Tíminn - 29.02.1928, Blaðsíða 2

88
TlMINN
ógæfu, aðeins til að svala sér á and-
stæðingum sínum í landinu, þá er
komið aftur nákvæmlega það sama
siðleysi, sem eyðilagði hið foma lýð-
veldi. Fullvíst má telja að Jón þorl.
beri ábyrgð á þessu dæmalausa hátta-
lagi. Hann befir sjálfur gefið sams-
konar yfirlýsingu 1922. Menn vita að
yfirlýsing Ottesens og Jóns er sam-
þykt á flokksfundi og það þykir frem-
ur sennilegt að þessum tveim mönn-
um hafi ve.rið fremur óljúft í fyrstu
að láta senda sig á þessa refilstigu.
Sekt .Tóns. þorl. í þessu efni hefir
sannast við yfirlýsingu sama efnis
í Mbl. síðastliðinn sunnudag, sem
prentuð mun vera upp í fylgiblöð-
um þess blaðs, þeim sem send eru
gefins út um land. Játar hann þar
á sig hin marguintöluðu og óvirðu-
legu orð frá 1922 og að hann sé enn
sömu skoðunar. Af því að hann er
á móti núverandi stjórn, vill hann
vinna að að því að eyðileggja fjár-
hag landsins. Alstaðar þar sem til
fréttist þykir þetta athæfi skemmileg*.
Sést nú bráðlega livort flokkurinn
allur stenduj’ þar að baki Jóns. íhalds- i
menn hafa kastað burtu sköttum á ;
undanförnum ái'um fyi'ir meir en
\y% miljón króna. þegar Jón þorl.
skyldi við var tekjuhallinn á árinu
1927 orðinn meir en hálf miljón
króna. Nú eru sömu útgjaldaliðir og
tekjur. Ef íhaldið stendur móti öll-
um tekjuauka og heimtar meiri út-
gjöld, þá er stefnt að því að á árinu
1929 verði miljóna tekjuhalli, eins
og var fyrrum í tíð Jóns Magnús-
sonar og M. Guðm. með góðu sam-
þykki beggja.
Ein af þeim framkvæmdum sem
Borgfirðingar þrá með réttu mjög
mikið, er brú á Hvítá. Hún mun
kosta um 200 þús. kr. þar sem í-
lialdið skyldi við með tekjuiialla, og
mun vei-a andstætt nýjum tekju
aukum, verðúr slík framkvæmd
varla gerð nema með því að byrju
að safna lausaskuldum. Hvað segja
nú kjósendur Ottesens, hinir forsjálu
bændur í Borgarfirði? Búast þeir við
að menn úr öðrum héruðum, sem
lirint hafa af landinu fargi íhaldsins,
muni álita það skynsamlegt, að taka
200 þús. að láni tii að veita því í
framkvæmd, góða og nauðsynlega að
visu, í héraði, sem sendir inn á
þing fulltrúa, sem lýsir því skrif-
lega yfir, að hann sé með því að
setja fjárhag landsins á höfuðið.
Framsóltnarflokkurinn hefir marg-
lýst því yfir, að hann feti ekki i
fótspor J. M. og M. G. um að gera
framkvæmdir upp á lausaskuldir. Ef
þjóðin vill ekki eða getur ekki borg-
að meiri skatta, en sem nema lög-
boðnum útgjöldum, þá stansa aðrar
framkvæmdir meðan svo háttar. Á
þingi 1924 lögðu andstæðingar í-
haldsins til tekjufrumvörpin og
vöktu yfir fjárreiðum í-íkissjóðs, eins
og þeir væru sjálfir í stjórn. Nú
sýnir íhaldið hversu það vill lifa í
minni hluta. ***
-----O-----
Öfugmælavisur. Helgi Árnason
dyravörður Landsbókasaínsins . hefir
gefið út safn islenskia öfugmæla-
vísna, um 180 að tölu. Öfugmæla-
vísur hafa verið mjög vinsælar,
enda margai' \el ortar og fyndnar.
