Tíminn - 04.08.1928, Blaðsíða 1

©jaíbfert
o@ afgreiðslumaður C f m a n s er
JJunnDeig þorsteinsðóttir,
Sdfnbanóstjúsmu, SeyfjaDÍf.
J^fgteifcsla
QT i m a n s er i Sambanðsfjústnu.
®pin baglega 9—[2 f. Jj.
^tmi 490.
xn. ár.
Athugasemdir við tvö sendibréf
1.
Ihaldsflokkuriim hefir tekið
upp bann sið, að senda út með
hverjum pósti nokkur hundruð
eintök af vélrituðu bréfi. Mið-
stjóm flokksins ber ábyrgð á
þessum bréfum og semur þau.
Efni bréfanna era sumpart gyll-
ingar um hvað íhaldsmenn vilji
gera, en þó öllu meira slúðursög-
ur og rógburður um Framsóknar-
menn og þá sér í lagi um lands-
stjómina. Gegnir furðu, hve
þingmennirnir fimm í miðstjóra
Ihaldsflokksins eru óvandir að
virðingu sinni. Jón Þorláksson,
Magnús Guðmundsson, Ólafur
Thors, Jón Ólafsson og Magnús
Jónsson takast nú sjálfir á hend-
ur aumasta söguburð aumustu
vesalinganna sem þeir hafa haft
í þjónustu sinni til að níða and-
stæðinga. Slúðursögumar eru rit-
aðar í einkabréf út um land, í
þeirri von, að engir sem vit hafa
á hvað satt er eða sæmilegt í
opinberum máium sjái rógburð-
mn. Aldrei hafa nokkrir menn,
sem þykjast vera leiðandi meim í
iandsmálaflokki iagst svo lágt,
sem nu ber raun vitni um. Skulu.
nu Oirt sýnishorn af þessari rit-
mensku, en af meiru er að taka,
þó þao sé geymt að sinni.
hitt bréfið, ritað laust eftir
þmgsiit, hijóðar svo:
„Frá MiOstjóm iimidsiiokksins.
Trúnaðarmái.
Alþingi var siitið 18. april og haiði
þá staðið i yi dag. þegar stuðnings-
menn stjórnarinnar ieidu irv. um
stjórnarskráihreytinguna (þinghald
aðems annaðhv.ert árj, þá var þaö
ialið i veðri vaka, að þetta ætti að
hæta upp með stuttum árlegum þing-
um. iin reynsian var þessi i þetta
sinn og uggir marga að svo kunni
einnig að verða íramvegis.
Annars íór þingið irá íjölda óai-
greiddra máia, en mörg aí þeim voru
þannig, að þau áttu ekki skilið að
komast i gegn. Nokkur írv., sem í-
haldsmenn háru íram voru látin daga
uppi. Má þar til neína sérstaklega
irv. um atvinnurekstrarlán hænda,
írv. um iiskiveiðasjóð og írv. um
heimavistir við hinn alm. menta-
skóla.
Manna i milii er þetta siðasta þing
ýrnist kaliað síldarþing eða sósial-
istaþmg, sökum þess hversu mjög
sildarmái voru til meðíerðar og sök-
um þess, að sósialistar þóttu ráða
miklu, þar sem þeir höíðu hí stjórn-
arinnar í hendi sér.
Eitir stjórnarmyndunina í sumar
iýstu sósíalistar þvi yfir, að þeir
iieiðu ekki áskilið sér neitt fyrir
stuðninginn við stjórnina, en þegar
iram á þingið kom virtist svo sem
laun kæmu fyrir stuðninginn og þau
ekki óveruleg, því að svo brá við að
Framsóknarmenn fylgdu fast fram
ýmsum málum sósialista og virtist
vera sameiginlegt áhugamál þeirra
beggja að tryggja, að þau næðu fram
að ganga. Ósjálfrátt hlutu menn þvi
að líta svo á, að þar kæmu launin.
Sem dæmi þess má nefna stjórnar-
skrárbreytinguna, skiftingu Gull-
bringu- og Kjósarsýslu í tvö kjör-
dæmi, hvildartíma háseta á botn-
vörpuskipum, síldareinkasalan og
síldarbrœðslustöðvamar.
