Tíminn - 22.10.1927, Blaðsíða 2

176
TlMINN
Prá öílöndisin,
Kosningar fóru nýlega fram í
Noregi og unnu verkamenn stór-
sigur, en íhaldsflokkurinn tapaði.
Samkvæmt síðustu fregnum
höfðu flokkai’nir fyrir og eftir
kosningamar þingsæti eins og nú
greinir. Áður. Nú.
Hægrimenn 54 31
Vinstrimenn 34 30
Verkamenn 32 60
Bændur 22 26
Kommúnistar 6 3
Róttæki þjóðfl. 2 0
Samtals 150 150
Flokkur verkamanna nefnist
Sameinaðir verkamenn. Hafa þeir
gengið saman til kosninga, þó að
þar sé nokkur iimbyrðisgreining
flokksbrota. Með hægri mönnum
hafa og gengið til kosninga frjáls-
lyndir vinstrimenn og er hér sam-
eiginieg tala þingsæta þeirra
flokka. Er þó samvinna þeirra
ílokka ekki tahn sem bezt og eru
jaínvel dæmi til að þeir hafa kept
sín í milli í smnmn kjördæmum.
Sameinaðir verkamenn og Komm-
únistar geta nú samkv. þingsköp-
um Stórþingsins gert fundi ólög-
mæta með fjarveru. Gert er ráð
fyrir að stjórnarskifti dragist
þangað tii þingið kemur saman
í janúai’. Óvíst er hverjir taka
við stjórnartaumunum.
— i umræðum um sáttatilraun-
ir milh ítalska ríkisins og páfa-
stóisms hefir aðalmálgagn páfans
látið í ljósi þá skoðun, að óhjá-
kvæmilegt verði að páfastólhnn
fái að nýju land til umráða, til
þess að unt verði að endurreisa
páíaríkið.
— Nýlega barst sú fregn, að
ensk stúlka Miss McLennan að
nafni hefði synt yfir Ermarsund.
Nú berst sú fregn að stúlkan hafi
játað að hún hafi farið í mótor-
bát mestan hluta leiðarinnar.
Hafi hún gert þetta til þess að
sýna fram á, hversu ófuhnægj-
andi væri eftirlit með þeim, sem
syntu yfir eða þættust synda yfir
sundið. Telur hún að mikil frægð
hafi stundum kunnað að kosta
litla fyrirhöfn.
— Enn er óróasamt í suðaust-
urhorni álfunnai’. Albaniskur stú-
dent nýkominn frá Rómaborg
myrti nýlega Cena Bey sendiherra
Albaníu í kaffihúsi í Prag. Kveðst
hann hafa framið morðið, vegna
þess að sendiherrann hafi verið
vinveittur Jugoslavíu, en neitar
því, að hafa gert það að undir-
lagi Itala. Samt hafa blöðin í
Jugoslavíu oð Tékkoslóvakíu haf-
ið ákafa árás gegn Italíu út af
morðinu og telja það framið að
undirlagi Itala. Hefir stjómin í
Ítalíu mótmælt.
— Nýlega gerðu bulgarskir
Makadoníumenn tilraun að til
sprengja hergagnabúr Jugoslava
í loft upp. Var tilrauninni af-
stýrt.
— Mikil hátíðahöld fóru fram
í Leningrad á tíu ára afmæli
rússnesku stj ómarbyltingarinnar.
---o---
Ritfregnir.
Flateyjarbók.
Félag manna á Akureyri heíir
tekið sér fyrir hendur að gefa
út alþýðlega útgáfu af Flat-
eyjarbók. Er hún, eins og margir
vita, tröllaukið safn fornsagna.
Eru þar saman komnar sögrur
Ólafs konungs Tryggvasonar, Ól-
afs helga, Sverris konungs og
Hákonar konungs gamla. En inn
í þessar meginsögur eru feldar
80 minni sögur og flokkar af
Noregskonungum og öðmm mönn-
um norskum og íslenzkum. Eru
þar á meðal fjölmargir íslend-
ingaþættir. Sögusafn þetta er um
2000 bls. í stóru 8 blaða broti.
Flateyjarbók er eitt af stór-
frægustu ritverkum á Norður-
löndum. Telst hún skráð að undir-
lagi þeirra Víðidalstungufeðga,
Hákonar Gissurarsonar (d. 1381)
og Jóns Hákonarsonar, laust fyrir
Svarta dauða. Bókfell það, sem
hún er skráð á, þykir hin mesta
gersemi og kjörgripur meðal
heimsbókmentanna. Það er alli’a
skinnhandrita stærst og hið mesta
listaverk. Ferill handritsins hefir
verið rakinn aftur til Jóns Finns-
sonar, er bóndi var í Flatey á
Breiðafirði um miðbik 17. aldar.
