Tíminn - 12.11.1927, Blaðsíða 2

186
TlMINN

— -W' 'W'"
Tófuskinn
falleg og vel verkuð, vil ég kaupa
allra hæsta verði.
Þórður Pétursson
Sími 1181 og 1258 — Reykjavík.
^ ^
Bolungavík gert uppreist gegn
réttvísinni. „Vesturland“ gefur í
skyn, að þeir hafi haft viðbúnað
um að flytja rannsóknardómar-
ann nauðugan til ísafjarðar og
lýsir með sýnilegri ánægju skríls-
legum ópum Bolungavíkurbúa að
rannsóknardómaranum. Mbl. birt-
ir mynd af íhaldshetjunni Pétri
Oddssyni!
Við slíkar og þvflíkar fréttir
að vestan hefir einn af merkustu
Ihaldsmönnum hér í bænum
spurt: „Er engin menning til í
þessu héraði?“
1 ákveðnustu Ihaldshéruðum
landsins, Rangárvallasýslu og N.-
Isafjarðarsýslu, virðist vera örð-
ugt að koma fram lögum og rétti
eða jafnvel halda almenna fundi
(Hvolfundurinn) fyrir uppreistar-
hug og siðleysi sumra Ihalds-
manna. — Stjórnmálaflokkurinn,
sem þykist öðrum fremur vilja
vernda núverandi þjóðskipulag,
fóstrar þær meinsemdir í hugar-
fari og lífsstefnu manna, sem
horfa til stjórnleysis og nið-
urbrots á þjóðskipulaginu. Og
blöð flokksins ala á uppreistar-
andanum. Tíminn vill spyrja:
Mun þjóðin þola, að réttvísin sé
smánuð og réttarörygginu í land-
inu sé traðkað, þegar íhaldsmenn
komast í ósamræmi við landslög?
Nei og aftur nei! Hún mun krefj-
ast þess, að uppreistarmönnun-
um verði refsað, eins og lög mæla
fyrir.
Bessastaðasalan. í síðasta blaði var
þess getið, að Bessastaðir væru seld-
ir Björgúlfi lækni Ólaíssyni. Kaup-
verðið er 120 þús. kr. og lætur selj-
andinn, Jón H. þorbergsson, jörðinni
fylgja 10 kýr. þegar Jón keypti jörð-
ina fyrir 10 árum síðan þurfti hún
við mikilla umbóta. Túnið var að
mestu þýft og í megnustu órækt.
Jón hefir sléttað um 30 dagsláttur,
bygt fjós og heyhlöðu, lagt heim veg
og síma, auk umbóta á girðingum,
húsum o. fl. þegar Jón tók við var
kirkjan í miklu ófremdarástandi.
Fyrlr forgöngu fommenjavarðar og
Jóns bónda sjálfs hefir kirkjan nú
hlotiö mikla viðgerð. Lætur Jón
íylgja henni 1000 kr. sjóð. Be3sa-
staðir eru, eins og kunnugt er, eitt
af merkustu höfuðbólum laiidsins.
Nýi eigandinn, Björgúlfur læknir, er
talinn fjáður maður og íramgjam.
Mun hann hyggja á að gera vel til
Bessastaða eigi síður en fráfarandi
bóndi. Er það vel íariö.
A ¥íð og dreif.
Akureyrarskóli.
Kristján Albertsson hefir í síð-
asta tölublaði Varðar haldið því
fram, að mentamálaráðherrann
hafi brotið landslög með því að
veita, að Alþingi forspurðu,
Akureyrarskóla réttindi, til þess
að útskrifa stúdenta. Telur hann
og að með þessari ráðstöfun sé
stjómin að stofna til stúdenta-
fjölgnnar um skör fram. Hvort-
tveggja ásökunin ber vott um
einstaka fáfræði og hirðuleysi
Kr. A. um, að kynna sér rétt
rök í þessu máli. Mætti þó ætla,
að slíkur sannleikspostuli, sem
hann þykist vera, færi sér gæti-
legar. — Er þess fyrst að geta,
að hinn alm. mentaskóli í Reykja-
\ik hvílir ekki á neinum lögum,
heldur aðeins á reglugerðum. Hér
hefir það eitt verið gert, að heita
Akureyrarskóla réttindum til þess
að halda uppi lærdómsdeild og út-
skrifa stúdenta samkvæmt reglu-
gerð er síðar verður gefin út.
