Tíminn - 03.09.1927, Blaðsíða 3

TIMINN
147
Bér, aö' láta engan kala koma fram
gagnvart andstæðingum sinum,
þegar talaö er við útlendinga. J.
J. bendir á að íhaldsmenn geti
máske setið við völd lengur. Að
íhaldsmenn sjálfir telji ósigur
sinn ekki mikinn. 0g fyrir sjálf-
um ósigrinum gefur J. J. ekki
þær skýringar sem landslýður
veit um, hin mörgu hneikslismái
íhaldsins, þar á meðal að hafa
Áma í Múla erlendis tvö sumur í
röð, Krossanes, herinn, meðferð
áfengismálanna o. s. frv. Hann
reynir auðsýnilega að láta erlenda
lesendur fá þá hugmynd sem
mildust gat verið um fallna and-
stæðinga.
Árni í Múla sem sjálfur hefir
brotið svo mjög af sér við þjóð
sína og flokk sinn utanlands,
leyfir sér að áfella þessa fram-
komu erlendis. Það þarf töluverða
ósvífni til þess í hans sporum,
sérstaklega þegar þess er gætt, að
kunnugum mun finnast að honum
veita ekki af kröftum sínum
óskiftum til að halda upp aga og
góðu siðferði í skrifstofu þeirri
er íhaldið hefir fengið honum til
meðferðar. A.
----o---
Hvað er bóndi?
Ameriskt búnaðarblað hefir
svarað ofannefndri spumingu
þannig:
Bóndi er maður, er ekki berst
fyrir því að verða miljónaeigandi.
Verk hans eru mest verð en minst
virt allra verka. Hann er máttar-
viður þjóðanna, en aðrir eru eins
og greinar á þeim meiði. En þetta
skilja fáir eða viðurkenna. Bónd-
inn tók upp 8 stunda vinnu, löngu
áður en menn fór að dreyma um
verkamanna- og iðnaðarfélög. Frá
ómunatíð hefir hann unnið 8
stundir íyrripartinn og 8 stundir
seinni part dagsins, jafnt í regni
sem sólskini, sorg og gleði. Og
fyrir þessa vinnu sína fær hann
álíka laun og kaupstaðarbúinn
fyrir einnar stundar vinnu.
Verði sprettan góð, þá er mark-
aðsverð afurðanna ekki hærra en
svo, að bóndinn fær borgað sæðið,
aðkeypta áburðinn og vinnuna.
Þá hlæja skrautbúnir kaupstaða-
búar að slitnum klæðum bóndans
og hrörlegum híbýlum. Verði mis-
æri, og vörurnar stíga í verði, þá
er heimtuð söluskylda og há-
marksverð á afurðum bóndans.
Þá er milliliðunum skemt. Mið-
lungs kaupstaðaborgarinn álítur
bóndann eitthvert viðundur. En
sannleikurinn er sá, að- bóndinn
hefir fengið það uppeldi, sem
margur háskólastúdent hefir
aldrei heyrt nefnt. Hann hefir
gengið í undursamlegasta skóla
heimsins,- skóla náttúrunnar, og
hvern líðandi dag, tekur hann
þátt í framhaldsnámi í þeim
skóla.
Stjórnmálaflokkarnir láta dátt
við bændur um kosningar, en
þegar til þess kemnr að efna öil
fögru loforðin, þá er komið annað
hljóð í strokkinn.
Bóndinn les blöðin og fylgist
með tímanum, en hver hefir heyrt
getið um kaupstaðarbúa, sem lesi
búnaðarblöðin, til þess að fylgjast
með málef num bóndans ? Þess
i vegna verða kaupstaðabúar lélegir
! bændur, en kaupstaðirnir fá sína
bestu krafta úr sveitunum.
Þótt bóndinn sé fátækur og
gangi í slitnum klæðum, þá er
hann þó sinn eiginn herra, og lík-
lega er hann eins ánægður og
hver annnar. Hann getur jafnvel
veitt sér að hafa kjöt á borðum
einstaka siimum, án þess að verða
gjaldþrota.
Bóndinn hugsar ekki um að
þurfa sem minst á sig að leggja.
Hann gerir hvað hann getur, oft
undir erfiðum kringumstæðum.
