Tíminn - 22.09.1928, Blaðsíða 1

Tíminn - 22.09.1928, Blaðsíða 1
©faíbferi og aferei&sluma&ur Œimans er Honnuetg J? o r s t e t n s öó t tir, Sámbcmösfyúsinu, HeyfjaDÍf. j2S.fgceifcsía Cimans er i Sambanbsljúsinu. ©pin öagle^a 9—(2 f. i). Simi ^96. XII. ftr. Reykjavík, 22. sept. 1928. 45. blaS. Nábýlið við Reykjavík Nýkomnar „Búnaðarskýrslur" fyrir árið 1926 bregða upp eftir- tektarverðri mynd um landshag- ina. Meðal annars fróðleiks er >ar skýrsla um nautgripafjölgun í hinum ýmsu landshlutum árið 1926. Samkvæmt þeim hefir naut- gripum fjölgað mest í þessum sýslum: Gullbr.- og Kjósarsýslu, Eyjaf j arðarsýslu, Þingeyj arsýsl- um og Múlasýslum, eða frá 11— 13%. Aftur á móti er fjölgunin minst í Árnessýslu, eða aðeins 1%. Fjölgun nautpenings í Gullbr.- og Kjósarsýslu er auðskilið mál. Vegna vaxandi mjólkunnarkaðar í Rvík hafa nábýlisbændur lagt áherslu á fjölgun kúa. Hafa og risið upp stórbýli í nágrenni Reykjavíkur, bygð á aukinni gras- rækt. Má þar til nefna Korpúlfs- staða og Vífilsstaðabúin. Hitt mætti aftur valda nokk- urri furðu hvílíkur munur er sýslnanna í Norður- og Austur- landi annarsvegar og Árnessýslu hinsvegar um fjölgun nautgripa árið 1926. Staðhættir eru þessir. Norður- og Austursýslur landsins, austan Vaðlaheiðar eni betur fallnai- til sauðfjárræktar en gras- ræktar og nautpenings. Aftur á móti er Árnessýsla ein best gróna sýsla landsins og búin fremstu skilyrðum um grasrækt. Efalaust má telja að fjölgun nautgripa sé vottur um bústofns- aukningu og bætt búþrif yfirleitt ekki síst í héruðum,sem betureru fallin til sauðfjárræktar. Verð- ur því tæplega komist hjá að á- lykta að meiri hafi orðið búnað- arframfarir í Norður- og austur- sýslum landsins árið 1926 heldur en í Árnessýslu. Hverju sætir þetta? Ámes-. sýsla er í nágrenni Reykjavíkur og býr við besta innanlands markaðinn, sem kostur er á. Með stórauknum bílaferðum hefir hún búið við mjög sæmilegar sam- göngur nú um nokkurt skeið. Svarið við spumingunni verður efalaust margþætt. Hér skal eink- um minst á einn þáttinn, sem Tíminn hyggur að muni vera ekki veigaminstur. Meginþorrinn af bændum í Norður- og austursýslum lands- ins hafa um langt skeið verslað í samvinnufélögum og varðveitt verslunararðirm. í búum sínum, viðskiftareikningum og sjóðum, meðan Árnesingar hafa, með litl- um undantekningum, goldið versl- unararð sinn til kaupmanna í Reykjavík. Samvinnan hefir átt örðugt uppdráttar í héraðinu, vegna nábýlis við of sterka keppinauta. Verslunararðurinn er, þegar djúpt er skoðað, hinn raunveru- legi afgangsarður af striti bónd- ans; — það sem hann ber úr býtum fram yfir nauðþurftir til fæðis, klæða og viðhalds eigna sinna. Líf manna er svo mjög háð viðskiftunum að ávinningur sá, sem verður þegar afurðir eru að fullu seldar og aðkeyptar vör- ur greiddar kemur fram í niður- stöðum viðskiftareikninganna. Ef þessi ávinningur er, gegnum ó- hagstæða og dýra verslun, reitt- ur af bóndanum frá ári til árs, verður strit hans þrældómur, meðan arðinum af striti hans er safnað í pyngjur kaupsýslu- Áskornn manna og varið til þess að byggja upp heimili handa oddborgurum landsins í kaupstöðunum. Tökum tvö héruð til saman- burðar, Ámessýslu og Eyjafjarð- arsýslu. Báðar eru vel fallnar til grasræktar. Munur búnaðarfram- fara árið 1926 hgfir orðið sá, sem 1 fyr var lýst. Eyfirðingar hafa nálega lokið að greiða þær þungu skuldir er