Hefir og skólinn undanfama
vetur haldið uppi slíkri deild og
notið til styrks af opinberu fé
með samþykki Alþingis. — Stein-
grímur Jónsson bæjarfógeti á
Akureyri og Böðvar Bjarkan
hæstaréttarlögmaður rituðu
stjóminni á síðastliðnu ári rök-
studda kröfu um þessi réttindi
bygða á þessum forsendum. Em
þeir báðir meðal snjöllustu lög-
fræðinga landsins og mun Kr. A.
ekki tjóa, að etja við þá kappi
um lögvit. Er fáfræði Kr. A. því
furðulegri, sem plagg þetta er
hvergi að finna í stjómarráðinu
og má ætla, að Ihaldsmennimir
hafi lesið það upp til agna! Enn
má geta þess, að Bjöm Líndal
beitti þeim rökum á þingi gegn
þingsályktunartillögu viðkomandi
framhaldsnámi í Akureyrarskóla,
að óþarft væri að koma með
slíkt mál fyrir þingið, því að það
heyrði beint undir stjómina og
hefði Jón heitinn Magnússon þá-
verandi kenslumálaráðherra lýst
því yfir í Neðri deild Alþingis
„að hann myndi leyfa þetta, án
þess að til kasta þingsins kæmi
um málið“ (sjá Alþt. 1927 D.
376). Hér er þá samhljóða vitn-
isburður fjögurra lögfræðinga,
sem allir mæla gegn óvitahjali
Kr. A. Og er einn þeirra fyrver-
andi kenslumálaráðherra lands-
ins. Kr. A. og öðrum þeim, er
gera vilja hávaða út af þessari
stjómargerð, er því óhætt að
fara heim og læra betur. — Að-
dróttanir Kr. A. um óhæfilega
fjölgun stúdenta minna á það, að
fyrir nokkmm árum feldu Ihalds-
menn þingsályktunartillögu nú-
verandi kenslumálaráðherra um
veralega takmörkun stúdenta-
fjölgunar. Mega því Ihaldsmenn
sjálfum sér um kenna það á-
stand, er nú ríkir í stétt lærðra
manna og ætti Kr. A. að snúa
umkvörtunum sínum í þá átt. En
Kr. A. og fleiri fáfræðingar
munu brátt fá að reyna það,
hvort óhæfileg stúdentafjölgun
I vakir fyrir núverandi kenslu-
málaráðherra.
Mbl. og réttvísin.
Út áf hvassri grein í síðasta
blaði Tímans setur Mbl. upp hinn
mesta sakleysissvip og þykist á-
valt hafa viljað að sannleikurinn
kæmi í ljós í Hnífsdalsmálinu.
Staðreyndimar vitna gegn blað-
inu. Það hefir flutt svívirðilega
grein um rannsóknina, þar sem
freklega var reynt að draga taum
hinna granuðu Ihaldsmanna, en
ráðist að rannsóknardómaranum
með hrópi og spotti! Á fimtu-
daginn var flutti blaðið mynd af
óskammfeilnasta uppreistar-
seggnum í Bolungavík. Mun hann
hér eftir verða ein af þjóðhetjum
Ihaldsmanna.
Fréttarituh.
Fréttastofa Blaðamannafélags-
ins hefir sætt ákúrum fyrir
S fréttaburðinn um rannsóknina í
i Hnífsdalsmálinu. Fréttaritari
hennar á Isafirði er Sigurður
Kristjánsson ritstjóri Vestur-
lands. Fréttasendingar hans
þóttu svo bersýnilega hlutdræg-
ar og vitleysislegar, að ekki væri
við það unandi. — Til dæmis að
taka varð frásögn hans um hand-
töku tengdasonar hreppstjórans í
Hnífsdal ekki skilin annan veg
en þann, að maðurinn hefði ver-
ið dreginn allsnakinn úr rúminu
og fleygt á vörubifreið! Sann-
leikurinn var sá, að maðurinn var
fluttur í sjúkrarúmi, til þess að
með öllu væri girt fyrir að hann
yrði fyrir skaðlegu hnjaski. Ann-
ar fréttaburður Sigurðar í mál-
inu var af svipuðum toga spunn-
inn, strákslegur, ósannur og
hneykslanlegur. — Tíminn vill í
fullri vinsemd benda F. B. á, að
betur mætti takast um val frétta-
ritara, en að velja alla ritstjóra
Ihaldsblaðanna á Isafirði, Akur-
eyri og Seyðisfirði. Sú ráðstöfun
styðst við meiri en meðaltrú á
Ihaldssannsöglina. Enda þótt að
ritstjórar, sem standa fremst í
eldi baráttunnar, hafi að jafnaði
besta aðstöðu um fréttafróðleik,
standa þeir manna ferst að vígi
um hlutlausa frásögn. Þurfa þeir
að vera gæddir meira en meðal- i
smekkvísi og sannleiksást, ef ekki
á að fatast. En hlutdrægar og
villandi fréttir era verri en eng-
ar fréttir.
