Tíminn - 26.05.1928, Blaðsíða 3

TÍMINN
w
Ullarverksmiðjan „Framtíðin“
FRAKKASTÍG 8 REYKJAYÍK
hefir, sökum vaxandi viðskifta, aukið húsrúm sitt og fjölgað vél-
um. Þar af leiðandi er full trygging fyrir því, að þér fáið ull yð- j
ar hvergi eins vel unna og hjá ullarverksmiðjunni „Framtíðin“.
Sökum þess, að það hefir valdið óþægindum og tímatöf fyr-
ir ullareigendur, að fá þráð eða ívaf í hespum, hefir verksmiðj-
an tekið upp þá nýbreytni, að spinna alt eingimi (einþsett) fyrir
þá, sem þess óska, á þar til gerðar spólur, er svo fylgja m«C til
viðskiftavinanna án nokkurs kostnaðar fyrir þá.
Með því að verksmiðjan „Framtíðin“ er orðin þjóðkunn fyrir
vandaða vinnu og fljóta afgreiðslu, þá hljótið þér að sjá hag yðar
í því að láta hana sitja fyrir viðskiftum yðar. Þar eru líka l»gst
vinnulaun.
Umboðsmexui verksmiðjunnar eru í flestum kaapstöðam og
kauptúnum á landinu.
Yirðingarfylst
Bogi A. J. Þórðarson
Símar 1251 og 1719.
sláttnvélarnar
og rakstrarvélarnar
eru komnar
Samband ísl. samYinnnfélaga
Jarpur hestur
húnvetnskur_ að kyni, mark: sýlt
bæði eyru, tapaðist frá Elliða-
vatni' snemma í þessum mánuði. >
Sá, er verða kynni hestsins var,
er vinsamlega beðinn að gera mér
aðvart.
PáU Steingrímscon
ritstjóri.
Sími 1600. Reykjavík
FréttiF.
Sr. Sigurður Gunnarsson fyrverandi
prófastur og alþingismaður varð átt-
ræður í gær, 25. þ. mán.
Fimleikaflokkurinn héðan hélt sýn-
ingu i Aberdeen á Skotlandi á leið
inni til Frakklands og var vel tekið.
Kristinn Andrésson lauk í gær
meistaraprófi í íslenskum fræðum við
háskólann. Prófritgerð hans var um
Stefán skáld Ólafsson, en fyrirlest-
urinn um Gunnar Pálsson skólameist-
ara og skáldskap hans. Gunnar var
samtímamaður Eggerts Ólafssonar
og bróðir Bjarna iandlæknis
Pálssonar, hinn merkasti maður, —
starfaði m. a. mikið að rannsókn
fomrita og orkti svo vel í anda eddu-
kvæðanna, að jafnvel fræðimönnum
blandaðist hugur um, að kvæði Gunnr
ars væru seinni tíma skáldskapur.
Skólann á Hólum bætti hann mjög
og hóf úr þeirri niðurlægingu er
hann hafði verið í á dögum fyrir-
rennara hans. — Var fyrirlesturinn
laglega saminn og skilmerkilega
fluttur. — Kristinn Andrésson hefir
undanfarna vetur haft á hendi kenslu
við ýmsa skóla hér í bænum og sið-
astliðinn vetur var hann kennari á
Hvítárbakka.
Sigfús Einarsson söngkennari og
organleikari hefir verið skipaður til
að annast undirbúning söngs og
liljómleika á Alþingishátiðinni 1930.
Æfintýri á gönguför eftir Hostrup
liefir verið leikið nokkrum sinnum
hér í bænum undanfarið.
Rannsókn sú, er stjómin fyrirskip-
aði á Shellfélaginu er komin eitthvað
á rekspöl. Mun vera lokið yfirheyrsl-
um hjá lögreglustjóra og málið vera
komið áleiðis til bæjarfógeta. Tíminn
mun flytja nánari fregnir af því, þeg-
ar rannsókninni er lokið.
Karlakór K. F. U. M. hélt samsöng
í dómkirkjunni þriðjud. 22. þ. m.
þótti söngurinn vel takast og mátti
heita góð guðþjónusta. — Söngstjóri
er Jón Halldórsson ríkisféhirðir.