Skifting Gullbringu- og Kjósarsýslu
fer alveg í bága við stefnu bænda-
fiokks, þvi að með skiftingunni, er
tekinn réttur af bændum héraðs
þessa, til þess að senda tvo menn á
þing, en verkamönnum í Hafnarfirði
fenginn réttur til þess að ráða öðr-
um þeirra.
I-linum gætnari bændum mun ekki
hafa verið ljúft að lögbjóða á togur-
um 8 klst. óslitna hvíld í hverjum
sólarhring þvi að fyr eða síðar má
búast við, að keimlíkar kröfur komi
íram um sveitavinnu. En bændur
Framsóknarfl. hafa eflaust orðið að
beygja sig, til þess að stjómin fengi
að liia.
Umhyggja þingsins íyrir síldarmál-
unum var óvanalega mikii og miklu
meiri en við heí'ði mátt búast ai
stjórn, sem kaiiar sig bændastjórn.
pvinær öiium lagaákvæðum um sild
var breytt og stórum við þau aukið.
Sum irv. um þessi mál strönduðu
vegna eindreginna andmæla íhalds- j
manna, en ýms þeirra vom aigreidd
sem lög.
Eins og áður er tekið íram voru 'i
sett lög um einkasöiu rikisins á sild
og getur varla verið öðru tii að
dreiía þar en áhriíum sósialista, því
aö bændur gátu tæpast kært sig um ;
að iáta rikið iást við þetta mál, þar j
sem tii voru irá þinginu 1926 lög er
heimiiuöu siidarsamiagi veiðimanna
sjáiira að taka málið algjörlega 1
sínar hendur á samvinnugrundv.elli.
Heíði það átt að vera ljúít iyrir sam-
vjhnumenn að íylgja þessu íram, en
sosiaiistum var þaö hið mesta kapps-
mái aö bianda i þetta mál rikis-
rekstri, þvi að slikur rekstur er
steínumái þeirra, eins og kunnugt er.
Th sildarverksmiðju heimilaði
þmgiö stjórninni að leggja iram af
nkisié 1 miij. króna og .einnig aö
reka þær á rikissjóðskostnað. A móti
hmu siðarneinda snórust lhaids-
menn mjög ákveðið. Vildu þeir lja
máiinu i'ylgl sitt, eí aískiíti ríkis-
sjóðs væru þau ein að afla fjár i
þessu augnamiði, en síldarframleið-
eudur skyldu sjáiíir bera alia áhætt-
una. A móti þessu risu sósialistar
öndverðir og fóru svo leikar, að
1 ramsóknarmenn íylgdu þeim aö
maium. Ekki er hægt að segja hvað
stjórnin gerii' i þessu máh, en ýmis-
iegt bendir til, að íortölur íhalds-
mauna á þinginu um að leggja rik-
issjóð ekki i hættu, hafi haít talsverö
álirii, en um það verður þó ekkert
iuliyrt enn.
Siðan þingi sieit hefir lítið borið
til tiðinda i stjórnmálaheiminum.
Bæði iorsætisráðh. og dómsmálaráðh.
eru íarnir til útlanda og þykir undar-
legt að báðir skuli þurfa að fara
samtinais, því að svo sýnist, sem
annar heiði getað rekið erindi fyrir
báða og rikissjóður þannig losnað
við útgjöld.
Nokkra eftirtekt vekur það, að
maður hefir verið skipaður i embætt-
ismannsstöðuna á Spáni með sömu
launum og áður. Kemur þetta undar-
lega fyrir sjónir, þar sem Fram-
sóknarfl. h.eíir áður haldið þvi fram,
að staða þessi væri óþörf, og alt oí
hátt launuð. Fyrir valinu heíir orðið
fulltrúi hjá G. Copland, Helgi Guð-
mundsson frá Reykholti.