Þegnskapur.
Nýlega hefir verið unnið á
Norðurlandi mesta þegnskaparaf-
rek í sögu landsins. Á tiltölulega
litlu landsvæði hefir verið lagður
fram V4 milj. kr., til þess að
reisa heilsuhæli fyrir berklasjúka
mexm. Um eða yfir 200 þús. kr.
hafa safnast í Eyjafirði og á
Akureyri. Hefir þama verið
hrundið fram með snöggu átaki
stórfeldu umbótamáli, sem að
öðram kosti myndi hafa beðið
óleyst um tugi ára. Atburður
þessi bendir fram í tímann með
meira svip og valdi en nokkur
hliðstæður atburður. Hann er
sönnun þess, að þegnskapurinn
verður máttamiest lyftistöng
lands og þjóðar. Hundrað þúsund-
ir manna, dreifðar í stóra öræfa-
landi, þurfa lengi að bíða og taka
á sig miklar byrðar þegnskyldu-
gjalda, áður ríkissjóðurinn fær
leyst vandræði þeirra öll og brýn-
ustu þarfir. Þegnskaparmaðurinn
helgar fósturjörðinni margar
aukastundir, sem að öðrum kosti
týnast í lífi manna, og mörg átök,
sem aldrei myndi gerð nema í
þegnskaparvinnu. Hann tekur
höndum saman við hvern mann,
hvað sem annars ber á milli, til
þess að vinna að sameiginlegum
þrifnaðarmálum allra Islendinga.
I landi þegnskaparins verða allir
bræður. Fyrir því verða þar unn-
in stórvirki. Sérhvert hérað lands-
ins þarf að eiga stórt þegnskapar-
mál til að leysa og þjóðin öll að
lyfta á þann hátt hverju Grettis-
taki af öðru. — Hákon Finnsson
bóndi á Borgum í Homafirði hef-
ir grein sinni „Alþing á Þingvöll-
um“ hér í blaðinu stungið upp á
því að þessari helgustu stofnun
þjóðarinnar verði gefin vegleg
höll á Þingvöllum í afmælisgjöf
1930, og að málinu verði hrundið
fram með þegnskaparsamtökum.
Tillagan er athyglisverð og verð-
ur athuguð nánar hér í blaðinu
1 sambandi við umræður um há-
tíðahöldin 1930.
Þorbjörg og Ólafía.
Frú Ragnhildur Pétursdóttir í
Háteigi hefir beðið Tímann að
birta útdrátt úr skýrslu hennar,
um störf nefndarinnar, sem fyrir
tveimur árum ákvað að koma upp
minnisvarða yfir þær frændsyst-
ur Þorbjörgu Sveinsdóttur og
Ólafíu Jóhannsdóttur. Yar svo til
ætlast að minnisvarðinn yrði
kominn upp á aldarafmæli Þor-
bjargar, en það var á síðastl.
hausti — Fyrir framkvæmdunum
gengust form. Hins íslenska kven-
félags og Hvítabandsins. Vora
þær frændsystur stofnendur
þeirra félaga og era það elstu
kvenfélög Rvíkur. — Samkv.
áskorun streymdu þegar gjafir
inn til nefndarinnar víðsvegar að.