Norðmaður, Thorkel Fuglestad að
nafni, hefir verið sektaður fyrir það,
að smygla refaskinnum héðan til
Noregs.Ennfr. var skipstjóri á frönsk-
um togara nýlega sektaður fyrir það,
að skipverjar lians höfðu haft það
að leik sínum að kvelja og mis-
þyrma fugli, er þeir náðu lifandi. Er
slíkt mikil fúlmenska, en mun því
miður ekkert einsdæmi um þessa
frönsku sjómenn. Er vert að minn-
ast þess, að mörg börn og jafnvel
fullorðnir menn hafa það sér til
gamans að kasta grjóti í íugla og
hrjá þá og limlesta á hinn svívirði-
legasta hátt.
Landssímastjórastaðan er auglýst
til umsóknar. Umsóknarfrestur er til
1. júlí næstk.
Sóknarpresturinn í Vatnsfjarðar-
prestakalli vestra, sr. Páll Ólafsson,
hefir fengið lausn frá embætti. Um-
sóknarfrestur er til 15. júlí n. k.
Framkvæmdastjórar síldareinkasöl-
unnar eru ráðnir: Ingvar Pálmason
alþm., Einar Olgeirsson kennari og
Pétur A. Ólafsson konsúll. Samkv.
lögunum frá siðasta þingi ræður
síldarútflutningsnefndin framkvæmda
stjórana. Útgerðarmenn og síldar-
saltendur áttu að tilkynna. einkasöl-
unni fyrir 14. þ. m., hve mikið þeir
ætluðu sér að salta og krydda af
síld á komanda sumri. þegar sá
frestur var útrunninn, voru komnar
tilkynningar um ca. 360 þús. tunnur.
Próíí í forspjallsvísindum luku 7
stúdentar við háskólann í gær. Bjarni
Aðalbjarnarson (II. eink. betri), Ein-
ar Bjarnason (II. eink. lakari), Jó-
hann Briem (I. eink.), Jóhann
Skaftason (1. ág. eink.), Jóhann þor-
kelsson (I. ág. eink.), Lárus Blöndal
(I. eink.) og þorsteinn Stefánsson
(I. eink.).
Samvinnuíéi. ísflrðinga hélt aðal-
fund 9. þ. m. Samþykt var að láta
öyggja 5 vélbáta 30—40 smál. hvern.
í stjórn félagsins eru: Vilmundur
Jónsson læknir, Ingólfur Jónsson lög-
fræðingur, Haraldur Guðmundsson
alþm., Phríkur Einarsson og Kristján
Jónsson frá Garðsstöðum.
Árni Guðuason cand. mag. tekur
við kenslu í mentaskólanum á Ak-
ureyri í stað Einars Olgeirssonar.
Ríkisstjórnin hefir skipað Ólaf
Thorlacius lækni frá Búlandsnesi til
þes3 að hafa eftirlit með framkvæmd
berlavarnalaganna. Er það gert til að
hafa nokkurn hemil á hinum gríð-
armiklu fjárgreiðslum ríkissjóðs
vegna berklavarnanna og þá einkum
því fé, sem greitt er læknum og
sjúkrahúsum, en það hefir vaxið svo
mjög hin síðari árin, að mörgum er
áhyggjuefni.
Úr kvennaskólanum í Rvík útskrif-
uðust að þessu sinni 14 nemendur.
Skýrsla rikisgjaldanafndarinnar, 1.
hefti, um útgjöld ríkissjóðs, sr ný-
komin út. Er hún um útgjöld ríkis-
ins 1926 og er hagað svo, að hver
grein fjárlaganna er nákvsemlega
Kvennaskólinn í Reykjavlk
starfar frá 1. október til 14. mai
InntökuskilyTCi til 1. bekkjar eru þessi:
1. A8 umaækjandi sje fullra 14 ára og hafi góða knnnáttu í þeim
greinum, sem heimtaðar em samkvæmt lögum 22. nóv. 1907
um fræðslu bema til fullnaðarprófs.
2. Að umsækjandi sje ekki haldinn neinum næmum kvilla.
8. Að siðferði umaækjanda sje óspilt.
Umsækjandi sendi forstöðukonu skólans sem fyrst eigiix-
handarumsókn í umboði foreldra eða forráðamanns. I umsóknum
nýrra námsmeyja sje tekið fram fult nafn, aldur og heimilis-
fang umaækjanda og fylgi umsókninni bóluvottorð ásamt kunn-
áttuvottorði frá kennara eða fræðslunefnd.
