Tíminn - 03.09.1927, Blaðsíða 4

'148
TlMINN
Hvernig-
eigum við að búa oss undir þjóð-
hátíðina á Þingvöllum 1930?
Eftir Jón Guðmundsson,
Brúsastöðum.
Það hafa margir spurt mig
þessa, og vil eg nú leitast við að
svara þeim spumingum.
Séra Guðm. Einarsson á Þing-
völlum hefir skrifað um sama
efni í dagblaðið „Vísi“, en þó
tel eg rétt að skýra það ögn
nánar, að minsta kosti ber mér
skylda til þess, þar sem komið er
með upplýsingar í opinberu blaði
um Valhöll. En eg þykist vita
að séra G. E. sé ekki nógu kunn-
ur þessu máli, ef dæma skal eftir
ummælum hans í „Vísi“.
Hann segir sem sé að mest af
því fje sem veitt hafi verið til
Þingvalla hafi gengið til gisti-
húss míns „Valhallar“ og kring
um hana. Tel eg því rétt og sjálf-
sagt að skýra frá sannleikanum
í þessu máli.
Eg tel víst að séra G. E. eigi
við fé það, sem notað var við
móttöku konungs vors 1920. Eg
tók þá að mér að lána hús mín
til veisluhalda og byggja framan
við aðalhúsið, þar sem áður vai’
mjög ljótur skúr.
Það voru tillögur mínar byggja
það í því formi sem okkar þjóð-
kunni merkismaður Tr. Gunnars-
son vildi hafa það upphaflega
gert, gegn því, að ríkissjóður
legði fram fé, er svaraði til
byggingarkostnaðar á skúr þeim
er ráðgert var þá að reisa. Eða
sem svaraði l/3 parti af kostnaði
þeim sem fór til viðbótar-bygg-
ingar Valhallar.
Eins og menn muna voraði
seint árið 1920. Þar af leiðandi
var ekki hægt að byrja á neinum
framkvæmdum til undirbúnings
móttöku konungs, fyr en seint
og þess vegna varð að hraða svo
undirbúningi og aðdráttum, að eg
varð að taka þeim tilboðum, sem
buðust, án tillits til hvað þau
kostuðu; því eins og allir geta
séð varð þetta að vera tilbúið á
ákveðnum degi. Fyrir mig var
því ekki annað að gera en hraða
viðgerðinni sem mest. Og þannig
var þessi bygging framkvæmd.
Megi aldrei slá engið nema annað-
hvert ár, þá þarf nýbýlið meira
áveituland. En þá mætti þó
beita engið, svo að e. t. v. mætti
komast af með minna beitiland
utan þess og arður yrði vissari af
kúnum, þegar þær fengju að
ganga á áveitulandi að nokkru
leyti. Annars er ekki auðvelt að
fara nærri um beitilandsþörfina,
þegar allar upplýsingar vantar
um það hvað beitilandið gefur af
sér, en benda má á að fóðurþörf
kýr á beit samsvarar nál. 80 kg.
af töðu á viku. Væri beitartíminn
15—17 vikur þá þarf hver kýr
að hafa beitiland, sem gefur af
sér til beitar ígildi 1200—1400
kg. af töðu. Veitir þó sennilega
ekki af að ætla 1,5—-2 ha. beiti-
lands fyrir kúna og tilsv. fyrir
aðra gripi eftir fóðurþörf þeirra.
Garðyrkju getur nýbýlingurinn
að sjálfsögðu stundað á borð við
það, sem nú gerist alment, eða
svo að hann hafi sæmilegt af
garðmat fyrir heimilið, og á vetr-
um mundi hann hafa meiri tíma
afgangs gegningum, ef hann hef-
ir engar kindur, en bændur hafa
nú. Virðist því aðstaða hans að
flestu leyti betri en bændanna,
enda mun framtíðin gera meiri
kröfur en nútíðin um afkomu-
möguleika, og hér er um fram-
tíðarmál að ræða. En það má líka
gera ráð fyrir að nýbýli, eins og
hér er talað um hafi sína þró-
unarmöguleika í framtíðinni, ef
búskapurinn er stundaður með
alúð, bæði í búfjárrækt og jarð-
rækt, og ekki bregðast vonirnar,
sem tengdar eru við áveituna.
