Tíminn - 10.12.1927, Blaðsíða 3

TÍMINN
30*
inn starfi fyrir, Framsóknar-
flokkinn, því hann sé flokkur
grímuklæddra sósíalista. Bændur
þurfi að forða sér í tíma inn í
fangið á broddborgurum Reykja-
víkur, sem hafa verið svo lítil-
látir að þiggja upp undir tvo
tugi miljóna króna af fé þjóðar-
innar að gjöf! Þar eiga bændur
að finna hið rétta hjartalag, ráð-
snilli og umhyggju*). Vel er nú
boðið! Mbl. flytur þessa dagana í
1001 sinn kenningamar um að
foringjar bænda sitji á svikráð-
um við þá, að þeir séu grímu-
klæddir sósíalistar, að samvinnu-
félögin séu gerð eftir rússneskri
fyrirmynd, að þau hafi verið
dregin inn í flokkapólitíkina, að
skuldir bænda séu mesti þjóðar-
háskinn, að samvinnublöðin, sem
voru stofnuð 1917 og 1918, hafi
komið til leiðar samábyrgðinni,
sem er jafngömul samvinnufé-
lögunum, eða síðan 1882 og fleiri
jafnskynsamlegar staðhæfingar.
Blaðið á enga hugsjón aðra en að
fá sundrað samtökum bænda, svo
kaupmannalýður landsins fái elt
þá uppi eins og sauði til rúnings
og rekið þá í Ihaldsréttina! Þess-
vegna 'eru talfæri íhaldsritstjór-
anna fyrir löngu hlaupin í baklás
við að endurtaka sömu vísvitandi
falskenningamar og hendumar
kreptar í krampatökum við að
pára ofan í sömu stafina ár eftir
ár. — Verður torskilin sú ómildi
örlaganna er menn, þótt vesælir
séu, dæmast í slíkan andlegan
þrældóm.
Sameining síma og pósts.
I nýútkomnu Símablaði er mik- ;
ið ritað um sameiningu síma og
pósts og lagst þunglega á móti.
Er þar komist meðal annars svo
að orði: „enda hafa þeir menn,
sem færastir mega teljast, til
þess að dæma um möguleika til
þess, þeir fyrv. landsímastjóri
0. Forberg og yfirpóstmeistari
báðir, eindregið talið að slík sam-
eining geti ekki átt sér stað“. —
Vitnar blaðið í ræðu Magnúsar
Guðmundssonar á Alþingi síðasta
*) „— þeir einir íslendingar eru
þeim geðfeldir, sem vilja standa eins
og spalcar kýr, meðan þœr eru mjólk-
aðar —“, sagði Jón Sigurðsson um
kaupmenn sinnar tiðar. (Sjá Ný fé-
lagsrit 1872, bls. 89).
þurfi allan hitann og raforkuna
(5 au. kwt.) verður það auka-
kostnaður sem er ca. 40 aurar pr.
100 kg. mysu eða 5600 kr. fyrir
alla mysuna, og sé það dregið frá
þessum 51875 kr. þá verður samt
eftir 46275 kr., en það svarar til
að 3,3 aurar fáist fyrir hvem
líter af mysu, móti einum og
hálfum eyri sem nefndin reiknar
með að fáist fyrir mysuna.
Annars má benda á í þessu
sambandi að það lítur út fyrir,
að meinleg prentvilla hafi slæðst
inn í nefndarálitið á bls. 50, þar
sem stendur, að mysan sé metin
eftir fóðurgildi og fóðureiningin
á 28 aura, en í rekstursáætlun-
inni er reiknað hvert kg. á 1,5
aura. Þetta sjá allir að er ósam-
ræmi, því að með verðlagi 1,5
aurar líter verður fóðureiningin
18 aura. En með verðlagi 28 aura
fóðureiningin verður líter: 28 :
12 — 2.33 aurar.
Hinni háttvirtu Flóaáveitunefnd
finst ekki vert að taka þessa leið
til athugunar, þó hún sýnilega
geti gefið tekjur, er því nær
greiða allan reksturskostnað bús-
ins.
Um áætlunina hér að framan
má taka fram, að allur kostnað-
ur er reiknaður með núgildandi
verðlagi, en aftur á móti er osta-
vei’ðið 60 aurar pr. kg. mjög var-
lega áætlað og ekki meira en
tæpur helmingur núgildandi
verðs.
