Tíminn - 21.12.1927, Blaðsíða 3

TlMINN
211
Hákonar konungs gamla. Inn 1 þess-
ar me.ginsögur eru feldar 80 minni
sögur og flokkar af Noregskonung-
um, öðrum frægum mönnum í' Nor- i
egi og á íslandi og margvíslegur I
fróðleikur annar. — Flateyjarbók
hefir verið gefin ut eitt skifti aðeins,
á árunum 1860—68. Var það textaút-
gáfa, þ. e. handritið prentað orðrétt
og stafrétt. Er stafsetníngin mjög ó-
aðgengileg alþýðu enda er útgáfan
nú í sárfárra manna höndum. Nú
verður stafsetningu breytt til þess
horfs, sem gert hefir vsrið um Is-
lendingasögur og eru horfur á að
þaulvanasti íslendingur í þeirri
grein búi handritið undir prentun.
Bókin á að koma í þremur bindum,
hvert þeirra um 6—700 bls. á vönd-
uðum pappír og ,eitt bindi á ári.
ÁskriftarverS hvers bindis verður, í
góðri kápuheftingu 10 kr., í snotru
léreftsbandi 14 kr.; í vönduðu
skinnbandi 17 kr. En tilsvarandi bók-
hlöðuverð verður 15, 20 og 25. Á
móti áskriftum taka meðal annara
Jónas Sveinsson bóksali Akureyri,
Oddur Bjömsson prentmeistari Akur-
eyri og ritstjóri Tímans.
Dánardægur. Nýlega eru látnir
Sigurður Ólafsson fyrverandi sýslu-
maður í Kaldaðarnesi, Sigurður Sig-
urðsson járnsmiður á Akureyri og
Hermann Sigurbjörnsson bóndi á
Varðgjá í Eyjafirði, Jensen-Bjerg
kaupmaður í Reykjavík.
Sund Erlings Pálssonar. í blaðinu
„Despatche" í Luseland Sask. í Kan-
ada 20. okt. síðastl. er komist svo
að orði, að sund yfir Ermarsund sé
leikur einn hjá afreki Erlings Páls-
sonar, er hann hafi synt tólf mílur
(sjómílur) í íshafinu í aðeins 1—2
gráða heitu vatni. Enn er sagt að
enginn hafi lagt trúnað á söguna um
sund Grettis, fyr en Erlingur lék það
eftir. Skolast oft á skemmri leið,
enda er mikið afrek Erlings ýkt hér
stórlega. Sundið var um 4 sjómílur
og sjórinn var um 11 gráða heitur.
Annars er í tveimur síðustu tbl. f-
þróttablaðsins nákvæmlega skýrt frá
sundafreki Erlings og fylgja myndir
þeirri frásögn.
Halldór Kr. Júlíusson sýslumaður,
sem hefir um skeið dvalið hér í
bænum, fór með Suðurlandi í gær-
morgun til Borgamess áleiðis heim
til sín.
íslensk listasýning. Nýlega var
efnt til sýningar á íslenskum mál-
verkum í Kaupmannahöfn. Voru þar
málverk eftir ýmsa helstu málara
landsins. Var sýningunni yfirleitt vel
tekið í dönskum blöðum og nokkur
málverk seldust.
Bjaml Ásgeirsson alþm., sem fór
utan til þess að rannsaka og undir-
búa löggjöf um innflutning tilbúins
áburðar á svipuðum grundvelli og
núverandi atvinnumálaráðherra hef-
ir haft á prjónum á undanfömum
þingum, er nýlega komixm heim úr
þeirri för. Eru góðar vonir nm 4-
rangur af för hans, og að takast
muni á nastunni að lækka þessa
nauðsynjavöru landbúnaðarins til
verulegra muna.
Öndvegistið hefir verið um land
alt það sem af er vetrar.. Norðan-
lands kom allmikill snjór í vetrar-
byrjun en hvarf bráðlega. Hefir síð-
an verið auð jörð um land alt og
fénaður gengið sjálfala. Sunnan-
lands var nokkuð úrfellasamt um
skeið. Siðustu daga hafa verið hrein-
viðri og væg frost
-----o----
Mínningarorð
Sigurrós Sigurðardóttir húsfreyja
frá Bræðrá í Sléttuhlíð í Skagafirði
andaðist í júlí síðastl. í Landakots
spítala í Rvík, eftir stutta legu.