Inntökupróf í skólann fer fram 2.—8. október.
Stúlkur þær, sem fá vilja heimavist 1 skólanum, tilkynni það
■m leið og þær sækja um skólann. Meðgjöf bekkjamemenda er
kx. 85.00 á mánuði.
Kenslan í húmæðradeild hefst einnig 1. okt. Námskeiðin eru
tvö, hið fyrra frá 1. október til febrúarloka, hið síðara frá 1.
marts til júniloka. Námsmeyjar í húsmæðradeild borga kr. 80.00
á mánuðL
Stúlkur þsar, sem voru í skólanum síðastliðinn vetur, og ætla
að halda áfram námi þar, gefi sig fram sem fyrst, vegna þess
hr« margar nýjar umsóknir hafa þegar borist.
Umsóknarfrestur er til júlíloka. Umsóknum verður srarmð
með pósti í ágúst eða fjrr sje þess sjerstaklega óskað.
Reykjavfk, íl. mai 1928.
Ingibjörg H. Bjarnason
Hafið hugfast að því aðeins gerið þið hagstæð kaup á kaffi-
bæti fyrir ykkar neytendur, að þ ið kaupið „S ó L E Y“.
KAFFIBRENSLA REYKJAVlKUR.
sundurliðuð, og jafnframt birt skrá
yfir starfsmenn þjóðfélagsins og laun
þeirra hvers um sig. Síðast í heftinu
ei' heildaryfirlit yfir útgjöldin 1926.
Síðar á að koma út skýrsla um
launakjör við þjóðfélagsstofnanir og
einkafyrirtæki, sem styrks njóta úr
ríkissjóði, skýrsla um þá starfsmenn
í'íkisins, sem hafa aukatekjur aftk
í'astra embættislauna, skýrsla um
framkvæmd berklavarnalaganna o.
fl. — Gefst almenningi hér færi á
að sjá svart á hvítu, hvernig fé rílc-
isins hefir varið varið á því herrans
ári 1926. — í ríkisgjaldanefndinni eru
Björn Bjamarson hreppstjóri í Graf-
arholti, Hannes Jónsson dýralæknir
og Haraldur Guðmundsson alþm.
Húsbruni. Aðfaranótt 25. þ. m.
brann hús á Siglufirði til kaldra
kola, og varð fáu bjargað af innan-
stokksmunum. Húsið var eign ekkju
.Tóns heitins Guðmundssonar versl-
unarstjóra, og vátrygt ásamt innan-
stokksmunum.
Bæjarstjóm Hafnarljaröar sam-
þykti fyrir skömmu að leita sam-
vinnu við Reykjavíkurbæ um virkj-
un Sogsfossanna og leiðslu rafmagns
þaðan til Reykjavíkur og Hafnar-
fjarðar. Var bæjarstjórn Rvíkur send
áskorun um að hefja þegar undir-
húning virkjunarinnar.
Flugmaðurinn þýski, Walter, sem
nú dvelur hér 1 bænum, hélt 25. þ.
m. fyrirlestur í Nýja Bíó um flug-
ferðir. Mælti hann á þýsku. Gerði
ræðumaður grein fyrir þeim skjótu
og merkilegu framförum, er hin nýju
farartæki, loftförin, hafa tekið á síð-
ustu árum. — Flugvélin er væntan-
leg hingað innan fárra daga, og heJ-
ir póststjómin gert samning við
ihigfélagið um póstflutning til nokk-
urra hafna viðsvegar á landinu.
Sími verður lagður um Skaftafells-
sýslu í sumar.
Sextugsafmali áttu í gær, 25. þ. m.
Páll Einarsson hæstaréttardómari og
sr. Friðrik Friðriksson framkvæmd-
arstjóri K. F. U. M. í Reykjavík og
Hafnarfirði.
Augnlækningaforðalag 1U28. í aug-
lýsingu í síðasta blaði höfðu í prent-
un fallið út viðkomustaðimir: Kópa-
sker, Húsavík og Hvammwtangi. Birt-
ist augl. rétt á öðrum stað i þessu
blaði.