Vísur þessar eru sumar mjög gaml-
ar. Herma þjóðsagnir svo frá upp-
runa þeirra, að sakamaður einn haii
unnið sér það til lífs að yrkja á-
kveðna tölu vísna, þar sem eigi væru
nema aðeins þrjú atriði sönn. Eru
ýmsar þeirra á hvers manns vörum,
svo sem:: „Séð hef eg köttinn syngja
ú bók“ o. s. frv., en aðrar litt kunn-
ar. Munu menn vafalaust lesa kve.r-
ið sér til mikillar ánægju og kunna
safnandanum þakkir.
.. RafstöSvar á sveitabæjum. Bræð-
urnir Eiríkur og Jón Ormssynir, hafa
síðastl. ár sett upp rafstöðvar á .0
sveitabæjum: Stóru Mástungu í Gnúp-
verjahreppi (stærð: 7,5 kw., 5,5 m.
fall., verð: 9500 kr.), Hamragörðum
undir Eyjafjöllum (stærð: 5,5 kw., 20
m. fa.ll, verð: 5500 kr.), Meðaldal í
Dýrafirði (stærð: 8 kw., 4,5 m. fall.,
vcrð: 11500 kr.), Múlakoti í Fljótshlið
(stærð: 15,5 kw., 32 m. fall, verð: 10
þús. kr.), Skálavík við ísafjarðardjúp
(stærð: 5,5 kw„ 90 m. fall, verð: 12
þús. kr.), Háamúla í Fljótshlíð
(stærð: 5,5 kw., 90 m. fall, vcrð: 12
þús. kr.), Háamúla í Fljótshlíð !
(stærð: 24 kw., 20 m. fall, verð 7
þús. kr.).
Árið 1926 settu þeir bræður upp
stöðvar á Kaldá í Önundarfirði
(stærð: 5,5 kw., 20 m. fallð, verð: 7
þús. kr.) og á Osi við Akranes (stærð:
3 kw., 7 m. fa.ll, verð: 4500 kr.). Af
tölum þeim, sem hér eru tilgreindar,
geta bændur lítið eitt áttað sig á
kostnaði við byggingu rafstöðva í
sveitum.
-----o-----
Landhelgisgæsla
dönsku varðskipanna.
1 síðasta blaði Tímans var þess
getið, að af gefnu tilefni myndi
verða birt skýrsla eins af starfs-
mönnum landsins um landhelgis-
vörslu dönsku varðskipanna hér
við land. Fer útdráttur úr skýrsl-
unni hér á eftir:
„Dönsku varðskipin hafa aflað
nálega milj. kr. í sektarfé
síðustu þrjú árin, auk fjár þess,
sem fengist hefir fyrir upptækan
afla og veiðarfæri flestra þeirra
skipa, sem sektuð hafa verið.
Enn má taka fram að fyrir hjálp
dansks varðskips varð hinu þýska
smyglaraskipi „Sigfried“ náð, um
nótt á Vogavík. Sjálft skipið gert
upþtækt, og mikill farmur þess
af spíritus.
Dönsk ivarðskip hafa altaf ver-
ið fús til þess að veita aðstoð
sína í hvívetna. Þau hafa oft
flutt sjómenn milli verstöðva þeg-
ar ekki hefir verið öðrum skip-
um til að dreifa. Einu sinni flutti
Fylla ca. 100 sjómenn frá Vest-
mannaeyjum til Austur- og Norð-
urlands, með ærinni fyrirhöfn.
Þegar togararnir fórust á „Halan-
um“ leitaði „Fylla“ marga daga
alla leið vestur undir Grænland.
— Þá hafa þau og á hendi ýmsar
vísindalegar athuganir, mælingar
o. fl.