Hún var fædd að Bræðrá á sum-
ardaginn fyrsta 1883. Hún var einka-
barn þeirra hjóna Jónínu Magnús-
dóttur og Sigurðar Guðmundssonar,
sem nú eru búsett i Reykjavík. —
Hún giftist eftirlifandi manni sínum
Eggert Kristjánssyni söðlasmið í
Rvík. Bjuggu þau fyrst á Sauðár-
króki, en fluttu til Reykjavíkur ár-
ið 1916. þau hjón eignuðust 3 börn,
eina dóttur og 2 syni. Fósturson
tóku þau 1916.
Sumarrós sáluga var fríð sýnum
og mörgum kostum búin. Hún var
góð eiginkona, móðir og húsmóðir
og hélt uppi rausn og myndarskap
á heimili þeirra hjóna. Hún var
fastlynd og skapstilt bæði í blíðu og
stríðu.
Dauðamein sitt tók Sigurrós 1
Danmerkurför, er hún fór með lam-
aðan son þeirra hjóna til lækninga.
Er þungur harmur kveðinn að œtt-
mennum hennar og auðn í heimili
síðan hún var kölluð brott frá íjöl
skyldu og starfi.
Gamall vinur.
-----O----
flokkurinn Guðaskifti. Er þar :
víða neytt hins foma skáldamáls |
af smekkvísi:
Yla úti-þiljur,
ólgar myrkra kólga,
glymur storma-glaumur,
glamar Þórs í hamri.
Garðarseyju girðir
glymsæll Ægir brimi.
Rennur hratt of ranní
rökkurskýja mökkur.
Þýð. höf. af skyrtusöng Hood’s
er all-ábótavant að formi. Kvæð-
in eftir Emst van der Recke
njóta sín betur í þýð. sem kvæði,
t. d. Vorkvæðið, sem er skemti-
legt, mest vegna hendinganna,
sem höf. hefir skreytt það með:
Blómasvæfill býður þýður
björtu vori unað sinn.
Skýin gefa skrúðann úða,
skarlats rauða kyrtilinn.
Sólarheitum svalar bala
sumarskúr um hlíð og dal.
Hávær hjala
Hulduböm í klettasal. —
Dómar um bækur Sigurjóns
Jónssonar hafa verið misjafnir,
enda bækuraar misjafnar að gæð-
um. Honum er létt um að rita og
yrkja, en smekkur hans er ekki
að því skapi viss. Hann er gædd-
ur skáldgáfu, en á bágt með að
stilla í hóf og fága. Hann er aft-
ur ekki gæddur því langlundar-
geði, sem gert hefir lélegri höf.
en hann betur þokkaða og aukið
þeim skáldfrægð af minni efnum.
Þorkell Jóhannesson.
----o----
Frá útlöndum.
Fyrir milligöngu þjóðbanda-
lagsins er loks endir bundinn á
hið langstæða þjark Póllands og
Litauen á þeim grundvelli að
síðamefnt ríki hafi yfirráð yfir
Vilnu. Hafa Litauenbúar aflýst
hemaðarástandi og Pólverjar lof-
að að skerða ekki sjálfstæði Lit-
auen.
— Samkvæmt símfregnum
ætla Bandaríkin að verja um þús-
und miljónum dollara til þess að
byggja tuttugu og sex beitiskip
og þrjátíu öxmur herskip á næstu
fimm áram.
— Hryllilegur atburður gerðist
í Quebecfylki í Kanada, er þar
bændaskólana sem einhliða bók-
námsskóla. Vorum það því síður
þegar skólunum var breytt.
Bændaefnin geta ekki aflað sér
nægilegrar verklegrar kunnáttu
heima hjá sér, og forystubændur
með nægilega kunnáttu og leikni
era enn of fáir til þess að allur
þorri bændaefna geti sótt verk-
lega mentun til þeirra. Búnaðar-
fræðsla vor ekur gönuskeið, og
þvi lengur sem ekið er þá leið,
þess seinna kemst bændastéttin á
þá ræktunarbraut sem hún hefir
bæði orku og vit til að rata, ef
henni er ekki vilt sýn með villu-
ljósum og yfirborðskunnáttu-
káki.
IH.
Aldarfjórðung hefir óeðlilegt
og meinvitlaust búnaðarfræðslu-
fyrirkomulag víxlkeyrt og gang-
lamað ræktunarframfarirnar. Það
yrði langt mál að rekja alla þætti
þeirrar óhamingju. Eg ætla að
rekja ofurlítinn stubb af einum
þættinum, þætti sem fáir virðast
veita eftirtekt og sjaldan er tek-
ið á.