Ingibjörg Skaftadóttir frá Seyð-
isfirði mintist þeirra frændsystra
vel og hjartanlega á öðram lands-
fundi kvenna á Akureyri 1926 og
gekst um leið fyrir samskotum til
minnisvarðans. — Gjafir hafa
Morgunblaðíð
og
dönsku peningarnir
L
1 einni af fjölmörgum greinum
Morgunblaðsins, út af fjárstyrk
danskra Jafnaðarmanna til flokks-
bræðra þeirra hér á landi, farast
blaðinu (3. nóv. s. 1.) orð meðal
annars á þessa leið:
„Hvemlg lýst íslensku þjóöinni á
þessar „bræörahugsjónir" Alþýðu-
flokksins? Vill hún að ísland veröi
í framtíðinni sameign fslendinga og
Dana, þrátt fyrir hinn geysimikla aö-
stöðumun, er áður hefur lýst verið?
Hvað segja íslenskir bændur um
þessar kenningar? „Tíminn", sem
telur sig málgagn bænda, segir aö
vegna þess að „hugsjónin" sje fög-
ur, þá sé ekki rétt við henni að
amast. Eru bændur sammála þessu?
— Vilja þeir, að alt landið, meö öll-
um gögnum og gæðum, verði gert
aö sameign íslendinga og Dana?“
„Og þiö íslenskir bænduri Æfin-
lega lögðuð þið þyngsta lóðið á vog-
arskálina i sjálfstæðisbaráttunni.
Ætlið þið nú að fylgja þeim óþjóð-
lega flokki, sem Tímastjómin þiggnr
stuðning af og heldur hlífiskildi yflr?
Hvað er þá orðið um gamla víkinga-
blóðið, sem menn hafa álitið aö rynni
í æðum íslenskra bænda, ef þeir nú
gerast gólfþurkur þeirra manna, sem
ganga á mála hjá erlendum stjóm-
málaflokki?
Á ísland framvegis aö vera fyrir
íslendinga, eöa einskonar allragagn
fyrir — hvem sem vera vill?“
Ekki myndi Tíminn hafa hirt
um að blanda sér í þann hrá-
skinnsleik, sem staðið hefir milli
Mbl. og Alþbl. í þessu máli, ef
Mbl. hefði látið bændur og stjóm-
málaflokk þann, er þeir einkum
fylla, óáreittan í umræðunum. Af
fyrstu greinum blaðsins mátti
reyndar ætla, að höfuðerindi þess
ætti að verða 1 garð Framsóknar-
flokksins og stjómar hans. Sú
áætlun hefir að vísu raskast.
Sýnilega er það aðeins með hálf-
um huga að ritstjóramir sletta
tungu sinni í átt til Tímans. Samt
fara þeir með beina álygi um
afstöðu hans í umræddu þrætu-
máli. Verður hún ekki látin
óhrakin, fremur en önnur tilsletni
Mbl. Skírskotun blaðsins til hins
foma víkingablóðs er óneitanlega
talsvert kátlegt atvik og gefur
ástæðu til hugleiðinga um ætt-
emi Mbl., málstað þess og vinnu-
brögð.
II.
Fífldirfska má það kallast, er
Mbl. hefir nú sett upp þjóðrækis-
andlit og talar hvem daginn öðr-
um ver um danska peninga til
stjómmálastarfsemi hér á landi.
Fyrir þá, er taka sér nærri mann-
legan vesaldóm, er dæmið grát-
broslegt. Meira og minna hungr-
aðir ritþjónar eru píndir til að
affieita innræti sínu og blóta sín-
um eigin mat. Samkvæmt gamalli
þjóðtrú ættu þeir að verða hung-
urmorða fyrir orðbragðið. —
Gömul, söguleg atvik í sambandi
við heimilisófrið Mbl. hafa sann-
að, að blaðið er að hálfu leyti
danskt þý, sem rekur hér hags-
munaerindi danskra kaupmanna.
Ef blaðið reynir að mótmæla
þeim sögulegu staðreyndum,
verða atvikin rakin nánar. Hér
skulu athuguð lítið eitt hin stærri
rök um afstöðu blaðsins og vinnu-
brögð. | i
Það var ekki pólitísk kúgun,
sem lék Islendinga sárast á niður-
lægingaröldunum, heldur fjár-
hagsleg kúgun danskra einokun-
ar og selstöðukaupmanna. Misk-
unnarlaus féfletting þeirra, versl-
unaránauð og siðleysi í viðskift-
um átti meiri þátt í að koma
þjóðinni á kné í öllum efnum
heldur en drepsóttir allar, eldgos
og hverskyns óáran af náttúra-
völdum.