Hve heppileg niðurstaða
nefndarinnar er um staðarvalið
getur verið álitamál. óneitanlega
fylgja Reykjum í ölfusi kostir
þessu til staðfestingar. En sá
heimildarmaður reynist ekki ó-
yggjandi fremur en stundum áð-
ur. Er það af póstmeistara að
segja, að hann mun hafa ritað
stjórnarráðinu bréf um málið
og verið þar sameiningunni mjög
velviljaður: — talið engin sérteg
vandkvæði á algerri sameiningu
síma og pósts og talið líklegt að
af því leiddi betri og ódýrari
rekstur fyxir báðar stofnanii’nar.
I
Varhugaverðar auglýsingar.
Dagblaðið Vísir hefir nýlega
gert að umtalsefni auglýsingar
þær, er við og við bii’tast í blöð-
unum, þar sem lítt eða ekki kunn
erlend félög bjóða vildarkjör gegn
pöntun og fyrii-framgreiðslu.
Bendir blaðið á, að slík viðskifti
séu mjög varhugaverð, séu oft
prettir í tafli og færir dæmi
þessu til sönnunar. Tíminn vill
taka eindregið í þennan streng
og hvetja almenning til varúðar í
þessu efni. Ritstj. Tímans hefir
hér fyrir sér stóra auglýsingu af j
þessu tæi, í einu íslensku blaði. :
Þar eru auglýstir þessir hlutir: |
Stofuklukka, útskorin, lindar-
penni, firðsjá (kíkir) og bifreið
(leikfang) — alt til samans fyrir ;
kr. 7.95. Allir þessir hlutir eru j
taldir vera fi’ábærir að gæðum. |
Liggur reyndar í augum uppi að j
hér er um hættulegt skrum að
ræða og að þeir, er blekkjast
láta, muni verða illa sviknir.
Jafnfi’amt því, að vai’a almenn-
ing alvarlega við brögðum er-
lendra svikara, vill Tíminn benda
á, að blöðin ættu ekki að láta
sér sæma, að flytja jafnaugljóst
skrum og blekkingai’, sem hér
er um að ræða og gerast þannig
fai-vegur fyrir iðju erlendra fjár-
prettamanna.
Frá íitlðudum.
Prestsvigsla. Sunnudaginn 27. nóv.
síðastl. vígði biskupinn dr. Jón
Helgason Sigurð Z. Gíslason til
prests að Staðarhólsprestakalli í
Dalasýslu. Var séra Sigurður skip-
aður þar prestur 23. f. m. frá 1. des.
1927 að telja. Fór hann ásamt frú
sinni og barni með Brúarfossi í gær-
kvöld til þess að taka við embætti
sínu og mun sitja i Tjaldanesi til
næsta vors.
til að reisa þar búið, og fleiri en
nefndin tekur til greina í áliti
sínu. Fyrir utan jarðhitann er
þar nægilegt vatnsafl til rekst-
ursins og hægara vatnsból en
við ölfusá, og það er fyrsta skil-
yrðið fyrir framleiðslu fyrsta
flokks mjólkurafurða. Auk þess
rhyndi að búinu flytjast mjólk
frá alt að 600 kúm (ölfus,
Grímsnes og Grafningur) fleira
en að Flóabúinu, og það má taka
til greina að því stærra sem búið
er, því ódýrari er framleiðslan.
I áætluninni um vélar og á-
höld til búsins má meðal annars
reka augun í:
1. Að ostakerin eru ekki það
stór, að þau taki dagsmjólkina til
ystingar og getur slíkt ekki átt
sér stað.
2. Sjálfsagt er að hafa geril-
sneyðarann fyrir mjólk tímager-
ilsneyðir (Langtidspasteur).
3. Undir vélar og áhöld má
einnig gei’a ráð fyrir að töluverð-
ur kostnaður fari til skrifstofu-
áhalda og verkfæra, bæði við
stofnun búsins og seinna sem ár-
legur kostnaður.
Við rekstursáætlunina gæti
verið margt að athuga, en það
verður þó ekki gert hér. Það er
aðeins hægt að benda á að tölur
nefndarinnar eru víða eigi sem
varlegastar og getur hún ekki
tekið ábyrgð á, að þær séu var-
legi’i en tölur Diederiksens, sem
hún er að dylgja um að séu óvar-
legar.