Sagt er, að Ólafur Thorlacius lækn-
ir sé ráðinn til þess að v.era yfirum-
sjónarmaður verklavarna á landinu
og veit þó enginn til, að hann hafi
kynt sér þau mál. Kemur þar nýtt
embætti.
það er fullvíst, að Guðbr. Magnús-
son kaupfélagsstjóri í Hallgeirsey er
ráðinn íorstöðumaður áfengisverslun-
ar rikisins, þvi að Mogensen hefir
verið sagt upp stöðunni, og fær hann
leyfi til að setja á stofn lyfjabúð
hér í bænum. Laun Guðbr. eiga að
vera um tíu þúsund krónur samkv.
lögum frá síðasta þingi, en við hlið
hans þarf lyfjafróðan mann, sem
sennilegt er að þurfi svipuð laun.
pegar íhaldsflokkurinn var stofn-
aður, í þingbyrjun 1924, setti hann
sér tvö stefnumörk: Viðreisn á fjár-
hag ríkissjóðs fyrst, og því næst ,efl-
ingu atvinnuveganna. Hinu fyrra má
telja lokið í bili, en siðara verkefnið
liggur ávalt fyrir. Auðvitað hefir
starfsemi flokksins beinst að fleiri
málum, og ákveðin stefna tekin upp
á hverju sviði. Á siðasta þingi þótti
létt að gera einskonar starfsskrá
fyrir ílokkinn, eða yfirlit yfir af-
stöðu hans til helstu landsmála, og
höfum vér ákveðið að láta trúnaðar-
mönnum flokksins þetta yfirlit í té
smám saman, eftir því sem rúm
þessara bréfa leyfir, til þess að þeir
í viðræðum og á fundum hafi betri
aðstöðu til þess að tala máli flokks-
ins. Að þessu sinni tökum vér upp
Landbúnaðarmál:
1. Aö tryggja bændum rekstursfó.
=SE=
Reykjavík, 4. ágúst 1928.
37. blað.
2. Að beina nýbýlamálinu iim á þá
braut, að höfuð áherslan verði lögð
á skiítingu jarða milli ættingja,
þannig, að sérhver fengi eitthvað af
ræktuðu landi til að styðjast við.
3. Að koma skipulagi á bæjar-
byggingar i sveitum, með aðstoð
þ.ess opinbera (fyrirmyndum o. fl.)
og skipulagsbundinni samvinnu og
samhjálp byggjenda.
4. Að efla verklegt búnaðamám,
með það fyrir augum að plægingar
og jarðyrkja geti orðið árleg heim- 1
iiisstörf, og efla innlenda frærækt.
5. Að efla hreppabúnaðaríólögin,
svo aö þau geti haft forgöngu í bún-
aðaríramkvæmdum hvert í sinni
sveit.
6. Að stuðla að þvi, að gjörðar
sóu hagfræðilegar rannsóknir á hin-
um ýmsu liðum búnaðarins, svo á-
byggilegar leiðbeiningar fáist um
hvernig hver grein hans ber sig, á
ýmsum stöðum á landinu.
7. Að rannsakað sé hvernig mjólk
urafurðum verði komið í best verð,
og hvar skilyrðin væru líklegust
fyrir mjólkurbú.
8. Að lögð sje áhersla á að yfirlit
fáist fyrir uppblástur og uppblást-
urshættu á öllu landinu, og gerð sé
gangskör að þvi að stöðva yfirvofandi
landskemdir.
9. Að vinna að þvi að vekja áhuga
unga fólksins fyrir landbúnaðinum
og trygð þess við sveitimar.
10. Að stuðla að því að búpening-
ur landsmanna verði trygg eign og
að afurðir hans og gæði aukist án
verulegs aukins framleiðslukostnaðar
með þvi meðal annars:
11. Að rannsakað sé á hvern hátt
öræfi og fjalllendi landsins þau, sem
nú eru aðeins notuð að htlu leyti,
verði best notuð landsmönnum til
gagns og gróða.
Að styðja að stofnun og starf-
rækslu fóðurbirgðafélaga, nautgripa-
ræktarfélaga og hrossakynbóta.
Með bestu kveðju til flokksmanna.