* .......- ....... .............
B. P. KALMAN
hæstaréttarmálaflutningsmaður.
JÓN ÓLAFSSON
cand. juris.
Málflutningur,
skuldainnheimta.
Hafnarstræti 15. Rvík.
m. -11-1. i .am——
LjlðlisNliBi á \m.
„Fana folkehögskule“)
Vetrarnámsskeið fyrir pilta og
stúlkur í 0 mán. frá 3. okt.
Námsskeið fyrir stúlkur apríl
—júní.
Nánari greinargerð hjá
M a r t i n B i r k e 1 a n d,
Store-Milde, Noregi.
Panta og sel legsteina frá
norskum og dönskum „firmum“,
þeim bestu í þeirri grein. Skaffa
girðingar um reiti. Geri uppdrætti
af kirkjugörðum.
Felix Guðmundsson
Reykjavík.
Símar 639 og 1678. Box 351.
Kvöldskóii
Ríkarðs Jónssonar
fyrir dráttlist, útskurð o. fl.,
byrjar snemma í október. Nauð-
synlegur skóli fyrir hagleiksmenn
og hannyrðakonur. — Sími 2020.
En meðan mátti eg standa með
margt starfsfólk atvinnulítið,
því jeg hafði ekkert eldhús, af
því að alt þurfti að lagfæra áður
en konungurinn kæmi.
Og loks þegar alt var tilbúið,
bæði -hjá mér og landsstjórninni,
þá kemur sú fregn, að konung-
urinn komi ekki.
Allir geta séð hver hnekkir
þetta var fyrir fátækan mann, að
vera búinn að undirbúa alt sam-
an, en hafa svo ekki nema skaða
og skapraun í staðinn fyrir þær
tekjur sem konungskoman vænt-
anlega hefði gefið.
Niðurstaðan af öllu þessu varð
loks sú, að þegar farið var að
Prjónanámskeið
H.f. Jón SiginundsBon & Co.
Svuntuspennnr
Skúfhólkar,
Upphlutsmillur og
og alt til upphluts.
Trúlofunarhringarnir
þjóðkunnu. Mikið af steinhringum.
Sent með póstkröfu út um land
ef óskað er.
Jón Sigmundsson gulIsmiHur.
Sími S8S. — Laugaveg 8.
Sjó- og bruna-
vátryggíngar.
Símar:
hefir Prjónastofan Malin frá 15. október n. k. til áramóta og
lengur, ef ástæður eru til.
Kent verður á venjulegar prjónavélar og sokkavélar og öll
nýjustu snið og gerðir á prjónafatnaði. Kenslutíminn er áætlaður
100 klst. fyrir hvern nemanda, sem þó má framlengja eða stytta,
ef þátttakandi álítur sér það hagkvæmara. Nemandinn leggur sér
til vélar og verkefni, nema um annað sé samið fyrirfram. Ósk-
að er að umsækjendur gefi sig fram sem allra fyrst. Öllum fyrir-
spurnum svarað um hæl. Vörur sendar gegn póstkröfu.
Sjótrygging .... 542
Brunatrygging . . 254
Lrramkvæmdarstjóri . 308
Vátryggið
hjá
Virðingarfylst.
Prjónastofan. Malin
íslensku
félagi.
gera upp reikningana haustið
1920, að eg fæ þá greiddan x/3
part af því verði sem þessi bygg-
ing kostar, og þar að auki fæ |
eg 15000 kr. viðlagasjóðslán, til
að geta borið þann mikla skaða
sem eg varð fyrir út af þessu öllu
saman. Eg kaus heldur láns- !
traust, en krefjast af þingi eða
stjórn skaðabóta. Eg kaus að
taka á mig þær áhyggjur, sem
svona há lántaka hlýtur að hafa
í för með sér fyrir fátækan
mann, — heldur en gefast upp.