Þess má einnig geta, að í
í’ekstursáætluninni er ekki bent á
allar þær Leiðir, sem búið getur
Afvopnunarfundurinn í Genf
dregur að sér nokkra athygli
manna um þessar mundir. Full-
trúi Rússa, Litvinov, ber fram
tillögu um fullkomna, almenna
afvopnun innan fjögurra ára. Eru
nndirtektirnar heldur daufar. j
Frjálslyndu blöðin í Englandi j
virðast líta svo á , að ástæðu- j
laust sé að ræða þau mál að '
sinni, því að eigi muni þeim ráð- ;
stöfunum geta orðið hrundið j
fram á skömmum tíma. Sam- j
kvæmt því ætti að vera óþarft, !
að ræða þá hluti, sem þurfa mik- !
inn undii’búning! Héfir verið j
kosin svokölluð öryggisnefnd á !
afvopnunarfundinum til þess að i
rannsaka þessi mál. Síðustu !
fregnir herma, að horfur séu
slæmar í afvopnunannálunum og
sé fundum nefndarinnar frestað
fram í marsmánuð.
— Nýlega þreyttu í Buenos
Aires um heimsmeistaratignina í
skáktafli þeir Capablanca heims-
meistarinn frá Cuba og Rússinn
Aljechin. Fóru svo leikar að
Aljechin bar hærra hlut og hlaut
því heimsmeistaranafnbótina.
— Ágreiningurinn milli Pól-
lands og Lithauen er enn hinn
sami Virðist deilan einkum
standa um yfirráðin yfir Vilnu.
Vilja Lithauenmenn ekki viður-
kenna yfii’ráðai’étt Pólverja. Eru
uppi hótanir og kröfur frá hálfu
hvori’atveggja en ekki skríður til
skarar né horfir til samkomulags
enn sem komið er.
— Stórslysasamt hefir verið
á sjó undanfarið. Fyrir nokkrum
vikum síðan fórst stórskipið
„Mafalda“ við Brasilíustrendur
og druknuðu um hálft fjórða
hundrað manns. Ketilsprenging
orsakaði þetta hörmulega slys.
Var stjórn ill á skipinu og börð-
ust menn um að komast í bát-
ana. — Nýlega hafa, í stórviðri
á Kaspíahafinu, druknað um
620 fiskimenn. .
— Frá Kína berast hinar
mestu óaldarsögur og hryðju-
verka. Hafa nýlega verið myrt-
ir um hundrað manns í sjávar-
héi’uðunum nálægt Canton.
— Um leið og Parlamentið var
sett 7. nóv. síðastl. lýsti Baldwin
farið með framleiðsluvörumar.
Búið getur og á að byrja fram-
leiðslu á vörum sem hingað til
ekki eru þektar hér, en hafa víða
og geta án efa hér náð mikilli
útbreiðslu og orðið með í tölu
lífsnauðsynja.
Og mætti benda á ýmislegt við-
víkjandi reynslu Norðmanna í
þeim efnum en það verður þó
ekki gei’t að sinni.
Eg hefi í framanrituðu bent á
tvö mikilsverð atriði. Fyrst og
fremst viðvíkjandi mysunni, ef
hægt væri að gei’a úr henni verð-
mæt er greiddi allan reksturs-
kostnað búsins.
Því þó bændur fengju hana
senda heim til .sín, þá er það
bæði kostnaður og verður þeim
þó til lítilla búdrýginda. Þetta
eru því auknar tekjur sem vert
er að gefa gætur að.
I öðru lagi er staðarspursmál-
ið mikilsvert. Á Reykjum býðst
afl og hiti ókeypis þegar búið er
að beisla það, og ein af bestu
kúaræktarsveitum sunnanlands
liggur þar rétt í grendinni.
Mér virðist að nefndin hafi of
einblínt á Flóann, en fleiri sveitir
en Flóinn þurfa að fá mjólkurbú
og möguleika til að auka sína
framleiðslu.
Gunnar Árnason,
búfræðiskandidat.
stjómai’herra Breta yfir því, að
nefnd myndi verða skipuð til
þess að í’annsaka og gera tillög-
ur um breytingar á stjómarfyrir-
komulagi Indlands. Hafa kröfur
Indvei’ja um stjómarbót orðið sí-
felt háværri, og treystist enska
stjórnin ekki til að daufheyrast
lengur við þeim með öllu.
— Friðarverðlaun Nobels '
hlutu að þessu sinni Ferdinand :
Buisson frakkneskur maður og
Ludvig Quedde þýskur maður.
Þannig er nú komið málstað
Ixeimsfriðarins að verðlaun þessi
hljóta nú engir af þeim, er
fremstir standa í stjómmálum
heimsins.
