Tíminn - 03.12.1927, Blaðsíða 2

198
TlMINN
Dylgjur Morgunbl. um það, að
farið hafi verið á bak við héraðs-
búa, við byggingu hússins, eru
að engu hafandi, nema ef átt er
við það, að ekki hafi verið hlaup- |
ið með fundargerðir og bækur
félagsins, til manna, sem stóðu
utan við félagsskapinn og unnu
það eitt að því að gera slátrun í
Vík mögulega, að níða og spilla
fyrir félaginu, eftir því sem í
þeirra valdi stóð og baknaga þá i
menn, sem stóðu að húsbygging- J
unni og hrundu einu af velferð- |
armálum héraðsins í framkvæmd. ;
Morgunblaðinu verður tíðrætt ;
um „Bás“-veginn svonefnda og 1
finst K. S. hafa hlunnfært hér-
aðsbúa, með því að verja ekki
sláturfjárgjaldinu fyrir árið 1924
til vegagerðarinnar, eða að öðr-
um kosti endurgreiða almenningi
gjaldið.
Rétt er því að athuga hvað að- ;
alfundur K. S. hefir samþykt
þessu viðvíkjandi. Á aðalfundi
félagsins 9. maí 1924 er samþykt
„Samþykt að slátrun fari fram
með sama fyrirkomulagi og síð-
astliðið haust og með þvi skil-
yrði, að fjáreigendur greiði 50
aura fyrir hverja kind, er gangi
til Básvegarins, ef hann verður ,
gerður á þessu ári, annars til
viðhalds Sláturhússins, skatta og
gjalda og verðlækkunar á því“.*) ;
Ekki var það kaupfélagsins
sök, að ekkert gat orðið úr vega-
gerðinni og öðrum hafnarbótum
í Vík, og því bar stjóm félags- i
ins að verja sláturfjárgjaldinu til |
viðhalds og verðlækkunar á hús- '
inu, sem líka gert var.
Þegar litið er á það, að skrif
Morgunbl. og „Skaftfellings“ um
þetta mál, eru ýmist ósannar full-
yrðingar eða einungis hálfsögð
saga, býst eg við, að fleirum en
mér fari svo að þeir eigi bágt
með að trúa því, að það sé um-
hyggja fyrir almenningi og vel-
vild til félaganna, og eins og
Morgunbl. kemst að orði, til að
ráða bót á ýmislegu í fari þeirra
(félaganna) í seinni tíð, sem hef-
ir þótt óheppilegt og jafnvel
skaðlegt“, sem stjóraar pennum
þessara tvímenninga.
Svafar Guðmundsson.
----o-----
*) Orðrétt samkv. aöalfundargerö
K. S.
vikið frá embætti
Dómsmálaráðuneytið hefir með
bréfi dags. 28. f. m. vikið Einari
M. Jónassyni sýslumanni Barð-
strendinga frá embætti um
stundarsakir vegna vanrækslu í
embættisfærslu. Jafnframt hefir
ráðuneytið sett Berg Jónsson áð-
ur fulltrúa hjá lögreglustjóran-
um í Reykjavík, til þess að
gegna embættinu. Fór hann þegar
vestur til Patreksfjarðar, til þess
að taka við embættinu.
En er hinn setti sýslumaður
kom vestur og lagði fram bréf
stjómarráðsins gerðust þau ný-
stárlegu tíðindi, að hinn afsetti
sýslumaður setti rétt og feldi úr-
skurð um þessar gerðir stjórnar-
innar. -Var niðurstaða úrskurðar-
ins sú, að sér bæri ekki að víkja
úr embættinu. Af forsendunum
mátti meðal annars ráða, að H.
H. konungurinn hefði stórmóðg-
að konungsvaldið og brotið
stjórnarskrána með því að skipa
Jónas Jónsson dóms- og kenslu-
málaráðherra! Þá taldi hann og
yfirlýsingu stjómarráðsins um
embættisvanrækslu hans „einsk-
isverða“, þar sem hann hefði
ekki fengið neinar ávítur (hjá
íhaldsstjóminni) fyrir embættis-
færsluna. — Mátti segja að ekki
hallaðist á um vitið og gætnina
hjá þessum fyrverandi em-
bættismanni og mun þessi fram-
koma vera einsdæmi.