Miðstjórn íhaldsflokksins.
Jón porláksson, form
Magnús Guðmundsson,
Magnús Jónsson, Ólafur Thors,
Jón Ólafsson.".
Tæpum mánuði síðar kemur
annað bréf, sýnu auðvirðilegra
hinu fyrra. Bréfriturunum þykir
sýnilega minkun að rita nöfn sín
undir það, en setja í þeirra stað
aðeins: Miðstjórnin. En bréfið er
eðlilegt áframhald af hinu fyrra.
Heilindin sjást í því að aftan í
hið fyrra rógbréf hnýta sements-
kaupmaðurinn, málfærslumaður-
inn, togai’aeigendumir tveir og
bitlingahatarinn Magnús Jónsson
iangri landbúnaðar dagskrá,
brennandi af áhuga. En við hið
síðara skeyta þeir sjávarútvegs-
dagskrá, sem autvitað nefnir ekki
togara, aðeins smábáta og sam-
vinnu! ölafur Thors, Jón Ölafsson
og Jón Þorláksson eru eftir þessu
fyrst og fremst landbúnaðarvinir.
Þar næst elskendur smábátaút-
vegs. Á steinlímsgróða og fisk-
brall er alls ekki minst í stefnu-
skránum, og mætti af því ráða
að bréfritaramir hefðu útrýmt
öllu slíku úr hjörtum sínum. Síð-
ara bréfið, sem birt verður að
þessu sinni, hljóðar þá sem hér
segir:
„Frá Miðstjóm Íhaldsflokksíns.
Trúnaðarmál.
Ráðherrarnir tveir (Tr. p. og J. J.)
eru nú erlendis, og því venju minna
um stjómaríramkvæmdir sem stend-
ur.
Mikla eftirtekt hefir þaö vakið, aö
forsætisráðherrann hefir látið eitt af
helstu blöðum Danmerkur (Politiken)
hafa það eftir sér, að ákveðið væri
að stýfa íslenska krónu niður í nú-
verandi gangverð pappírspeninganna,
eða 81 til 82 gullaura. Ríkið er ný-
búið að taka á sig ábyrgð á öllum
! innstæðum í Landsbankanum og yrði
j þá annaðhvort að greiða þeim inn-
stæðueigendum afföllin, sem nema
um eða yfir 5 milj. kr., úr ríkissjóði,
eða ríkið yrði að gefa sig upp sem
gjaldþrota, og er það líkl.ega mein-
ingin. En hagur rikissjóðs er sem
stendur svo góður, að þetta yrði
nánast sviksamlegt gjaldþrot, þó eng-
inn geti vitað hvar lendir ef haldið
verður áfram að hlaða á hann á-
byrgðum með hugsunarlitilli léttúð,
eins og stjórnarilokkarnir gerðu á
siúasta þingi, og ýmiskonar miður
nauósynlegum útgjöldum þar á ofan.
u,n 1'iK.isgjaidþrot mundi baka þjóð-
uini óiyrirsjáanlegt tjón á komandi
aium, og veróa stórhættulegt iyrir
sjánstæOi landsins.
AOur en dómsmálaráöherrann íór
skipaoi iiaim svo fyrir, að ekki skyldi
veua inntöku í ivíentaskólann í vor
iiema sem svarar einni deild, eða um
25 nemendum, en búist er við að
tvóiait iieiri a. m. k. standist próiið.
þfctta þykir óv.erjahdi gerræði, og
litímur sér einkaniega iila íyrir
sveitamenn og aðra utanbæjarmenu,
sem senda syni sma hingað til inn-
tökupróis. pað sýnist lika vera íjar-
stæóa að ætlast til þess, að í þrem
neðri bekkjum skóians séu eigi tekn-
ir lieiri n.emendur en þetta, þvi að
eltir þrju ár er þeim ætlað að þrí-
sKiitast, þar sem sumir hætta þá að
aiioknu gagniræðapi'óíi, en hinir
skiitast þá 1 máladeild og stærð-
iræðideild. Verða þessar deildir þá
ekki hálfskipaðar, nema með þvi að
eaina i þær utanskólanemendum, og
verður því niðurstaðan liklega sú, að
aiiur þorri þeirra, sem nú verður
neitað um inntöku, reynir að brjót-
ast áfram við nám utanskóla.