Gaf liann Brynjólfi biskupi
Sveinssyni handritið, en biskup
gaf það aftur Friðriki III. Dana-
konungi. Telst handritið eign
Dana og er geymt í Konunglega
bókasafninu í Kaupmannahöfn.
Flateyjarbók er í fárra manna
höndum. Hún hefir komið út að-
eins einu sinni, 1860—1868. Var
það textaútgáfa prentuð orðrétt
og stafrétt. Er stafsetning óað-
gengileg og lítt falllin til alþýðu-
lesturs. Hafa væntanlegir útgef-
endur ákveðið að láta færa staf-
setninguna í alþýðlegra horf til
þeirrar sem er á íslendingasögum.
Þá hafa og útgefendumir ákveðið
að hafa verð bókarinnar svo lágt
að verða mun langt neðan við al-
ment verð bóka.
Það má varla teljast hneisu-
laust að Flateyjarbók skuli ekki
vera aðgengileg og fáanleg al-
þýðu manna. Er vonandi að undir-
tektir manna verði svo góðar, að
útgefendumir sjái sér fært að
ráðast í fyrirtækið.
Ritstjóri Tímans tekur á móti
áskríftum og gefur frekari upp-
lýsingar um útgáfuna.
----o-----
Á víð og dreif.
Betrunarhús og letigarðar.
Dómsmálaráðherrann fór nýlega
austur að Eyrarbakka, til þess að at-
huga aðstöðu til stofnunar betrunar-
húss og letigarðs í sambandi við hið
hálfbygða sjúkrahús þar á staðnum.
Eins og kunnugt er reistu héraðsbú-
ar sér hurðarás um öxl með bygg-
ingu hússins. Veggir þess, gólf og
skilrúm er alt úr steini og hið vand-
aðasta að gerð. En húsið er ófull-
gert og verður ekki tekið til þeirra
nota er upphaflega var ráð fyrir gert.
Dómsmálaráðherrann kvaddi með sér
til farar austur bæjarfógetann í
Reykjavik, fulltrúa hans Hermann
Jónasson og húsameistara ríkisins.
Einnig var með í förinni Magnús
Sigurðsson, bankastóri, sem er um-
ráðamaður hússins fyrir hönd bank-
ans. Með því að auka við og breyta
skilrúmagerð í húsinu myndu marg-
ir menn, er þarfnast slík heimili,
sem að ofan eru nefnd, fengið þar
vist. í grend við húsið eru mikil
verkefni við sandgræðslu, matjurta-
ræktun, þangbrenslu og fleira. —
Hugmyndin um stofnun letigarðs í
landinu er ný, enda er veruleg þörf
fyrir slíka stofnun ekki gömul. Stór-
iðjuhættimir á atvinnu okkar og
vaxandi bæir hafa fært okkur hana
eins og fleira misjafnt. í Rvík eru
að sögn um hundrað vandræðamenn.
Sumir þeirra eru feður óskilgetinna
barna og akast undan þeim skyld-
um, sem faðemið leggur þeim á
herðar. Aðrir lifa á svikum og
fjárpre.ttum. Enn aðrir á óleyfilegri
atvinnu eins og vinsölu. Væri mikil
þörf á afskektu heimili handa slik-
um óreiðumönnum, þar sem þeir
gætu undir handleiðslu og með að-
hlynningu góðra manna unnið fyrir
sér, int af höndum borgaralegar
skyldur og orðið, ef til vill, nýtari
menn.
Morgunblaðið og réttvisin.