Framh.
----o----
Símað er frá Berlin, að Japanir
áformi að láta leggja nýjar járn-
brautir í Mansjúríu. Hefir ótti
gripið rússnesku blöðin út af
áformum þessum og telja þau lík-
legt, að Japanir ætli sér að ná
yfirráðum yfir allri Mansjúríu.
Símað er frá Genf, að ráðsfund-
ur þjóðabandalagsins hafi verið
settur í fyrrad. Aðeins smámál á
dagskrá.
Rússar ætla að kaupa 25,000
tunnur af síld af íslendingum, er
nýbúið að gera samninga um söl-
una. Verðið er 18 kr. danskar fyr-
ir tunnuna fob. ísl. höfn.
----o-----
III.
Með því, sem hér að framan er
sagt, vildi eg leitast við að vekja
menn til umhugsunar um eitt
af þeim verkefnum, sem fram-
undan eru í Flóanum, til þess að
ávaxtað verði það fé, sem lagt
hefir verið í áveituna þar. Um
hin önnur verkefni, sem eg
nefndi áður ætla eg ekki að fjöl-
yrða en vænti að aðrir verði til
þess. Eg hefi reynt að sýna fram
á að góðir afkomumöguleikar eru
fyrir nýbýling, sem getur haft
10 kýr, samanborið við búnaðar-
ástæður þær, sem nú eru í Fló-
anum, eftir þeim heimildum, sem
eg hefi farið eftir, og eg hefi tal-
að um býlið fullgert að ræktun
og með fullri áhöfn. En þannig
fá menn það ekki upp í hend-
urnar. Þeir, sem vilja stofna ný-
býlið hvort sem það er í Flóan-
um eða annarsstaðar á landinu,
verða að leggja í það krafta sína,
og trú á íslenskan sveitabúskap,
að koma sér upp slíkum býlum
og þeir verða þá líka hluthafar í
gleðinni, sem fylgir því, að skapa
sér og niðjunum afkomumögu-
leika með því að taka í sína þjón-
ustu ónotuð frjómögn íslenskrar
náttúru. En þetta verður ekki
erfiðislaust.
Ræktunarskilyrðin yrðu vitan-
lega misjöfn á býlunum og um
leið ræktunarkostnaðinum, og
getur því í einstökum tilfellum
farið allfjarri því sem hér verð-
ur gert ráð fyrir. Þar, sem þörf
er á fullkominni framræslu túns-
ins má ætla að framræslukostn-
aðurinn verði um 3—400 kr. á
ha. og annar ræktunarkostnaður
6—700 krónur, eða allur rækt-
unarkostnaður á ha. 900—1100
kr. lækkandi ofan í 6—800 kr.
með minkandi framræslu. Mörg-
um mun vaxa í augum fram-
ræslukostnaðurinn og margur
mundi vilja hliðra sér við honum,
enda er það æði rótgróinn hugsun-
arháttur að fullkomin framræsla
túna sé hálfgerður „luxus“ eða
óþarfi og verður þess vegna oft
hálfgert eða algert kák, sem að
engu gagni kemur en sannleikur-
inn er sá að túnræktin verður
kák, ef ekki er séð fyrir hæfi-
legri framræslu.
Girðingarkostnað má áætla um
150—175 kr. á ha. eða alls um
750—875 kr. um 5 ha. og að
meðaltali rösklega 800 kr. Túnið
fullræktað og girt verður þá, auk
frumverðsins ríflega 5000 krónur
eða 1000 kr. hektarinn. Þar, sem
fullkomin framræsla er gerð
vegna ræktunarinnar, kemur
hún að- einhverjum notum við
girðinguna, og geri eg því, frem-
ur en hitt, ráð fyrir, að ræktunar-
kostnaðurinn verði minni en hér
var sagt, þar sem ekki eru sér-
stakir ræktunarörðugleikar.