M. S.
-----o---
Jóhannes Larsen
listmálarinn danski hélt heimleið-
is á miðvikudaginn með „Drotn-
ingunni“. Barst honum hingað
fregn um veikindi á heimili hans
og var hann beðinn að koma heim
við fyrsta tækifæri. '
Hann hafði ferðast um sögu-
stöðvarnar hér sunnanlands og
var kominn vestur að Hvamms-
firði er hann varð að snúa við, svo
löngu fyr en hann hafði ætlað sér.
Lengst hafði hann dvalið á Þing-
völlum, í Rangárvallasýslu og í
Borgarfirði og hafði hann á ferð
sinni búið til um tvö hundruð
myndir, aðallega landlagsteikn-
ingar sem eiga að prýða hina
nýju útgáfu Gyldendals af ls-
lendingasögunum. Voru þær
snildarlega gerðar, enda er Jó-
hannes Larsen einn af hinum
stærri spámönnum meðal málara
á Norðurlöndum. Býst eg við að
mörgum muni þykja unun að
horfa á margar af þessum teikn-
ingum hans, en einkum er mér
þó minnisstæð myndin af Snorra-
laug. — Samkvæmt áskorunum
hafði hann ætlað að halda sýn-
ingu á þessum rnyndum sínum í
haust, en vegna hinnar skyndi-
legu brottferðar gat ekki af því
crðið. Vel lét hann yfir dvöl sinni
hér og gerir hann ráð fyrir að
koma hingað til lands að ári, til
þess að ljúka við myndirnar í
íslendingasögumar, og ferðast þá
aðallega um Vestur- og Norður-
land.
En slíkir menn sem Jóhannes
Larsen eru góðir gestir á landi
voru. R. Á.
----o---
Esperanto.
Þeir eru margir, sem harrna
mjög hve lítið Esperanto er orð-
ið útbreytt hér á landi og er það
ekki að ástæðulausu.
Allir vita hversu móöurmál
okkar er máttlaust út á við, en
vegna afstöðu okkar og ýmsra
skilyrða er landi og lýð ómiss-
andi viðskifti við aðrar þjóðir
og til þess útheimtist mikil
tungumálakunnátta. En mikillar
málaþekkingar geta þeir aðeins
aflað sér, sem betur eru settir á
sviði fjármála og frístunda, en
þeir sem ver eru settir verða að
láta sér lynda mola þá, sem
falla af borðum fræðimannanna.
Kennir þarna, eins og svo víða
annarsstaðar, ójafnaðar mikils,
sem illa kemur niður, en til að
bæta úr þeim bresti er esperanto
einkar vel til fallið, enda var það
skapað til að vera alheimshjálpar-
mál — vegur til viðkynningar
þjóðunum.
Esperanto er léttara að læra
en nokkurt annað tungumál og
getur því almenningur numið það
til nokkurs gagns án mikils til-
kostnaðar og tímaeyðslu. — En
alt til þessa og' enn vantar við-
unanlegar kenslubækur í esper-
anto á íslensku og ennfremur
hafa -verið lítt og ekki fáanlegar
esperantobækur til framhalds-
lesturs í bókabúðum hjer á landi
og hindrar þetta hvorutveggja
óefað útbreiðslu málsins.
Eg skal nú geta þess að til að
gera löndum mínum léttara fyrir
með að ná í esperantobækur hefi
eg komist í sambönd við bóksölu-
félög í Frakklandi og Þýskalandi
og hefi jáfnan fyrirliggj andi bæk-
ur frá þeim og geta því þeir, sem
vilja snúið sér til mín með bóka-
pantanir sínar.
Fyrirspurnum svara eg og
sendi bókaverðskrár þeim er þess
óska.
Kirkjuhv. pr. Patreksfjörð.
1 ágúst 1927.
Magnús Jónsson
---o----
Fréttir
frá Vestui’-fslendingum.
Ingimar Ingjaldsson var kosinn
| í Gimli, með 200 atkvæða meiri-
! hluta, á fólksþingið í Manitoba.
Dánaidægui'. Hinn 18. mai
| þessa árs lést í Swan Rivei’, Man.,
Snorri Sigurjónsson frá Einars-
stöðum í Reykjadal, rúmlega 65
ára gamall. Snorri fluttist vestur
um haf 1883. Var hann kvæntur
Halldóru Friðbjamardóttur frá
Köldukinn í Ljósavatnshi’eppi.