-----O-----
yrt, að það verði M. G. til ævar-
andi minkunar, að Shell-félagið,
sem hann að nafninu til stjórnar,
er erlent, en þykist vera íslenskt
og undir því yfirskyni klófestir
það hér réttindi sem engu er-
lendu félagi eru ætluð; þetta er
það, sem eg tel vítavert.
Þá reynir M. G. að telja lands-
mönnum trú um, að meiri hluti
hlutafjár félagsins sé eign íslend-
inga og það sé hann og aðrir ís-
lenskir menn sem stjómi félag-
inu. Hann segir, að það sé aðal-
atriðið, að engir geti ráðið yfir
félagseignum nema Islendingar.
Það sé einmitt þetta, sem hluta-
félagalögin heimti, og í þessu
liggi aðal tryggingin — að ís-
lenskir ríkisborgarar séu einráð-
ir. — Frámunalega er þetta
barnalegt. Hver einasti maður
veit, að þetta miljónafyrirtæki
er eign útlendinga, því miljóna-
fyrirtæki er það, hvað svo sem
M. G. segir. Björgúlfur ólafsson
læknir, sem á að vera aðaleigand-
inn, ber hér 600 kr. í aukaútsvar,
meðan aðrir sæmilega efnaðir
borgarar bera helmingi og sumir
margfalt hærra útsvar. Hvernig
stendur á því ? Starfsmenn Shell-
félagsins kváðu oft gleyma því,
að Shell-félagið sé til og tala í
ógáti um það, að þeir séu starfs-
menn hins erlenda Shell-hrings.
Annars er þetta of augljóst til
þess að eyðandi sé tíma í að rök-
ræða það. Það er viðurkent, að
Björgúlfur ólafsson fær pening-
ana að láni, og félagið er þvf
eign útlendinga; það vita allir, að
það er hinn erlendi Shell-hringur
sem á alt saman. Menn vita það
líka mætavel, að hinum erlendu
auðmöngurum kemur ekki til
hugar, að láta M. G. eða félaga
hans stjórna fyrir sig þessum
miljónum, heldur nota þeir þá á
yfirborðinu til þess að koma laga-
formi á félagið. Útlendir auð-
mangarar kunna á þessu lagið.
Allsstaðar er sömu aðferðunum
beytt. Þeir veita hinum innlendu
hjálparmönnum sínum allskonar
þægindi. Hinir íslensku yfirborðs-
stjórnendur Shell-félagsins fá ríf-
lega þóknun, þeir leika sér hér
um bæinn í bifreið sem félagið á
o. s. frv. Þannig koma erlendu
auðmangaramir hinum íslensku
hjálparmönnum á spenann, og
þeim þykir bragðið gott. Þeir
vilja ógjarna missa af spenanum,
þegar búið er að venja þá á hann,
en þeir vita það mæta vel, að ef
þeir ekki sitja og standa eins og
hinir erlendu húsbændur bjóða
þeim, þá er sparkað í þá, þeir
missa spenann og honum er
stungið upp í aðra, því að nógir
eru braskaramunnamir. En það er
víst engin hætta á því, að stjóm-
i endur Shell-félagsins missi af
í spenanum. Á þennan hátt stjóma
! hinir erlendu auðmangarar félag-
j inu í raun og veru. Sú trygging,
j að íslenskir menn einir stjómi
í Shell-félaginu er því alls ekki fyr-
1 ir hendi, ekkert er fjær sanni. En
það er einmitt þetta, sem M. G.
sjálfur talar um, að sé aðalatrið-
ið og það skilyrði, sem hlutafé-
lagalögin heimti til þess, að fé-
lagið megi heita íslenskt. — M.
G. skrifar langt mál um það, að
eg segi, að íslenskir menn eigi
helst ekki að stjóma fyrirtæki.
Mér er það sannarlega ánægju-
efni, að íslenskir menn stjómi
fyrii-tækjum — ef þeir gera þaö
í raun og veru. En hitt tel eg
hættulegt og ósamboðið hverjum
góðum Islending, að láta nota sig
sem lepp fyrir útlend auðfélög, til
þess að þau geti náð hér í alls-
konar réttindi. Leppamir stjóma
ekki. Orðið gefur nægilega til
kynna hvert er hlutverk leppsins.