Um fimm tugir ára eru nú
liðnir, síðan Islendingar hófu
sjálfsbjargarsamtök í verslunar-
efnum og hrandu af sér oki og
svívirðingu danskrar viðskifta-
kúgunar. Sumir umsvifamestu
kaupsýslumenn í Danmörku líta
með sársauka yfir hrakfarasögu
danskrar verslunar hér á landi.
Þeir líta á landið eins og tapað-
an orustuvöll, þar sem fallið hafi
eitt vígi af öðru. Auknar og bætt-
ar siglingar Dana hér við land,
auk margvíslegrar viðleitni ann-
arar, eru alt tilraunir þeirra að
halda meginsamböndum í við-
skiftum Islendinga við aðrar
þjóðir. Innlent fordæmi í verslun
og siglingum hefir reyndar knúð
Dani til siðmennilegra hátta í
skiftum við íslendinga. Eigi að
síður eru danskir kaupmenn and-
legir og fjármunalegir arftakar
þeirrar stéttar, sem á sínum tíma
kreisti blóð undan nöglum Islend-
inga. Jafnvel eru sumir þeirra
um afstöðu til íslenskrar sjálfs-
bjargarviðleitni og þjóðréttinda
ekkert annað en andlegar eftir-
legukindur frá öndverðri nítjándu
öld.
Mbl. er málgagn kaupmanna-
stéttarinnar, einkum danskra og
íslenskra stórkaupmanna og
danskra selstöðukaupmanna hér á
landi. Það rekur hagsmunaerindi
erlendrar ásælni gegn landsmönn-
um sjálfum. Formaður útgáfufé-
lagsins, sem kunni ekki nema
graut í íslensku, gerði Þorsteini
Gíslasyni ritstjóra vistina óþol-
andi á skrifstofum blaðsins. Þá
voru ritstjórar valdir eftir sömu
reglum og valdir era púlshestar.
Þröngsýnt sérhagsmunamálgagn,
sem beita átti til niðurrifs í sam-
vinnu og skipulagsmálum, gat
ekki notað mann eins og Þorstein
Gíslason eða yfirleitt menn með
frjóa hugsun og skapandi sálar-
krafta. Hæfileikamir þurftu að
vera í samræmi við þau neikvæðu
skemdaverk, sem vinna átti, eftir
fyrirsögn hins danska yfimianns.
Starfsaðferðin er sú hin eld-
gamla: „Deildu og drotnaðu“.
Blaðið hefir haldið uppi þrotlaus-
um rógi um forystumenn í ís-
lenskum samvinnumálum, tor-
trygt verslunarstofnanir bænda,
ofsótt steinolíuverslun íslenska
ríkisins, en gert bandalag við sér-
hverjar, erlendar fjáraflaklær,
sem hafa seilst hingað eftir hags-
muna aðstöðu. Alt era þetta glögg
kennimörk ætternis, innrætis og
ætlunarverks. Islendingar þurfa
ekki að óttast stjómarfarslegt of-
beldi af hendi Dana. En þegar er-
lend fjármunaásælni hefir lagt
innlendar sjálfsbjargarstofnanir í
rústir, þá er skamt til fulls
ófamaðar í öllum efnum. Fjár-
munalegri áþján fylgir niður-
brot þjóðfrelsis og þjóðréttinda
Islendinga.
Þegar Olafur konungur Har-
aldsson sendi hingað erindreka,
til þess að biðja íslendinga um
Grímsey, lét hann fylgja blíðmæli
og fögur heit. Þannig hefir er-
lend ásælni jafnan varpað yfir sig
sauðargæru sakleysisins. Nú þyk-
ist málgagn erlendrar ásælni hér
á landi bera sérstaklega fyrir
brjósti þjóðarsjálfstæði Islend-
inga! Þetta hálfdanska ræksni
setur upp þjóðræknisandlit og
talar bersýnileg falsmæli upp í
opið geðið á landsmönnum. Það
er að bíta höfuðið af allri skömm.
Það er eins og þjófur fari að
prédika ráðvendni. Slíkt ofur-
magn heimsku og óskamfeilni er
áður óþekt, jafnvel í sögu Morg-
unblaðsins.
m.
Samkvæmt tilvitnun hér að