Þói’ður Pjetursson, ættaður úr
Mýrasýslu, andaðist í Selkirk,
Manitoba í apríl síðastl., nærri
82 ára að aldri. Iiann var kvænt-
ur Guðrúnu Halldórsdóttur frá
Leirulæk í Mýrasýslu. Þórður
heitinn var bróðir Sigurðar fahga-
varðar Péturssonar í Reykjavík.
Blaðið „San Francisco Chion-
icle“ gat þess nýlega, að hinn
góðkunni íslendingur, Magnús
Árnason, er býr í San Francisco,
hafi nýlega verið kosinn til kenn-
araembættis við hstfélagið í
Berkeley (Berkeley League of
fine Ai’ts). Er vafalaust óhætt að
telja Magnús með gáfuðustu og
efnilegustu íslensku hstamöxmum
Minningarhátíð Canada er ítar-
lega lýst í nýkominni Heims-
kringlu og sagt í-ækilega frá hinni
miklu afmælishátíð, er fram fór í
júlíbyrjun. Segir svo um þátttöku
Íslendinga: íslendingar óku fram
borg, en á mihi borgarveggjanna
afar miklum vagni og voru fyrir
leika á búskaparskilyrðum í Fló-
anum til þess að geta gert
ákveðnar tillögur um ræktun
hans í framtíðinni og um hag-
nýting þeirra möguleika, sem
áveitan kann að gefa.
Hversu stórt land nýbýli þarf
að hafa í Flóanum, fer fyrst og
fremst eftir því hvort ætlast er
til að býhð sé algerlega sjálf-
stætt, þannig að bóndinn, sem á
því býr, hafi þar alla sína at-
vinnu og byggi afkomu sína ein-
göngu á því, sem býlið gefur af
sér, eða hann ætlar að leita sér
atvinnu utan þess að einhverju
leyti. Eg geri ráð fyrir því fyr-
nefnda sem aðalreglu, en hitt get-
ur þó hentað betur einstökum
mönnum, vegna pei’sónulegra
eiginleika þeirra, og eins má gera
ráð fyrir að mönnum, búsettum
á Eyrarbakka og Stokkseyri, kæmi
vel að fá áveitu- og beitiland uppi
í Flóa og máske líka túnræktar-
land til viðbótar við það land,
sem þeir kunna að hafa til rækt-
unar heima hjá sér til tún- og
garðræktar, og til þess að hafa
eitthvað annað við að styðjast,
en sjósókn, eða handverk. Er þá
undir mörgu komið hversu stórt
land hverjum einum hentar best
undir þessum kringumstæðum,
því að þær geta verið margvís-
legar. En ætli maðurinn að vei’a
bóndi eingöngu og byggja af-
komu sína alla á því, sem ný-
býlið gefur af sér, býst eg við
að ekki veiti af 40—45 ha. lands
handa býlinu. Þar með er ekki
sagt að þetta sé hin heppilegasta
stærð, enda er það mjög undir
manninum komið hversu stórt
ábýli honum hentar best, s. s.
búskapai’hæfileikum hans og öðr-
um þeim skilyi’ðum, er hann hef-
ir til búskapar, en þetta er vitan-
lega ómögulegt að meta.
Nauðsynleg stærð og heppileg
skifting nýbýlalandsins í tún, á-
veituland og bithaga, fer eftir
gæðum þess og því hversu stórt
bú nýbýlingurinn þarf að hafa, til
þess að það geti veitt honum
sæmilega afkomu. Kemur þá til
greina, auk stærðar fjölskyldunn-
ar m. a. framleiðslukostnaður fóð-
ursins og búfjárafurðanna og
verðlag á þeim. Um framleiðslu-
kostnað fóðursins ráða mestu
gæði landsins, ræktunarhættir
bóndans og vinnubrögð. Alt þetta
hefir sömuleiðis áhrif á fram-
leiðslukostnað búfjárafurðanna,
en auk þess veltur þar mjög á
eiginleikum gripanna og meðferð
á þeim.
