Tíminn - 23.06.1928, Blaðsíða 3

TlMINN
111
hún er átakanlegt dæmi um
neyðarvöm rökþrota málstaðar í
baráttunni við sannleikann.
Vörður og Landsbankalögin.
I greininni „Þögnin rofin“ í
25. tbl. Varðar, er gerð tilraun
til að verja rógsmál blaðsins um
framkomu stjómarinnar og Fram-
sóknarflokksins í Landsbanka-
málinu. Tekst það fremur ó-
höndulega, enda málstaðurinn lé-
legur. Öll aðalatriði greinarinnar
„Landsbankinn og íhaldsflokkur-
inn“ í 27. tbl. Tímans standa enn
óhrakin. Það er sannað að milli-
þinganefndin í bankamálum lagði
til, að ríkið bæri ábyrgð á Lands-
bankanum, að heimild til stofn-
fjárframlags hefir eigi verið rýrð
frá því sem hún. vildi vera láta
og að stjómarfyrirkomulag það,
sem síðasta þing samþykti á
bankanum, er hið sama og stung-
ið var upp á í nefndaráliti því,
sem lá fyrir þinginu 1927. — Það
er jafnframt óhrekjandi stað-
reynd, að Ihaldsmenn völdu ein-
göngu flokksbræður sína í banka-
ráðið, og fyrv. stjóm skipaði 4
pólitíska fylgismenn sína í út-
tektarnefnd bankans. Situr því
síst á Ihaldsmönnum að tala um
að bankinn sé gerður „pólitískur“.
Skrif Varðar um Landsbankalög-
in bera það með sér, að þau em
meir sprottin af löngun til árása
á núverandi stjóm en umhyggju
fyrir bankanum.
----o----
Fpá útlöfidmn.
— Aðaliundi Eimskipafélags Fœr-
eyinga er nýlega lokið. Félagið held-
ur uppi ferðum til Englands og Dan-
merkur. Ágóðinn á árinu varu um
140 þús. kr.
— Enska parlamentið hefir nú
samþykt að konur skuli hafa sama
kosningarétt og karlar.
— Hin fræga enska kvenréttinda-
kona, frú Pankhurst er látin. Er hún
kunn af baráttu sinni fyrir kosn-
ingarrétti kvenna í Englandi Hún
átti sér langan stjórnmálaferil. Árið
1892 gekk hún í óháða verkalýðs-
flokkinn, en stofnaði í oktober 1903,
ásamt dóttur sinni, félagið „Woman’s
Social and Political Union“ og var
tilgangurinn að sameina breskar kon-
ur, sem vildu vinna að því marki,
að konur fengi kosningarrétt og í
öilu jafnrétti við karla. Unnu með-
limir félagsins í fyrstu að framgangi
áhugamála sinna á vanalegan og lög-
legan hátt, en eftir 1905 fóru þær að
grípa til óvægilegri bardagaaðferðar.
Frú Pankhurst var oftsinnis dæmd til
fangelsisvistar. Hún hefir skrifað æfi-
sögu sína („My own story“, 1914).
Tvær dætur hennar eru kunnar kven-
réttindakonur, og starfsemi þeirra
allra hefir átt mikinn þátt í því, að
breskar konur fengu kröfum sínum
framgengt. Frú Pankhurst mun hafa
verið komin á áttræðisaldur, er hún
lést.
— Samkvæmt bannlögunum í
Baiidaríkjunum er heimilt að loka
ákveðin tímabil þeim gisti og mat-
sölustöðum, þar sem bannlagabrot
hafa verið framin. Hefir lagaákvæði
þetta haft þau áhrif, að þeim gisti og
matsölustaðaeigendum, sem hætt hafa
á að veita áfenga drykki í trássi við
lögin, fer sífelt fækkandi. Nokkur
vafi þótti leika á um bannlagaákvæði
þetta, hve langt mætti ganga í að
framfylgja því. Kom mál í sam-
bandi við það nýlega fyrir hæsta-
rétt Bandaríkjanna. Kvað hann lögin
sltýlaus um þetta efni og væri laga-
vörðunum heimilt að loka þeim stöð-
um, sem bannlagabrot hefði verið
framin á.