Jafnskjótt og þessar fréttir
bárust, brá stjórnarráðið við og
sendi Hermann Jónasson bæjar-
fógetafulltrúa vestur, til þess að
framkvæma með fógetavaldi
fyrirmæli ráðuneytisins. Mun
stjómarráðið hafa talið rétt, að
hinn setti sýslumaður yrði leyst-
ur frá því að beita ofbeldi við
væntanlegan aðila þeirra mála-
ferla, er kynnu að ríst þar við
embættið út af þessari óvenju-
legu framkomu hins afsetta
sýslumanns.
óðinn kom til Patreksfjarðar
laust fyrir hádegi í gær og fram-
kvæmdi Hermann Jónasson fó-
getagerðina, þar sem hinn afsetti
sýslumaður vildi ekki laust láta
embættið af fúsum vilja. Er þó
ekki annars getið en að fram-
koma hans hafi verið sæmileg. Er
þar með lokið þessari Ihaldsupp-
reist.
jllOð ' Á víðavangí.
! Erlendu símfregnirnar
| til F. B. hafa síðustu viku ver-
: ið jafnvel enn lítilsverðari en oft-
] ast áður. Mun mega segja að
l þeim manni, er starfar erlendis
fyrir Fréttastofuna gæti betur
; tekist val fréttanna. I fljótu
! bragði sagt eru fréttimar um of
! einskorðaðar við stjómmáladeil-
; ur þjóðanna, „ófriðarblikur", við-
sjár og þessháttar úrslitalaust og
þýðingarlítið þjark. Tökum til
I dæmis Carol Rúmeníuprins. Mjög
miklu af dýrum skeytum hefir
verið eytt til þess að greina frá
öllum stimpingum, viðsjám og
getgátum út af hugsanlegum til-
! raunum hans að brjótast til
| valda. Hver flugufregnin og get-
gátan um að við heimför hans
j væri búist, að hann hefði í
| hyggju, að fara heim og að jafn-
vel væri búist við að hann væri
á leiðinni, hefir rekið aðra. —
En aldrei fer Carol heim og aldrei
gerist neitt markvert. Mætti
reyndar segja að nægilegt væri
að skýra frá heimför Carols, þeg-
ar hún kæmi á daginn og yrði
það þó ef til vill lítt frásagnar-
vert. Aftur á móti er sjaldan
greint frá andlegum hreyfingum,
andlegum stórmennum, vísinda-
afrekum o. þ. h. Væri æskilegt ef
F. B. tæki þessa hlið á starfsemi
1 sinni til nánari athugunar.
!
| Ríkislögregla.
Dæmalaus úrskurður fyrver-
andi sýslumanns Barðstrendinga
birtist í Mbl. í fyrradag athuga-
semdalaus og gleiðletraður. En í
; gær sá blaðið sér ekki fært ann-
i að en að taka málamyndaraf-
! stöðu gegn uppreistartilraunum
j Ihaldsmanna. Þykir því réttarör-
I yggið í landinu næsta ótrygt og
■ sé nú bert hversu þeir menn
; hafi verið framsýnir, sem báru
; fram frumv. um ríkislögreglu á
i þingi 1925. Em rök þessi skop-
j leg og Ihaldinu enginn greiði.
j Eða hvað átti sú stjóm að gera
, með ríkislögreglu, sem lét alt
draslast eftirlitslaust ? Og hvers-
vegna er framsýni Jóns Magnús-
sonar nú fyrst að koma á
daginn? Vegna þess, að skjól-
veggur óreiðumanna og stjóm-
: leysingjanna í landinu er fall-
inn! Ihaldsstjómin þurfti ekki
ríkislögreglu til þess að taka
Einar M. Jónasson úr embætti
eða knýja fram rannsókn í
kosningasvikamálinu í Hnífsdal.
Aðstandendur slíkra hluta sátu
sólskinsmegin í ríki íhaldsins,
enda vissu allir að svonefnd rík-
islögregla átti að verða einskon-
ar hirtingartæki handa togaraeig-
endum á verkamenn. Spár Mbl.
um nauðsyn ríkislögreglu til
þess að halda Ihaldsmönnum til
réttra laga, munu ekki reynast
réttar. Því fer betur, að hvar-
vetna mun vera kostur liðsauka,
ef einarðlega er eftir leitað, til
þess að halda uppi lögum í land-
inu, einnig 1 hópi Ihaldsmanna.