Nýlega hefir verið skipaður rann-
sóknardómari, til þess að rannsaka
til hlítar atkvæðafölsunarmálið í
Hnifsdal. Dómarinn er áður kunnur
að röggsamlegum og samvizkusam-
legum vinnubrögðum í rannsókn
einnar greinar sama máls á Strönd-
um. pegar hann kemur á vettvang
og vill framkvæma venjulegar var-
úðarráðstafanir í rannsókn . saka-
mála gerist það tvent, að hinir sak-
bomu menn neita að fara í gæslu-
varðhald og að viðstaddir borgarar
neita að veita lögregluvaldinu nauð-
synlega aðstoð við að setja mennina
í gæsluvarðhald. Hér er um að ræða
mótþróa gegn lögreglunni. Er það
ótvírætt lagabrot. Fyrir nokkrum ár-
um neitaði maður einn að hlýðnast
fyrirskipunum lögreglunnar. Sá mað-
ur var að vísu ekki grunaður um
glæp. þá hrópaði Morgunbl.: „Lögin
í gildi". — Nú kveður við annan
tón. Mbl. og Vesturland gerast óbein-
ir málsvarar lögbrjótanna og ráðast
á rannsóknardómarann, sem kemur
þarna fram eins og fulltrúi fram-
kvæmdavaldsins í landinu, með hróp-
yrðum og spotti. Er hór am a3 ræSa
belna uppreist blaðanna gegn rótt-
vísinni. A hinum sakbornu mönnurn
hvíla grunsemdir um alvarlegan
glæp. Eftir aðförum Mbl. og Vestur-
lands að dæma má búast við að
þau verji hverskonar mótþróa og að-
farir, sem kæmu í veg fyrir full-
nægjandi rannsókn málsins. Blöðin
virðast vera í þann veginn að gerast
málsvarar glæpa og agaleysis í
landinu, þegar liðsmenn íhaldsins
kunna að komast í ósamræmi við
landslög. þessi uppreist íhaldsblað-
anna gegn lögum og rétti mun vekja
efturtekt i landinu. Mun verða vikið
að því oftar og nánar hér í blaðinu.
Slátrun í Skagafirði.
Félagsskapur Skagfirðinga í versl-
un hefir að þessu ve'rið í tveimur
greinum. Annarsvegar heíir verið
Kaupfélag Skagfirðinga og fleiri
kaupfélög. Hinsvegar Sláturfélag
Skagfirðinga. Haía margir Skagíirð-
ingar litið svo á, að þetta fyrirkomu-
lag liamlaði eðlilegum vexti kaupfé-
lagsskapar í héraðinu, með þvi að
kaupmenn íengju eigi lakari aðstöðu
til gjaldeyrisvara bænda heldur en
íélag bændanna sjálfra. Á síðastliðnu
vori var uppi í Skagafirði mikið um-
tal um að kaupfélagið léti byggja
slátrunarhús við Reykhól, sem er
nálega í miðju héraöi. þóttu á því
vandkvæði eigi síst ef litið er á út-
flutning á frystu kjöti í framtíðinni.
Bráðabirgðamiðurstaða málsins varð
sú, að Kaupfél. Skagfirðinga lét
reisa skúrbyggingu heima á Sauðár-
króki og hóf þar slátrun á síðast-
liðnu hausti. Brá svo við, að miklu
fleiri bændur úr héraðinu létu slátra
fé sínu þar en hjá Sláturfélaginu.
Má af þessu ráða, að ótrú héraðsbúa
á tvískiftingu íélagsstarfsseminnar sé
að vaxa og að skagfirskir kaupfé-
lagsbændur muni hér eftir ráðstafa
gjaldeyrisvöru sinni gegnum sitt
eigið félag.
Rjúpur.
Allmikið hefir verið flutt út ai
rjúpum undaníama vetur. Hefir það
yfirleitt gefist mjög illa. Takist að
koma rjúpunum nýjum á markaðinn
getur svo tekist að þær seljist við
góðu verði. En vegna stopulla sam-
gangna um vetrarmánuðina verða
rjúpnasendingarnar oftast stórar og
varan mjög misjöfn að gœðum. þar
við bætist, að íslenska rjúpan er
mun smærri en rjúpur annarsstaðar
á Norðurlöndum og í Síberíu. Af
þejm sökum er hún ekki samkepn-
isfær. það mun því orka mjög tví-
mælis hvort rétt sé að leyfa rjúpna-
dráp með útflutning á rjúpum fyrir
augum. Gætu íslendingar hagnýtt
sér rjúpur til meiri gagnsemi innan-
lands. þyrfti að athuga þetta tvent:
Hvort eigi væri rétt að banna út-
flutning á rjúpum og hvort eigi
mætti leyfa rjúpnaveiðar nokki-u fyr
að haustinu en núgildandi lög á-
kveða, með þvi að stórum minna
yrði skotið af rjúpum, ef einungis
væri um innanlandsmarkað og hag-
nýtingu að ræða.
ÚtgerS ríkissjóðs í hætta?
Ritstj. Mbl. eru hræddir við að
ókvarðanir ríkisstjórnarinnar gagn-
vart ölvun manna á strandferða-
skipi ríkissjóðs muni hafa alvarlegar
afleiðingar fyrir útgerðina. Er þar
sjálfsagt bent til þess að farþegum
með skipinu muni íækka. Mbl. hefir
góða aðstöðu til að kynna sér hugar-
far húsbændanna og má gerst um
það vita hverjir þeirra treystist til
að íerðast eins og siðaðir menn.