— Nankingsstjórnin sem nú ber sig-
ur af hólmi í borgarastyrjöldinni kín-
versku hefir látið birta yfirlýsingu
þess efnis að hún krefjist þess að út-
lendir hermenn í Kína verði kallaðir
heim. Ennfremur hótar stjórnin að
leggja bann við því að útlendingar
fái aðgang að innri hluta landsins,
ef fleiri útlendir hermenn verði send-
ir til Kína. Kveður hún tíma vera til
þess kominn að endurskoða samn-
ingana á milli stórveldanna og Kína.
— Herbert Hoover verslunarmála-
ráðherra var kosinn forsetaefni
Bepublikana flokksins með átta
hundruð þrjátíu og fjórum atkvæð-
um. Lowden, fyrverandi ríkisstjóri,
fékk sjötíu og fjögur. Flokksþingið
feldi tillögur bændanna um ríkishjálp
til landbúnaðarins, og samþykti kosn-
ingastefnuskrá flokksins, en aðalat-
riði liennar eru þessi: Flokkurinn er
andvígur uppgjöf ófriðarskuldanna,
vill vinna að þeirri hámarksstærð
herskipaflotans, sem heimilað er sam-
kvæmt Washington-samningnum og
loks er flokkurinn hlyntur verndar-
tollum. — Bændur þeir í Vesturfylkj-
unum, sem fylgja Republikönum að
málum eru mjög óánægðir með það,
að Iloover sé frambjóðandi flokksins.
Enn er óráðið hver i kjöri verður af
hálfu Demokrataflokksins, en líkleg-
astur er talinn Alfred Smith borgar-
stjóri í New-York, eins og áður er
getið um hér i blaðinu. Sjálf forseta-
kosningin fer fram í nóvember í
haust.
■ -O ■
Fréttir,
Kaupfélag pingeyinga hefir látið
byggja vandað hús yfir sýslubóka-
safnið á Húsavik. Var það í vor af-
hent sýslufélaginu að gjöf, en helg-
að er það minningu þeirra, Péturs
heitins Jónssonar ráðherra frá Gaut-
löndum og Benedikts Jónssonar á
Auðnum. I-Iafa þingeyskir samvinnu-
menn nú unnið tvent i einu, búið
vel að sínu ágæta bókasafni og heiðr-
að að verðleikum minningu tveggja
af sínum mætustu mönnum. Er hvort-
tveggja sæmdarverk.
Guðfræðiprófi luku dagana 15. og
16. þ. m. stúdentarnir: Benjamín
Kristjánsson, Jakob Jónsson, Jón Ól-
afsson, Knútur Arngrímsson, Kristinn
Stefánsson, Sigfús Sigurhjartarson,
Sigurður Haukdal, þórarinn pórar-
insson og þormóður Sigurðsson.
Hæsta einkun hlaut Kristinn Stefáns-
son (I. eink., 1261/a st.). Hinir nýju
kandidatar munu yfirleitt vera áhuga
samir um andleg mál. Sex þeirra eru
meðal útgefenda mánaðarritsins
„Straumar", sem nokkrir guðfræði-
nemar Háskólans stofnuðu í fyrra. Er
það frjálslynt trúmálarit f og hefir
flutt ýmislegt prýðilega ritað. — Eins
og getið er um á öðrum stað hér í
blaðinu, er Benjamín Kristjánsson á
förum til Veeturheims og tekur við
prestsstarfi þar. — Jakob Jónsson,
Knútur Amgrímsson og þormóður
Sigurðsson sækja um Húsavíkur-
prestakall og eru þegar farnir norður
þangað.
Sigurður Jónsson bóndi á Amar-
vatnl var meðal fulltrúa þeirra, er
sátu siðasta sambandsfund. Kom
hann landveg alla leiö norðan úr
Mývatnssveit. Tók för hans lurðan-
lega stuttan tíma. Lagði hann að
heiman seinnaliluta dags 8. júní, en
kom að Hvammi í Norðurárdal að
kvöldi 11. júní. Fór hann á hestum
þá leið alla, en í bíl frá Hvammi
til Borgarness og þaðan með Suður-
landi til Rvíkur og kom þangað kl.
7 að morgni 12. júní. — Sigurður
hafði 3 hesta til fararinnar, og skilur
það a. m. k. með honum og Árna
Oddssyni, sem fór á 4 sólarhringum
frá Vopnafirði á þingvöll einhesta!
