkja annist rekstur
þeirra“. Fyrst og fremst má
nefna, að þessi hæli eru að mestu
lögð niður síðan bannið komst á.
I öðru lagi er það ósatt, að ka-
þólsk kirkja annaðist rekstur
þeirra. Og jafnvel þó svo hefði
verið, þá væri vitaskuld enginn
vansi í því líknarstarfi, heldur
lofsvert, að kaþólsk kirkja ynni
að því.
Svar Laxness fjailar aðeins um
þann hlutann í Bréfum til Láru,
sem snertir kaþólska kirkju.
Bókin hefir fundið náð í Landa-
koti, því hún ber „imprimatui“
J. M. Meulenbergs, og fjarri lagi
mun varla vera að halda, að tals-
vert af „trúvörninni“ hjá Lax-
ness sé tilkomið fyrir aðstoð
klerkanna kaþólsku.
Tilraunir til þess að smána
mótstöðumann sinn gerir hr. Lax-
ness margar í bók sinni, en slíkar
,,röksemdir“ eru harla léttvægar.
Oftar en einu sinni heldur hr.
Laxness því fram, að Þórbergur
hefði átt að leita til sín um gögn,
já, jafnvel, að hann mundi hafa
tekið persónulegt álit Laxness
sem góða og gilda vöru í stað
þess að færa sér í nyt hið marg-
skrúðuga vopnasafn hr. Upton
Sinclairs. Skárra er nú sjálfs-
álitið!
Þórbergui' vitnar í fjöldamarg-
ar kaþólskar heimildir, svo sem
páfa Píus IX, páfa Leó XIII,
Joh. Bonzano, dr. S. B. Smith o.
fl. — Laxness gengur fram hjá
þessu o g segir um Þórberg:
aura í bú einstaklingsins og þjóð-
félagsins. Auk þess sem kýmar
eru svo misjafnlega nytháar,
sem sagt hefir verið, þá er og
ákaflega misjafnt hversu þær
eru „smjörgóðar“, eftir því sem
fitumælingarnar sýna, en verð-
mæti mjólkurinnar fer mjög eft-
ir því, einkanlega þegai' hún er
send til mjólkurbúanna, hversu
mikil fitan er í henni. Um þetta
ætla eg ekki að fjölyrða, en rétt
til dæmis um hverju hér getur
munað, skal eg benda á að í einu
og sama félagi hefir það komið
fyrir, eftir því sem skýrslumar
herma, að eitt árið gaf nythæðsta
kýrin 3304 kg. mjólkur með að-
eins 2,65% fitu, en það svarar til
þess, að fá mætti úr ársnytinni
96 kg. af smjöri. Tveimur árum
síðar gaf nythæðsta kýrin í sama
félagi 3293 kg. mjólkur með 5,1
% fitu og það svarar til þess að
fengist gætu úr þeirri ársnyt
189,5 kg. smjörs. Og þessar kýr
voru báðar á sama bænum og
fæddar sama árið! Hvort sem
treysta má þessum tölum eða
ekki, þá er hitt víst að fitumagn
— og þar með verulegt verðmæti
mjólkurinnar — er mjög mis-
jafnt, og því má ekki gleyma,
þegar um úrval er að ræða og
kynbætur.
Hvað mönnum verður úr mjólk-
inni og hversu hátt má meta
hana í þjóðarbúskapnum, fer
mjög eftir því hvemig með hana
er farið. Skipulagsbundin sala
þeirrar mjólkur, sem heimilin
vilja selja til neyslu óunna og
FJÁRMARK.
Tvístýft aftan hægra eyra, biti
framan og tvístýft framan vinsta
eyra; brennimark: G J L.
Georg Jónsson
Laugarbökkum. Ölfusi.
Rauður hestur með mark:
vaglrifað fr. h.; sýlt v. er í
óskilum í Fjalli á Skeiðum.
Mæður í Hraunhreppi! Ykkur
öllum þakka eg hjartanlega fyrir
dýrmætar gjafir og hlý orð á
30 ára ljósmóðurafmæli mínu.
Lækjarbug, 28. júlí 1927.
Guðrún Norðfjörð.
TILKYNNING.
Sendi þeim er þess óska alt
efni til gummiskóviðgerðar gegn
póstkröfu, hvert á land sem er.
Verðlisti og leiðarvísir ókeypis.
Þói’aiinn Kjartansson
Laugaveg 76. Rvík.
„Hvers vegna spurði ekki Þór-
bergur mig?“ — Já, — svo heit-
tiúaður sem Laxness er á ka-
þólskuna, mundi Þórbergur sjálf-
sagt hafa grætt meira á því en
á öllu öðru!!!
A einum stað hefir hr. Laxness
tekist furðu vel að líkjast Þór-
bergi að meinlokum. Það er á síð-
ustu blaðsíðu svarsins, þegar
hann ámtélir Þórbergi fyrir „að
hafa ímyndað sér að hann væri
óléttur“! En Laxness sjálfur læt-
ur Stein Elliða í „Vefaranum" á
bls. 289 segja að hann sjálfur sé
„skækja“! Það mun vera nokk-
urnveginn jafnómögulegt fyrir
karlmann að vera skækja sem að
vera „óléttur".
Jæja! Bækurnar vekja vonandi
hugsun og umtal, og þá er kann-
ske eitthvað gott að fá úr þeim,
enda þótt „tónninn“ og orðatil-
tækin í þeim séu langt frá því
að vera fagurfræðileg.
David Östlund.
skipulagsbundinn félagsskapur til
að vinna úr mjólkinni, markaðs-
v'örur (smjör, skyr og osta) hef-
ir hvervetna reynst bændum
notadrjúgur, einnig hér á landi.
Þess vegna verða bændur að
ganga í mjólkursölufélög og
stofna mjólkurbú þar sem því
verður við komið og til nokkurs
verulegs er að vinna. I þessu sem
öðrum efnum reynir á ræktun
fólksins.
Fyrir þá, sem þurfa að nota
alla mjólkina til heimilisþai'fa,
skiftir mestu um framleiðslu-
kostnaðinn og þar veltur mjög á
j ræktun landsins og ræktun kúnna
| eins og sýnt hefir verið fram á.
Fyrir hina, sem hafa mjólk að
selja, bætist svo hér við hvemig
tekst með söluna og mjólkuriðn-
aðínn — smjör-, skyr- og osta-
gerð eða niðursuðu. Einstakling-
inn munar ekki mikið um eyris
hækkun á mjólkurlítrann, en
fyrir heildina nemur þessi hækk-
un 400000 krónum fyrir þá
mjólk, sem nú er framleidd í
! landinu árlega, og það eru þó
peningar, sem vert er fyrir
mjólkurframleiðendur að gefa
1 gaum að.
í „Það er drjúgt sem drýpur“!
Metúsalem Stefánsson.