Það verður því varla með sanni
sagt að ekki komi þau að góðu
gagni. En af ýmsum ástæðum
verða þau skip, sem mönnuð eru
fólki, sem endurgjaldslaust er að
vinna af sér herskyldukvöð, að
avelja meira við land, en þau,
sem hafa launuðum mönnum á að
skipa. Þar við bætist að dönsku
skipin eru stærri og mannfleiri
en hin íslensku, og þurfa þess
vegna meira í land að sækja af
kolum, vatni, matvælum o. fl.
Ketilhreinsanir og vélaeftirlit tek-
ur oft langan tíma, og ýmsar á-
stæður íleiri, sem eigi verða séð-
ar fyrir, tefja skipin við land.
Um ástæður allar geta þeir einir
dæmt, sem gagnkunnugir eru
málavöxtum, en ekki þeir sem
aðeins sjá skipin á höfnum. Þess
má og geta, að á síðastliðnu ári,
voru ýmsar sérstakar ástæður,
sem töfðu: vélabilanir, veikindi
yfirmanna o. fl. Hæpið er að tala
um 4 stór varðskip hér við land,
þar sem vitanlegt er áð „Fylla“
og „Islands Falk“ eru hér ekki
til gæslu samtímis.
Það er og eigi unt að girða
fyrir það að „Þór“ og „Óðinn“
liggi í höfn í einu, eðlilegar á-
stæður geta legið til þess. T. d.
þurfa þau ef til vill bæði að
sækja kol samtímis, við því verð-
ur ekki séð, svo misjöfn er kola-
eyðslan, eftir því hve mikið verð-
ur að sigla o. s. frv. En auðvitað
er reynt eftir mætti að komast
hjá slíku“.
----o-----
Bréf úr Dalasýslu.
. . . Bersýnilega er nú þröngt fyrir
dyrum landbúnaðarins. Og lítið eða
ekki er útkoman betri, þótt búin
séu stærri, því alla jafna verður þá
rekstrarkostnaðurinn þeim mun
meiri, þar sem alt er unnið með
mannsaflinu einu saman. það er þess
vegna sist furða, þó að bændur eigi
nú nokkuð alment við talsverða
fjárhagsörðugleika að striða og horfi
með ugg og kvíða fram á veginn.
það er og vitanlegt, að eitthvað
verður að gera, ef landbúnaðurinn
á ekki alveg að blœða út, til mikill-
ar ógæfu fyrir land og lýð. —
Ma sjálfsagt treysta því, að þing og
stjórn geri nú alt, sem unt er, til
þess að betur mætti takast til með
landbúnaðinn en því miður áhorf-
ist, eins og stendur.
Fremur er hér hljótt um pólitík.
þó var nýlega haldin hér einskon-
ar þingmálafundarnefna. Var hún
frámunalega illa sótt, tæpir 20 menn,
og sumir ekki atkvæðisbærir. Á
fundi þessum mörðust þó í gegn
fyrir sterkt atfylgi íhaldsmanna, m.
a. tvær mjög furðulegar tillögur. Var
önnur um það, að fulltrúar þjóðar-
innar á Alþingi sæju til þess, að
ráðherrarnir brytu ekki lög landsins
eða létu vera, að framkvæma þau.
Hin tillagan var um það, að fjölga
dómurunum í hæstarétti úr 3 upp í
5. Brtðar eru þessar tillögur gersam
lega tilefnislausar.
Sú stjórn, sem nú fer með völdin
í landinu hefir sýnt það þann stutta
tíma, sem húii enn he.fir setið, hve
óvenjulega ant hún lætur sér um alt
velsæmandi réttarfar í landinu, svo
að mikill styr stendur nú um dóms-
málaráðherrann sérstaklega þess
vegna. Að öðru leyti mun vel mega
trevsta því, að landsstjómin vaki yf-
ir því, að alóþörf embætti og fjár-
útausandi löggjöf að nauðsynjalausu,
sem árlega mundi kosta landið tugi
þúsunda, nái ekki fram að ganga.