Skýrsla um framlög til heilsuhæl-
isins i Kristnesi birtist nýlega í Degi.
Til heilsuhælisins hefir alis verið
greitt um y2 milj. kr., og er helming-
urinn gjafafé. Fer hér á eftir sam-
andregið yfirlit yfir framlögin:
Akureyri.................kr. 68592.28
Siglufjörður..............— 5000.00
Eyjafjarðarsýsla..........— 60288.10
Suður-þingeyjarsýsla . .. — 13203.06
Norður-þingeyjarsýsla .. — 7163.00
Skagaíjarðarsýsla .. .. — 7106.00
Húnavatnssýsla .. .. .. — 297.00
Reykjavík.................— 5756.25
Berklavai'nasjóður .. .. — 68992.14
Berklavarnarfélag íslands — 5000.00
Eimskipafélag íslands .. — 10000.00
Christian konungur X. og
drotning.................— 1180.00
Erlendar gjaíir...........— 622.64
Agóði af skemtun 17/o ’25 — 2593.86
Agóði af seldum minning-
arspjöldum ár 1926—27 — 2000.00
Rikissjóður íslands .. .. — 256000.00
Vextir....................— 3161.21
Samtals kr. 516955.54
Auk þessa fjár er von á 10 þús. kr.
viðbótartillagi úr ríkissjóði. — Gjald-
keri Heilsuhælisfélagsins er Böðvar
Bjarkan lögmaður.
Sr. Ragnar Kvaran hefir látið af
preststarfi sínu í Vesturheimi og
flytst hingað til Rvikur. Benjamín
Kristjánsson cand. theol. tekur við
stöðu hans vestra.
þjóðvinafélagiS gefur út 3 rit að
þessu sinni auk Andvara og alman-
aksins. Er það síðari hlutinn af bók
Vilhjálms Stefánssonar: í Norðurveg,
Svefn og draumar eftir Björgu þor-
lálvsdóttu r(einnig síðari hluti) og ís-
lensk þýðing á Germaníu eftir Taci-
tus. Er sú þýðing gerð af Páli Sveins-
syni kennara. Germanía er merkilegt
rit og frægt og lýsir þeirri þekkingu,
sem Rómverjar höfðu á þýskalandi
og Norðurlöndum á 1. öld e. Kr.,
nærri 1000 árum áður en ritöld hófst
um Norðurlönd. Germanía var fyrr-
um lesin i skólum hér á landi, en
þótti erfið viðfangs, enda á þungri
latínu. En nú hafa þjóðvinafélagið
og P. S. gefið hana íslenskri alþýðu.
— Bók Bjargar þorláksdóttur fjallar
um efni, sem áður er lítt um ritað
hér á landi, og eru í henni ýmsar
nýjungar. Bók Vilhj. SL: í Norður-
veg, er írumsamin á ensku en þýdd
ai Baidri Sveinssyni blaðamanni. Er
hún um rannsóknir Vilhjálms í
Norðurishafslöndunum og möguleiká
tii iandnáms þar.
rteKtor háskólans næsta ár hefir
verið kjörinn Ágúst H. Bjarnason
prófessor.
a.ðaliundur Bókmentaíélagsins var
haldinn 17. þ. m. — Stjórn iélagsins
var endurkosin. 1 henni eru dr. Guð-
mundur Finnbogason (iorseti), Matt-
inas þórðarson (varalorseti), dr.
riannes þorsteinsson og Sigurður
Kristjánsson. Sigurður Kristjánsson
bóksaii var kjörimi heiðursiélagi. Á
þessu ári gefur íélagið út: Skimi,
isl. iornbréiasaín, ísl. annála qg
Sain til sögu lslands. Félagar eru
ruml. li’00. Ai þeiin liaía 78 bæst við
á siöastl. ári.
Kannsókn hefir dómsmálaráðuneyt-
iö skipað á lyijabúð Seyðisfjarðar
\ egna misiellna á aigreiðslu áíengis.
17. júní var að venju hátíðlegur
lialdinn. Tryggvi þórhallsson for-
sætisráðherra flutti ræðu við gröf
Jóns Sigurðssonar. Að þvi búnu hófst
ailsherjarmót íþróttasambands ís-
lands og heíir það staðið þessa viku.