Unglingar sem ekkert hafa
lært af nýungastörfum í jarð-
rækt og kunna yfirleitt ekki
jarðrækt, fara í bændaskóla. Þeir
dvelja þar 2 vetur, stunda ekk-
ert verklegt nám, og „útskrif-
ast“ verklega vankunnandi og ó-
sjálfbjarga. Sumir hinir efnileg-
ustu þeirra halda áfram „nám-
inu“. Þeir dvelja 3 ár í Búnað-
arháskólanum í Kaupmannahöfn
og útskrifast þaðan sem kandi-
datar með prýðisgóðum vitnis-
burði. Það er auðvelt að komast
í gegnum háskólajin þó verklega
brann bamahæli. Er ætlað að um
807 börn hafi farist.
— Tíðindum þykir það sæta í
heimi enskra stjómmála, að sam-
an virðist draga með Northcliffe-
blöðunum og Lloyd George.
Northcliffe-blöðunum er stjómað
af Rothermere lávarði, síðan
bróðir hans Northcliffe lést. Blöð-
in era talin eitthvert mesta blaða-
stórveldi í heimi. Hafa þau
undanfarið stutt Stanley Baldwin
stjómarherra Breta. En nú ný-
lega hefir dregið til sundur-
þykkis. Hefir Baldwin beðist yf-
irlýsingar blaðanna um hvort þau
myndu framvegis styðja stjóm-
arstefnu sína. Svar blaðanna var
ekki beint en þykir þó ótvírætt.
Þau hafa gefið Lundúnaborg
minnismerki um sigurinn við
Marne, og við það tækifæri völdu
þau skæðasta andstæðing stjórn-
arinnar Lloyd George til þess að
halda ræðu. Er talið að samdrætt-
inum valdi sameiginleg óánægja
með eyðslusemi Baldwins-stjóm-
arinnar og lítt friðsamlega stefnu
hennar gagnvart Þjóðverjum.
— Nýlega hefir orðið uppvíst
um að Rússar halda uppi njósn-
um á Norðurlöndum bæði í Sví-
þjóð og Finnlandi. — Segir
„Svenska Dagbladet“, að Stokk-
hólmur sé miðstöð njósnanna og
að embættismenn sendiherrans
rússneska stjómi þeim.
— Bændastjóm er mynduð í
Finnlandi og er Gunila forstjóri
formaður stjórnarinnar.
— Siglingar yfir Atlantshaf
hafa tekið stórkostlegum fram-
föram á síðustu áram. Fyrir 20
áram síðan hófu hin tröllauknu
skip Mauritania og Lusitania
ferðir yfir hafið og setti fyr-
nefnt skip met á þeirri leið. Síðan
hefir kepni um siglingahraða yf-
ir Atlantshafið alt af farið vax-
andi. Er mælt að Titanic hafi
verið knúð af því kappi er skipið
sigldi á borgarís og fórst. Nú
efna Bandaríkjamenn til smíðis
skipa, sem eiga að fara langt
fram úr því sem áður hefir lengst
verið komist í hraða. Hefir hrað-
asta ferð Mauritanía verið 5 sól-
arhringar 1 klst. og 49 mín. Hin
nýju skip eiga að fara þessa leið
á fjórum dögum. Eiga þau að
ganga 30—35 mílur á vöku eða
með tvöföldum til þreföldum
kunnáttan sé engin. Þeir eru
bændasynir, aldir upp í sveit við
sveitastörf og hafa gengið í
bændaskóla. Hvað þarf frekar
vitna við. Það er ekki von að
danskurinn skilji það, eða sé að
gera sér rellu út af því, að þessa
nemendur vantar tilfinnanlega
grundvöll undir nothæfa æðri
búnaðarmentun.
Að loknu háskólanámi hverfa
kandidatarnir heim til síns ó-
ræktaða ættarlands, oft án þess
að hafa stundað verklegt nám
erlendis. Þeir gerast leiðtogar
lýðsins, bændaskólakennarar og
ráðunautar o. s. frv. Þeir kunna
ekki hin einföldustu starfsatriði
sem bændum ríður ef til vill miklu
meira á að vita, og fá leiðbein-
ingar um, en margt af vísinda
fræðum háskólans. Aumingja
mennirnir, þeir eru ekki öfunds-
verðir þegar þeir eiga að fara að
leiðbeina bændum, t. d. röskum
búfræðingum, sem að loknu skóla-
námi hafa mannað sig upp og afl-
að sér góðrar verklegrar þekking-
ar og leikni, bæði heima og er-
lendis, áður en þeir fóru að búa.