— Á fjárlögum Bandaríkjanna
eru ætlaðar fjömtíu og átta milj- ;
ónir til þess að auka herskipa- |
flotann. Virðist það ekki benda á
að Bandaríkjamenn séu í friðar-
hug.
Útvega k a’u pcndur að alls
konar lýsistegundam og fiski-
mjöli. Kaupi sauðapylsur og
geitost. ::::::
ERIK H0YE
Skovveien 26, OSLO
Upplýs. og mcð.mæli. á afgr.
Fréttir
Hnifsdalsmállð. í n»sta tbl. Timans
birtist allítarleg yfirlitsskýrsla um
Hnífsdalsmálið ésamt 40 myndum
viðkomandi málinu.
Gestir i bænum. Meðal gesta í bæn-
um hafa verið þessir: Guðbrandur
Magnússon kaupstjóri í Hallgeirsey,
séra Jakob Lárusson í Holti, Benja-
mín Sigvaldason bóndi á Gilsbakka
í Öxarfirði.
Hjúskapur. þann 7. des. síðastl.
\oru gefin saman í hjónaband hér i
borginni frú Lilla Möller og Fr. le
Sage de Fontaney sendiherra.
Páll ísólfsson hélt 14. Orgelkonsert
sinn í Fríkirkjunni á fimtudags-
kvöldið. þórarinn Guðmundsson
fiðluleikari aðstoðaði. Mikið skorti á
uð sæti væru fullskipuð. Er reynd-
ar furðulegt, að í bæ með 22.000 í-
búum skuli vera svo fáir, er njóta
vilja unaðar jafn göfugrar tónsnilli,
sem kostur er á hjá þeim báðum,
Páli og þórarni.
„Dropar" heitir einskonar jólaút-
gáfa, sem frú Guðrún, ekkja þor-
steins Erlingssonar gefur út þessa
dagana. Erit það kvæði og sögur eft-
ir konur einar, prýðilega falleg bók
með litprentuðum myndum og kost-
ar 5 kr.
þúínabönunum sem stjómin keypti
frá Svíþjóð nýlega, hefir verið ráð
stafað á’ þennan hátt: Tvo þeirra
keypti Thor Jensen, einn keypti
Haraldur Guðmundsson frá Háeyri
en einn keypti félag manna á Ak-
ureyri.
Síldamámskeið. Runólíur Steíán«-
son hefir undanfarið staðið fyrir
námskeiðum, þar sem mörgu fólki,
einkum konum, hefir verið kend
matreiðsla síldar. Alls hafa verið til-
reiddir 16 réttir úr síld. Á þriðju-
dagskvöldið hafði Runólfur boð inni,
þar sem vom samankomnir tveir af
ráðherrunum, forstöðumenn Búnað-
arfélagsins og Fiskifélagsins, blaða-
menn o. fl. Auk margs annars hnoss-
gætis vom framreiddir þar 12 síld-
arréttir. Verða þeir ekki taldir hér
upp, enda skortir islensk heiti á
réttina. En síðar mun koma út
skýrsla um þessa þörfu starfsemi
Runólfs og þeirra sem með honum
vinna. Hafa námskeiðin verið styrkt
breði af Búnaðarfél. og Fiskifélaginu.
í gær og i dag hefir Runólfur fram-
reiðslusýningu á hinum tilbúnu
réttum í Veltusundi 1 uppi.
Barnabókasafnið. þorst M. Jónsson
bóksali á Akureyri hefir undanfarin
ár gefið út smábækur handa böm-
um. Eru það æfintýri með myndum
Nýlega eru komnar út þrjér til við
bótar. Eru það 5., 6. og 7. bók 1
flokks og heita „Sagan af borginni
fyrir austan tungl og sunnan sól“,
„Kisa kóngsdóttir" og „Stjörnuspek-
ingurinn".
Gullbrúðkaup áttu 15. okt siðastl.
Einar Hjaltason bóndi í Kerlingar-
dal í Mýrdal og kona hans Ingibjörg
Sigurðardóttir. þann dag höfðu þau
mikið boð og voru þar 150 manns
gestkomandi. Var gestum veitt af
hinni mestu rausn og prýði. —
Skutu ' veislugestir saman 900 kr.
fjárhæð er skyldi verða stofnfé sjóðs
og bæri nafn þeirra hjóna. Hlutverk
sjóðsins: Að verðlauna þá er skara
fram úr i jarörækt og sauðfjárrœkL
Voru margar ræður fluttar. Prestur-
inn, séra þorv. þorvarðsson, skírSi
þar tvö böm, er voru barna- og
barna-barna-bam brúðkaupshjónanna.