Kaupúeiia stendur nú yiir líér í
bænmn út af ráðningarkjörum
þeirra sjómanna, er norður íára til
síidveiða. Sáttasemjari rikisins i
viunudenum, dr. Björn þórðarson
næstaréttarntari er nú staddur suð-
ur i Sviss í penn ermdurn að kynna
ser starisemi pjóOabaudalagsins. At-
vinnuinaiaraóuneytið heiir þvi til-
neini Georg Oialsson bankastjóra i
iians stað. Georg heíir áður verið
sattasemjari.
nus brann á Týsgötu 4 hér í bæn-
um 19. þ. m. Upptök eldsins voru
þau, að drengir tveir, 4 og 5 ára,
voru einir i lierbergi og kv.eikti ami-
ai- dreugurinn i biéfalirúgu. Höíðu
óvitarnir eigi orð á þessu tiltæki og
varð eldsins eigi vart íyr en um
seiuan. Húsið var úr steini, en þilj-
að innan. Kom eldurinn upp á ann-
ari liæö og brann efri hluti hússins,
en neðstu hæð ná% eldurinn ekki
að ráði, en miklar skemdir rnrðu
þar ai völdum vatns, er slökkviliðið
dældi í bálið. Innanstokksmunir voru
óvátrygðir, en eyðilögðust að mestu.
Eigendur hússins eru bræður tveir,
Jón og Halldór Magnússynir.
Stúdentsprófinu við mentaskólann
norðienska lauk 15. þ. m. Útskrifuð-
ust 5 nemendur: Baldur Steingríms-
son, Bragi Steingrimsson, Guðmund-
ur Benediktsson, Gunnar Jóhannes-
son og Haukur þorleifsson. Haukur
þorleifsson fékk I. eink., hinir II.
eink.
Gistihús er verið að reisa á Ásólfs-
stöðum í Árnessýslu. Ásólfsstaðir
standa í mynni þjórsárdals. Br þar
náttúrufegurð mikil og gestkvæmt á
sumrum. Páll Stefánsson bóndi á
Ásólfsstöðum lætur reisa hús þetta,
en fær til þess hagfelt lán úr Við-
lagasjóði.
Breski sendiherrann i Khöfn kom
hingað 21. þ. m. Var hann á ensku
herskipi.
Alþingismennimir Ásgeir Ásgeirs-
son, Haraldur Guðmundsson og
Magnús Jónsson, fóru utan með Is-
landi 19. þ. m. Ætla þeir að sitja
fund er þingmenn Norðurlanda halda
70 ára reynsla
og visingalegar rannsóknir
tryggjft Uaffibætisins
yVEIRO/
enda er hann heimsfrægur
og hefir 0 s i n n u m hlotið
gull- ög silfurjnedallur vegna
framúrskarandi g»ða sinna.
Hér á landi hefir reynslan
sannað að VLKO er uiklu
betri og drjrgri en nokkur
anuar kaffib»tir.
Notið að «iua V E ii O,
það marg borgar sig.
1 heildsöiu hjá:
Huiitlóri Eiríkssyui
Hafnarstræti 22 - lieykjavik
i Stokkhólmi í byrjun næsta mánað-
ar. Eru siikir iundii’ haldnir árlega
til þess að eíla samhug og viðkynn-
mgu með stjórnmáiamönnum frænd-
þjoöanna norrainu.
jL)r. Alexander Jóhannesson birti 1
vetur nýtt rit um ísienska málfræði.
hjaiiar það um viðskeyti í islenskri
tungu. Eru viðskeytin taiin í staf-
íóísröð og skýrður uppruni þeirra.
Er það þarit mjög málíræðingum.
— Rit dr. A. J. er sérprentun úr ár-
bók háskóians 1927. En árhókin sjálí
er ekki koinin út enn, og verður eigi
séð, hvað veldur.
Árið 1880 áttu íslendingar y3 milj.
suuðfjár, 38 þús. hrossa og 21 þús.
nautgripa. 1925 var búpeningseignin
566 þús. suuðijár, rúml. 51500 hrossa
og 26 þús. nautgripa. — Árið 1882
var töðuiengur landsmanna 211 þús.
iiesta, úthey 525 þús. hesta, jarðepli
3 þús. tunnur og rófur 2800 tunnur.