féllu á þá eins og aðra bændur landsins árin 1920 og 1921. Auk þess hafa samvinnu- bændur héraðsins safnað skifti- legum og óskiftilegum sjóðum í kaupfélagi sínu, sem munu nema um miljón króna. Ræktun og framfarir í húsabótum munu vera að tiltölu miklar í héraðinu. Ár- nesingar eiga því miður eftir að greiða mikið af stríðsskuldum sínum. Arðurinn af striti þeirra gengur til þess að byggja upp höfuðstað landsins! Ávnesingar munu vera menn vel hæfir til menningarframfara þegar málefni þeirra verða tekin réttum tökum. Hingað til hafa þeir farið á mis við holla og vekj- andi héraðsfræðslu. Sjálfbjargar- samtök þeirra hafa að nokkuð miklu leyti mishepnast vegna nábýlis við Rvík. Þar á ofan hafa verið gerðar í sýslunni stórfeld- ar tilraunir í búnaði, sem hvíla með gífurlegum fjárhagsþunga á lífi þeirra og efnahag. En sam- fara þessum ytri örðugleikum er skortur á fræðslu um félags- menningu nútímans og krafta- verk þau er samtök bænda orka hér á landi og í öðrum löndum og þar af leiðandi skortur hollr- ar vakningar og samstarfs innan héraðs. Glsli Guðmundsson stud. mag. Hann tók sér fai' með „Dron- nig Alexanderine“ nú síðast heim- leiðis í átthagana og mun dvelja þar um nokkurra vikna skeið. Gísli hefir eins og kunnugt er, haft á hendi ritstjóm Tímans í forföllum mínum frá því í apríl síðastliðnum. Kaim eg honurn bestu þakkir fyrir vel unnið starf. Gísli hefir með hófsemi og rökvísi haldið fast á hverju máli og mun fátítt að jafnungir menn og .óreyndir gefi slíka raun sem blaðstjórar. Mætti vona, að hann yrði við æfingu, þroska og reynslu hlutgengur í fremstu röð þeirra blaðamanna, sem þjóðin hefir á að skipa. Jónas Þorbergsson. Varfæmi Sigurðar Eggerz um að láta það vitnast að hann færi á veg- um íhaldsins á stjómmálafundi í austursýslunum náði hámarki þegar hann sendi Ólafi Thors skeyti á latínu til Víkur. Vitnað- ist þetta fyrir þá sök að ólafur hafði gleymt orðabókinni heima, og ætlaði því að reynast torvelt að ráða dulrúnir Sigurðar austur þar. Er ekki ólíklegt að Dala- mönnum þyki notkun latínunnar allgott vitni um hina innilegu en leyndu sambúð Sigurðar og 1- haldsins. ^ f Hr. Magnús Guðmundsson, fyr- verandi dómsmálaráðherra! Þér segið í grein um Árbæjar- málið, sem þér birtuð í 39. tbl. Varðar þessa árs: „Eg þekki marga dóma bæði frá yfirrétti og hæstarétti, þar sem ekki er dæmt í harðari refs- ingu en hér er um að ræða fyrir samskonar brot“. Viljið þér gjöra svo vel að birta skrá yfir þessa dóma, sem þér vitnið til, í næsta tölublaði Varðar, sem væntanlega kemur út laugardaginn 29. september næstkomandi. Ritstjóri Tímano. lltan úr heiini. Rínarlöndin. Frá því sögur hófust hafa héröðin við ána Rín verið einn af vígvöllum mannkynsins. Þegai' dagsljós sögunnar varpaði fyrstu geislum sínum yfir Miðevrópu börðust þar Gallar og Germanar og síðar Rómverjar við Germana og nú hafa Frakkar og Þjóðverj- ar háð þar hildarleik, altaf öðru hverju, í meir en þúsund ár. Á friðarfundinum í Versailles var það ákveðið að bandamenn skyldu hafa setulið í Rínarlönd- unum um langt tímabil, meðan Þjóðverjar væru að borga mikinn hluta af stríðskostnaðinum. Auk þess fengu Frakkar yfirráð yfir námuhéröðunum við Saar í fimt- án ár. Þetta hefir valdið ákaf- lega mikilli gremju meðal Þjóð- verja eins og við er að búast, því fátt getur sært mikla og stolta þjóð meira, en að hafa setulið óvinanna innan