— þau Einar og Ingibjörg hafa ver-
ið hin mestu atorkuhjón í hvivetna.
Hann sjógarpur mikill, fjármaður á-
gætur og aflamaður til lands og
sjávar; hún umsýslukona mikil og
búkona, sem hefir haldið vel á efn-
um þeirra hjóna þrátt fyrir frábæra
gestrisni. Einar er nú kominn hétt
á sjötugsaldur og er þó enn í fullu
fjöri og eggjandi til stórræða. Ingi-
björg er ári eldri og ber hún nokk-
ur þreytumerki. þau hjón eiga þrjú
i'örn á lífi: Sigurbjörgu og Svan-
hildi húafreyjur í Vik og Harald
bónda í Kerlingardal. — Hafa þau
gullbrúðkaupshjónin getið sér mikl-
ar ástsældir meðal Mýrdælinga og
annara, sem hafa átt kost á að kynn-
ast þeim.
Sundhöll 1 Reykjavík. Áhuginn
fyrir að koma upp fullkominni sund-
höll í Beykjavík, er að verða mjög
almennur. Beitast íþróttamenn mjög
fyrir því máli við bæjarstjóm og
landsstjórn. Eru horfur á, að undin
tektir verði góðar á báðum stöðum
og að verkið hefjist á næsta ári. Er
ætlunin að sundhöllin verði komin
upp fyrir 1930.
KristnesJhæliS er nú tekið til starfa
og mun vera orðið fullskipað sjúkl-
íngum. Samkvæmt umsögn land-
læknis reynist hitunin ágætlega og
fram yfir vonir. Eru ofnamir að
jafnaði 70—80° heitir, en það er
langt fram yfir venjulegan hita mið
•töðvarofna. Er vatnið 50° heitt þeg-
ar það kemur út úr húsinu og er
þar mikil afgangsorka. Em nú uppi
tillögur um aö byggja sundþró fyrír
sveitina, en landlæknir leggur tU
::ö vatniO sé hagnýtt tíl vennigrúO-
urs og ræktunar á nýmeti
sjúklingum hælisins. Er það vitur-
leg tillaga. Landlæknir hefir enn-
fremur í viðtali við Morgunblaðið
bent á að hælið er enn í fjárþörf
vegna ýmissa hluta og hvatt þá sem
ciga ógreidd fjárloforð til hælisins að
láta ekki greiðslu þeirra dragast
lengur. Peningum veita viðtöku Kol-
beinn Árnason kaupm. og Magnús
Benjamínsson úrsmiður hér í bœn
um.
Umræöur um skólamál. Stúdenta-
félag Beykjavíkur gekst nýlega fyrir
umræðufundi um skólamál landsins.
Var kenslumálaráðherrann Jónas
Jónsson beðinn að vera málshefjandi
og varð hann fúslega við því. Tal-
aði hann um mentaskólamálin.
Rakti hann ástæður fyrir stofnun
Mentaskóla á Norðurlandí: Kröfur
Norðlendinga í því máli væru einn
liður í stöðugri viðleitni Norður
lands að halda uppi sjélfstæðri
- menningu alt frá því er Norðlending-
ar báðu um sérstakan biskupsstól.
Hefði barátta Amljóts Ólafssonar
fyrir stofnun Möðruvallaskóla og
barátta skólameistaranna Stefáns og
Sigurðar verið spunnin af sama toga.
Hinsvegar benti hann á þau öfl, er
horfa til yfirráða Reykjavíkur i
| mentaskólamálum og sýndi fram á,
| að samfara þeim tilraunum hefði
! ekki verið nægilegur skilningur á
þeim skilyrðum er fyrir hendi þyrftu
að vera. Hefði mentaskólinn verið
kreptur i þrengslum, leikvallarlaus
og lítt umhirtur. Auk þess hefðu á-
kvæðin um aldurstakmark inntek-
inna nemenda orðið þröskuldur á
vegi þeirra sveitapilta, sem ekki
geta sótt til náms fyr en undir
þroskaaldur. Hefði svo verið komið
að árið 1621 hefðu af 160 nemend-
um skólans 110 verið úr Reykjavík.
— Umræður urðu talsverðar og varð
þeim ekki lokið. Mun því verða boð-
að til framhaldsfundar.
-----«.----