Arið 1925 var töðufengurinn 852 þús.
liesta, úthey 1501 þús. hesta, jarðepli
34 þús. tunnur og róíur 12 þús.
tumiur. — Búnaðaríéiögin um land
uit liaia unnið að jarðrækt 3,7 milj.
dugsverka siðan 1893. — Tölur þess-
ar sýna að vísu ailmiklar framfarir,
ei miðað er við umbætur og íram-
leiðslu eingöngu. En tölurnar tala
líka skýrt um flótta íólksins úr sveit-
unum. — Árið 1880 stunduðu 73%
þjóðarinnar landbúnað, — árið 1920
einungis 42%. (Samkv. uppl. frá
Sig. Sig. búnaðarmálastjóra).
Dansk-íslenska róðgjafamefndin
hefir lokið störfum að þessu sinni.
Fófust fundir heennar 11. þ. m. og
var lokið 20. þ. m. Hafði hún til með-
lerðar eftirfarandi mól:
1. Rúðstafanir til þess að koma í
veg fyrir að útlendingar geti stundað
veiðar í íslenskri landhelgi með þvi
að skrá skip sín íslensk eða dönsk.
2. Framhald landhelgisgæslu Dana
við ísland.
3. Samningur um gerðardóm milli
íslands og Danmerkur.
4. Forngripamálið.
5. Ýms atriði, er snerta framkvæmd
síldareinkasölulaganna.
Um síðastl. helgi tók nefndin sér
ferð upp i Borgarfjörð. Fanst útlend-
ingunum mikið til um fegurð héraðs-
ins og framtíðarmöguleika.
Fyrst er þá að geta um garðinn í
Múlakoti í Fljótshlíð. Til garðs-
ins þar var stofnað um aldamót-
in. Sá garður hefir verið prýðilega
hirtur, enda tré, runnar og blóm
þróast þar ágætlega. Einkum er
reynirinn þroskamikill. Á all-
mörgum öðrum stöðum hefir og
verið stofnað til trjágarða, t. d.
í Hvammi, Múla og Fellsmúla á
Landi í Rangárvallasýslu. Allir
eru þeir garðar vel hirtir og í
þeim vaxa ýmsar þroskamiklar
trjátegundir. B'est þrífast reynir-
inn og birkið, en í sumum görð-
unum vex einnig lævirkjatré og
fura og virðast dafna vel.
I Reykjavík hefir verið gróður-
sett mikið af trjám og runnum.
Elst munu þau tré, er Þorvaldui
Thoroddsen gróðursetti við hús
sitt 1888. Það var álmur og hlyn-
ur. Bæði hafa þessi tré þrifist
vel, þó eigi þyki þessar trjáteg-
undir erlendis þola óblíða veðr-
áttu. I mörgum görðum í Reykja-
vík eru álitleg tré. Mest áberandi
eru reynir og björk, á nokknnn
stöðum er lævirkjatré og fleiri
trjátegundir. Mestum þroska mun
reynitré hafa náð í garði Bjama
Sæmundssonar, þau eru um 7
metra há og eru 58 ára gömul. Á
allmörgum stöðum hefir trjárækt-
in í Reykjavík mishepnast, en þar
sem hirðing, jarðvegur og skjól
hefir verið sæmilegt hefir árang-
urinn verið góður.
I Hafnarfirði var komið upp
trjá- og blómagarði í svonefndu
Hellisgerði fyrir 4 árum síðan.
Staðurinn er í kvos í hrauninu.
Þessi tilraun hefir hepnast ágæt-
lega, enda notið góðrar aðhlynn-
ingar. Nú vex. þama margt trjáa,
runna og blóma.
Á Austurlandi er oss minst
kunnugt um hve mikið gert hefir
verið að trjárækt. Á Fljótsdals-
héraði eru trjágarðar við nokkra
bæi, t. d. er garðurinn á Amheið-
arstöðum fagur mjög og svo er
víðar.
Nú hefir að nokkru verið getið
um hið helsta sem gert hefir ver-
ið hér á landi til að gróðursetja
tré og runna, og sagt hvem
árangur það hefir borið. Hinsveg-
ar höfum vér ekki lýst starfi því
sem skógræktin hefir leyst af
hendi, þar eð það er nokkuð ann-
ars eðlis. Fyrir oss hefir vakað
! að athuga þá reynslu, sem feng-
in er um gróðursetningu trjáa og
mnna, svo af því yrðu leiddar
ályktanir um von eða vonleysi í
því máli.