Hlýtur að bresta alvarlega á þann
hæfileika í liðinu úr því að ritstj.
Mbl. þykjast sjá útgerð ríkissjóðs
hættu búna af þessum ráðstöfunum.
Horft til baka.
Mbl. gerir sér mjög tíðrætt um, að
Jafnaðannenn leggi núverandi ríkis-
stjórn lífsreglurnar. Ekki vita kunn-
ugir nein líkindi þess, að blaðið
byggi þetta á ástæðum. Hitt skilja
menn að það standi í þessu eins og
öðrum efnum fast i fortíðinni. Munu
svifa fyrir sjónum ritstjóranna gaml-
ir atburðir frá hundadögum „Thors-
ara“-valdsins í landinu. Sú var tíðin,
að jafnvel íhaldsmönnum þótti nóg
um, er biíreið Ólafs með fægða
glugga og drifhvíta skjannana í rúð-
unum kom eins og gömul erfðasynd
dag eftir dag upp að dyrum stjórnar-
ráðsins og beið þar langtímum sam-
on, með „höfðingjamir" voru að
segju ráðherrunum fyrir verkum. Var
þó alment úlitið, að í þeim kollum
væri lítið um stjórnvizku og um-
hyggjusemi fyrir alþjóð. — Mbl. hefir
það eitt upp úr þessum krafstri, að
minna jafnt og þétt á þessa gömlu
hneisu húsbænda sinna. Að öðru
leyti verða orð þess eins og töluð út
í bláinn. Jafnvel andstæðingar nú-
verandi stjórnar vita að ráðherrarnir
eru um áhuga og stjórnmálaeinurð
þannig gerðir, að þeir þurfa ekki að
fara í smiðju til annara.
-----o-----
Upplýsingaskriístofa Stúdentaráðs
Háskólans hefir skift um forstöðu-
mann. þar hefir tekið við Lárus
Sigurbjörnsson í stað Ludvigs Guð-
mundssonar, sem tekið hefir við
skólastjóm á Hvitárbakka. Mun
upplýsingaskrifstofan starfa eins og
að undanfömu, svara fyrirspurnum,
meðal annars um námstilhögun við
erlenda háskóla. Meðan ekki verð-
ur öðruvísi ákveðið gegnir Lárus
Sigurbjörnsson störfum Ludvigs
Guðmundssonar í Stúdentaskifta-
nefndinni. Skrifstofan verður fyrst
um sinn að Ási við Sólvelli, opin
kl. 1—3 e. h. Sími 236. Pósthólf 62.
hreyfing'arinnar af stofnanda
hennar, Madame Blavatsky, og
hefir þar forsæti enn í dag. Jafn-
framt hefir hún gerst boðberi
nýrra aldahvarfa í sögu mann-
kynsins og komu nýs heims-
fræðara. Hún er ein þeirra guð-
spekinema, er telur sig standa í
beinu vitundarsambandi við æðri
verur og flytja boðskap þeirra.
Hún tók til uppfósturs indversk-
an dreng Krishnamurti að nafni.
Telur hún sig hafa gert það sam-
kvæmt guðlegri tilvísun og sé
honum ætlað að verða starfstæki
meistarans á svipaðan hátt og
trésmiðurinn frá Nazaret hafi
verið starfstæki Krists fyrir
næstum 2000 árum síðan. Jafn-
framt var stofnað alheimsfélagið
„Stjarnan í Austri“. Tilgangur
þess er að safna saman þeim
mönnum, sem trúa á komu nýs
heimsfræðara og vilja greiða götu
hans og vinna fyrir málefni hans.
Félagið hefir þrjú höfuðsetur: I
Indlandi, Hollandi og Kalifomíu.
Hér skal þess getið að leiðtogar
félagsins og ýmsir félagsmann-
anna um heim allan telja spá-
dóminn um komu meíatarans
hafa ræzt og hafi meistarinn þeg-
ar talað oftar en einu sinni til
mannanna fyrir munn Krishna-
murtis. Er það alment álit þessa
nýja safnaðar, hverrar trúar sem
félagsmennimir annars eru, að
hér sé um endurkomu Krists að
ræða. Loks flytur dr. Annie Be-
sant þann furðulega boðskap, að
mannkynið muni skjóta nýjum
og æðri vaxtarbroddi í Ameríku
nú um þessar mundii’. Þar séu
þegar tekin að fæðast böm, sem
að líkamlegu, andlegu og siðferði-
legu atgerfi taki langt fram því,
sem alment gerist. Sé þar að
hefjast nýr kynþáttur, í upphafi
aldahvarfa í menningarsögu
heimsins. 1 Ojaidalnum í Kali-
forníu er fyrirhuguð nýlendu-
stofnun, þar sem þessum nýja
kynþætti er ætlað að búa.