landamær- anna. Hvað eftir annað hafa þeir farið þess á leit við bandamenn, að þeir kölluðu setuliðið heim, en því hefur altaf verið neitað þangað til nú fyrir viku, að full- trúi Frakklands á Genfarfundin- um, Boncour, lagði til að banda- menn kölluðu setuliðið í Rínar- löndunum heim, gegn því að Þjóð- verjar gengju að því að skipuð verði nefnd til þess að hafa eft- irlit með héröðunum beggja meg- in landamæra Frakklands og Þýskalands. Fulltrúar Þjóðverja og bandamanna skyldu sitja í nefndinni. Þjóðverjar tóku vel í þetta, en óskuðu þess þó að nefndin skyldi hætta að starfa árið 1935, en Frakkar voru treg- ir til þess að ganga að því. Síð- an hefir máhð verið rætt fram og aftur og Genfarfundurinn varð sammála um eftirfylgjandi at- riði: 1. Nú skal þegar hefja opin- berar samningstilraunir um heim- köllun setuliðsins úr Rínarlönd- unum fyrir þann tíma, sem á- kveðinn var í Versaillessamningn- um. 1 \ 2. Að endanleg úrlausn skaða- bótamálsins sé nauðsynleg á und- an fullnaðarsamningum um heim- köllun setuliðsins, og skipuð skuli nefnd sérfræðinga, sem öll hlut- aðeigandi ríki eigi fulltrúa í, til að athuga skaðabótamálið. 3. Skipuð skal eftirlits- og sáttanefnd. Frekari samningatilraun fer ekki fram á Genfarfundinum, l, heldur seinna milli stjórna Þjóð- verja og bandamanna. Svo virðist sem stjórnir banda- manna, að minsta kosti Frakka og Englendinga, séu fylgjandi þessum tillögum. Stjóm Þýska- lands lét þegar í ljós, að þær væru merkilegar vegna þess, að nú hefðu bandamenn í fyrsta sinn viðurkent það opinberlega, að til mála gæti komið að kalla heim setuliðið fyr en ákveðið var í Versaillessamningunum. Hins- vegar þótti mörgum Þjóðverjum það sárt, að ekki skyldi verða meiri árangur af Genfarfundin- um. Þýsk blöð halda því fram, að mörg þýðingarmikil ágrein- ingsmál séu enn óútkljáð, til dæmis hvort eftirlitsnefndin eigi að sitja um óákveðinn tíma. Enn- fremur er því haldið fram, að Þýskaland geti ekki fallist á, að úrlausn skaðabóthamálsins sé skil.vrði fyrir heimsendingu setu- liðsins, en hinsvegar þykjast Þjóðverjar vera reiðubúnir til að semja um skaðabótamálið um leið og samið sé um heimsending setuliðsins. Það má því segja svo, að þess- ir samningar séu enn á byrjun- arstigi. En það eitt er merkilegt, að Frakkar skuh nú loks geta hugsað sér að kalla heim setulið- ið. Það sýnir að heipt og hefnd- arhugur frönsku þjóðarinnar er farinn að dvína. Stríðsæðið er farið að renna af þjóðunum og friðsamlegar 0g sáttgjamar hug- leiðingar að koma í staðinn. Það er því nokkur von um að innan skamms náist fulkomið samkomu- lag með Frökkum og Þjóðverj- um, og það væri sannarlega mik- ill ávinningur fyrir heimsmenn- inguna, að sátt og samlyndi tak- ist milli þessara gáfuðu og ment- uðu stórþjóða. H. H. Á víóavangi. Landsmálafundunum í Skaftafells- og Rangárvalla- sýslum lauk í gær og komu leið- angursmennimir allir heim í nótt. Margt frásagnarvert gerðist á fundum þessum, enda mun Tíminn flytja allnákvæma skýrslu um ferðina og fundina alla. Verða þær frásagnir bygðar á sjón og reynd ritstjóra blaðsins, sem var við staddur á öllum fundunum. Fund- irnir voru allsstaðar vel sóttir og fóm vel fram. Um liðskost flokk- anna á fundunum verður vitan- lega aldrei sagt með vissu.Mun þó mega telja að Framsóknar- og Ihaldsflokkarnir hafi átt nær alt lið hvarvetna og hafi ýmsum veitt betur að höfðatölu. Um