I aðaldráttunum virðist reynsl-
an benda á, að hér sé um mikla
möguleika að ræða. Nokkrar trjá-
tegundir þrífast hér vel, sé að
þeim hlúð, og þær gróðursettai-
í frjóum jarðvegi eða þeim veitt
næring með áburði. Þetta gildir
sérstaklega um reyni og björk og
nokkrar aðrar trjátegundir. Sér-
staklega gerir reynirinn miklar
kröfur til jarðvegsins. Enginn
vafi er á því, að þessi nefndu tré
geta vaxið víðast hvar um land
alt, sé rétt farið að með ræktun
þeirra. En auk þessa koma til
greina ýms önnur lauftré og runn-
ar, sem að sjálfsögðu geta þrifist
á hinum skýlh stöðum.
Hvað barrtrjánum viðvíkur, þá
er þar eigi að byggja á eins föst-
um grundvelli. Hinsvegar gefur
það góðar vonir, að í einn aldar-
fjórðung hefir fura, greni og læ-
virkjatré þrifist vel á Akureyri,
þar í ræktuðum jarðvegi. Hér
syðra hafa hinar sömu trjáteg-
undir dregið fram lífið á órækt-
arholti og nú nýlega farið að
spretta svo um munaði. Þetta
virðist benda á, að vegna loftlags-
ins muni tré geta þrifist, en með
eðlisástandi eða efnasamsetning
jarðvegsins sé einhver vöntun.
Hvað hér sé til tálmunar þrifum
trjánna mun koma í ljós við
áframhaldandi ræktun og tilraun-
ir. Að öliu athuguðu virðist ekki
mikill munur á ræktunarskilyrð-
um fyrir tré á Suður- og Norður-
landi og ályktun sú, sem vér get-
um dregið af reynslu þeirri sem
fengin er, er þessi:
Að ýms tré og runnar geti þrif-
ist víðasthvar um land, ef rétt er
að farið, að minsta kosti við hús
og bæi í frjóum(ræktuðum)jarð-
vegi.
Þar eð þetta nú þykir fullsann-
að, er þá eigi ástæða til að hef j-
ast handa? Fara að klæða landið
á ný. Byrja við bæina og húsin,
þar sem ástæða er til. Tré í ná-
munda við hús og bæi eru til
mikillar ánægju og prýði fyrir
heimilið. I bæjum og þorpum, þar
sem þessu er eigi hægt að koma
á alment, þurfa bæimir og þorpin
að koma upp trjá- og blómgörð-
um — lystigörðum — sem sumir
kalla. Á Akureyri er þetta vel á
veg komið og Hafnfirðingar hafa
einn einkennilegan garð í hraun-
inu. „Skrúður" er fyrirmynd þess-
ara garða.
Þetta starf er eigi erfitt, það
kostar aðallega fyrirhyggju og
umhirðu. En það er þýðingarmik-
ið, einn mikilsverður liður í því
að efla trú manna á landið og
ræktunarmöguleikana. Baminu,
sem gróðursetur lítið tré og sér
það þrífast og hækka með ári
hverju, því verður sá blettur kær.
Hann er taug, er bindur það
við heimilið og æskustöðvamar.
Já, ef meira væri gert að ræktun-
inni í sveitum lands vors, bæði
að þessu og öðm, þá myndi fólkið
eigi eins fúst að leita til bæjanna
eins og nú er raun á.
Vér látum nú máli voru lokið
að sinni, með þeirra ósk, að sem
flestir taki þetta til athugunar.
Hér er verkefni fyrir unga og
gamla, fátæka og ríka, konur sem
karla. Þetta er þjóðarmál, sem
allir geta sameinast um og unnið
að. Hugsum oss hver breyting
yrði á landinu ef tré væri við
hvert býli og hús, en trjágarður
við hvem kaupstað, þetta í sam-
bandi við aukna sköggræðslu, sem
hlæddi stærri og minni spildur
víðsvegar um land. Látum oss
vinna að þessu markmiði.-----