Ilvað fjölgun dómara í hæstarétti
snertir, þá sýnist einnig mega
treysta þvi, að sá dómstóll sé nu
svo vel skipaður, að vel sé borgið
réttaröryggi þjóðarinnar, og að þess
vegna sé það alger óþarfi að fjölga
þar embættum, til mikils útgjalda-
auka fyrir rikissjóðinn.
-----o----
Ræktun sjávarþorpa.
Hr. ritstjóri!
í vetur hefi eg iesið tvær greinar
í blaði yðar með þessari yfirskrift,
og vegna þess að þær fjalla um eitt
mesta menningarmál þjóðar vorrar
og eigi síður vegna hins, að þar er
HAVNEM0LLEN
KAUPMANNAHÖFN
mæalfr rafið aínu alviðurkenda RÚGMJÖLI og HVJSITL
Meiri vörugæði ófáanleg
S.I.S. slciftir eirrg-örLg-u. -vi<3 okrlcar
Seljum og mörgum ððrum íslenskum verslunuxtx.
P.W.Jacobsen&Sön
Timburverslun.
Símnefni: Granfuru. Carl Lundsgade
Stofnað 1824. Köbenhavn
Afgreiðum frá Kaupmannahöfn bæði stórar og litlar pantanir og
heila skipsfarma frá Svíþjóð. Sís og umboðssalar annast pantanir.
-=:=■ EIK OG EFNI í ÞILFAR TIL SKIPA. ................—:
hefir hlotið einróma
lof allra neytenda,
fæst í öllum verslun-
um og veitingahúsum
cigi vikið itarlega að nema einu
atriði þessa merka máls, þá vil eg
leyfa mér að leggja orð í beilg.
Bæktunarstarf hefir löngum verið
viðurkent liið göfugasta starf og
jafnframt hið þroskavænlegasta starf
ei mennirnir iðka. En á voru landi
er auðsætt að hverju stefnir, er
fólkið þyrpist úr sveitum landsins til
sjávarþorpanna. það gleymir ræktun-
arstörfunum um leið og það hættir
aö iðka þau, og börnin er fæðast 1
kaupstöðunuútí vita vart að þessi
störf eru til og því síður að þau
geri sér grein fyrir göígi og gildi
þeirra.
Grundvallaratriði þessa merka
ínáls er því að t'ræða fólkið um þessi.
störf, beinlínis að kenna börnum
bæjanna ræktun. pað þýðir ekki að
bollaleggja um að rækta svo og svo
stór svæði af landi bæjanna, ef það
eru ekki nema fáar hræður í bæj-
unuin, sem kunna að rækta jörðina,
eða gerir sér grein fyrir hvað jarð-
argróði er. Hér e.r því fræðsluatriðið
á þessu sviði, sem öðru, grundvallar-
atriði, jafnframt þvi, sem það er aðal
atriði.
í bæjum landsins verður því að
koma á fót skólagörðum. par eiga
börnin að læra ræktunarstörf. þar,
og hvergi annarsstaðar gefst kaup-
staðarbörnunum kostur á að sjá og
skilja hvað móðir jörð gefur oss
mannanna bömum.
Nú á síðari árum hefi eg reynt
eftir megni að gera mönnum kunn-
ugt skólagarða málið, og skýra
hversu mikil lyftistöng skólagarð-
arnir geta orðið fyrir aukna fræðslu
og menningu í landinu. petta muri
lesendum Timans þó ekki vera
kunnugt, því þótt Tíminn og þeir
menn, er að honum standa, skilji
manna best þörf á aukinni ræktun í
landinu, þá hefir þeirn sannarlega
sést yfir þetta fræðsluatriði, og aldreí
fundið hvöt lijá sér til að geta skóla-
garðamálsins að nokkru.
Fyrir mér vakir að þær lendur, er
nú liggja óræktaðar umhverfis kaup-
staðina og kauptúnin, verði ekki að
bráð éinstökum fjárgróðamönnum
eða félögum, heldur verði þar rekin
læktun í smáum stíl, þar sem öllum
bæjarbúum er gefinn kostur á að
iðka ræktunarstörf sem aukastörf, og
skal eg nú reyna að skýra mál mitt
nokkru nánar.