Réttlætismeðvitund þjóðarinnar
snýst til vamar gegn yfirtroðsl-
um og agaleysi. Er og sú réttar-
vemd ein fullörugg og fyllilega
samboðin siðaðri þjóð.
Ritstjóri Vesturlands
lætur dólgslega í blaði sínu 12.
nóv. síðastl. Þykist hann búa
yfir ■ hirtingarráðum til handa
þeim, sem gerist svo djarfir að
andmæla fréttaritunarháttum
hans. 1 Hnífsdalsmálinu þykist
hann hafa aðeins skýrt „blátt á-
fram frá staðreyndum". Eftir að
hann lætur svo um mælt, heldur
hann áfram skýrslu sinni um
gang málsins. Byrjar hann þá á
því, að endurtaka fyrra spott um
rannsóknardómarann. Síðan skýr-
ir hann frá ferð hans í Jökul-
fjörðu og segir: „Var sú ferð
ætluð til þess að véfengja fram-
burð vitna þar“. Með öðrum orð-
um: Rannsóknardómarinn var
ráðinn í, að komast að fyrirfram
ákveðinni niðurstöðu! Þá kemur
þetta: „Náttúran lét sér ekki
skiljast, hvert ofurmenni þama
var á ferð“. Þá talar ritstj. um
, ,yfirheyrsluæði" rannsóknardóm-
arans, „fárskap“ hans og þar
fram eftir götunum. Þannig er
skýrslan öll stráksleg og villandi.
Svo gerist þessi maður svo djarf-
ur, að þykjast skýra „blátt áfram
frá staðreyndum". Er bert af
þessu, að hann veit ekki, hvem-
ig hlutlaus frásögn á að vera. —
Munu nú, því betur, vera horfur
á, að blöðum landsins verði ekki
framvegis misboðið með frétta-
ritun ritstj. Vesturlands.
Landhelgisgæslan.
Mbl. þykist vilja víta það er
varðskipin flytja fulltrúa lög-
gæsluvaldsins í brýnum nauð-
synjaerindum milli hafna og tel-
ur stjómina misnota skipin. Vill
Mbl. skýra frá áliti sínu á þeirri
ráðstöfun Magnúsar Guðmunds-
sonar fyrv. dómsmálaráðherra I-
haldsins, er hann bauð manni ein-
um far með sér á varðskipi norð-
ur í land í kosningaerindum?
Nafnbreyting thaldsins?
Mælt er, að á bæ íhaldsins séu
um þessar mundir miklar heim-
ilisáhyggjur út af nafni flokks-
ins. Uggir marga íhaldsmenn,
að flokkurinn vinni aldrei fram-
ar sigur undir réttu nafni. Líta
þeir til hins sigursæla árs 1923,
er flokkurinn gat brugðið sér í
allra kvikinda líki og þykir hafa
gefist lakar opinská og drengileg
viðurkenning á innrætinu. Era
nú uppi margar tillögur um fals-
heiti á flokkinn. Verður þeim
tillögum gefinn gaumur hér í
blaðinu.
----o----
Fréttl.F.
1. desember. Að tilhlutun Stúd-
eutaráðs Háskólans var fullveldisins
hátiðlega minst að vanda. Kl. 12®/<
gengu stúdentar fylktu liði til Hé-
skólans. Kl. iy2 flutti Jakob Möller
skörulega ræðu af svölum Alþingis-
hússins en lúðrasveitin spilaði. Kl.
3y2 hófst skemtun í Gamla Bíó. Fóru
þar fram ræðuhöld, upplestur, söng-
ur og hljóðfærasláttur. Fór þessi
fullveldisminning hið besta fram.
Dr. Helgi Tómasson. Hann varði
doktorsritgerð sína fyrir Háskólanum
í Kaupmannahöfn þann 24. f. m. aö
viðstöddum mörgum sérfræðingum
og fulltrúum Háskólans. Höfðu þeir
og svo blöð Dana lokið einróma og
fágætu lofsorði á doktorsritgerð og
vísindamensku H. T. Lætur eitt blað-
ið þess getið, að ástæða só til að
óska íslandi til hamingju með þenn-
an ötula vísindamann, sem ætli að
helga því lærdóm sinn og starís-
krafta.