— Þeir eru til sem betur fer.
Bændastéttin er heldur ekki
öfundsverð af þessu fyrirkomu-
lagi. Þegar kandidatarnir —
leiðtogarnir „gata“ í einföldum
smáatriðum, sem þeir ekki hafa
lært, missa bændur trúna á þeim
og fylgja treglega leiðbeiningum
þeirra á þeim sviðum sem þær
eru góðar og gildar. Mennimir
njóta sín ekki og notast illa
jafnvel þó þeir séu að mörgu
mjög nýtir og hæfir menn.
Meðan þessi skrípaleikur er
hraða þeirra skipa, er ganga hér
við land. Vélar verða knúðar af
100—130 þús. hestöflum. Flug-
vélar á að nota til þess að hraða
förinni síðasta spölinn fyrir þá
sem mest liggur á. Og er ekki
gert ráð fyrir að þeim liggi lít-
ið á.
-----o----
Fréttir.
Endurhoimt skjala. Nýlega eru
undirskrifaðir samningar þeir er
staðið hafa milli íslendinga og Dana
um afhending íslenskra skjala úr
Ríkisskjalasafni Dana. Er hinna
endurheimtu skjala brátt von heim.
púlnabanamir. Mishermt var hér i
blaðinu nýlega um ráðstöfun þúfna-
bananna nýju. Thor Jensen kaupir
eina vélina, félag manna á Eyrar-
bakka eina, tvœr kaupir félag manna
á Akureyri og auk þess kaupir það
félag að likindum einnig vél þá, sem
verið hefir fyrir norðan. Gunnlaugur
Gunnlaugsson sá, er um skeið hefir
stjórnað gamla þúfnabananum hér
sunnan lands hefir og keypt þá vél.
Til þings. Stjórnarráðið mun hafa
gert þá ráðstöfun um flutning þing-
manna til þings næst, að Esja flytji
þingmenn frá Akurevri og austur um,
en Óðinn hina. þing Jcemur saman
venju fyr eða 19. janúar, vegna þing-
rofsins.
Dr. Reinsch sá, er hér var um skeið
við rannsókn veiðivatna og nú er
látinn, hefir arfleitt ísland að ýms-
um dýrmætum rannsóknaráhöldum.
Hefir stjórnarráðið gert ráðstafanir
til þess að láta flytja áhöldin heim.
Útvarpsnefndin, sem í eru Gísli Ó-
lafsson, Páll Eggert Ólason og Jón
Eyþórsson hefir nú skilað áliti sínu.
Leggur hún til, að stjórninni verði
veitt heimild til að stofnsetja og
reka framvegis útvarp hér á landi.
Mun frumvarp þar að lútandi verða
lagt fyrir næsta þing.
Flateyjarbók. Vegna fyrirspuma
um Flateyjarbók, sem félag manna á
Akureyri hefir tekið sér fyrir hend-
ur að gefa út á næstu árum í alþýö-
legri útgáfu, skal þetta upplýst um
útgáfuna: Bókin er 124 arkir að
stærð eða nálega 2000 bls. í stóru 8
blaða broti. í henni eru þessar meg-
insögur: Ólafs saga Tryggvasonar,
Ólafs saga helga, Sverris saga og
leikinn henda undur og fádæmi.
Búnaðarkennari — búfræðis-
kandidat — spyr æfðan plóg-
mann að því hvort það hafi virki-
lega nokkra þýðingu að hafa hníf
á plógnum þegar plægt sé gras-
lendi.
Ráðunautur ritar leiðbeiningar
um framræslu og telur hnaus-
ræsi nokkuð endingargóð í leir-
jarðvegi. Annar telur óþarft að
herfa niður hafrana þegar sáð
sé grænfóðri, það sé nóg að
fleygja þeim ofan á moldina.
Enn annar þekkir ekki sundur
algengustu tegundir af tilbúnum
áburði þegar hann fer að starfa
við áburðartilraunir, og verður að
fá „ólærðan“ mann til hjálpar.
Og svona mætti lengi telja.