Það eru íslenskir „stjómendur“
af þessu tagi, sem eg tel viðsjár-
verða og vil hafa »em fæsta, því
bak við leppinn stjómar ófreskja
erlendrar gróðafíknar. Ef hún
kemur fram eins og hún er, þá
er hægt að forðaat hana, ýms lög
haía verið sett til þess að útiloka
hana og, þess vegna laumast hún
inn í landið undir grlmu lepp-
menskunnar.
III.
Margir telja, þar á meðal J. J.,
að hernaðarhættan af Shell-félag-
inu sé ískyggileg. En eg fyrir
mitt leyti tel leppmenskuhlið fé-
lagsins ennþá hættulegri hags-
munum íslensku þjóðarinnar. I
öllum löndum heimsins, sem em
lítt bygð, eiga mikið af auðlindum
en hafa lítið peningamagn, gsrist
sama sagan. Þjóðimar, sem hafa
j mikla peninga, en þröngt er um
heimafyrir, sækja inn í ónumdu
i löndin, sölsa undir sig auðlind-
| imar, hrifsa til sín gróðann af
I þeim og gera landsmennina áður
! en þeir vita af, að ánauðugum
| þrælum. Á þennan hátt hafa
I næstum allar þjóðir sem nú eru
* undirokaðar mist sjálfstæði sitt.
Þjóðimar hafa því gert sínar
■ varnarráðstafanir til að verjast
i hinu erlenda auðvaldi, en þá taka
, auðmangaramir upp þá aðferð að
: fara í kringum lögin. Þeir kaupa
1 sér leppa, sem þeir breiða yfir
sig meðan þeir eru að laumast
! inn í löndin og klófesta auðlind-
irnar. Leppamir renna í snöruna,
| þeir eru skammsýnir, auðmangar-
| arnir eru framsýnir. Þetta er
: sorgarsaga ótal þjóða, sem nú
! úthella blóði sona sinna til þess
; að losna undan okl erlendra auð-
j mangara — en losna ekki samt.
! Þær hafa séð hættuna um seinan.
! ÞesBÍ sama. hætta vofir yfir okk-
' ar litlu þjóð. Lítt notaðar auð-
lindir í landinu og í kringum það
eru miklar. Peningamagnið í
landinu er lítið. Ef útlendir auð-
menn ná tökum á þessum auð-
lindum, hafa þeir hina sterkari
! aðstöðu vegna peningamagnsins,
| þeir mundu bola Islendingum frá
! á stuttum tíma og landið vera
^undir erlendum yfirráðum eftir
i nokkur ár. Þetta hafa okkar
! bestu landsmenn skilið. Þess
vegna hafa verið sett lög til þess
að verja íslenskum hagsmunum
og bola útlendingunum í burtu.
I skjóli þess vamargarðs, sem
þessi löggjöf hefir verið fyrir hið
unga íslenska atvinnulíf, hefir
það vaxið upp og dafnað. Efna-
lega sjálfstæðir atvinnurekendur
hafa vaxiS upp. Islenskir bankar
hafa fengið peninga að láni hjá
erlendum i>eningastofnunum gegn
samningsbundnum vöxtum. Þessa
peninga hafa svo bankamir lán-
að hinum íslensku atvinnurekend-
um, sem sjálfir hafa stjórnað
sínum atvinnufyrirtækjum og
aukið þjóðai'auðinn. Þetta er eins
og menn sjá, alt annað en þegar
leppamir ganga í lið auðmöngur-
unum, fá þeim í hendur yfirráð-
in yfir auðlindunum og atvinnu-
vegunum og um leið möguleikann
til að hii'ða af þeim gróðann, fara
með hann burt úr landinu og
gera landsmenn sjálfa að ósjélf-
stæðum vinnuþýum.
Það vantar ekki, að útlending-
ar renni hornauga til auðlindanna
okkar. Og það fer sífelt í vöxt.
Hér um árið var sú ráðstöfun
gerð út úr ýtrustu neyð, að leyfa
örfáum erlendum togurum að
stunda útgerð frá Hafnarfirði, þá
virtust íslenskir útgerðarmenn
sjá hættuna. Þeir töldu að ís-
lenskum sjávarútvegi væri stofn-
að í beina hættu vegna þessa. En
hvað segja svo þessir sömu menn
nú? Með stofnun Shell-félagsins
hefir M. G. sýnt það og sannað,
að útlendir auðmangarar þurfa
I