Ef hægt er, með hjálp skólagarð-
anna að endurvekja virðingu og
skilning almúgans i kaupstöðunum
fyrir ræktun landsins, þá liggur
beint við að spyrja: Er ekki það
verk unnið fyrir gíg ef börnin eiga
ekki kost á landi til ræktunar, er
þau vaxa upp og verða fulltíða? —
Jú vissulega að nokkru leyti, en nú
er svo fyrir að þakka, að við stönd-
um hér, eins og á mörgum öðrum
sviðum, betur að vígi en flestallar
aðrar þjóðir. Landið bíður eftir börn-
um. Landið er flakandi í sárum.
Landið er óræktað. Holtin, börðin,
inóarnir, bíða og mæna eftir að ein-
hver komi og leggi hönd á plóginn,
vinni, græði sárin. þegar svo er
komið, að áhugi aimúgans er vak-
inn fyrir ræktun, þá kemur til kasta
hins opinbera, ríkisins og bæjarfé-
laganna, að létta undir með einstakl
ingnum og gera honum kleyft að
hefjast lianda. þá mun oss gefast á
að líta í stað óræktarsvæðanna
„bleika akra og gróin tún“.
þá eiga.að rísa upp í útjaðri kaup-
túnanna og kaupstaðanna svokallaðir
félagsgarðar (,,koloni“-garðar). Um
þessa garða reit eg allítarlega í dag-
blaðið Vísi haustið 1925, og vil eg
ennfremur vísa til ágætrar greinar
er garðyrkjustjóri Einar Helgason
reit um þessar stofnanir í Ársrit hins
ísl. Garðyrkjufélags 1923.
Féiagsgarðar eru í stuttu máli sagt
opinberar stofnanir er bæimir eiga.
Hið opinber girðir landið, ræsir það
fram og leggur í það vegi. Síðan er
því skift í smáreiti^ og þeir síðan
leigðir með vægu verði til fátækra
iðnaðarmanna, sjómanna eða dag-
launamanna, er annars eiga engan
. kost á að eignast land til ræktunar.
í félagsgörðum, þar sem hver fjöl-
skylda eignast lítinn, ræktaðan blett,
finnur fólkið sjálft sig aftur. Hversu
gott er ekki að hugsa til þess, að fá-
tækur fjölskyldumaður, er kannske
hefir ekki annað en 1—2 kjallaraher-
bergi til íbúðar á athvarf á slíkum
stað. Hann getur þar stigið fæti á sitt
eigið land. — þar má hann um
frjálst höfuð strjúka. þar mun mörg-
um finnast hann hafa eignast í viss-
um skilningi, jarðneska paradís.
Ef þeir, sem nú sitja við -völd á ís-
landi, taka þetta mál föstum tökum,
og gjöra hér hugsjónir að veruleika,
þó munu þeir ekki aðeins bera gæfu
til þess að sjá fegurri kauptúnin en
þau eru nú, heldur munu þeir og sjá
þar betra og mannaðra fólk er timar
liða.
Björgvin, 1. jan. 1928.
Arngr. Krlstjánsson.
Ritstjóri: Jónas Þorbergsson,
Lokastíg 19. Sími 2219.
Prentsmiðjan Acta.
Notað
um allan
heim.
Áriu 1904 var
í fyrsta sinu
,þaklagt í Dan
mörku úr
:: ICOPAL. ::
Besta og ódýrasta efni í þök. Tíu ára ábyrgð á þökunui
Þurfa ekkert viðhald þann tíma.
Létt. ----- Þétt. ------ Hlýtt.
Betra en bárujárn og málmar. Endist eing vel og ekífuþö
Fæst alstaðar á lslandi.
Jens Villadsens Fabriker
Köbenhavn K.
Biðjið um verðskrá vora og sýnishorn.
Eg'ill Skallagrimssou