Stjómin hefir keypt dýran bíl íyrir
kringum 12000 kr. handa ráðherrun-
um til skemtiferða og i snatt. Annar
bill hefir verið keyptur fyrir 8000 kr.
handa eftirlitsmönnum biíreiöa hér.
pað þykir mjög undarlegt að ekki
skuli hafa verið farið fram á fjárveit-
ingu til þessara kaupa á nýafstöðnu
þingi. pað var ekki gert, og er fjenu
þvi eytt í fullkomnu heimildarleysi.
Nýtt embætti hefir stjórnin alveg
nýskeð stofnað, einnig án heimildar
írá þinginu, og án þess að fjárveit-
ingar sé leitað til launagreiðslunnar,
handa Ólaíi Thorlacius hjeraðslækni
á Búlandsnesi, sem er sérstakur vin-
ur og skoðanabróðir dómsmálaráð-
lierra. Hann á að heita eftirlitsmaður
með berklalækningum, eða eitthvað
þess háttar. Hver laun honum eru
ætluð vita menn ,ekki ennþá, en
naumast em þau mjög lág, því hann
yfirgefur embætti sitt og bújörð og
flytur til Reykjavíkur til þess að taka
við þessu nýja starfi. — Vínverslun
ríkisins var i vetur látin greiða sym
þessa sama manns 150 kr. á mánuði
fyrir sama og ekkert starf. Annars er
nú reynt að fara dult með ýmsan
fjáraustur til fylgismanna og vina
þeirra ráðherranna, en vitnast þó
smám saman, svo sem það, að tveir
þingmenn Framsóknar hafa fengið
500 kr. hvor fyrir að semja eitt stjóm-
arfrumvarp, sem svo aldrei kom fram.
Hjer hafa verið í heimsókn undan-
farið herskip frá þjóðum þeim, sem
stunda fiskiv.eiðar í höfunum kring-
um landið, (þýskt, frakkneskt, enskt),
eins og venja er um þetta leyti árs.
pað hefir vakið mikið umtal í bæn-
um og megna óánægju ,að stjórnin
bað foringja varðskipsins danska að
halda uppi risnu gagnvart þessum er-
lendu herskipum fyrir íslands hönd.
pykir bæði nóg um, hve mikið danska
varðskipið heldur sig hér inni á höfn,
þótt stjórnin auki ekki þar á, og þjóð-
arminkun finst mönnum það vera, að
láta danska varðskipið koma fram
gagnvart erlendum gestum eins og
húsbónda á heimili hinnar íslensku
þjóðar. í fjarveru ráðherranna eru
skrifstofustjórar stjómarráðsins sjálf-
kjömir, enda mjög vel hæfir til að
koma fram fyrir landsins hönd. svo
að ekki afsakar utanförin þetta.
Sú fregn hefir verið símuð frá
Kaupmannahöfn, að bráðabirgða-
stjórnéndur síldareinkasölunnar, Ein-
ar Olgeirsson sósíalistaleiðtogi á
Akureyri og Ingvar Guðjónsson, hafi
nú í utanför sinni falið Gyðingafirma
í Iiaupmannahöfn (Bræðurnir Levy)
einkaumboð til sölu á allri íslenskri
síld fyrir Danmörku og Svíþjóð. pyk-
ii mönnum þetta að mörgu leyti und-
arlegt, en þó einkum að danskt versl-
unarhús skuli fá einkaumboð fyrir
Svíþjóð. Opinber staðfesting á þess-
ari fregn er ekki fengin ennþá, en
reynist hún sönn, munu ýmsir telja
þetta nýjan vott um það, að Ieiðtog-
ar alþýðuflokksins eigi húsbændur
yfir sjer í Kaupmannahöfn.