Annar þáttur sem eg vil minna
á: Árlega fara nokkrir „búfræð-
ingar“ til nágrannalandanna til
þess að stunda þar verklegt nám,
— og vel er það. Erlendis rekur
húsbændur þeirra og vinnufélaga
í rogastans þegar þeir heyra og
sjá að „búfræðingarnir" kunna
ekki að plægja og herfa, ekki að
grafa ræsi né sá grasfræi o. s.
frv.
Það getur enginn nema sá sem
reynt hefir, gert sér grein fyrir
því hve bitur gapastokkur
skammar og kinnroða er hertur
að hálsi þessara „búfræðinga” á
sumum lærlingabúunum. Eg mæli
af eigin reynslu og tel þetta at-
riði smánarflekk á íslensku
bændastéttinni. Smánarflekk sem
setur óþolandi skrælingjamerki á
okkur í augum annara þjóða.
„Búfræðingar11 við framhaldsnám
og á kynnisferðum erlendis, og
kunna ekki einföldustu undir-
stöðustörf búnaðarins. Berum
þetta saman við sjómennina okk-
ar. Það er sagt að íslenskar
skipshafnir veki eftirtekt í hafn-
arbæjum erlendis sökum þess hve
öruggt og starfstraust einvalalið
sé á bæði borð. Þeir kunna
grundvallarstörf sinnar eigin at-
vinnu.
IV.
Eg ætla ekki að gera þessa á-
deilu mikið lengri. Sný mér enn
að Hólaskóla. Hvanneýrarskólinn
er ekki eins nauðuglega staddur.
Hann stendur á betri merg og ber
margt til þess, minni faraldur og
umskifti og betri jörð. Þörf þess
að breyta Hvanneyrarskóla er því
ekki eins aðkallandi. Tillögur um
breytingu Hólaskóla eru í stuttu
máli þessar:
Jörðin og búið rekið sem opin-
bert skólabú. Skólastjóri sé líka
bústjóri. Skólinn sé gerður að árs-
skóla með vinnuskyldu og vinnu-
námi. Námstíminn sé tveir vetur
og sumarið milli þeirra. Um 20
búfræðinemendur ættu að komast
að við þetta nám. Auk þess séu
teknir vetrarnemendur sem full-
sannað sé að hafi aflað sér verk-
legrar kunnáttu, jafngóðrar og
skólinn veitir, áður en þeir setj-
ast í annan bekk skólans.
Fyrri veturinn sé kenslan með
meiru lýðskólasniði en nú er,
kent meira af almennum fögum.
Sumarið milli skólavetranna
yrði verklegt jarðræktarnám
stundað af kappi og um leið
frætt munnlega og bóklega um
það sem verið er að vinna.
Ekki vantar verkefnið á Hól-
um þó 20 nemendur séu að starfi
ár eftir ár næstu áratugi. Og þó
Hólar fyrir þær aðgerðir breytt-
ust á nokkrum árum í fleiri býli
jafngóð og jörðin öll er nú,
þyrfti engan að iðra þess; en
það má vel verða.
Aukin almenn fræðsla drægi ef
til vill nokkuð úr bóklega bú-
fræðináminu, en ekki svo að
sakaði fyrir þá nemendur sem
ætluðu að verða bændur. Fyrir
þá sem ætluðu að stunda frekara
nám við erlenda háskóla eða af
öðrum ástæðum æsktu frekari
fagfræðslu, ætti að stofna auka-
deild (þriðja veturinn) við
Hvanneyrarskóla. Vegna aðstöðu
sinnar stendur Hvanneyrarskóli
betur að vígi um slíka fræðslu.
Ef vill mætti auka húsmæðra-
deild við Hólaskóla ef hann yrði
rekinn með þessu fyrirkomulagi.
Námið yrði sameiginlegt fyrri
veturinn og að nokkru sumarið
(garðyrkja). Seinni veturinn yrði
það aðskilið að mestu leyti.
Ástæður er knýja til þess að
auka almennu fræðsluna við
skólann eru margar og veigamikl-
ar. Búfræðingamir kunna yfir-
leitt of lítið í almennum fræðum
til þess að geta tekið þátt í mál-
efnum þjóðarinnar sem nýtir
borgarar.*) Annaðhvort verða
þeir að fá aukna fræðslu í
’) Búfræðingar sem ekki hafa
notið nema lélegrar undirbúnings-
fræðslu áður en þeir komu í bænda-
skólann, eru að loknu búfræðinámi
miklu ver að sér í almennum fræð-
um en unglingar sem gengið hafa 2
vetrartíma í unglingaskóla.