I stuttri blaðagrein getur ekki
orðið gefin nema mjög ófull-
komin hugmynd um þau fjöl-
þættu stórvirki, sem dr. Annie
Besant hefir unnið. En af því
sem hér hefir verið sagt má þó
nokkuð marka hæfileika þessarai’
konu. En þeir hafa verið miklir
og fjölbreyttir. Hún er snjall rit-
höfundur, ræðuskörungur mikill
og svo sling í orðdeilum, að fáum
mun hafa tjóað að etja við hana
kappi í rökræðum. Hún er hin
mesta þrekkona um líkamlegt,
andlegt og siðferðilegt atgerfi.
Til dæmis um þrek hennar og
vald er þess getið, að hún hefir
ein síns liðs hlaupið milli æðis-
genginna uppþotsmanna og lög-
reglunnar og stilt til friðar. Hún
hefir flutt boðskap sinn í stærstu
málssölum, haft tugi þúsunda
manna á valdi mælsku sinnar.
Hún er kölluð móðir indverskrar
endurreisnar. Hún er dulspeking-
ur og boðberi og oddviti stór-
feldrar hugárfarsbyltingar í
mannheimi.
Hér verður látið liggja milli
hluta, hvað satt muni reynast í
boðskap og kenningum dr. Annie
Besant. Verður þar hver að velja
og hafna eftir beztu vitund. Er
hér einungis um að ræða lítils-
háttar tilraun að gefa lesendum
Tímans þeim, er þess þarfnast,
nokkru fyllri hugmynd um þessa
stórmerku konu og afrek hennar.
----o----
Dr. Annie Besant.
Margir munu vera þeir Islend-
ingar, sem ekki vita nein deili
þeirrar konu, sem hér er nefnd.
Má þó slíkt heita ófróðlega að
verið, með því að Annie Besant
mun mega teljast stórmerkasta
kona, sem sögur fara af.
Nýlega átti dr. Annie Besant
áttræðisafmæli. Meðal annars,
sem um hana hefir verið ritað á
áttræðisafmælinu er bók eftir
norska konu, Lilly Heber að
nafni. Er hún yfirlit um æfi
hennar og störf og greinist í þrjá
meginþætti: Auk inngangs er
þar í fyrsta lagi lýst starfi henn-
ar í Vesturlöndum, í öðru lagi
starfi hennar í Austurlöndum og
í þriðja lagi starfi hennar í
þágu alheimsmála.
Annie Besant er fædd í Eng-
landi. Hún gekk ung í hjónaband
og giftist presti. Varð sambúð
þeirra hjóna stutt. Hófst þá sál-
arstríð Annie Besant og sú innri
barátta, sem öll mikilmenni verða
að heyja. Féllu svo atvik, að hún
varð að velja annaðtveggja:
sannfæringarfrelsi sitt og hlýðni
við innri köllun eða bömin sín.
Hún valdi hið fyrnefnda. Hófust
þá viðburðarík ár og margþætt
barátta. Hefir hún nú í meira
en hálfa öld starfað að menning-
armálum þjóðanna og fengið svo
miklu afrekað að furðu gegnir.
Dr. Annie Besant hóf starf sitt
meðal verklýðsstéttanna í Bret-
landi, þeirra sem voru bágstadd-
astar og mestri rangsleitni beitt-
ar. Varð barátta hennar tvíþátta:
Að beitast fyrir löggjafarumbót-
um og fylkja verkalýðnum til
samheldni og 'dáða. Fékk hún
geysilega miklu áorkað í þá átt
að umbæta kjör almúgans. Færð-
ist hún þó brátt í fang annað
meira verkefni, en það var að
reisa Indland af knjám undan
kúgunaroki brezkra fjárplógs-
manna. Er talið að hún hafi átt
mestan þátt 1 viðreisnarbaráttu
Indlands og unnið þar eitthvert
hið tröllauknasta stórvirki, sem
sögur fara af.
Enn er þó ótalið hið merkasta
\ í lífi og starfi Annie Besant.
Hún tók við forustu guðspeki-