Shellfélagið fékk oliubirgðir í hina
nýju olíugeyma sína við Skerjafjörð
í des. síðastliðnum. Nú eru þær birgð-
ii svo til þurðar gengnar, að félagið
hefir pantað nýjan farm, sem á að
koma í júlí. Má af þessu sjá að alt tal
og skrif um að þessir olíugeymar
væru óþarflega stórir fyrir þarfir
iandsmanna, er fjarstæða. Eftir fá-
ein ór verða þeir orðnir of litlir.
í framhaldi af síðasta bréfi setjtim
vér hér starfsskrá flokksins fyrir:
Sjávarútverssmál:
1. Að vinna að stækkun landhelgis-
svæðisins.
2. Að haldið sé uppi öflugum Iand-
helgisvörnum, og fiskiveiðalöggjöfinni
framfylgt stranglega.
3. Að efla bótaútveginn. Meðal ann-
ars á þann hátt:
a) Að koma á fót lánsstofnunum er
veiti aðallega lán til bátakaupa gegn
veði i bátunum, og til kaupa á vél-
um til að vinna úr fiskiúrgangi.
b) Að stuðla að því, að gerðar verði
nauðsynlegar lendingar og hafnarbæt-
ur þar sem tiltækilegast er og hent-
ugt til útróðra.
4. Að haldið verði ófram rannsókn-
um á fiskigöngum og hrygningar-
svæðum umhverfis landið, og orsök-
um til mismunandi aflaára.
5. Að vitakerfi landsins verði aukið
og endurbætt.
6. Að styðja tilraunir með nýjar
verkunaraðferðir og útflutning á nýj-
um fiski til Mið-Evrópu.
7. Að stuðla að því að leitað sé
nýrra markaða fyrir saltfisk, síld og
aðrar sjávarafurðir.
8. Að reynt sé að koma skipulagi
á sildarsöluna erlendis, svo útgerðar-
mönnum verði trygt sem best sann-
virði fyrir vöruna, án einkasölu.
9. Stuðla að því að til sjeu hæfi-
lega margar bræðslustöðvar, sem séu
eign útgerðarmanna og reknar af
þeim.
Með bestu kveðjum til flokks-
manna.
Miðstjórnin."
n.
Nú skal athuga lítið eitt sann-
leiksgildi bréfanna og drengskap
höfundanna.
1. Þeir brýna Framsókn á því
að þingið hafi orðið langt. Þar
til er að svara að það varð mun
styttra en þau þing, sem háð
voru meðan Ihaldsflokkurinn hafði
forustuna. Á þetta var bent í
Tímanum í vor. I öðru lagi lengd-
ist þingið um þriðjung fyrir bein-
ar máltafir íhaldsmanna og voru
þeir Ól. Th., M. J., Jón Auðunn
og M. Guðm. fremstir í málþófinu.
I mörgum málum hafði Fram-
sókn samtök um að svara vaðli
þessum lítið eða ekld neitt. Þess
vegna deildu íhaldsmenn oft ein-
göngu innbyrðis, til að tefja tím-
ann, t. d. í Landsbankamálinu.
Fleiri ráð notuðu þeir og til að
halda upp umræðum í því máli.
Ól. Th. las eitt sinn upp skrifaða
ræðu eftir M. J. og síðan hélt M.
J. ræðuna fyrir eigin reikning,
svolítið breytta. 1 þriðja lagi er
þess að gæta að síðasta þing af-
greiddi meiri fjölda þjóðþrifa-
mála til atvinnubóta og menning-
ar, heldur en nokkurt annað þing
síðan Alþingi var endurreist.
Framsóknarflokkurinn bar fram
til sigurs á þessu þingi fjölmörg
frv. sem flokkurinn hefir barist
, fyrir á undanfömum þingum, en
strandað á andstöðu íhaldsins. Má
þar nefna landnámssjóðinn,
strandferðaskipið, landsverslun
með tilbúinn áburð, vemdun
Þingvalla, skipulag á síldarmálun-
um, spamað á dýrustu embættun-
um í Rvík 0. m. fl.
2. Furðanlegt er að íhaldsmenn
skuli minnast á stjórnarskrána.
Árið 1924 feldu þeir sjálfir þing-