viðureign manna og orðaskifti verður ekki fjölyrt að sinni. Hitt mun óhætt að fullyrða að fylgi Framsóknar- flokksins hafi hvergi haggast við þá atlögu er Ihaldsmenn hugðust að gera með ferð þessari. Verður sú staðreynd skiljanleg, er ger verður skýrt frá atburðum. Fundaskýi-slur MbL Mbl. hefir jafnan þann hátt, er það skýrir frá stjómmálafundum að fylla dálka sína með uppspuna um það, er fram fer, þar sem annarsvegar eru fráleitar öfgar um frækilega framgöngu flokks- manna blaðsins; hinsvegar ein- hliða og staðlaust last um and- stæðinga. Þessi fréttaritun er gerð fyrir vissa tegund af lesend- um: — æstan og þröngsýnan odd- borgaralýð, sem hatar blöð um- bótaflokkanna og býr nær ein- göngu við fræðslu þeirra Magnús- ar, Valtýs og Jóns. — Sjaldan mun blaðið hafa gerst óskamfeiln- ara né skotið fjær marki en nú i skotspónafregnum sínum af lands- niálafundunum í Skaftafells- og Rangárvallasýslum. Er ekki senni- legt að slík heimska og vísvitandi ósannindi, séu að skapi hinum varfæmari og glöggskygnari mönnum flokksins og síst foringja hans Jóni Þorlákssyni, sem sjálf- ur hefir tekið þátt í fundunum. Virðist það vera vafasamur bú- hnikkur að ofbjóða velsæmiskend sjónar- 0g heymai*votta í fyr- nefndum sýslum til þess eins að halda við heimsku, fáfi*æði og æs- ingum lakast menta hluta af les- endum Mbl. í Reykjavík. Valtýr og landafræðin. Horfur eru á því, að Valtý Stefánssyni muni takast að setja nýtt met í heimsku, þar sem eru athuganir hans bygðar á land- fræðislegum ástæðum. Einn af hinum landkjömu þingmönnum hefir nýlega boðað til funda um tvö af mikilvægustu héraðsmál- efnum á undirlendi Suðurlands og boðið til þeima funda þeim mönn- um úr viðkomandi héruðum, sem einkum má ætla að beitist fyrir þeim málum, er til greina koma. Á fundunum mun fara fram byrj- unarrannsókn á afstöðu hérað- anna sjálfra til þessara mikils- verðu einkamála þeirra. Nú virð- ist Valtý, að er slíkt verkefni liggur fyrir, þá beri að taka það fram, að fulltrúa Strandasýslu sé boðið á fundina. Eru slíkar land- fræðisniðurstöður nýstárlegar og samboðnar þeim manni, sem hefir fengist við það undanfarin ár, að gróðursetja „fjólur“ sínar um ger- valla landsbygðina. Veðrabrigði. Jón Þorl. og Magn. Guðm. voru taldir forystumenn Ihaldsins með- an flokkurinn var við völd. Eftir kosningaósigur Ihaldsins í fyrra sagði einn af máttarstólpum flokksins, að hann hefði tapað kosningunum af því miðstjórn flokksins hefði haldið að „hund- arnir“ væru „matadorar“. Og um sama leyti skrifar M. M. skamm- ir um J. Þ. í storminn. Þetta er byrjunin. Blöð Ihaldsins hafa síðan þeir veltust úr völdum Jón og Magnús, lítt haldið á lofti afrekum þeirra. Þetta þarf ekki að koma þeim á óvart, sem þekkja snýkjulýðinn sem stjóm- ar Ihaldsblöðunum. Á meðan M. G. og J. Þ. voru í ráðherradómi flatmöguðu þeir Valtýr, Magnús og Árni frammi fyrir hásætum þeirra, í von um tnirra þjóna verðlaun. En þeir eru sagðir sinkir á eigið fé J. Þ. og M. G. og því léleg atvinna að vinna fyrir þá sem prívatmenn. Þess vegna er nú öllu lofinu hlaðið á ólaf Thors og Sig. Eggerz. Olaf- ur er örlátur á bita og sopa með- an Kveldúlfur hefir einhver aura- ráð. Sigurður er nú hvorki ríkur né örlátur, en það er eins og einhver peningalykt sé af honum síðan hann kom í bankann, — og snýkjulýðurinn rennur á lyktina. x. __'

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.