Meðan sauðfé er haft í Flóan-
um til muna, býst eg við að fjár-
helda girðingu þurfi um áveitu-
landið. Sé það 20 ha. má gera
ráð fyrir að ummál þess verði
upp og ofan um 1900 m. Með
hliðsjón af því að hér kæmu
áveituskurðir og flóðgarðar að
nokkru liði, einnig að samgirð-
ingar gætu orðið og ennfremur
að túngirðinga njóti að einhverju
leyti, ætti að vera nóg að áætla
að engjagirðingin kosti 1000 kr.
Enn má gera ráð fyrir stór-
gripagirðingu um beitilandið og
hana áætla eg með sömu for-
sendum í hæsta lagi 4—500 kr.
Þá er enn ótalinn kostnaður við
flóðgarðahleðslu. Mér er sagt að
hann sé áætlaður 20 kr. á ha. en
þar af greiðir ríkið 14 hluta.
Ræktunarkostnaður fyrir það ný-
býli, sem eg hefi miðað við, yrði
þá nálega þessi:
1. Ræktun túnsins kr. 4000.00
2. Túngirðing — 800.00
3. Engjagirðing — 1000.00
4. Hagagirðing — 400.00
5. Flóðgarðar — 300.00
Alls kr. 6500.00
Við þetta bætist frumverð
landsins og áveitukostnaður, sem
eg áætla 2000 kr. hvortveggja, og
svo að lokum byggingarkostnað-
urinn, sem vitanlega . verður
stærsti liðurinn og þar að auki
bústofn og búslóð. En frá dregst
styrkur samkvæmt Jarðræktar-
lögunum. I tekjuáætluninni er
aðeins gert ráð fyrir mjólk úr
10 kúm, en reynist áveitan vel,
eða meira verði ræktað til túns
en eg hefi gengið út frá, gæti ný-
býlingurinn haft fleiri kýr selt
hey, alið upp til slátrunar eða
tekið á fóður. Ótaldar eru líka
tekjur af garðrækt og hænsa-
rækt, ef hún er stunduð. Og
svínarækt gæti líka komið til
greina. Þótt tekjuvonirnar séu
þannig allálitlegar þá mun þó
flestum ljóst, að ekki er álitlegt
fyrir einstaklinginn, oftast efna-
lítinn að ráðast í stofnun nýbýlis,
nema hann eigi kost á hagkvæm-
ari lánum eða öðnim hlunnindum
meii-i en menn eiga nú kost
á. Og því álitlegri sem tekju-
vonirnar eru, þess meiri ástæða
er fyrir ríkisheildina að hlynna að
stofnun nýbýlanna með vildar-
kjörum í lánum og styrktarfé.
Þótt -hér séu miklir möguleik-
ar og góðir til ræktunar, þá má
ekki ætla að þeir séu þeim mun
betri hér á landi en annarstaðar,
að við megur láta ógert það, sem
margar aðrar þjóðir gera, að
hlynna að nýbýlastofnun með
hagkvæmum lánum og beinum
fjárstyrk úr ríkissjóði. Jafnvel á
áveitusvæðunum má ekki láta
þetta ógert, þótt skilyrðin séu þar
að vissu leyti betri en annarstað-
UU9 UU^lOAU .10 UpUO ‘JBJLU
nema byrjunarspor og sú býla-
fjölgun, sem eg hefi talað um
ekkert fullnaðarspor. Eg lít svo á
að erfitt verði að sýna með rökum,
að aðrir atvinnuvegir en landbún-
aðurinn, vel rekinn, tryggi betur
framtíð þjóðarinnar, þegar á alt
er litið. Þess vegna tel eg það
skyldu þjóðfélagsins við sjálft
sig, að hlynna að landbúnaðinum,
með öllum færum ráðum, en
gleyma þó ekki eða vanrækja
nokkurn annan heilbrigðan at-
vinnuveg.
Metúsalem Stefánsson.
o----
Ritstjóri Hallgr. Hallgrímsson.
Prentamiðjan Acta.