Ferðafélag íslanda var stofnaö í
Kaupþingssalnum á sunnudaginn var
og urðu stofnendur 60. Félagið á að
verða alment félag þeirra manna,
sem hafa áhuga á skemtiferöum,
hvort heldur er á sjó eða landi,
hvort heldur innlendra eða erlendra
manna. það á ekki að verða at-
vinnufyrirtæki heldur áhugafélag sem
greiði fyrir ferðalögum og þeim um-
bótum, sem nauðsynlegar megi telj-
ast til þess að gera mönnum ferða-
lögin ánægjulegri.
og íhaldsblöðin.
Ihaldsblöðin hafa nú tekið til
meðferðar afstöðu sína til sjóð-
þurðarinnar miklu í Brunabóta-
félaginu. Með þögn hafa þau
orðið að játa sekt manna sinna.
Þegar fyrsti íhaldsforstjórinn,
Guðm. ólafsson lögmaður, skilur
við, var sjóðþurðin orðin 5000
kr. Sami gjaldkerinn, Þorkell
Blandon, heldur áfram. Málið
ekki rannsakað. íhaldsblöðin
verða ennfremur að játa með
þögn, að í tíð næsta íhaldsfor-
forstjóra, Gunnars Egilsonar,
vex sjóðþurðin um 35 þús. Upp
kemst á þeim tíma að annar af
trúnaðarmönnum forstjórans hef-
ir stungið á sig innihaldi 20—30
peningabréfa til Branabótafé-
lagsins. Málið er heldur ekki
rannsakað. Þriðji íhaldsforstjór-
inn, Árni frá Múla, tekur við.
Samkvæmt yfirstandandi rann-
sókn virðist sannast, að í hans
tíð tapast 30 þús. kr. í viðbót.
Með þögn hafa íhaldsblöðin orð-
ið að játa, að gjaldkerinn sem
þessir þrír forstjórar hafa haft
sem aðalmann félagsins öll þessi
ár, gefur enga aðra skýringu á
óláni sínu en að hann muni hafa
tapað peningum þessum þegar
hann var viti sínu fjær sökum
ölæðis. thaldsblöðin reyna «kkl
að véfengja þessa skýringu gjald-
kerans. En hún sýnir hve lágar
kröfur trúnaðarmenn íhaldsins
gera til manna, sem geyma fé
landssjóðs. Þrír forstjórar við
landsstofnun hafa talið viðunandi
að hafa gjaldkera við Brana-
bótafélagið, sem var svo hneigð-
ur til vínnautnar, að samherj-
um hans finst ekki ólíkleg sú
tilgáta, að hann hafi týnt þessu
mikla fé, þegar hann var drukk-
inn. Rannsóknin hefir leitt fleira
í ljós. Núverandi forstjóri, Árni
Jónsson, hefir gefið þá skýringu
á eftirlitsleysi sínu með Bland-
on, að hann, forstjórinn, hafi
haft svo mörgu öðra aö sixma en
Brunabótafélaginu. Þetta bregð-
ljósi yfir hvað íhaldsflokkurinn
hefir ætlað forstjóranum. Hann
á að heita yfirmaður þessarar
landsstofnunar. Honum era borg-
uð fyrir það full embættislaun.
En hann telur sig hafa haft
annir annarstaðar, sem tefja
hann frá að líta eftir í félaginu,
og þess vegna tapar það tugum
þúsunda. Landið missir á 2 ár-
um 30 þúsund kr. En á meðan
virðist aðalverk forstjórans hafa
verið markaðsleitir hans erlend-
is, stuðningur íhaldsstjómar á
þingi, og skrif hans í blöð
flokksins. Nú kvað íhaldsflokk-
urinn ætla að leggja ritstjóm
eins flokksblaðsins á herðar for-
stjórans, ofan á hin vanræktu
skyldustörf hans við Branabóta-
félagið.
öll afstaða íhaldsmanna til
Brunabótafélagsins er þess eðlis,
að þögninni myndi best hæfa. En
ofan á alt sem trúnaðarmenn
flokksins hafa misgert í sam-
bandi við Brunabótafélagið, á nú
að bæta árásum á núverandi
stjóm fyrir að gera stefnubreyt-
ingu í fálinu.
Starfsmaður við Brunabótafé-
lagið, Sigurjón Jóhannsson, upp-
götvaði sjóðþurðina í vor. Magn-
ús Guðm. var þá bæði dóms- og
atvinnumálaráðherra. Brotið
heyrði fjármálalega undir at-
vinnumáladeildina en réttarfars-
lega undir dómsmáladeildina.