Sé miðað við núvei’andi bún-
aðarástæður í Flóanum og gert
ráð fyrir að afkoma bænda sé
þar sæmileg við þann bústofn,
sem þeir hafa, þá ætti nýbýling-
urinn áreiðanlega ekki að vei’a
ver settur en þeii’, ef hann getur
framfleytt 10—12 kúm á nýbýl-
inu, eða sem því svarar af kúm
og kindum, auk nauðsynlegra
hesta og það ætti hann sennilega
að geta, ef nýbýlið hefir 5 ha.
túnstæði og það er ræktað, 20
ha. áveitulands og 15—20 ha. bit-
haga, ef gera má ráð fyrir að
hver ha. áveitulands gefi af sér
1500 kg. af heyi, en það heyfall
er miðað við athuganir Pálma á
Skeiðum sumaiið 1924. Ef gert
er ráð fyrir, sem byi’jun, að eitt
nýbýli væai reist. í landi hvers
býlis sem nú er í Flóanum, þá
liggur næst að athuga hvoi’t þau
mega missa þetta land. Eftir ný-
legum skýrslum (sbr. Búnaðari’it
36. ár., bls. 65) eru í Flóanum 155
áveitubýli og telur hvert þeirra til
jafnaðar: •
7,5 menn, 5 nautgiipi, 50
kindur, 7 hestai’, 95 töðuhesta,
400 útheyshesta, 184 ha. lands
alls (virðist eiga að vera 177 ha.)
og 101 áveitulands.
Eg hefi hér að framan talið
líklegt að áveitulandið verði
minna en þetta eða um 77 ha. á
býli (reikna til hægðarauka með
80 ha.). Sé gert ráð fyrir að
áveitan auki heyfenginn um 500
kg. á ha., þá nemur það 400
hestb. á 100 kg. á býli, ef alt er
unnið upp, en heyskaparmögu-
leikar á áveitulandi hvers býlis,
ef þeir eru notaðir til fulls, og
heyfengur áætlaður 1500 kg. af
ha. verða 1200 hestb. á 100 kg.
Væru nú teknir 20 ha. áveitu-
lands frá hverju býli til nýbýlis,
þá yrðu þó, eftir þessari áætlun,
eftir möguleikar til 900 hesta
heyskapar á áveitulandi hvers
býlis. Það má miklu muna á þess-
aði áætlun, ef það yrði tilfinnan-
legt fyrir gömlu býlin hvað hey-
skapinn snertir, þótt reist væri
eitt nýbýli í landi hvers þeiri’a,
enda þótt teldð sé tillit til þess
að gömlu býlin muni alls ekki
vinna upp alt áveituengið, enda
óvíst að það spi’etti svo að árlega
megi slá það alt. En þá hafa þau
líka áveituland til beitar, og yrðu
því ekki ver sett með það, jafn-
vel þótt nokkuð af þeim bithaga,
sem þau hafa nú, verði að sjálf-
sögðu tekinn til túnræktar á býl-
unum sjálfum.
En hverjar eru þá afkomuvonir
nýbýlingsins.
Tún sem er 5 ha. að stærð ætti
að gefa af sér að minsta kosti
200 töðuhesta í meðalári — og
240 hesta, ef vel er ræktað — og
20 ha. áveitulands um 300 hesta.
Þetta er að hestatali í’íflega það
sem nú er á býli, en meira að vöxt
um og gæðum, því hér er átt við
100 kg. „hesta“, taðan er meii*i
en á gömlu býlunum og útheyið
alt af áveituengi. Eg geri í’áð fyr-
ir, að nýbýlingurinn hafi aðallega
kýr, eða að minsta kosti ekki
fleiri kindur en svo að hann hafi
nógar sláturafurðir fyrir heimil-
ið og ull til heimilisþarfa. Ef
miðað er við skýrslur nautgripa-
ræktarfélaganna, sem nú ei’u á
Flóaáveitusvæðinu, um fóðui’þörf
kúa þar, þá samsvarar heyfengui’-
inn 17 kýi’fóðrum. Eg tel þetta
þó of lítið fóður fyrir 17 kýr
og svo þarf nýbýlingurinn að
hafa minsta kosti 2—3 hesta og
ungviði í fjósi til uppeldis. Einnig
rná búast við að ekki megi slá
alt engið árlega. Að þessu athug-
uðu geri eg þó ráð fyrir, að hafa
megi 10 mjólkandi kýr á nýbýl-
inu, og eg vil ganga út frá að
lögð sé sú rækt við val þeii’ra og
honum sex hestar, hinir mestu
stólpagripir. Voru aktýgi hest-
anna skreytt fánum og veifum
af ýmsri gerð, en á milli var
brugðið blómafljettum. Var vagn-
inn til að sjá sem voldug kletta-
borg, en á milli borgarveggjanna
sá inn á grænan völl, og þar sátu
í þrísettum hring 72 menn í lit-
klæðum af fomi gerð, en yfir
sjer höfðu þeir skikkjui’, er ým-
ist voru bláar rauðar eða gular.