Ekkert var eðlilegra en að Ámi
Jónsson hefði sent báðum deild-
um skýrslu um málið, annari um
peningatapið. Hinni um hvort
líkur væru um fölsun og þá brot
ó. hegningarlögunum. En hvorki
Á. J. eða M. G. virðast hafa lit-
ið á glæpahlið málsins, því að
ekki var einn stafur um málið,
hvað þá meira, í dómsmáladeild-
inni, þegar M. G. fór þaðan. Rétt
er að geta þess, að málfærslu-
maður Blandons viðurkendi hins-
vegar við mig hvað eftir annað,
að dómsmálaskrifstofunni kæmi
málið meir en lítið við.
Magnús Guðmundsson og Árni
Jónsson hafa þess vegna verið að
velta vöngum yfir sjóðþurðinni
kringum þrjá mánuði, án þess að
aðhafast nokkuð. Þeir kæra ekki
gjaldkerann fyrir sjóðþurðina.
Þeir láta hann heldur ekki borga
eða gera nokkur skil. Þeir virð-
ast hafa verið gersamlega ráð-
viltir. Framan af tímanum hafa
þeir máske búist við að íhaldið
gæti haldið Brunabótafélaginu í
sömu skorðum næsta kjörtímabil.
En eftir að kosningamar voru
um garð gengnar mátti íhaldið
búast við að vemd sú, er það
áður hafði veitt félaginu, hlyti
eitthvað að breytast. Samt gerist
ekkert í máhnu fyr en um það
bil, sem M. G. var að fara úr
stjómarráðinu; þá mælir hann
svo fyrir við Árna, að ef sjóð-
þurðin verði ekki borguð innan
þriggja daga, þá skuli gjaldker-
inn kærður. Þrír dagamir líða.
Sjóðþurðin er ekki borguð.
Gjaldkerinn er ekki kærður. Ámi
Jónsson heldur enn að sér hönd-
um.
Eftir stjórnarskiftin gerir Á.
J. heldur enga grein fyrir fölsun-
arhlið málsins til dómsmála-
stjómarinnar. En í stað þess
koma vinir og nauðleitarmenn
gjaldkerans til atvinnumálaráðu-
neytisins og telja sig vilja bæta
fyrir brot hans.
Nú var um tvær hliðar málsins
að ræða. Annarsvegar hafði verið
sóað burtu af landsfé 70 þús. kr,
Það hlaut að vera nýrri stjóm
athugunarmál, hvort hægt væri
að bæta úr þessu fjársukki fyrir-
rennaranna. Nýja stjómin var
öldungis ókunnug málavöxtum.
íhaldsmenn höfðu vendilega
breitt huliðshjúp þagnarinnar
yfir tildrög og eðli sjóðþurðar-
innar.
Hegningarlögin mæla svo fyrir
að falla megi frá ákæru fyrir sjóð-
þurð, ef fjártjónið er bætt innan
þriggja daga, og ekki sé um föls-
un að ræða.
Magnús Guðmundsson og Árni
frá Múla höfðu látið málið óút-
kljáð í þrjá mánuði og þrjá daga.
Sá langi umhugsunarfrestur var
fullkomið lagabrot hjá báðum
aðilum, sem vissu frá því í vor
hvað um var að vera. En nú láta
íhaldsblöðin eins og núverandi
stjórn hefði rannsóknarlaust átt
að ljúka málinu af fyrir sitt
leyti á fáum dögum.
Núverandi stjóm athugaði báð-
ar hliðar málsins jöfnum hönd-
um. I annan stað var aðstand-
endum gjaldkerans leyft að bera
fram tilboð sín um endurborgun
og tók það talsverðan tíma.
Samhliða þessu var rannsakað
' af mönnum, sem kunnugir vora
j málavöxtum, og landsstjórnin
gat treyst á, réttarfarshlið máls-
ins. Niðurstaðan á þeirri rann-
| sókn liggur skriflega fyrir í
stjórnarráðinu og er á þá leið, að
sjóðþurðin sé þannig til komin
j og dulin frá ári til árs, að sú
! aðferð sé brot á anda og efni
hegningarlaganna.
Sakamálsrannsókn var þannig
óhjákvæmileg. Eftir að þessi
niðurstaða var fengin gat stjóm-
! arráðið ekki tekið við endurborg-
un þótt boðin hefði verið 1 reiðu