Hái’ höfðu þeir á herðar mður og
var bundið skarband um ennið.
Allir voru mennimir stórir vexti
og flestir yfir þrjár álnir á hæð.
Öndvegi stóð fyrir stafni og var
þar forseti þessarar samkomu.
Var þar komið Alþingi hið foma
og sýnt inn á Lögréttuna. Gekk á
málaflutningi meðan á akstrinum
stóð og stóðu menn af og til upp
úr sætum sínum og lýstu áliti
sínu með snjöllum ræðum“.
Skrúðgöngunni lauk upp úr há-
degi og stefndi þá allur hátíða-
skaiinn í City Park.
SJcorað hafði verið á þjóðir
þær, er þátt tóku í sýningunni,
að sýna þjóðbúninga sína þar úti
í garðinum. — Fór sú sýning
fram um kvöldið á aðalsýninga-
pallinum. — Gekk hver þjóð-
flokkur með fylktu liði upp pall-
inn og fylkti sér undir fána
breska ríkisins, er dóttir Sir John
Mc Donalds, fyrsta foi’sætisráð-
herra Canada hélt á. Fyrstir voru
Skotar, þá íslendingar og svo
hver af öðrum. Engum blandað-
ist hugur um það, sem á horfði,
að íslenski búningurinn bar þar
af öllum hinum.
Forseta nefndarinnar bárust
mörg heillaóskaskeyti fyrir fram-
komu íslendinga, m. a. frá forseta
hátíðanefndar Manitobafylkis og
hátíðanefndar Winnipegborgar. í
Heimskringlu eru og birt skeyti
frá forsætisráðherra íslands til
Mackenzie King forsætisráðheiTa
Canada, í tilefni af hátíðinni, og
svarskeyti King’s.
Fyrstu vei’ðlaun, fyrir LögTéttu
sýninguna, hlutu Islendingar. —
Gyðingar hlutu önnur verðlaun
fyrir sýningu sína (sáttmálsörkin
frá Shiloh) og Grikkir þriðju
verðlaun, en þeir sýndu Partheon-
hofið mikla í Aþenu.
----o-----
meðferð að meðalkýrnytin vei’ði
2500 lítrar á ári, og eg geri enn-
fi’emur ráð fyrir að mjólkurbú
geti borgað bændum 30 aura
fyrir lítrann. Mjólk úr 10 kúm
verður þá 25000 lítrar og verð-
mæti hennar 7500 krónur.
Til samanburðar má athuga af-
urðir meðalbúsins í Flóanum, eins
og þau eru nú þ. e. 5 nautgripir
og 50 kindur. Það er ekki hallað
á það bú, ef gert er ráð fyrir 5
fullmjólkandi kúm og meðalnyt
þeirra talin 2230 lítrar (hún er
lægri í nautgriparæktarfélögun-
á svæðinu), og 40 lambám og'
brúttóai'ður 30 kr. af hverri.
| Verða þá bi’úttótekjur af þessum
I bústofni: 11150 lítrar nýmjólk á
j 0,30 kr. 3345,00 og ai’ður af 40
j ám á 30,00 kr. 1300,00. Alls kr.
! 4545,00, eða nál. 3000 kr. lægi’i en*
j hjá nýbýlingnum, og þó verður ný
! býlingnum, ódýrari búreksturinn
| en bóndanum. Sé mjólkin of hátt
metin kemur það vitanlega miklu
harðar niður á nýbýlingnum, en
þó hún sé sett niður í 20 aura, þá
verða þó bruttotekjur hans 5000
krónur, en bóndans 3430 krónur.
Eftir þessu ætti nýbýlingnum að
vera vel borgið samanborið við
bændur í Flóanum nú, þótt gera
megi ráð fyrir miklu meiri bygg-
ingai’kostnaði hjá honum en nú
gerist alment hjá bændum og
rentum og afborgun af honum, ef
áveitulandið gefur af sér nálægt
því sem hér hefir verið gert ráð
fyrir og beitilandið er nægilegt
fyrir þá gripi, sem áætlað var
að fóðra mætti á heyjunum.